1. Aniada a kasasaad ti nasangpetan ni Nehemias idi nagsubli idiay Jerusalem? (Kitaen ti ladawan iti ngato.)

ADDA pagsasaritaan dagiti umili ti Jerusalem. Maysa a ganggannaet nga agdindinamag ti kinadakesna ti aggigian iti maysa a siled ti templo. Binaybay-anen dagiti Levita ti annongenda. Imbes nga idauluan dagiti panguluen a Judio ti panagdayaw, agnegnegosioda ketdi iti aldaw ti Sabbath. Adu nga Israelita ti mangas-asawa kadagiti saan a Judio. Dagitoy ti sumagmamano a parikut a nasangpetan ni Nehemias idi nagsubli idiay Jerusalem kalpasan ti 443 B.C.E.—Neh. 13:6.

2. Kasano a nagbalin ti Israel a nasantipikar a nasion?

² Dedikado idi iti Dios ti intero a nasion ti Israel. Idi 1513 B.C.E., magagaran dagiti Israelita a mangaramid iti pagayatan ni Jehova. Kinunada: “Situtulokkami a mangaramid iti amin a sasao a sinao ni Jehova.” (Ex. 24:3) Dayta ti makagapu a sinantipikar wenno inlasin ida ti Dios kas ili a pinilina. Nagsayaat ketdin a pribilehio dayta! Kalpasan ti 40 a tawen, impalagip kadakuada ni Moises: “Nasantuanka nga ili ken Jehova a Diosmo. Sika ti pinili ni Jehova a Diosmo nga agbalin nga ilina, maysa a naisangsangayan a sanikua, manipud iti amin nga ili nga adda iti rabaw ti daga.”—Deut. 7:6.

3. Ania ti naespirituan a kasasaad dagiti Judio iti maikadua nga ipapan ni Nehemias idiay Jerusalem?

³ Nakalkaldaang ta saan a nagpaut ti gagar ti Israel a mangitungpal iti pribilehioda kas nasantuan a nasion. Nupay kanayon nga adda dagiti indibidual nga agserserbi iti Dios, kaaduan a Judio ket agpampammarang a nasantuan, wenno debosionado, imbes a maseknanda iti panangaramid iti pagayatan ti Dios. Idi simmangpet ni Nehemias idiay Jerusalem iti maikadua a gundaway, agarup sangagasuten a tawen ti napalabas sipud nagsubli dagiti matalek a natda manipud Babilonia tapno isublida ti pudno a panagdayaw. Ngem bumabaaw manen idi ti regta ti nasion maipaay iti naespirituan a bambanag.

4. Ania dagiti punto nga usigentayo a makatulong iti panagtalinaedtayo kas nasantipikar nga ili?

⁴ Kas kadagidi Israelita, sinantipikar met ti Dios dagiti Saksi ni Jehova ita. Dagiti napulotan a Kristiano ken dagiti kameng ti “dakkel a bunggoy” ket agpada a  nasantuan, a nailasin maipaay iti sagrado a panagserbi. (Apoc. 7:9, 14, 15; 1 Cor. 6:11) Saantayo a kayat a pukawen ti nasantipikar a takdertayo iti Dios kas iti inaramid dagiti Israelita idi agangay. Ania ti makatulong kadatayo a mangliklik iti kasta a pagbanagan tapno makapagtalinaedtayo a nasantuan ken nabunga iti panagserbi ken Jehova? Iti daytoy a panagadal, usigentayo ti uppat a napapateg a punto iti Nehemias kapitulo 13: (1) Liklikam dagiti di nasayaat a kakadua; (2) suportaram dagiti nateokratikuan nga urnos; (3) yun-unam ti naespirituan a bambanag; ken (4) taginayonem ti pakabigbigam kas Kristiano. Saggaysa nga usigentayo dagitoy.

5, 6. Siasino da Eliasib ken Tobias, ken kasano a nagbalinda nga aggayyem?

