Dagiti Parsua nga Animal Itan-okda ni Jehova
Dagiti Parsua nga Animal Itan-okda ni Jehova
DAGITI animal ibatadda ti kinadayag ni Jehova. Ti Dios ay-aywananna dagiti animal, kas kadagiti tattao. (Salmo 145:16) Biddut la ketdi ti panangbabalaw iti Namarsua kadagiti animal ken tattao! Nupay nalinteg a tao ni Job, indeklarana a “nalinteg ti bukodna a kararua imbes a ti Dios.” Adda ngarud masapul a sursuruen ni Job!—Job 32:2; 33:8-12; 34:5.
Dagiti pagarigan nga agminar kadagiti parsua nga animal impakitada ken ni Job nga awan ti kalintegan dagiti tattao a mangkuestion kadagiti daldalan ti Dios. Nakalawlawag dayta kadatayo no usigentayo dagiti sasao ni Jehova iti adipenna a ni Job!
Saanda a Kasapulan ti Tulong Dagiti Tattao
Saan a masungbatan ni Job dagiti salsaludsod ti Dios maipapan iti biag dagiti animal. (Job 38:39-41) Nalawag, ipapaay ni Jehova ti kasapulan dagiti leon ken wak uray awan ti tulong ti tao. Nupay agtayab dagiti wak nga agsapul iti taraon, ti Dios a talaga ti naggapuan ti taraonda.—Lucas 12:24.
Saan a nakasungbat ni Job idi nagimtuod ti Dios maipapan kadagiti atap nga animal. (Job 39:1-8) Awan ti tao a makasalaknib kadagiti kalding iti bantay ken kadagiti kabaian nga ugsa. Kinapudnona, narigat uray ti umasideg laeng kadagiti kalding iti bantay! (Salmo 104:18) Ti panangiputong ti kabaian nga ugsa iti bagina iti kabakiran no dandanin agpasngay ket maysa a kasisigud nga inted ti Dios. Aywananna a naimbag ti urbonna, ngem inton ‘bumakedda mapanda ket saandan nga agsubli.’ Aywanandan ti bagbagida.
Nawaya nga agdakiwas dagiti sebra, ket ti katanapan isu ti pagtaengan dagiti atap nga asno. Saan a mabalin nga usaren ni Job ti atap nga asno a mangibaklay kadagiti dadagsen. Sumarak dayta iti “tunggal kita ti nalangto a mula,” a sapulenna dagiti pagaraban kadagiti turod. Nupay nalaklaka a makagun-od iti taraon kadagiti lugar nga ayan dagiti tattao, kaykayat daytoy nga animal ti agdakiwas iti kabakiran. “Dagiti daranudor ti managanup saanna a denggen,” agsipud ta nakaparpartak a tumaray ti atap nga asno no adda tao a sumrek iti teritoriana.
Simmaruno a dinakamat ti Dios ti atap a toro. (Job 39:9-12) Mainaig iti dayta, insurat ti Ingles nga arkeologo a ni Austen Layard: “Ti atap a toro, kas iti masansan a pannakailadawanna kadagiti eskultura, ket namatmatan a dandani pumada iti leon a nakabutbuteng ken maan-anup. Ti ari ket masansan a makita a makiranget iti dayta, ken dagiti mannakigubat agkabalio ken agtarayda a mismo a manganup iti dayta.” (Nineveh and Its Remains, 1849, Tomo 2, panid 326) Kaskasdi, awan ti masirib a tao a mangpadas a mangsangol iti di makontrol nga atap a toro.—Salmo 22:21.
Dagiti Nagpayak a Parsua Itan-okda ni Jehova
Kalpasanna, nagimtuod ti Dios ken ni Job maipapan kadagiti nagpayak a parsua. (Job 39:13-18) Nakangatngato ti tayab ti tikbaboy babaen kadagiti nabileg a payakna. (Jeremias 8:7) Saan a makatayab ti abestrus uray agpayakpak. Saan a kas iti tikbaboy, saan nga agitlog ti abestrus iti umok nga adda iti kayo. (Salmo 104:17) Agkali daytoy iti pagitloganna iti kadaratan. Ngem daytoy a tumatayab saanna a baybay-an dagiti itlog. Gapu ta nagaburan iti darat, naidulin dagiti itlog iti kalalainganna a temperatura bayat a taripatuen dayta agpadpada ti kalakian ken kabaian.
No adda madlaw ti abestrus a peggad, kasla ‘malipatanna ti sirib’ ket agparang a panggepna ti tumaray. Nupay kasta, kuna ti An Encyclopedia of Bible Animals: “Daytoy ket maysa a mangsinga a taktika: [dagiti abestrus] agpakita ken agpayakpakda tapno maalada ti atension ti animal wenno tao a mamagpeggad kadakuada, ket iti kasta mayadayoda ida kadagiti itlog.”
