“Ti saom ket kinapudno.”​—JUAN 17:17.

1. Iti personal a kapadasam, ania ti nakaidumaan dagiti Saksi ni Jehova iti dadduma a relihion?

ANIA ti malagipmo idi damo a nakasaritam dagiti Saksi ni Jehova? Adu ti mangibaga, ‘Apresiarek ti panangusar dagiti Saksi iti Biblia a nangsungbat iti tunggal saludsodko.’ Talaga a naragsakantayo a nakaammo iti panggep ti Dios iti daga, iti kasasaad dagiti natay, ken iti namnama dagiti natayen nga ipatpategtayo!

2. Apay nga ipatpategmo ti Biblia?

² Ngem bayat ti panagad-adaltayo, naammuantayo a saan laeng a basta sungbatan ti Biblia dagiti saludsodtayo maipapan iti biag, ipapatay, ken masanguanan. Nasursurotayo pay nga ipateg ti Biblia kas makatulong unay a libro iti lubong. Di agkupas ti balakadna ket dagidiay agtulnog iti dayta, naballigi ken naragsakto ti biagda. (Basaen ti Salmo 1:1-3.) Dagiti pudno a Kristiano kanayon nga ibilangda ti Biblia ‘kas kinapudno ken sao ti Dios, saan ket a sao dagiti tattao.’ (1 Tes. 2:13) Subliantayo ti historia tapno maammuantayo ti nagdumaan dagidiay pudno a mangraraem ken saan a mangraraem iti Sao ti Dios.

NASOLBAR TI PARIKUT

3. Ania a parikut ti namagpeggad iti panagkaykaysa ti kongregasion Kristiano idi umuna a siglo, ken apay a narigat a solbaren dayta?

³ Iti uneg ti 13 a tawen manipud pannakapulot ti umuna a di nakugit a Gentil a ni Cornelio, adda parikut a namagpeggad iti panagkaykaysa ti kongregasion Kristiano. Umad-adu dagiti Gentil nga agbalbalin a Kristiano. Ngem ti saludsod ket, Rumbeng kadi a makugit dagiti lallaki sigun iti kaugalian dagiti Judio sakbay nga agpabautisarda? Narigat a sungbatan dayta ti maysa a Judio. Dagiti Judio a mangal-alagad iti Linteg dida pay sumrek iti balay ti maysa  a Gentil, di nakarkaron no makilangenda kenkuana. Nakaro idin ti pannakaidadanes dagiti Judio a Kristiano gapu ta tinallikudanda ti dati a relihionda. No makilangenda pay kadagiti di nakugit a Gentil, kumaro ti riri iti nagbaetanda ken kadagiti Judio a mangal-alagad iti Linteg, ken ad-adda laeng a maidadanesda.​—Gal. 2:11-14.

4. Siasino ti nagtataripnong a mangsolbar iti parikut? Ania dagiti saludsod a mabalin a tumaud?

⁴ Idi 49 C.E., dagiti apostol ken lallakay idiay Jerusalem, a nakugit met a Judio, “naguurnongda a sangsangkamaysa tapno tamingenda daytoy a banag.” (Ara. 15:6) Saanda a nagdedebatean dagiti di napateg a bambanag no di ket sigagagar a nagsasaritaanda dagiti pannursuro ti Biblia. Inyebkasda ti bukodda nga opinion. Ipalubosda ngata a ti personal a kapanunotan wenno panangidumduma ti mangimpluensia iti desisionda? Itantanda ngata ti agdesision agingga a sumayaat ti kasasaad dagiti Judio a Kristiano? Wenno umanamongda latta ngatan iti maysa nga opinion uray dida kombinsido tapno laeng adda maaramid a desision?

5. Kasano a naiduma ti taripnong idiay Jerusalem idi 49 C.E. no idilig kadagiti miting dagiti lider ti Kakristianuan?

⁵ Iti miting dagiti lider ti Kakristianuan, gagangay ti pannakikompromiso ken panangguyugoy. Ngem awan ti kasta a napasamak iti taripnong idiay Jerusalem. Kaskasdi, nakaaramidda iti desision nga inanamongan ti amin. Apay? Nupay nagduduma ti kapanunotanda, adda amin panagraemda iti Sao ti Dios ken inusarda ti Kasuratan a nangsolbar iti parikut.​—Basaen ti Salmo 119:97-101.

6, 7. Kasano a nausar ti Kasuratan a nangsolbar iti parikut maipapan iti panagkugit?

⁶ Nakatulong dagiti sasao iti Amos 9:11, 12 a nangsolbar iti parikut. Nakotar dagita iti Aramid 15:16, 17: “Agsubliak ket bangonek manen ti narba nga abong-abong ni David; ket bangonek manen dagiti rebbana ken ipatakderko manen, tapno dagidiay nabatbati kadagiti tattao sipapasnek koma a sapulenda ni Jehova, agraman kadagiti tattao iti amin a nasnasion, tattao a maawagan iti naganko, kuna ni Jehova.”

