Mapagwadan Wenno Mamakdaar a Pagarigan?

“Ti Dios ni Jacob . . . isuronatayto maipapan kadagiti dalanna, ket magnatayto kadagiti danana.”​—ISA. 2:3.

1, 2. Kadagiti ania a pamay-an a magunggonaanka kadagiti pagarigan iti Biblia?

 KOMBINSIDOKA kadi a pagimbagam dagiti naisurat iti Biblia? Naglaon dayta iti pagarigan dagiti matalek a tattao a kayattayo a tuladen ti panagbiag ken galadda. (Heb. 11:32-34) Ngem naglaon met kadagiti mamakdaar a pagarigan maipapan kadagiti tattao a rumbeng a liklikan ti kababalin wenno inaramidda.

² Kinapudnona, adda dagiti pagarigan iti Biblia nga agserbi kas pagwadan a rumbeng a tuladen ken pakdaar a masapul a liklikan. Maysa kadagita ni David, ti napakumbaba a pastor ken nagbalin a nabileg nga ari idi agangay. Mapagulidanan ti panagayatna iti kinapudno ken panagtalekna ken ni Jehova. Ngem nakaaramid kadagiti nadagsen a basol, kas iti inaramidna ken Bat-seba, Urias, ken ti di nainkalintegan a sensus. Iti daytoy nga artikulo, adalentayo ti maipapan iti anakna a ni Solomon, maysa nga ari ken mannurat iti Biblia. Kitaentayo nga umuna ti dua a mapagwadan nga inaramidna.

Ti “Sirib ni Solomon”

3. Apay a maikunatayo a mapagwadan ni Solomon?

³ Ti Dakdakkel a Solomon a ni Jesu-Kristo tinukoyna ni Ari Solomon kas nasayaat a pagwadantayo. Kinuna ni Jesus kadagiti agduadua a Judio: “Ti reyna ti abagatan maibangonto iti panangukom agraman itoy a kaputotan ket kondenarennanto dayta; agsipud ta isu immay manipud kadagiti ungto ti daga tapno dumngeg iti sirib ni Solomon, ngem, adtoy! maysa a nangnangruna ngem ni Solomon ti adda ditoy.” (Mat. 12:42) Wen, nalatak ti kinasirib ni Solomon ken imparegtana a gun-odentayo dayta.

4, 5. Kasano a nagun-od ni Solomon ti siribna, ngem kasano a naiduma ti pananggun-odtayo iti dayta?

⁴ Idi rugrugi ti panagturay ni Solomon, nagpakita kenkuana ti Dios babaen ti tagtagainep ken imbagana nga agkiddaw. Gapu ta limitado ti kapadasan ni Solomon, nagkiddaw iti sirib. (Basaen ti 1 Ar-ari 3:5-9.) Naragsakan ti Dios gapu ta sirib ti kiniddaw ti ari imbes a kinabaknang ken dayag isu nga inikkanna iti “puso a masirib ken mannakaawat”​—agraman kinabaknang. (1 Ar. 3:10-14) Kas dinakamat ni Jesus, naisangsangayan ti kinasirib ni Solomon ta idi nadamag dayta ti reyna ti Sheba, nagbiahe iti nawatiwat tapno mapaneknekanna a mismo.​—1 Ar. 10:1, 4-9.

⁵ Ditay namnamaen a simimilagro a magun-odantayo ti sirib. Kinuna ni Solomon a ‘mangted ni Jehova iti sirib’ ngem insuratna a nasken nga ikagumaantayo a gun-oden dayta a nadiosan a galad: “Ti sirib ipangagmo babaen ti lapayagmo, iti kasta mapagannayasmo ta pusom iti panangilasin.” Mainaig iti dayta, inusarna dagiti sasao kas iti “agpukkawka maipaay iti,” “itultuloymo a sapulen,” ken “itultuloymo a biroken” ti sirib. (Prov. 2:1-6) Nalawag a mabalintayo a gun-oden ti sirib.

