Sentido Komon​—Apay a Manmano ti Addaan iti Dayta?

“ANIA ti problemana? Saan koma a kasta ti inaramidna,” kuna ti maysa nga agpalpaliiw. Agwingwingiwing a pimmanaw ti sabali bayat nga itantanamitimna: “No adda sentido komonna, dina koma pulos inaramid dayta.” Nangngegyo kadin dagiti kasta a komento? Ania ngamin aya ti “sentido komon”?

Ti sao a “sentido” iti daytoy nga ebkas ket kaipapananna “umiso a pannakaammo,” “pannakaawat,” ken “praktikal a sirib wenno panangtimbeng.” Ipasimudaagna a ti tao adda abilidadna a mangtimbeng wenno mangngeddeng a sisisirib. Nabatad a ti sentido komon kalikagumanna nga usarentayo ti abilidadtayo nga agpanunot. Adu dagidiay kaykayatda a dagiti sabali ti agpanunot para kadakuada. Agdesisionda sigun iti mangngegda iti media, kadagiti kakaduada, wenno maibatay iti opinion ti kaaduan.

Agparang a natakkon ti sentido komon iti daytoy a lubong isu a kinuna naminsan ti maysa nga agpalpaliiw, ‘Kinapudnona, manmano ti addaan iti sentido komon.’ Kasanotayo a maaddaan iti sentido komon? Ania dagiti pagimbagan nga itdenna?

Kasano a Patanoren Dayta?

Nupay agkalikagum iti panawen, panangusig a naimbag, ken agtultuloy a panangikagumaan a mangpatanor iti nasayaat a pannakaawat ken umiso a panangtimbeng, mabalin a magun-od ti sentido komon. Usigentayo ti tallo a banag a makatulong kadatayo a maaddaan iti sentido komon.

Agadal iti Biblia, ken suroten ti balakadna. Ti Biblia, a naisurat iti kasayaatan a pagsasao ken naglaon iti nalawag a panagrasrason, ket maysa nga ekselente a katulongan iti pananggun-od iti sirib ken nasayaat a panagpampanunot. (Efeso 1:8) Kas pagarigan, indagadag ni apostol Pablo kadagiti pada a Kristiano: “Aniaman a bambanag a napudno, aniaman a bambanag a serioso a pakaseknan, aniaman a bambanag a nalinteg, aniaman a bambanag a nadalus, aniaman a bambanag a maay-ayat, aniaman a bambanag a naimbag ti pakasarsaritaanda, aniaman ti adda a kinasingpet ken aniaman ti adda a banag a nadayaw, itultuloyyo nga utoben dagitoy a banag.” (Filipos 4:8) No kanayontayo a suroten daytoy a balakad, makapangngeddengtayo a sititimbeng ken makapagtignaytayo a nainkalintegan.

Makasursuro kadagiti kapadasan. Iti pananginaigna iti sentido komon kadagiti kapadasan iti biag, kinuna ti maysa a Sueko a mannaniw: ‘Ti sentido komon ket produkto ti kapadasan ken ti abilidad a mangpattapatta iti masakbayan.’ Kinapudnona, “ti asinoman nga awanan kapadasan maaddaan pammati iti tunggal sao, ngem daydiay nasaldet utobenna dagiti addangna.” (Proverbio 14:15) Ti sentido komon ket mabalin a patanoren babaen ti panagpaliiw, panagsanay,  ken kapadasan. Nasaysayaat ti panangaramidtayo kadagiti bambanag bayat ti panaglabas ti panawen. Ngem tapno makasursurotayo kadagiti nagbiddutantayo, masapul a napakumbaba ken naemmatayo. Ti kinatangsit, kinapalangguad, ken kinasubeg dagiti tattao kadagitoy maudi nga al-aldaw ket mangipakita iti kinaawan iti sentido komon.​—2 Timoteo 3:1-5.