Kasano a ti abestrus “katawaanna ti kabalio ken ti nakasakay iti dayta”? Kuna ti The World Book Encyclopedia: “Saan a makatayab dagiti abestrus, ngem pagaammo dayta gapu iti kapartakna a tumaray. Makaaddang dagiti atiddog a sakana iti 4.6 a metro iti kapartak nga 64 a kilometro iti kada oras.”
Ti Dios ti Gubuayan ti Bileg ti Kabalio
Kalpasanna, inyimtuod ti Dios ken ni Job ti maipapan kadagiti kabalio. (Job 39:19-25) Idi nagkauna a tiempo, agkabalio dagiti mannakigubat, ket dagiti kabalio guyodenda dagiti karuahe a nagluganan ti mangiturturong ken nalabit ti dua a soldado. Gapu ta magagaran a makibakal, aggaraigi ti kabalio ken agpadakpadak. Saan a mabuteng ken dina itarayan ti kampilan. No aguni ti tangguyob, agalerto ti kabalio. Umabante dayta, nga “alimonenna ti daga.” Kaskasdi, ti kabalio ti gubat agtulnog iti nakasakay kenkuana.
Iti umasping a panangiladawan, insurat ti arkeologo a ni Layard: “Nupay naamo a kas iti karnero, ken rienda laeng ti kasapulanna tapno maiwanwan, no ti kabaian a kabalio dagiti Arabo mangngegna ti ikkis ti makigubat a tribo, ken makitana ti agkuykuyegyeg a pika ti nakasakay kenkuana, kasla dumardarang dagiti matana, agbusingar ti nalabaga nga agongna, sipapanayag nga agarko ti tengngedna, tumakder ti ipus ken sumgar dagiti burborna.”—Discoveries Among the Ruins of Nineveh and Babylon, 1853, panid 330.
Panunoten ti Maipapan iti Kali ken Agila
Sinarita ita ni Jehova ti maipapan iti dadduma pay a tumatayab. (Job 39:26-30) Dagiti kali ‘tumayokda ken iyukradda dagiti payakda iti abagat.’ Iti panangdakamatna iti peregrine falcon (maysa a kita ti kali) kas ti kapartakan a tumatayab, kuna ti The Guinness Book of Records a “nakaskasdaaw ti kapartakna no agsuek manipud iti nangato a tangatang bayat ti panangipakitana iti teritoriana, wenno no mangsippayot iti taraonna iti tangatang.” Nadanon daytoy a tumatayab ti kapartak a 349 a kilometro iti kada oras iti 45-degree nga anggulo bayat ti panagpababana!
Makatayab dagiti agila iti kapartak a nasurok a 130 a kilometro iti kada oras. Ti napartak a panaglabas ti biag ket indilig ni Job iti kapartak ti maysa nga agila nga agsapsapul iti biktimana. (Job 9:25, 26) Ti Dios pabilgennatayo nga agibtur, a kasla addatayo kadagiti nabileg a payak ti tumaytayab nga agila. (Isaias 40:31) Iti panagtayabna, gundawayan ti agila dagiti arig adigi a ngumatngato a nabara nga angin a maawagan thermal. Parikus nga agampayag iti uneg ti thermal, nga agtultuloy a mangipangato kenkuana. No madanon ti agila ti maysa a nangato a disso, agalindayag iti sumarsaruno a thermal ket agtalinaed nga agampayag iti mano nga oras a saan a mabambannog.
Ti agila “aramidenna ti umokna iti nangato” a lugar a narigat a madanon tapno mailiklikna ti sibongna iti peggad. Ni Jehova pinarsuana ti agila iti kasta a kasisigud. Ken babaen ti inted-Dios a panagkitana, ‘kumitkita dagiti mata ti agila agingga iti adayo.’ Gapu iti kinapartakna a mangibaw-ing iti panagkitana, agtultuloy a sisisiput ti agila iti biktimaenna wenno iti maysa a bangkay bayat ti napaut a panagsuekna. Mabalin a kanen ti agila dagiti bangkay dagiti animal, isu a “no sadino ti ayan dagiti napapatay, adda sadiay dayta.” Daytoy a tumatayab kemmegenna dagiti babassit nga animal ket ipanna dagita kadagiti sibongna.
Ni Jehova Inlintegna ni Job
Sakbay a nagimtuod kadagiti kanayonan a saludsod maipapan kadagiti animal, ti Dios inlintegna ni Job. Ania ti reaksion ni Job? Nagpakumbaba ket sidadaan nga inawatna ti kanayonan a balakad.—Job 40:1-14.