6. Kasanotayo a matulad ti nasayaat nga ulidan ni Solomon?

 ⁶ Nasayaat nga isaludsodtayo, ‘Ipatpategko kadi ti nadiosan a sirib kas ken Solomon?’ Gapu iti rigat ti panagbiag, adu ti mangipamaysa iti panagsapul iti kuarta ken trabaho. Makaapektar met dayta iti kita ken kapaut ti edukasion a gun-odenda. Komustaka met ken ti pamiliam? Ipakita kadi dagiti ar-aramidem nga ipatpateg ken gunggun-odem ti nadiosan a sirib? Masapul kadi a baliwam ti panangmatmatmo iti kuarta ken edukasion tapno makagun-odka iti ad-adu a kinasirib? Sigurado a magunggonaanka iti agnanayon no gun-odem ti sirib. Insurat ni Solomon: “Iti kasta maawatamto ti kinalinteg ken panangukom ken kinapalungdo, ti intero a turongen ti naimbag.”​—Prov. 2:9.

Mangyeg iti Talna ti Panangyun-una iti Pudno a Panagdayaw

7. Kasano a naaddaan ti Dios iti nakapimpintas a templo?

⁷ Idi rugrugi ti panagturay ni Solomon, kayatna a masukatan ti tabernakulo a maus-usar manipud pay idi kaaldawan ni Moises isu a nangibangon iti nakapimpintas a templo. (1 Ar. 6:1) Nupay naawagan dayta iti templo ni Solomon, dina imbangon dayta tapno laeng agbalin a nalatak. Kinapudnona, saan a ni Solomon no di ket ni David ti akinkapanunotan iti panangibangon iti templo. Isu ti nangtedan ti Dios iti detalyado a plano ti templo ken kadagiti alikamenna. Ken nagdakkel ti kontribusionna iti dayta a proyekto. (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Cron. 22:14-16) Kaskasdi, ni Solomon ti nangibangon iti dayta, a nagpaut iti pito ket kagudua a tawen.​—1 Ar. 6:37, 38; 7:51.

8, 9. (a) Ania ti inyulidan ni Solomon maipapan iti panangitultuloy a mangaramid iti naimbag? (b) Ania ti resulta ti panangyun-una ni Solomon iti pudno a panagdayaw?

⁸ Pagwadan kadatayo ti panangitultuloy ni Solomon a nangaramid iti naimbag ken ti panangyun-unana iti napateg a bambanag. Idi nalpas ti templo ken naikabil ti lakasa ti tulag, nagkararag ni Solomon iti publiko. Inkararagna ken Jehova: “Silulukat koma dagita matam a naiturong iti daytoy a balay iti rabii ken aldaw, a naiturong iti lugar a nagkunaam, ‘Ti naganko maaddanto sadiay,’ tapno imdengam ti kararag nga ikararag ti adipenmo a sisasango iti daytoy a lugar.” (1 Ar. 8:6, 29) Mabalin nga agkararag dagiti Israelita ken  ganggannaet iti dayta a pasdek a mangyeg dayaw iti Dios.​—1 Ar. 8:30, 41-43, 60.

⁹ Ania ti resulta ti panangyun-una ni Solomon iti pudno a panagdayaw? Kalpasan ti inagurasion ti templo, dagiti tattao “agragrag-oda ken maragragsakan ti pusoda gapu iti isuamin a kinaimbag nga inaramid ni Jehova maipaay ken David nga adipenna ken maipaay iti Israel.” (1 Ar. 8:65, 66) Kinapudnona, naisangsangayan ti talna ken kinarang-ay ti 40 a tawen a panagturay ni Solomon. (Basaen ti 1 Ar-ari 4:20, 21, 25.) Ti Salmo 72 tulongannatayo a mangtarus kadagiti bendision a matagiragsaktayto iti panagturay ti Dakdakkel a Solomon a ni Jesu-Kristo.​—Sal. 72:6-8, 16.