⁵ Basaen ti Nehemias 13:4-9. Napalawlawantayo kadagiti di nasayaat nga impluensia, isu a saan a kaskarina ti agtalinaed a nasantuan. Usigentayo ti maipapan kada Eliasib ken Tobias. Ni Eliasib idi ti nangato a padi ket maysa met ni Tobias nga Ammonita ken nalabit agserserbi kas pannakabagi ti Imperio ti Persia idiay Judea. Ni Tobias ken dagiti kakaduana binusorda ti panangikagumaan ni Nehemias a mangibangon manen kadagiti bakud ti Jerusalem. (Neh. 2:10) Kuna ti Linteg a maiparit a sumrek iti paraangan ti templo dagiti Ammonita. (Deut. 23:3) Isu nga apay nga impalubos ti nangato a padi a ti maysa a tao a kas ken Tobias ket maaddaan iti lugar iti siled a panganan iti templo?

⁶ Nagbalin ni Tobias a nasinged a gayyem ni Eliasib. Ni Tobias ken ti anakna a ni Jehohanan nangasawada iti Judio a babbai, ket adu a Judio ti mangraraem ken Tobias. (Neh. 6:17-19) Ti maysa kadagiti apoko ni Eliasib inasawana ti balasang ni Sanballat, ti gobernador ti Samaria, a karaman kadagiti nasinged a gagayyem ni Tobias. (Neh. 13:28) Mabalin a dagitoy a koneksion ti makagapu nga intulok ti nangato a padi a ni Eliasib a maimpluensiaan iti maysa a tao a di manamati ken bumusbusor. Ngem impakita ni Nehemias a nasungdo ken Jehova babaen ti panangipuruakna kadagiti alikamen ni Tobias iti ruar ti siled a panganan.

7. Ania ti ar-aramiden dagiti panglakayen ken ti dadduma pay nga adipen ti Dios tapno saan a mamulitan ti nasantipikar a takderda iti imatang ni Jehova?

⁷ Kas ili a dedikado iti Dios, ti koma kinasungdotayo ken Jehova ti kapatgan kadatayo. Makapagtalinaedtay laeng a nasantipikar iti imatangna no annurotentayo dagiti nalinteg a pagalagadanna. Ditay koma ipalubos nga agbalin a napatpateg ti singgaluttayo kadagiti kapamiliatayo ngem kadagiti prinsipio ti Biblia. Agpapaiwanwan dagiti Kristiano a panglakayen iti kapanunotan ni Jehova, ket saanda nga agpampannuray iti bukodda nga opinion wenno rikrikna. (1 Tim. 5:21) Liklikanda ti agaramid iti aniaman a banag a pakaikompromisuan ti takderda iti Dios.—1 Tim. 2:8.

8. Ania koma ti laglagipen ti amin a dedikado nga adipen ni Jehova no maipapan iti pannakitimpuyog?

⁸ Laglagipentay koma a “dagiti dakes a pannakitimpuyog dadaelenda dagiti makagunggona nga ugali.” (1 Cor. 15:33) Mabalin nga adda dagiti kabagiantayo a saan a nasayaat ti impluensiada. Nasayaat idi ti naaramidan ni Eliasib ta naan-anay a sinuportaranna ni Nehemias iti pannakaibangon manen dagiti bakud ti Jerusalem. (Neh. 3:1) Ngem idi agangay, nakaaramid ni Eliasib iti bambanag a nakamulitanna iti imatang ni Jehova gapu iti dakes nga impluensia ni Tobias ken ti dadduma pay. Dagiti nasayaat a kakadua paregtaendatayo a mangaramid kadagiti makagunggona a Nakristianuan nga aktibidad, kas iti panagbasa iti Biblia, itatabuno kadagiti gimong, ken panangasaba. Ipateg ken apresiarentayo koma dagiti kameng ti pamiliatayo a mangim-impluensia kadatayo nga agaramid iti naimbag.