⁷ Nupay kasta, mabalin nga irason ti maysa, ‘Saan met nga ibaga dayta a teksto a saanen nga agpakugit dagiti manamati a Gentil.’ Agpayso, ngem mabalin a kasta ti pannakaawat idi dagiti Judio a Kristiano. Apay? Gapu ta ibilangda dagiti nakugit a Gentil kas kakabsat imbes a ‘tattao iti nasnasion.’ (Ex. 12:48, 49) Kas pagarigan, sigun iti patarus ni Bagster iti Septuagint, kuna ti Ester 8:17: “Adu a Gentil ti nakugit, ken nagbalinda a Judio.” Gapuna, idi impadto ti Kasuratan a dagiti nabatbati iti balay ti Israel (dagiti Judio ken nakugit a Judio a proselita) agraman “dagiti tattao iti amin a nasnasion” (dagiti di nakugit a Gentil) agbalinda nga ili maipaay iti nagan ti Dios, nalawag ti punto: Saanen a masapul nga agpakugit dagiti Gentil a mayat nga agbalin a Kristiano.

8. Apay a kasapulan ti kinatured iti naaramid a desision?

⁸ Iti tulong ti Sao ti Dios ken ti espirituna, nakaaramid dagiti napasnek a Kristiano iti ‘nagkaykaysa’ a desision. (Ara. 15:25) Nupay dayta ti mabalin a mangpakaro iti pannakaidadanes dagiti Judio a Kristiano, situtured a sinuportaran dagidiay matalek ti naibatay-Biblia a desision.​—Ara. 16:4, 5.

DAKKEL A NAGDUMAAN

9. Ania ti maysa a kangrunaan a makagapu a nalaokan iti palso a sursuro ti pudno a panagdayaw? Ania a napateg a sursuro ti naballikug?

⁹ Impadto ni apostol Pablo a kalpasan ti ipapatay dagiti apostol, malaokan kadagiti palso a sursuro ti pudno a  panagdayaw. (Basaen ti 2 Tesalonica 2:3, 7.) Dadduma kadagidiay mangilaksid iti “makapasalun-at a sursuro” ket adda responsabilidadda iti kongregasion. (2 Tim. 4:3) Pinakdaaran ni Pablo dagiti panglakayen idi kaaldawanna: “Manipud kadakayo tumakderto dagiti tattao ket agsaodanto iti tiritir a bambanag tapno iyadayoda a pasuroten kadakuada dagiti adalan.” (Ara. 20:30) Dinakamat ti The New Encyclopædia Britannica ti maysa a kangrunaan a makagapu a nakastrek iti kongregasion dagiti palso a sursuro: “Adda dagiti Kristiano a nasursuruan iti pilosopia dagiti Griego a nangusar iti naadalda a mangilawlawag iti Nakristianuan a patpatienda tapno maipannakkelda ti pannakaammoda ken makomberteda dagiti de adal a pagano.” Ti maysa a napateg a doktrina a nalaokan iti pagano a kapanunotan ket ti kinasiasino ni Jesu-Kristo. Kuna ti Biblia a ni Jesus ti Anak ti Dios; ngem dagiti mamati iti pilosopia a Griego isursuroda nga isu ti Dios.

10. Kasano koma a nasolbar ti kinasiasino ni Kristo?

¹⁰ Ti kinasiasino ni Jesus ket nagdedebatean ti adu a konsilio ti simbaan. Nalaka la koma a nasolbar dayta no nagkonsultada iti Kasuratan ngem adu kadakuada ti di nangikabilangan iti dayta. Kinapudnona, kaaduan ti nakapagdesisionen sakbay pay a makimitingda, ken awanen ti makabalbaliw iti kapanunotanda. Dandani dida pay ketdi nagkonsulta iti Biblia kadagiti desision nga inaramidda kadagitoy a miting.

11. Makinpannursuro ti pangibatbatayan dagiti lider ti simbaan iti desisionda, ken apay?

¹¹ Apay a dida unay ikabkabilangan ti Kasuratan? Kuna ti eskolar a ni Charles Freeman a dagiti mamati a ni Jesus ket Dios “marigatanda a mangsupiat iti kinuna ni Jesus nga isu ket nababbaba ngem iti Dios Ama.” Isu a napatpateg kadakuadan ti tradision ti simbaan ken opinion ti tao ngem kadagiti Ebanghelio. Agingga ita, adu a klero ti mangipangpangruna iti pannursuro dagiti aw-awaganda nga Amma ti Simbaan ngem iti Sao ti Dios! Nalabit nadlawmo dayta no adda seminarista a nakasaritamon maipapan iti doktrina a Trinidad.

