Nayangkla Kadagiti Manayon a Prinsipio

ITI sadinoman, adda kita ti pagannurotan maipapan iti moralidad nga an-annuroten ti tattao. Dika kadi umanamong nga iti intero a lubong, tagtagipatgen ken pagay-ayat ti kaaduan kadatayo dagiti galad a kas iti kinamapagpiaran, kinamanangngaasi, pannakipagrikna, ken pannakaseknan?

Makinprinsipio?

Idi umuna a siglo K.P., adda edukado a lalaki nga agnagan Saulo a nagnaed iti kagimongan a  buklen ti tallo a nabileg a kultura​—dagiti Judio, Griego, ken Romano​—nga addaan kadagiti bukodda a pagalagadan iti moralidad. Malaksid kadagiti narikut a kaugalian ken linteg nga impaannurot dagita a kultura, napaliiw ni Saulo a kaaduan a tattao ket agpapaiwanwanda iti nakaisigudan a pannakaammoda maipapan iti naimbag ken dakes. Dayta ti konsiensiatayo. Kalpasan a ni Saulo ket nagbalin a ni Kristiano nga apostol Pablo, insuratna: “Ta kaanoman a dagiti tattao iti nasnasion nga awanan iti linteg aramidenda ti bambanag iti linteg sigun iti nakaisigudan [“babaen ti nakaisigudanda a kababalin,” Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia], dagitoy a tattao, nupay awananda iti linteg, isuda ti linteg kadakuada. Isuda dagiti mismo a mangiparangarang ti banag ti linteg a maisurat iti puspusoda, bayat a ti konsiensiada makipagsaksaksi kadakuada.”​—Roma 2:14, 15.

Nupay kasta, umdas latta kadin nga agpaiwanwantayo iti ‘nakaisigudantayo a kababalin’ iti panangikeddengtayo no ania ti umiso ken di umiso? Kas iti mabalin a napaliiwmon, ti pakasaritaan ti sangatauan ket napno iti pannakapaay dagiti tattao ken organisasion. Gapu iti dayta, adun ti nakaamiris a nasken nga agpaiwanwantayo iti nangatngato a gubuayan tapno masinunuotayo dagiti kasayaatan a prinsipio a mangiwanwan iti biagtayo. Adu ti umannugot a ti Namarsua iti sangatauan ti kasayaatan a mangipaay kadagita a manayon a pagalagadan. Kas nailanad iti libro a The Undiscovered Self, kinuna ni Dr. Carl Jung: “Ti tao a saan a nayangkla iti Dios ket naglaka nga iyallo-allon dagiti nabileg a pisikal ken moral a pannulisog ti lubong.”

Dayta a konklusion ket maitunos iti insurat ti mammadto idi ugma: “Saan a kukua ti naindagaan a tao ti dalanna. Saan a kukua ti tao a magmagna uray ti panangiturong iti addangna.” (Jeremias 10:23) Kuna ti Namarsua kadatayo: “Siak, ni Jehova, ti Diosmo, Daydiay mangisursuro kenka tapno magunggonaam ti bagim, Daydiay mangpappapagna kenka iti dalan a rebbeng a pagnaam.”​—Isaias 48:17.

Mapagpiaran a Gubuayan Dagiti Mapangnamnamaan a Prinsipio

Naadaw dagita a sasao manipud iti Nasantuan a Kasuratan​—ti kasaknapan a maiwarwaras a gubuayan dagiti prinsipio maipapan iti moralidad. Minilion a tattao iti intero a lubong, uray dagiti saan a Kristiano ken saan a relihioso, ti agpapaisuro iti Biblia tapno umuneg ti pannakaawatda ken agbalinda a masirib. Kastoy ti insurat ti Aleman a mannaniw a ni Johann Wolfgang von Goethe: “No siak la a maysa, ipatpategko [ti Biblia] ken raraemek dayta, agsipud ta dayta ti kangrunaan a timmulong kaniak tapno dumakkelak nga addaan iti prinsipio.” Kastoy met ti naipadamag a kinuna ni Mohandas Gandhi a lider dagiti Hindu: “Kaaduenyo koma ti uminum iti ubbog nga imburay kadakayo ti Sermon idiay Bantay [paset dagiti pannursuro ni Jesu-Kristo a masarakan iti Biblia] . . . Ta ti isursuro ti Sermon ket nairanta nga agpaay kadatay amin.”