Ti Mamakdaar a Pagarigan ni Solomon

10. Ania ti dakes nga inaramid ni Solomon a dagus a malagiptayo?

¹⁰ Apay a maikunatayo nga agserbi met a pakdaar ti pagarigan ni Solomon? Nalabit ti umuna a mapanunotmo ket dagiti ganggannaet nga assawa ken kamalalana. Mabasatayo: “Naaramid iti tiempo ti panaglakay ni Solomon a dagiti met laeng assawana pinagannayasda ti pusona a sumurot kadagiti sabali a didios; ket ti pusona saan idi a naan-anay ken Jehova.” (1 Ar. 11:1-6) Sigurado a dimo kayat a tuladen ti dakes nga inaramid ni Solomon. Ngem dayta laeng kadi ti maadaltayo kenkuana? Kitaentayo ti dadduma a pasamak iti biagna a saan unay a madakdakamat ken agserbi a pakdaar kadatayo.

11. Ania ti matarusantayo iti umuna a pannakiasawa ni Solomon?

¹¹ Nagturay ni Solomon iti 40 a tawen. (2 Cron. 9:30) Ania ngarud ti matarusantayo iti 1 Ar-ari 14:21? (Basaen.) Ipakita dayta a teksto nga idi natay ni Solomon, nagari ti anakna a ni Rehoboam iti edad nga 41. Ti inana ket ni “Naama nga Ammonita.” Kayatna a sawen a sakbay a nagbalin nga ari ni Solomon, nangasawa iti ganggannaet manipud iti kabusor a nasion nga agdaydayaw kadagiti idolo. (Uk. 10:6; 2 Sam. 10:6) Nagdayaw kadi met idi ni Naama kadagiti idolo? Uray pay no nagdaydayaw idi, mabalin nga inidianna dagiti idolo ken nalabit nagbalin a pudno a managdaydayaw, kas kada Rahab ken Ruth. (Ruth 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6) Kaskasdi, naaddaan ni Solomon kadagiti katugangan ken kakabagian nga Ammonita a saan nga agserserbi ken Jehova.

12, 13. Ania a di umiso a desision ti inaramid ni Solomon idi rugrugi ti panagturayna, ken ania ti nalabit inrasonna?

¹² Ad-adda a dimmakes ti situasion ni Solomon kalpasan a nagbalin nga ari. ‘Nakialiansa ken Faraon nga ari ti Egipto babaen ti panangasawana iti anak a babai ni Faraon ket inyegna iti Siudad ni David.’ (1 Ar. 3:1) Daytoy ngata nga Egipcio a babai ket nagbalin a managdaydayaw ken Jehova, kas ken Ruth? Awan ti mabasa a kasta iti Biblia. Ngem dakamatenna nga imbangonan ni Solomon iti balay (ken nalabit uray dagiti babaonenna nga Egipcio) iti ruar ti Siudad ni David. Apay? Kuna ti Kasuratan nga inaramidna dayta gapu ta saan a maitutop nga agnaed dagiti agdaydayaw iti idolo iti asideg ti lakasa ti tulag.​—2 Cron. 8:11.

¹³ Mabalin a nakita ni Solomon nga adda pagimbaganna iti politika ti panangasawana iti prinsesa ti Egipto. Ngem mabalinna kadi nga irason dayta? Sakbayna, nabayagen nga imparit ti Dios ti pannakiasawa kadagiti Canaanita, nga innagananna pay ketdi dagiti nasion a liklikanda. (Ex. 34:11-16) Inrason ngata ni Solomon a saan met a karaman ti Egipto kadagiti nainaganan a nasion? Uray pay no irasonna dayta, awaten ngata ti Dios? Kinapudnona, ipakita ti inaramidna a tinagilag-anna ti peggad a dinakamat ni Jehova​—ti itatallikud ti maysa nga Israelita iti pudno a panagdayaw.​—Basaen ti Deuteronomio 7:1-4.