9. Apay a saanen a masursurot dagiti urnos iti templo, ken siasino dagiti binabalaw ni Nehemias?

⁹ Basaen ti Nehemias 13:10-13. Agparang nga awanen ti mait-ited a kontribusion iti templo  idi nagsubli ni Nehemias idiay Jerusalem. Dayta ti makagapu a pinanawanen dagiti Levita ti annongenda ket napandan nagtalon. Dagiti diputado nga agtuturay ti binabalaw ni Nehemias iti dayta a napasamak. Nabatad a saanda nga itungtungpal dagiti annongenda. Mabalin a saanda idin a kolkolektaen dagiti apagkapullo wenno saanda nga it-ited dagita iti templo. (Neh. 12:44) Nagtignay ngarud ni Nehemias ket impakolektana dagiti apagkapullo. Nangdutok kadagiti mapagtalkan a lallaki a mangaywan kadagiti paggamengan ti templo ken mangiwaras kadagiti maitedto a kontribusion.

10, 11. Ania ti pribilehio dagiti adipen ti Dios maipaay iti pannakasuporta ti pudno a panagdayaw?

¹⁰ Ania ti maadaltayo iti daytoy a pasamak? Ipalagipna a pribilehiotayo nga idayaw ni Jehova babaen iti napapateg a bambanagtayo. (Prov. 3:9) No mangtedtayo iti kontribusion kas panangsuporta iti trabaho ni Jehova, isubsublitayo laeng ti bambanag a kukuana. (1 Cron. 29:14-16) Nalabit pampanunotentayo nga awan ti adu a maipaaytayo, ngem no tarigagayantayo, adda latta maitedtayo.—2 Cor. 8:12.

¹¹ Iti adu a tawtawen, maysa a dakkel a pamilia ti linawas a mangawis iti nataenganen nga agassawa nga special pioneer para iti maysa a pannangan. Nupay adda walo nga annak daytoy a pamilia, masansan nga ibaga ti ina, “Mano met la ti dua a pinggan a mainayon?” Kasla nagbassit a banag ti maminsan a pannangan iti kada lawas, ngem anian a yaman dagita nga agassawa a payunir iti kasta a kinamanagpadagus! Nagbalin met a bendision dagitoy a payunir iti dayta a pamilia. Nakatulong dagiti makapabileg a sasao ken kapkapadasanda tapno rumang-ay iti naespirituan dagiti annak daytoy a pamilia, ket nagbalinda amin a payunir idi agangay.

12. Ania a nagsayaat nga ulidan ti ipakpakita dagiti nadutokan a lallaki iti kongregasion?

¹² Daytoy pay ti masursurotayo: Kas ken Nehemias, idadauluan met ita dagiti nadutokan a lallaki ti panangsuporta kadagiti nateokratikuan nga urnos. Magunggonaan ti dadduma pay a kakabsat iti kongregasion gapu iti ulidanda. Tultuladen met dagiti panglakayen ti ulidan ni apostol Pablo. Sinuportaranna ti pudno a panagdayaw ken nangipaay iti nasayaat a balakad. Kas pagarigan, nangipaay iti sumagmamano a praktikal a singasing no kasano ti mangted iti kontribusion.—1 Cor. 16:1-3; 2 Cor. 9:5-7.

13. Ania ti mangipakita a saan idi a raraemen ti sumagmamano a Judio ti Sabbath?

¹³ Basaen ti Nehemias 13:15-21. No dagiti material a bambanag ti ad-adda a pakakumikomantayo, in-inut a mabaybay-antayo ti relasiontayo ken Jehova. Sigun iti Exodo 31:13, ti  linawas a Sabbath ipalagipna kadagiti Israelita a maysada a nasantipikar nga ili. Masapul nga ilatangda ti aldaw ti Sabbath para iti panagdaydayaw ti pamilia, panagkararag, ken panagmennamenna iti Linteg ti Dios. Ngem para iti dadduma a kapanawenan ni Nehemias, ti Sabbath ket maysa laeng nga ordinario nga aldaw—aldaw ti panagtrabaho. Nabaybay-an idin ti panagdaydayaw iti templo. Idi nakita ni Nehemias ti mapaspasamak, pinaserraanna dagiti ruangan ti siudad no sumipngeten iti maikanem nga aldaw, ket papanawenna dagiti ganggannaet nga agtagtagilako sakbay a mangrugi ti Sabbath.

14, 15. (a) Ania ti mabalin a mapasamak no ditay limitaran ti tiempo a busbusbosentayo iti sekular a trabahotayo? (b) Kasanotay a makastrek iti panaginana ti Dios?