Nainsiriban a pilien dagiti pakikaduaan. Mabalin a matulongan wenno malapdandatayo dagiti kakaduatayo no maipapan iti panangusar iti sirib ken sentido komon. Kuna ti Proverbio 13:20: “Daydiay makipagna kadagiti masirib a tattao agbalinto a masirib, ngem daydiay addaan kadagiti pannakilangen kadagidiay maag nakadakdakesto ti pagtungpalanna.” Saantay a tuladen ti panagpampanunot wenno ideya dagidiay nasukir iti Dios ken mangyaleng-aleng iti Saona. Kastoy ti panangikuna ti Proverbio 17:12: “Makasabat koma lattan ti maysa a tao iti oso a naulila kadagiti urbonna imbes nga iti asinoman a maag iti kinamaagna.”

Ania ti Pagimbagan nga Itdenna?

Makagunggona no parayrayen ti sentido komon. Pagbalinenna nga ad-adda a makapainteres ti biag ken maliklikantayo ti pannakasayang ti orastayo. Ilikliknatayo pay ketdi iti pannakapaay a masansan a resulta ti sidadarasudos a panagtignay. Dagidiay saan a natimbeng ti panagdesdesisionda aramidenda a narikrikut ti biagda. “Ti napinget a panagtrabaho dagidiay maag pakilenna ida,” kuna ti Biblia. (Eclesiastes 10:15) Mabalin nga awan sarday nga agtrabaho dagiti kasta nga indibidual ket bannogenda ti bagbagida; kaskasdi, makuna nga awan ti pudno a makagunggona a naibanagda.

Mangipaay ti Biblia iti aglaplapusanan a praktikal a balakad mainaig iti kinadalus, komunikasion, kinagaget, panangdaer iti kinapanglaw, ken adu pay nga aspeto ti biag. Riniwriw ti umanamong a ti balligi wenno pannakapaay a napasaranda ket agpannuray iti kinasaetda a nangyaplikar kadagiti prinsipio ti Biblia, a timmulong kadakuada a mangiparangarang iti sirib.

Ti sentido komon ket saan laeng a panangsurot kadagiti detalyado nga instruksion wenno pagannurotan. Tulongannatayo pay a mangitungpal kadagiti responsabilidadtayo. Nupay kasta, saantay nga agpannuray laeng iti sentido komon, ta kasapulan met ti agtultuloy a pananggun-odtayo iti pannakaammo. “Ti masirib a tao umimdengto ken gumun-od iti ad-adu pay a pammilin,” kuna ti Proverbio 1:5. Masapul a sursuruentayo nga anagen ti impormasion a nagun-odtayo, a mangaramid iti umiso a konklusion maibatay iti dayta. Dayta ti tumulong kadatayo a ‘magna iti kinasirib.’​—Proverbio 28:26.

Agkanaig ti kinaemma ken ti sentido komon. Nupay kayattayo nga ibaklay ti adu nga annongen, masapul nga ipakitatayo ti umiso a panagdesision ket ibaklaytayo daydiay laeng kabaelantayo. Pudno, ibaga kadatayo ni apostol Pablo nga ‘aduantayo koma iti aramid iti trabaho ti Apo.’ (1 Corinto 15:58) Ngem nasken a timbengen daytoy a balakad maitunos iti prinsipio a nailanad iti Eclesiastes 9:4: “Ti sibibiag nga aso nasaysayaat ngem iti natay a leon.” Makatulong ti panangaywan iti salun-attayo bayat nga agserserbitayo ken ni Jehova tapno napapaut ti biagtayo ken agtultuloytayo nga aktibo. Ti sentido komon matulongannatayo a maaddaan iti rasonable a kinatimbeng tapno maitungpaltayo dagiti nesesita a bambanag a ditay mapukaw ti rag-otayo. Wen, adu a pagimbagan ti itden ti sentido komon.

[Ladawan iti panid 14]

Naglaon ti Biblia kadagiti aglaplapusanan a nainsiriban a balakad

[Ladawan iti panid 15]

Mabalin a mapatanor ti sentido komon babaen ti panagpaliiw, panagsanay, ken kapadasan