14. Kasano nga agserbi a pakdaar kadatayo ti pagarigan ni Solomon?

¹⁴ Ibilangtayo kadi a pakdaar ti pagarigan ni Solomon? Mabalin nga ikalintegan ti maysa a  kabsat a babai ti pananglabsingna iti bilin ti Dios a makiasawa ‘laeng iti Apo.’ (1 Cor. 7:39) Mabalin nga irason met ti maysa ti pannakiramanna kadagiti ekstrakurikular nga isports wenno club iti eskuelaan, ti dina panagbayad iti eksakto a buis, wenno ti panagulbodna no mapagsaludsodan maipapan iti nakababain nga inaramidna. Ti punto ket, mabalin nga agpeggadtayo no ikalintegantayo ti panagsukirtayo iti Dios, kas iti inaramid ni Solomon.

15. Kasano a nangipakita ni Jehova iti asi ken Solomon, ngem ania ti laglagipentayo?

¹⁵ Makapainteres ta kalpasan ti panangasawa ni Solomon iti ganggannaet a prinsesa, dinakamat ti Biblia a pinatgan ti Dios ti kiddawna a kinasirib ken inikkanna pay iti kinabaknang. (1 Ar. 3:10-13) Linabsing ni Solomon ti bilin ti Dios ngem awan ti mabasatayo a dagus a linaksid ni Jehova kas ari wenno dinusana. Ipakita dayta nga ammo ti Dios nga imperpekto ken naaramidtayo manipud iti tapok. (Sal. 103:10, 13, 14) Ngem laglagipentayo: Apitentayo no ania ti imulatayo, no saan nga ita, iti masanguanan.

Nagadu nga Asawa!

16. Ania ti linabsing ni Solomon iti panangasawana iti adu?

¹⁶ Iti Kanta ni Solomon, pinadayawanna ti maysa a birhen nga imbagana a napimpintas ngem iti 60 a reyna ken 80 a kamalala. (Sol. 6:1, 8-10) No tumukoy dayta ken Solomon bayat ti panagturayna, kaipapananna nga adun ti asawana. Uray pay no kaaduan wenno aminda ket pudno a managdaydayaw, linabsingna latta ti bilin ti Dios babaen ken Moises a ti maysa nga ari ti Israel ket ‘saan a mangasawa iti adu, tapno saan a sumiasi ti pusona.’ (Deut. 17:17) Kaskasdi, ni Jehova dina latta inlaksid ni Solomon. Kinapudnona, binendisionanna pay ken inusarna a mangisurat iti libro ti Biblia a Kanta ni Solomon.

17. Ania a kinapudno ti masapul a laglagipentayo?

¹⁷ Ipakita kadi dayta a mabalin ni Solomon ti agsukir iti Dios nga awan ti dakes nga ibungana wenno mabalintayo met a tuladen ti inaramidna? Saan. Ipakitana ketdi a nakaan-anus ti Dios. Kinapudnona, no agsukir ti maysa iti Dios, mabalin a saanna a dagus nga apiten ti bunga ti panagsukirna. Ngem dina kayat a sawen nga awanen ti dakes nga epekto ti inaramidna. Lagipem ti insurat ni Solomon: “Agsipud ta ti sentensia a maibusor iti dakes nga aramid saan a naipakat a sipapardas, dayta ti makagapu a ti puso ti annak ti tattao naan-anay a naitampok kadakuada tapno aramidenda ti dakes.” Innayonna: “Ammok met a naimbagto ti pagbanagan dagidiay agbuteng iti pudno a Dios, agsipud ta nagbutengda kenkuana.”​—Ecl. 8:11, 12.

