Ti Narigat a Trabaho ni Ernst Glück

NASUROK a 300 a tawenen ti napalabas, rinugian ni Ernst Glück ti maysa a trabaho a manmano a naitured ti dadduma iti intero a pakasaritaan ti tao. Inkeddengna nga ipatarus ti Biblia iti lenguahe a dina ammo.

Naipasngay ni Glück idi agarup 1654 iti bassit nga ili ti Wetti, nga asideg iti Halle, Alemania. Ni tatangna ket maysa a pastor dagiti Luterano, isu a napadakkel iti narelihiosuan a pamilia. Nakatulong dayta iti ubing pay la idi a ni Ernst tapno aginteres kadagiti naespirituan a banag. Idi agtawenen iti 21, naturposna ti panagadalna iti teolohia idiay Alemania sa immakar iti pagilian a maawagan itan iti Latvia. Kadagidi a tiempo, saan a de adal ti kaaduan nga umili, ket manmano a libro ti magun-odan iti pagsasaoda. Insurat ni Glück: “Idi simmangpetak iti daytoy a pagilian bayat ti kinaagkabannuagko, ti damo a pamilawak iti simbaan ket ti kaawan ti Bibliada iti lenguahe a Latviano . . . Gapu iti dayta, inkarik iti Dios nga adalek ken kabesaduek dayta a pagsasao.” Determinado a mangipaay iti Biblia kadagiti umili ti Latvia iti bukodda a lenguahe.

Panangisagana iti Panagipatarus

Livonia ti nagan ti lugar a nagnaedan idi ni Glück ket iturturayan idi dayta ti Sweden. Ni Johannes Fischer ti pannakabagi ti ari ti Sweden iti dayta a pagilian. Kayatna nga umadu dagiti agbalin a de adal iti dayta a pagilian ken dumakkel met ti mapastrekna a kuarta. Nakisarita ni Glück kenni Fischer maipapan iti pannakaipatarus ti Biblia iti lenguahe a Latviano. Adda pagimprentaan ni Fischer iti kabesera a siudad ti Riga. No mayimprenta ti Biblia a Latviano, maragpatna ti kalatna nga umadu dagiti agbalin a de adal ken dumakkel met ti mapastrekna a kuarta. Kiniddaw ni Fischer ken ni Ari Charles XI iti Sweden nga  anamonganna ti panagipatarus. Pinatgan ti ari ti kiddawna agpaay iti dayta a proyekto ken intukonna a ponduanna dayta. Maysa a bilin ti impaulog ti ari idi Agosto 31, 1681, a nangipalubos iti panangrugi ti trabaho a panagipatarus.

Kabayatanna, agsagsaganan ni Glück. Gapu iti pannakaammona iti Aleman, nausarna ti patarus ni Martin Luther kas ti pagibasaranna iti Biblia a Latviano. Ngem kayat ni Glück ti agaramid iti kasayaatan a bersion isu a napanunotna a nasken nga agipatarus manipud kadagiti orihinal a Hebreo ken Griego. Bassit ti pannakaammo ni Glück kadagiti lenguahe a nausar iti Biblia, isu a napan idiay Hamburg, Alemania tapno agadal iti Hebreo ken Griego. Bayat ti kaaddana sadiay, mabalin a ti taga-Livonia a klero nga agnagan iti Jānis Reiters ti nangisuro kenkuana iti lenguahe a Latviano ken iti Griego a nausar iti pannakaisurat ti Biblia.

Tawtawen ti Panagtrabaho ken Panaguray

Kalpasan ti panagturposna idi 1680 iti panagadalna kadagiti lenguahe, nagsubli ni Glück idiay Latvia sana rinugianen ti agserbi kas maysa a pastor. Di nagbayag, rinugiannan ti agipatarus. Idi 1683, nadutokan ni Glück kas pastor ti dakkel a parokia idiay Alūksne, a nagdinamag kas ti lugar a nangaramidanna iti patarusna.

Iti dayta a tiempo, agkurang iti sasao ti lenguahe a Latviano agpaay ti adu a termino ken ideya a nausar iti Biblia. Gapu iti dayta, nagusar ni Glück iti patarusna iti dadduma nga Aleman a sasao. Ngem inkagumaanna nga ipatarus ti Sao ti Dios iti Latviano, ket umanamong dagiti eksperto a nangato ti kalidad ti patarusna. Nagpartuat pay ketdi ni Glück iti baro a sasao, ket nasaknap a maus-usar itan iti Latviano ti sumagmamano a pinartuatna a sasao. Karaman kadagitoy dagiti Latviano a termino para iti sasao a “pagarigan,” “padaya,” “higante,” “agsimisim,” ken “mangpaneknek.”