Iti daytoy a paset ti naipaltiing a rekord dagiti kapadasan ni Job, maadaltayo
ti maysa a nakapatpateg a leksion. Isu daytoy: Awan kalintegan ti siasinoman a tao a mangbabalaw iti Mannakabalin-amin. Masapul nga agsao ken agtignaytayo kadagiti pamay-an a makaay-ayo iti nailangitan nga Amatayo. Kanayonanna, rumbeng a ti kangrunaan a pakaseknantayo isu ti pannakasantipikar ti nasantuan a nagan ni Jehova ken ti pannakaalangon ti kinasoberanona.Dagiti Behemot Itan-okda ti Dios
Iti maminsan pay a panangdakamatna kadagiti parsua nga animal, ti Dios inyimtuodna ken ni Job ti maipapan iti Behemot, a kaaduanna a maawagan kas ti hipopotamo. (Job 40:15-24) Ti kadakkelan a hipopotamo ket mabalin nga agatiddog iti 4 agingga 5 a metro ken agdagsen iti 3,600 a kilo. ‘Ti bileg ti Behemot adda kadagiti padingpadingna’—dagiti piskel iti likudna. Dakkel ti bentaha ti napuskol a kudil iti tian ti ababa ti sakana a Behemot gapu ta aguyas daytoy kadagiti batbato iti lansad ti karayan. Ti maysa a tao saanna la ketdi a kabaelan a kabalubal ti Behemot, nga addaan iti dakkel a bagi, nalawa a ngiwat, ken nabileg a panga.
Ti Behemot rumkuas iti karayan tapno agarab iti “berde a ruot.” Kasapulanna ti nawadwad a ruruot a pagtaraonna tapno agbiag! Agarup 90 agingga 180 a kilo a mulmula ti kanenna iti kada aldaw. No mabsog, agidda ti Behemot iti sirok dagiti kayo a lotus wenno iti linong dagiti alamo. No naadalem ti karayan, kabaelan ti hipopotamo ti aglangoy nga agtatapaw ti ulona. No maipasango iti nakalawlawa a ngiwat ken kadagiti nakabutbuteng a saong ti Behemot, kaamak la ketdi ni Job a tudoken ti agongna babaen ti kawit.
Mangyeg ti Leviatan iti Pakaidayawan ti Dios
Simmaruno a nangngeg ni Job ti maipapan iti Leviatan. (Job 41:1-34) Ti Hebreo a sao ipasimudaagna ti “natiritir nga animal”—agparang a dagiti buaya. Mabalin kadi nga ipaay-ayam ni Job ti Leviatan kadagiti ubbing? Saan la ketdi! Napeggad ti maipasango iti daytoy a parsua kas maulit-ulit a paneknekan dagiti kapadasan. Kinapudnona, no padasen ti maysa a tao a parukmaen ti Leviatan, mapasamak ti kasta unay a panagranget ket dinanto ulitenen nga aramiden dayta!
No ti ulo ti Leviatan ket rumkuas iti kadanuman iti isisingising ti init, aggilap dagiti matana a “kaslada kadagiti silnag ti bannawag.” Agdedekket unay dagiti siksik ti Leviatan, ken napakalupkopan ti tianna kadagiti natulang a siksik a narigat a lussoken dagiti bala ken uray dagiti kampilan ken pika. Dagiti natadem a siksik iti tian ti buaya ket kasla kadagiti “alikamen a pagirik” iti kapitakan. Ti kinadawelna iti danum mangpataud iti kasla aglablabutab a sapsapo. Awan ti kabuteng ti Leviatan gapu iti kadakkel, kabal, ken igamna—ti nakaam-amak a ngiwat ken nabileg nga ipusna.
Nagpadispensar ni Job
Binigbig ni Job nga isu ‘nagsao ngem saanna a naawatan ti bambanag a nakaskasdaaw unay kenkuana.’ (Job 42:1-3) Inawatna ti panangilinteg ti Dios, nagpadispensar, ken nagbabawi. Nababalaw dagiti kakaduana, ngem isu nabendisionan iti kasta unay.—Job 42:4-17.
Anian a nainsiriban a laglagipen ti kapadasan ni Job! Saantayo a kabaelan a sungbatan ti amin a saludsod nga inyimtuod ti Dios kenkuana. Nupay kasta, kabaelan ken rumbeng a mangipakitatayo iti panangapresiar kadagiti adu ken nagduduma a nakaskasdaaw a parsua a mangitan-ok ken ni Jehova.
[Ladawan iti panid 13]
Kalding iti bantay
[Ladawan iti panid 13]
Wak
[Ladawan iti panid 13]
Kabaian a leon
[Ladawan iti panid 14]
Sebra
[Ladawan iti panid 14]
Ti abestrus adaywanna dagiti itlogna, ngem dina pulos ida baybay-an
[Ladawan iti panid 14]
Dagiti itlog ti abestrus
[Ladawan iti panid 15]
Peregrine falcon
[Credit Line]
Kali: © Joe McDonald/Visuals Unlimited
[Ladawan iti panid 15]
Kabaian a kabalio dagiti Arabo
[Ladawan iti panid 15]
Golden eagle
[Ladawan iti panid 16]
Ti Behemot ket kaaduanna a maawagan kas ti hipopotamo
[Ladawan iti panid 16]
Ti Leviatan ket maipapan a ti nabileg a buaya