Ni apostol Pablo, a nadakamat itay, impaganetgetna ti napateg a maaramidan ti Nasantuan a Kasuratan a mangipaay kadagiti mapangnamnamaan a prinsipio: “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona iti panangisuro.” (2 Timoteo 3:16) Agpayso kadi a kasta?

Apay a dimo paneknekan a mismo? Sukimatem dagiti prinsipio a nailanad iti sumaganad a panid. Kitaem dagiti iparparegtana a makagunggona a prinsipio. Utobem no kasano a dagiti kapanunotan a nairaman kadagita a pannursuro ket nabileg a mangpasayaat iti kalidad ti biagmo ken iti relasionmo iti sabsabali.

Magunggonaankanto Ngata a Mismo?

Dagiti prinsipio a nailanad ket sumagmamano laeng a pagarigan dagiti praktikal a balakad a nailanad iti Nasantuan a Kasuratan. Malaksid kadagita, aglaon ti Sao ti Dios iti nagadu a pakdaar maibusor kadagiti makadangran a gakat, sasao, ken aramid a mabalin a mangdadael iti biagtayo.​—Proverbio 6:16-19.

Wen, adda maipaay dagiti pannursuro ti Biblia a di maited ti intero a kagimongan​—ti balakad a makatulong iti tattao a maaddaan kadagiti kasayaatan a pagalagadan iti moralidad. Naisangsangayan ti panagbalbaliw dagidiay mangakseptar ken mangyaplikar kadagita a pannursuro. Sumayaat ti panagpampanunotda. (Efeso 4:23, 24) Sumayaat dagiti motiboda. Ti panangammo kadagiti prinsipio ti Dios a nailanad  iti Biblia ti nakatulongen iti adu a tattao tapno maiwaksida ti panangidumduma iti puli, diskriminasion, ken gura. (Hebreo 4:12) Ti Biblia ken dagiti prinsipio nga itandudona ti nangtignay kadagiti tattao a mangiwaksi iti amin a kita ti kinaranggas ken bisio tapno agbalinda a nasaysayaat a tattao.

Wen, dagiti prinsipio ti Biblia ti nakatulongen iti minilion tapno maparmekda dagiti dakes nga ugali ken aramid a nangdadaelen iti biag ti sabsabali. (1 Corinto 6:9-11) Dagiti pannursuro ti Biblia ti nangbalbaliwen kadagita a tattao​—saan laeng a kadagiti ugalida no di ket uray kadagiti puso, namnama, ken sangakabbalayanda. Nupay dumakdakes  ti lubong, adda dagiti tattao iti intero a lubong nga agtultuloy a mangpaspasayaat iti kinataoda. Ket dinto pulos agsardeng dayta. “Ti berde a ruot nagango, ti sabong nalaylay; ngem no maipapan iti sao ti Diostayo, agpautto agingga iti tiempo a di nakedngan.”​—Isaias 40:8.

Nupay kasta, magunggonaankanto ngata a mismo iti “sao ti Diostayo”? Maragsakan dagiti Saksi ni Jehova a mangisuro kenka no kasano a maannurotmo dagita a prinsipio ti Biblia nga agpaay a pakagunggonaam. Ti panagbiag a maitunos kadagita a prinsipio kaipapananna ti pannakagun-od itan iti anamong ti Dios ken mangitunda iti manayon a biag a tartarawidwidan dagiti nadiosan ken manayon a prinsipio.

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 6, 7]

DAGITI PRINSIPIO NGA AGAPLIKAR ITI AMIN A PANAWEN

Ti Nabalitokan a Bilin. “Amin a bambanag, ngarud, a kayatyo nga aramiden kadakayo dagiti tattao, masapul a kasta met ti aramidenyo kadakuada; iti kinapudnona, daytoy ti kaipapanan ti Linteg ken dagiti Mammadto.”​—Mateo 7:12.

Ayatem ti padam a tao. “Masapul nga ayatem ti padam a tao a kas iti bagim.” (Mateo 22:39) “Ti ayat di agaramid iti dakes iti padana a tao; gapuna ti ayat isu ti kaitungpalan ti linteg.”​—Roma 13:10.

Raemem ken padayawam ti sabsabali. “Iti nainkabsatan nga ayat maaddaankayo iti kinalailo iti maysa ken maysa. Iti panangipakita ti pammadayaw iti maysa ken maysa mangidaulokayo.”​—Roma 12:10.