18. Kasano nga ipakita ti situasion ni Solomon nga umiso ti kuna ti Galacia 6:7?

¹⁸ No la koma nagtulnog ni Solomon iti bilin ti Dios! Agpayso nga adu ti nasayaat a naaramidanna ken adu a bendision ti Dios ti nasagrapna. Ngem iti panaglabas ti tiempo, nagsasaruno a kamali ti inaramidna. Nayugalina ti agsukir iti Dios. Umiso la unay ti insurat ni apostol Pablo: “Dikay payaw-awan: Ti Dios saan a maysa a marabrabak. Ta aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna”! (Gal. 6:7) Idi agangay, inapit ni Solomon ti dakes a bunga ti pananglabsingna iti bilin ti Dios. Mabasatayo: “Ni met laeng Ari Solomon nagayat iti adu a ganggannaet nga assawa agraman ti anak a babai ni Faraon, Moabita, Ammonita, Edomita, Sidonio ken Heteo a babbai.” (1 Ar. 11:1) Nalabit adu kadakuada ti nagtultuloy a nagdayaw iti didiosen, ket naimpluensiaan ni Solomon. Nayadayo ken napukawna ti anamong ti naanus a Dios.​—Basaen ti 1 Ar-ari 11:4-8.

Ti Maadaltayo iti Naimbag ken Dakes nga Inaramidna

19. Apay a maikunatayo a naglaon ti Biblia iti adu a nasayaat nga ulidan?

¹⁹ Ni Jehova pinaltiinganna ni Pablo a mangisurat: “Amin a bambanag a naisurat a nasaksakbay naisuratda a pakasursuruantayo,  tapno babaen ti panagibturtayo ken babaen ti liwliwa manipud iti Kasuratan maaddaantay koma iti namnama.” (Roma 15:4) Karaman kadagiti naisurat ti adu a nasayaat nga ulidan dagiti tattao nga addaan iti natibker a pammati. Maibaga ni Pablo: “Ania pay ti sawek? Ta agkurangakto iti tiempo no itultuloyko a salaysayen ti maipapan kada Gideon, Barak, Samson, Jefte, David kasta met ni Samuel ken ti sabsabali pay a mammadto, isuda a babaen iti pammati inabakda dagiti pagarian iti panaglalaban, nagipakatda iti kinalinteg, nakagun-odda kadagiti kari, . . . manipud iti nakapuy a kasasaad napabilegda.” (Heb. 11:32-34) Makasursurotayo kadagiti nasayaat nga ulidan iti Biblia ken matuladtayo ida.

20, 21. Apay a kayatmo nga adalen dagiti pagarigan iti Biblia?

²⁰ Ngem naglaon met ti Biblia kadagiti mamakdaar a pagarigan. Dadduma kadagita ket dati nga agserserbi ken an-anamongan ni Jehova. Bayat a basbasaentayo ti Biblia, makitatayo no ania ken kasano a nayadayo ti dadduma nga adipen ti Dios, iti kasta, agserbida a pakdaar kadatayo. Makitatayo nga in-inut a naaddaanda iti di umiso a kababalin nga idi agangay, nakaaramidda iti dakes. Ania ti maadaltayo kadagita a salaysay? Isaludsodtayo iti bagitayo: ‘Kasano a nangrugi ti di umiso a kapanunotanna? Mapasamak met ngata dayta kaniak? Kasano a makatulong daytoy a pagarigan tapno saanak a makaaramid iti dakes?’

²¹ Masapul nga usigentayo a naimbag dagitoy nga ulidan ta insurat ni Pablo: “Dagitoy a banag napagteng kadakuada kas pagulidanan, ket naisuratda a pammakdaar kadatayo a nadatngan dagiti panungpalan dagiti sistema ti bambanag.”​—1 Cor. 10:11.

Ania ti Naadalyo?

• Apay a maibagatayo nga adda naimbag ken dakes a pagarigan iti Biblia?

• Kasano a nayugali ni Solomon ti agaramid iti dakes?

• Kasanoka a magunggonaan iti mamakdaar a pagarigan ni Solomon?

[Salsaludsod]

[Ladawan iti panid 9]

Inusar ni Solomon ti sirib nga inted ti Dios

[Dagiti Ladawan iti panid 12]

Kasano nga agserbi a pakdaar kenka ti napasamak ken Solomon?