12. Ania ti negatibo nga impluensia ti emperador?

¹² Dakkel ti impluensia dagiti emperador ti Roma kadagidi a konsilio. Kas pagarigan, kuna ni Propesor Richard E. Rubenstein maipapan iti napasamak iti Council of Nicaea: “Nalablabes ngem iti ninamnama [dagiti obispo] ti pabor ken kinabaknang nga inted ni Constantino. Awan pay makatawen, ti baro nga emperador insubli wenno imbangonna manen ti dandani amin a simbaanda, insublina ti posision ken dayaw a naikkat kadakuada . . . Inikkanna dagiti klero kadagiti pribilehio a maipapaay laeng kadagiti pagano a papadi.” Kas resultana, dakkel ti impluensia ni Constantino kadagiti naaramid a desision iti Council of Nicaea, nalabit nabaliwanna pay dagita. Pinatalgedan ni Charles Freeman a kalpasan dayta a miting nabilbilegen ti impluensia ti emperador iti simbaan. Inikkanna iti autoridad ti simbaan ken inimpluensiaanna ti doktrina dayta.​—Basaen ti Santiago 4:4.

13. Panagkunam, apay a saan nga inakseptar dagiti lider ti simbaan ti nalawag a kinapudno iti Biblia?

¹³ Saan a maakseptar dagiti lider ti simbaan ti pudno a kinasiasino ni Jesu-Kristo, ngem saan a parikut dayta kadagiti ordinario a tattao. Nalawag ngamin a maawatan ken akseptarenda no ania ti mabasada iti Kasuratan. Ngem dagiti lider ti simbaan ilaksidda ti Biblia gapu ta kayatda ti kuarta ken autoridad nga ipapaay ti emperador. Ni Gregory of Nyssa,  maysa a teologo, linaisna dagiti ordinario a tattao. Kunana: “Teologo amin nga aglaklako ken agsuksukat iti kuarta. No saludsodem ti balor ti kuarta, kunada a ti Anak ket naiduma iti Ama. No damagem ti presio ti tinapay, ti sungbatda ket dakdakkel ti Ama ngem iti Anak. No kayatmo a maammuan no nakasaganan ti pagdigus, ibagada a ti Anak ket naparsua manipud iti awan.” Saan a kas kadagiti lider ti simbaan, adu nga ordinario a tattao ti mangusar iti Biblia a mangilawlawag kadagita a kinapudno. Nagsayaat koma no ni Gregory ken ti kakaduana dimngegda kadagiti ordinario a tattao!

AGGIDDAN A DUMAKKEL DAGITI “TRIGO” KEN “DAKES A RUOT”

14. Apay a maikunatayo a manipud pay idi umuna a siglo kanayon nga adda dagiti pudno a napulotan a Kristiano ditoy daga?

¹⁴ Impasimudaag ni Jesus iti pangngarigna a manipud pay idi umuna a siglo, kanayon nga adda dagiti pudno a napulotan a Kristiano ditoy daga. Inyarigna ida iti “trigo” a dimmakkel a kadua dagiti “dakes a ruot.” (Mat. 13:30) Siempre, ditay maibaga no siasino nga indibidual wenno grupo ti karaman iti napulotan a klase trigo, ngem masiguradotayo a kanayon nga adda dagiti natured a nangidepensa iti Sao ti Dios ken nangibutaktak kadagiti saan a nainkasuratan a pannursuro ti simbaan. Pagsasaritaantayo ti dadduma kadakuada.

15, 16. Siasino ti dadduma a nangipakita iti panagraem iti Sao ti Dios?

¹⁵ Kinontra ni Arsobispo Agobard ti Lyons, France (779-840 C.E.) ti panagdayaw iti imahen, panangidedikar iti simbaan iti maysa a santo, ken dagiti di nainkasuratan nga aramid ken panagdayaw ti simbaan. Ti kapanawenanna nga obispo a ni Claudius kinontrana met ti tradision ti simbaan, panagkararag kadagiti santo, ken panagdayaw kadagiti imahen. Idi maika-11 a siglo, ni Archdeacon Berengarius ti Tours, France ket naikkat iti simbaan gapu iti panangilaksidna iti pannursuro ti Katoliko a transubstantiation. Insurona met a dakdakkel ti autoridad ti Biblia ngem iti tradision ti simbaan.