¹⁴ Ania ti maadaltayo iti ulidan ni Nehemias? Masapul a limitarantayo ti tiempo a panagtrabahotayo. Ta no saan, mabingay ti atensiontayo—wenno uray ti pusotayo—nangruna no magusgustuantayo ti trabahotayo. Laglagipentayo ti pakdaar ni Jesus maipapan iti panagpaadipen iti dua nga appo. (Basaen ti Mateo 6:24.) Mabalin koma ni Nehemias ti agpabaknang, ngem ania ti nangusaranna iti tiempona idiay Jerusalem? (Neh. 5:14-18) Imbes a makisosio kadagiti negosiante a taga-Tiro wenno iti sabsabali, inusarna ti tiempo ken pigsana a tumulong kadagiti kakabsatna ken inasikasona ti bambanag a pakasantipikaran ti nagan ni Jehova. Umasping iti dayta, dagiti panglakayen ken ministerial nga ad-adipen ita ipampamaysada met ti tiempo ken pigsada iti bambanag a pakagunggonaan ti kongregasion, ket ipatpateg ida dagiti kapammatianda gapu iti dayta. Mangibunga daytoy iti kaadda ti ayat, talna, ken kinatalged iti ili ti Dios.—Ezeq. 34:25, 28.

¹⁵ Nupay saanen a makalikaguman kadagiti Kristiano a ngilinenda ti linawas a Sabbath, kuna ni Pablo nga “adda pay maysa a sabbath a panaginana maipaay iti ili ti Dios.” Innayonna: “Ti tao a nakastrek iti panaginana ti Dios naginana met a mismo kadagiti bukodna nga aramid, a kas iti inaramid ti Dios kadagiti bukodna nga aramid.” (Heb. 4:9, 10) Kas Kristiano, makastrektayo iti panaginana ti Dios no natulnogtayo ken agtignaytayo maitunos iti panggepna. Ipangpangrunam kadi ken dagiti patpatgem iti biag ti sangapamiliaan a panagdaydayaw, pannakigimong, ken panangasaba? Mabalin nga ibilang ti amotayo wenno dagiti katrabahuantayo a saan a nasken dagitoy a banag. Isu a kasapulan nga ipakitatayo a nakapatpateg ti panangyun-una kadagiti nateokratikuan nga aktibidad. Arigna kasapulan nga ‘iserratayo dagiti ruangan ti siudad ken pagtalawentay dagiti taga-Tiro’ tapno maipangpangruna ken maasikasotayo dagiti sagrado a bambanag. Yantangay nasantipikartayon, nasayaat nga isaludsodtayo iti bagitayo, ‘Ti kadi wagas ti panagbiagko ipakpakitana a nailasinak para iti panagserbi ken Jehova?’—Mat. 6:33.

16. Kasano nga agpegpeggad a mapukaw idi panawen ni Nehemias ti pakabigbigan ti nasion kas nasantipikar nga ili?

¹⁶ Basaen ti Nehemias 13:23-27. Idi panawen ni Nehemias, mangas-asawa dagiti lallaki nga Israelita iti ganggannaet a babbai. Iti damo nga ibibisitana idiay Jerusalem, pinagpirma ni Nehemias ti amin a lallakay iti katulagan nga ikarida a saanda a makiasawa kadagiti pagano. (Neh. 9:38; 10:30) Nupay kasta, tawtawen kalpasanna, natakuatanna a saan laeng a nakiasawa dagiti Judio a lallaki kadagiti ganggannaet a babbai no di ket mapukpukawda payen ti pakabigbiganda kas nasantipikar nga ili ti Dios! Dagiti annak dagitoy a ganggannaet a babbai ket saan a makabasa wenno makapagsao iti Hebreo. Inton dumakkelda, maibagada ngata nga Israelitada? Wenno ad-adda nga ibilangdanto ti bagbagida kas Asdodita, Ammonita, wenno Moabita? Gapu ta saanda nga ammo ti lengguahe a Hebreo, maawatandanto ngata ti Linteg ti Dios? Kasanodanto a maam-ammo ni Jehova ken makapagserbi kenkuana imbes a kadagiti ulbod a didiosen a pagdaydayawan dagiti innada?  Kasapulan idi ti madagdagus a panagtignay, ket kasta ti inaramid ni Nehemias.—Neh. 13:28.