Itandudom ti talna. “Salimetmetanyo ti talna iti nagbabaetan ti maysa ken maysa.” (Marcos 9:50) “No mabalin, agingga a makapagpannuray kadakayo, makikappiakayo iti amin a tattao.” (Roma 12:18) “Surotentayo koma ti bambanag a mamataud iti talna.”​—Roma 14:19.

Mamakawanka. “Pakawanennakami kadagiti utangmi, a kas met iti panangpakawanmi kadagiti nakautang kadakami.” (Mateo 6:12) “Agbalinkayo a manangngaasi iti maysa ken maysa, nadungngo a mannakipagrikna, a sibubulos a pakawanenyo ti maysa ken maysa.”​—Efeso 4:32.

Agbalinka a nasungdo, matalek. “Napudnoka koma iti asawam ket isu laeng ti pangibukbokam iti ayatmo. . . . Ti asawam ti pagragsakam ket sarakem ti rag-o iti babai nga inkasarmo . . . Paragsakennaka koma dagiti makaawis a sagudayna; ket lapunosennaka iti ayatna. . . . Apay a pakayawanka iti sabali a babai? Apay koma a kaykayatmo ti pangaw-awis ti asawa ti sabali a lalaki?” (Proverbio 5:15-20, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) “Ti tao a matalek iti kabassitan matalek met iti adu, ket ti tao a nakillo iti kabassitan nakillo met iti adu.” (Lucas 16:10) “Ti sapsapulen kadagiti mayordomo ket ti maysa a tao masarakan a matalek.”​—1 Corinto 4:2.

Agbalinka a mapagtalkan. “Makapagbalinak kadi a nadalus iti moral no addaanak kadagiti nadangkes a timbangan ken no addaanak iti supot dagiti makaallilaw a bato a pagtimbang?” (Mikias 6:11) “Agtalekkami nga addaankami iti napudno a konsiensia, yantangay kayatmi ti agbiag a mapagtalkan iti amin a bambanag.”​—Hebreo 13:18.

Agbalinka a napudno, mapagpiaran. “Guraenyo ti dakes, ket ayatenyo ti naimbag, ket ti kinahustisia ipaayanyo iti lugar iti ruangan.” (Amos 5:15) “Agsaokayo a sipupudno iti maysa ken maysa. Buyogen ti kinapudno ken ti panangukom ti talna agukomkayo kadagiti ruanganyo.” (Zacarias 8:16) “Ita ta inwaksiyon ti kinaulbod, sawenyo ti kinapudno tunggal maysa kadakayo iti padana a tao.”​—Efeso 4:25.

Agbalinka a nagaget, napinget. “Nakakitaka kadi iti tao a nasigo iti trabahona? Iti sanguanan ti ar-ari ti pagsaadannanto.” (Proverbio 22:29) “Dikay agpalpallailang iti aramidyo.” (Roma 12:11) “Aniaman ti ar-aramidenyo, aramidenyo dayta nga amin-kararua a kas maipaay ken Jehova, ket saan a maipaay iti tattao.”​—Colosas 3:23.

Agbalinka a naalumamay, mannakipagrikna, naasi. “Kawesanyo ti bagbagiyo kadagiti kinalailo ti pannakipagrikna, kinamanangngaasi, kinapakumbaba iti panagpampanunot, kinaalumamay, ken mabayag a panagitured.”​—Colosas 3:12.

Parmekem ti dakes babaen ti naimbag. “Itultuloyyo nga ayaten dagiti kabusoryo ken ikararagan dagidiay mangidaddadanes kadakayo.” (Mateo 5:44) “Dika ipalubos a parmekennaka ti dakes, no di ket itultuloymo a parmeken ti dakes babaen ti naimbag.”​—Roma 12:21.

Ipaaymo iti Dios ti kasayaatan nga adda kenka. “‘Masapul nga ayatem ni Jehova a Diosmo buyogen ti intero a pusom ken buyogen ti intero a kararuam ken buyogen ti intero a panunotmo.’ Daytoy ti kadakkelan ken umuna a bilin.”​—Mateo 22:37, 38.

[Dagiti Ladawan]

Ti panangyaplikar kadagiti prinsipio ti Biblia tulongandatayo a maaddaan iti naballigi a panagasawa, naragsak a relasion ti pamilia, ken makapnek a panaggagayyem