Kanayon a pinakaammuan ni Johannes Fischer ti ari iti Sweden maipapan iti irarang-ay ti panagipatarus, ket ipalgak dagiti suratda iti maysa ken maysa nga idi 1683, naipatarusen ni Glück ti Kristiano a Griego a Kasuratan. Naipatarusna ti intero a Biblia idi 1689. Walo la a tawen a naileppasna dayta a nagdakkel a trabaho. a Nabayag a naitantan ti panangipablaak, ngem idi 1694 naragpatna ti kalatna​—inautorisaran ti  gobierno ti pannakaiwaras iti publiko ti Biblia a Latviano.

Pagduaduaan ti dadduma a historiador no bukbukod ni Glück nga impatarus dayta a Biblia. Awan duadua a kinonsultana ti patarus ni Luther sana inraman kadagiti patarusna ti dadduma a paset ti Biblia nga adda idin iti lenguahe a Latviano. Ngem dagita a paset ti mangbukel iti bassit laeng a paset ti patarusna. Adda kadi dadduma pay a timmulong nga agipatarus? Adda katulongan idi ni Glück bayat nga agipatpatarus, ket dadduma ti timmulong iti proofreading ken panangsukimat iti kalidad ti patarusna. Ngem agparang a dagiti katulonganna ket saan a nakipaset iti panagipatarus. Isu a posible a ni laeng Glück ti nangipatarus iti dayta.

Ti patarus ni Glück ket maysa a napateg a gapuanan iti pannakapasayaat ti naisurat a lenguahe a Latviano, ngem adda pay napatpateg nga amang nga imbunga dayta. Kamaudiananna, mabasa met laengen dagiti umili a Latviano ti Sao ti Dios iti bukodda a lenguahe ken maammuanda met laengen dagiti makaited-biag a pannursurona. Dida malipatan ti naaramidan ni Ernst Glück agpaay kadakuada. Nasurok a 300 a tawenen a tartaripatuen dagiti umili iti Alūksne ti dua a puon ti kayo nga oak a napanaganan iti Glika ozoli, wenno puon ti oak a kukua ni Glück. Ni Glück ti nangimula kadagita kas panglaglagip iti pannakaipatarus ti Biblia a Latviano. Adda bassit a museo idiay Alūksne nga addaan iti nadumaduma a bersion ti Biblia, a pakairamanan ti kaunaan a nayimprenta a patarus ni Glück. Iti ladawan a simbolo ti siudad ti Alūksne, naikitikit met ti Biblia ken ti petsa a 1689, daydi tawen a naileppas ni Glück ti patarusna.

Ti Naud-udi nga Insuratna

Di nagbayag kalpasan ti isasangpetna idiay Latvia, rinugian ni Glück ti nagadal iti Ruso. Idi 1699, insuratna a kayatna a maragpat ti sabali pay a kalatna​—ti panangipatarus iti Biblia iti dayta a lenguahe. Iti surat a napetsaan iti 1702, insuratna a rinugianna a rebisaren ti Latviano a Biblia. Ngem narigaten nga ipatarus ti Biblia gapu iti panagbalbaliw ti kasasaad. Kalpasan ti adu a tawen a panagari ti talna, ti Latvia ket nagbalin a paggugubatan. Idi 1702, dagiti soldado ti Russia pinarmekda dagiti taga-Sweden ket inturayanda ti Alūksne. Ni Glück ken ti pamiliana ket naideporta idiay Russia. b Kadagidi a nariribuk a tiempo, napukaw ni Glück dagiti manuskrito ti baro a Latviano a Biblia ken ti Ruso nga ipatpatarusna. Natay isuna idiay Moscow idi 1705.

Nakasaysayang ta napukaw dagidiay a naud-udi a bersion iti Latviano ken Ruso. Ngem agingga ita, amin nga agbasbasa iti Latviano a Biblia ket magunggonaan manipud iti orihinal nga impatarus ni Glück.

Ni Ernst Glück ket maysa laeng iti adu a nangirusat iti nagdakkel a trabaho a panangipatarus iti Biblia iti lenguahe dagiti ordinario a tattao. Nagbanaganna, dagiti tattao iti dandani amin a lenguahe ditoy daga mabalindan a basaen ti Sao ti Dios ken inumen dagiti linaonna a nakapatpateg a danum ti kinapudno. Wen, babaen kadagiti edision ti Biblia iti nasurok a 2,000 a lenguahe, agtultuloy nga ipakpakaammo ni Jehova ti kinadiosna kadagiti tattao iti aniaman a lugar.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 13]

Patarus ni Glück

[Ladawan iti panid 14]

Dagiti Saksi ni Jehova isursuroda ti Biblia iti ili a nangipatarusan ni Glück iti dayta