Haran​—Nagkauna a Sentro ti Adu nga Aktibidad

NO MADAKAMAT ti Haran kadagiti pamiliar iti Biblia, dagus a malagipda ti matalek a patriarka a ni Abraham. Iti panagdaliasatda manipud Ur a mapan idiay Canaan, temporario a nagnaed idiay Haran ni Abraham, ti asawana a ni Sara, agraman ti amana a ni Tare ken ti kaanakanna a ni Lot. Sadiay a nakaurnong ni Abraham iti adu a sanikua. Idi natay ti amana, intuloy ni Abraham ti panagdaliasatna a mapan iti daga nga inkari ti pudno a Dios. (Gen. 11:31, 32; 12:4, 5; Ara. 7:2-4) Idi agangay, imbaon ni Abraham ti kalakayan nga adipenna a mapan idiay Haran wenno iti asideg a lugar tapno mangbirok iti agbalin nga asawa ni Isaac. Adu met a tawen a nagnaed sadiay ni Jacob nga apoko ni Abraham.​—Gen. 24:1-4, 10; 27:42-45; 28:1, 2, 10.

Idi a ni Ari Senaquerib iti Asiria pinangtaanna ni Ari Ezekias iti Juda, dinakamatna ti Haran kas maysa kadagiti “nasion” a pinarmek dagiti ari ti Asiria. Ti nagan a “Haran” tukoyenna saan laeng a ti siudad no di pay ket dagiti distrito iti aglawlawna. (2 Ar. 19:11, 12) Iti padto ni Ezequiel, nadakamat ti Haran kas maysa kadagiti kangrunaan a kasosio ti Tiro, a mangpatalged a ti Haran ket maysa a napateg a sentro ti komersio.​—Ezeq. 27:1, 2, 23.

Ita, maysa laengen a bassit nga ili ti Haran, a masarakan iti asideg ti Şanlıurfa, iti makindaya a Turkey. Ngem adda tiempo idi a ti nagkauna a siudad ti Haran ket sentro ti adu nga aktibidad. Dayta ti maysa kadagiti sumagmamano a nagkauna a nagnaedan dagiti tattao a nataginayon ti naganna a kas iti nausar iti Biblia. Ti Asirio a naganna a Harranu mabalin a kaipapananna “Kalsada” wenno “Kalsada ti Bunggoy Dagiti Agdaldaliasat,” a mangipamatmat a masarakan ti Haran iti kangrunaan a ruta ti negosio iti nagbaetan dagiti daddadakkel a siudad. Sigun kadagiti naikitikit a sursurat a nakali idiay Haran, ti ina ni Ari Nabonidus iti Babilonia isu ti nangato a padi a babai iti templo ni Sin, ti bulan a dios ti Haran. Adda dagiti agkuna a tinarimaan ni Nabonidus daytoy a templo. Kalpasanna, nalasatan ti Haran ti itataud ken pannakarebbek ti nagduduma nga imperio.

Dakkel ti nagbaliwan ti Haran no idilig iti nagkauna a kasasaadna. Adda dagiti panawen a narang-ay ken napateg a siudad ti nagkauna a Haran. Ngem ti agdama a Haran ket maysa laengen a lugar nga addaan iti balbalay a nagtimbukel ti atepda. Adda iti aglawlawna dagiti rebbek ti nagkauna a sibilisasion. Iti baro a lubong ti Dios, mapagungarto ti adu a nagnaed idi idiay Haran, agraman da Abraham, Sara, ken Lot. Sigurado nga adunto ti maestoriada kadatayo maipapan iti Haran, ti nagkauna a sentro ti adu nga aktibidad.

[Ladawan iti panid 20]

Dagiti rebbek ti Haran

[Ladawan iti panid 20]

Balbalay a nagtimbukel ti atepda

[Ladawan iti panid 20]

Ti agdama a Haran