¹⁶ Da Peter ti Bruys ken Henry ti Lausanne, a nagbiag idi maika-12 a siglo, ti dua pay a mangipatpateg iti kinapudno iti Biblia. Nagikkat a padi ni Peter ti Bruys gapu ta nakitana a saan a maitunos iti Kasuratan dagiti pannursuro ti Katoliko kas iti panangbuniag iti maladaga, transubstantiation, panangikararag iti natay, ken panagdayaw iti krus. Idi 1140, pinuoranda ni Peter agingga a natay gapu kadagiti patpatienna. Ti monghe a ni Henry kinontrana dagiti di umiso nga aramid ken panagdayaw iti  simbaan. Naaresto idi 1148 ken tungpal-biag a naibalud.

17. Ania dagiti nagpateg nga inaramid ni Waldo ken dagiti pasurotna?

¹⁷ Idi tiempo a napuoran a sibibiag ni Peter ti Bruys gapu iti situtured a panangkritikarna iti simbaan, nayanak ti maysa a tao a dakkel ti nagbalin nga impluensiana iti pannakaisaknap ti kinapudno iti Biblia. Ti apeliedona ket Valdès, wenno Waldo. * Saan a kas kada Peter ti Bruys ken Henry ti Lausanne, ni Waldo ket ordinario laeng a tao. Ngem ipatpategna unay ti Sao ti Dios nga uray la intedna iti sabsabali ti kinabaknangna ken inyurnosna a maipatarus ti dadduma a paset ti Biblia iti lenguahe a gagangay a maus-usar iti abagatan a daya ti France. Naragsakan ti dadduma a nakangngeg iti mensahe ti Biblia iti mismo a pagsasaoda nga uray la intedda met iti sabsabali dagiti sanikuada ket impamaysada nga inranud ti kinapudno iti Biblia. Nakapungtot ti simbaan iti dayta. Idi 1184, ti papa inlaksidna iti simbaan dagitoy a naregta a tattao a naawagan idi agangay iti Waldenses ken pinaritan ida ti obispo nga agsubli iti balayda. Ngem nakatulong dayta iti pannakaisaknap ti mensahe ti Biblia iti dadduma a lugar. Idi agangay, masarakanen iti adu a paset ti Europe dagiti pasurot da Waldo, Peter ti Bruys, ken Henry ti Lausanne agraman ti dadduma a simmina iti simbaan. Kadagiti simmaganad a siglo, adda pay dagiti nangidepensa iti kinapudno iti Biblia kas kada John Wycliffe (agarup 1330-1384), William Tyndale (agarup 1494-1536), Henry Grew (1781-1862), ken George Storrs (1796-1879).

“TI SAO TI DIOS SAAN A NAPARAUTAN”

18. Ilawlawagyo no kasano ti panagadal iti Biblia dagiti napasnek nga estudiante ti Biblia idi maika-19 a siglo ken no apay nga epektibo dayta.

¹⁸ Uray ania ti ar-aramiden dagiti bumusbusor iti kinapudno iti Biblia, dida malapdan ti pannakaisaknapna. Kuna ti 2 Timoteo 2:9: “Ti sao ti Dios saan a naparautan.” Idi 1870, maysa a grupo dagiti napasnek nga estudiante ti Biblia ti nangrugi a nagsukimat iti kinapudno. Kasano ti panagadalda? Adda agsaludsod sa pagsasaritaanda dayta. Kitaenda ti amin a mainaig a teksto ket no kombinsidodan nga agtutunos dagita a teksto, ikeddengda ti sungbat sa isuratda dayta. Dika kadi mapabileg a makaammo a kas kadagiti apostol ken lallakay idi umuna a siglo, dagidi a matalek a tattao, dagiti “naespirituan nga ammatayo” iti maud-udi a paset ti maika-19 a siglo, siniguradoda a naan-anay a maibatay dagiti patpatienda iti Sao ti Dios?

19. Ania ti teksto iti tawen 2012, ken apay a maitutop dayta?

¹⁹ Agingga ita, ti Biblia pay laeng ti nakaibatayan dagiti patpatientayo. Gapu iti dayta, ti Bagi a Manarawidwid dagiti Saksi ni Jehova pinilina ti sasao ni Jesus iti Juan 17:17 kas teksto iti tawen 2012: “Ti saom ket kinapudno.” Yantangay dagidiay agtarigagay a gumun-od iti anamong ti Dios ket masapul a magnada iti kinapudno, ikagumaantayo koma amin ti agtultuloy nga agpaidalan iti Sao ti Dios.

[Footnote]

[Salsaludsod]

[Blurb iti panid 8]

Ti teksto iti tawen 2012: “Ti saom ket kinapudno.”​—Juan 17:17

[Ladawan iti panid 7]

Waldo

[Ladawan iti panid 7]

Wycliffe

[Ladawan iti panid 7]

Tyndale

[Ladawan iti panid 7]

Grew

[Ladawan iti panid 7]

Storrs