17. Kasano a dagiti nagannak matulonganda dagiti annakda a maaddaan iti personal a relasion ken Jehova?

¹⁷ Masapul met nga agtignaytayo ita a tumulong kadagiti annaktayo a maaddaan iti pakabigbigan kas Kristiano. Nagannak, isaludsodyo iti bagbagiyo, ‘Kasano kalaing dagiti annakko nga agsao iti “nasin-aw a pagsasao”—ti kinapudno a linaon ti Kasuratan? (Sof. 3:9) Ti kadi pannakisarsarita dagiti annakko ipakitana nga agtigtignay kadakuada ti espiritu ti Dios wenno ti espiritu ti lubong?’ Dikay koma dagus a maupay no adda makitayo a masapul a parang-ayen dagiti annakyo. Saan a nalaka a sursuruen ti maysa a lengguahe no adu ti pakasingaan iti aglawlaw. Maipaspasango dagiti annakyo iti adu a pakasubokan ti pammatida. Isu nga usarenyo koma a naimbag ti Panagdaydayaw ti Pamiliayo ken ti dadduma pay nga oportunidad tapno siaanus a matulonganyo dagiti annakyo a maaddaan iti nasinged a relasion ken Jehova. (Deut. 6:6-9) Ipaganetgetyo dagiti pagimbagan ti panagbalin a naiduma iti lubong ni Satanas. (Juan 17:15-17) Ken ikagumaanyo a danonen ti pusoda.

18. Apay a dagiti nagannak ti kasayaatan a makatulong kadagiti annakda nga agdedikar ken Jehova?

¹⁸ Siempre, ti anakyo ti mismo nga agdesision inton agangay no kayatna ti agserbi iti Dios wenno saan. Ngem dakkel ti maitulongyo kadakuada kas nagannak. Ramanen dayta ti panangipakita iti nasayaat nga ulidan, panangipaay iti nalawag a pagannurotan, ken panangilawlawag iti pagbanaganto dagiti desisionda. Nagannak, dakayo ti kasayaatan a makatulong kadagiti annakyo nga agdesision tapno idedikarda ti biagda ken Jehova. Kasapulanda ti tulongyo tapno maaddaanda iti Nakristianuan a pakabigbigan ken masaluadanda dayta. Siempre, kasapulantay amin ti agannad tapno ditay mapukaw ti piguratibo a ‘makinruar a kawestayo’—dagiti kualidad ken pagalagadan a mangipabigbig kadatayo kas paspasurot ni Kristo.—Apoc. 3:4, 5; 16:15.

19, 20. Ania ti aramidentayo tapno lagipennatayo ni Jehova “maipaay iti pagimbagan”?

¹⁹ Ni propeta Malakias, maysa kadagiti kapanawenan ni Nehemias, impalgakna nga adda “maysa a libro a pakalaglagipan [a] nangrugi a masuratan . . . maipaay kadagidiay agbuteng ken Jehova ken maipaay kadagidiay mangpampanunot iti naganna.” (Mal. 3:16, 17) Ti Dios saanna a pulos lipaten dagidiay agbuteng kenkuana ken dagidiay mangipakita iti ayat maipaay iti naganna.—Heb. 6:10.

²⁰ Inkararag ni Nehemias: “Lagipennak, O Diosko, maipaay iti pagimbagan.” (Neh. 13:31) Kas ken Nehemias, maisurat met ti nagantayo iti libro a pakalaglagipan ti Dios no itultuloytayo a liklikan dagiti di nasayaat a kakadua, suportaran dagiti nateokratikuan nga urnos, yun-una dagiti naespirituan a bambanag, ken saluadan ti pakabigbigantayo kas Kristiano. ‘Itultuloytayo a suboken no addatayo iti pammati.’ (2 Cor. 13:5) No taginayonentayo ti nasantipikar a relasiontayo ken Jehova, lagipennatayto “maipaay iti pagimbagan.”