1, 2. Ania ti epekto kadatayo ti wagas a pannakapadakkeltayo ken ti aglawlawtayo?

DAKKEL ti impluensia kadatayo ti wagas a pannakapadakkeltayo ken ti aglawlawtayo, kas iti gagayyem, kultura, ken komunidad a pagnanaedantayo. Dayta ti makagapu no apay nga adda bukodtayo a wagas ti panagkawkawes; adda dagiti kita ti taraon a paggugustotayo; ken adda bukodtayo a panagug-ugali.

² Ngem adda dagiti bambanag nga adayo a napatpateg ngem iti pilitayo a taraon ken estilo ti panagkawkawes. Kas pagarigan, bayat a dumakdakkeltayo, naisuro kadatayo nga adda bambanag nga umiso ken di umiso. Ngem nagduduma ti opinion ti tunggal tao maipapan kadagita a banag. Dagiti pilitayo ket mabalin met a diktar ti konsiensiatayo. Kunaen ti Biblia a “dagiti tattao iti nasnasion nga awanan iti linteg [masansan nga] aramidenda ti bambanag iti linteg sigun iti nakaisigudan.” (Roma 2:14) Ngem kayat kadi a sawen daytoy a no awan ti espesipiko a linteg manipud iti Dios, mabalintayo lattan a suroten dagiti nabangonantayo a pagalagadan wenno kadawyan iti lugartayo?

3. Ania ti dua a rason no apay a saan a sumurot lattan dagiti Kristiano kadagiti uso ken pagalagadan ti lubong?

³ Adda dua a napateg a rason no apay a saan a kasta ti pagpannurayan dagiti Kristiano. Umuna, ipalagip kadatayo ti Biblia: “Adda dalan a nalinteg iti sanguanan ti maysa a tao, ngem dagiti dalan ni patay isuda ti tungpal dayta kalpasanna.” (Prov. 16:25) Gapu ta imperpektotayo, saantayo a naan-anay a maiturong dagiti addangtayo. (Prov. 28:26; Jer. 10:23) Maikadua, ipakita ti Biblia a dagiti uso ken pagalagadan ti lubong ket imanmaniobra ken konkontrolen ni Satanas, “ti dios daytoy a sistema ti bambanag.” (2 Cor. 4:4; 1 Juan 5:19) No ngarud kayattayo a bendisionan ken anamongannatayo ni Jehova, masapul nga ipangagtayo ti pammagbaga a masarakan iti Roma 12:2.—Basaen.

4. Ania dagiti usigentayo iti daytoy nga artikulo?

 ⁴ Sukimatentayo ti sumagmamano a napateg a punto a nailanad iti Roma 12:2. (1) Apay a kasapulan a ‘mabalbaliwantayo’? (2) Ania ti ramanen ti pannakabalbaliw? ken (3) Kasanotayo a mabalbaliwan? Usigentayo dagitoy tallo a saludsod.

5. Siasino dagiti nangnangruna a nakaiturongan ti sasao ni Pablo iti Roma 12:2?

⁵ Ti sasao ni apostol Pablo a nailanad iti suratna kadagiti taga-Roma ket saan nga agpaay kadagiti di manamati wenno iti amin a tattao no di ket kadagiti padana a napulotan a Kristiano. (Roma 1:7) Indagadagna nga ipalubosda koma a mabalbaliwanda ken ‘didan agpaisukog iti daytoy a sistema ti bambanag.’ Para kadagiti Kristiano idiay Roma iti daydi a tiempo (agarup 56 C.E.), ti “sistema ti bambanag” ramanenna dagiti pagalagadan, kustombre, kababalin, ken estilo a gagangay kadagiti Romano. Idi imbaga ni Pablo a “dikay agpaisukogen,” ipamatmatna nga agpapaimpluensia pay laeng ti sumagmamano kadakuada iti daydi a sistema. Ania a kita ti impluensia ti nakaipasanguan dagidiay a kakabsattayo?

6, 7. Apay a narigat ti panagbalin a Kristiano idi kaaldawan ni Pablo?

⁶ No agpasiartayo ita iti Roma, makakitatayo kadagiti rebbek dagiti templo, panteon, monumento, arena, teatro, ken dadduma pay. Addan ti sumagmamano kadagitoy idi umuna a siglo. Maammuantayo kadagitoy ti ad-adu pay maipapan iti biag ken relihion dagiti tattao iti nagkauna a Roma. Mabasatayo met kadagiti libro ti historia ti maipapan iti panaglalaban dagiti gladiador, lumba dagiti karuahe, ken sarsuela ken drama a nabuyogan iti musika a nagduduma ti topikona, nga immoral ti sumagmamano kadagita. Ti Roma ket narang-ay met a sentro ti komersio, isu nga adu ti mabalin a pagbaknangan.—Roma 6:21; 1 Ped. 4:3, 4.

⁷ Nupay adu ti templo ken didiosen dagiti Romano, awan ti pudpudno ken nasinged a relasionda kadagiti didios a daydayawenda. Para kadakuada, ti relihion ket ritual laeng a paset ti inaldaw a panagbiagda—kas iti ritual mainaig iti panaganak, panagasawa, ken pamumpon. Sigurado a nasuot ti pammati dagiti Kristiano idiay Roma gapu kadagita. Nariingan ti adu kadakuada dagita a ritual, isu a kasapulan a mabalbaliwanda tapno agbalinda a pudno a Kristiano. Ngem uray kalpasan a mabautisaranda, adda latta dagiti masapul pay a balbaliwanda.

8. Apay a ti lubong ita ket napeggad para kadagiti Kristiano?

⁸ Kas iti dakes nga impluensia ti nagkauna a Roma, ti agdama a lubong ket napeggad met para kadagiti dedikado a Kristiano. Apay? Agsipud ta agraraira ita ti espiritu daytoy a lubong. (Basaen ti Efeso 2:2, 3; 1 Juan 2:16.) Kanayon nga agpegpeggadtayo a maimpluensiaan kadagiti tarigagay, panagpampanunot, kababalin, pagalagadan, ken moral nga agraraira iti lubong. Isu a nasken nga agtulnogtayo iti naipaltiing a balakad  a “dikay agpaisukogen iti daytoy a sistema ti bambanag” ken “agbalbaliwkayo.” Ania ti masapul nga aramidentayo?

9. Ania dagiti panagbalbaliw nga inaramid ti adu sakbay a nakualipikarda nga agpabautisar?

⁹ Bayat nga ad-adalen ken yap-aplikar ti maysa a tao dagiti kinapudno iti Biblia, mangrugi a rumang-ay iti naespirituan. Kas resultana, mangaramid kadagiti panagbalbaliw maitunos iti bambanag a nasursurona. Iwaksinan dagiti palso a narelihiosuan nga ar-aramid ken dagiti dati a di makaay-ayo nga ug-ugalina ket ikagumaanna a tuladen ti personalidad ni Kristo. (Efe. 4:22-24) Maragsakantayo a makakita a ginasut a ribu nga indibidual ti mangar-aramid iti kasta nga irarang-ay iti kada tawen ken kualipikado nga agpabautisar kas simbolo ti dedikasionda ken Jehova a Dios. Maragragsakan la ketdi ti puso ni Jehova iti daytoy. (Prov. 27:11) Nupay kasta, nasayaat nga isaludsodtayo: Dagitoy laeng kadi ti masapul a balbaliwan ti maysa a tao?

10. Apay a ti panagbalbaliw ket saan laeng a basta panangpasayaat iti kababalin?

¹⁰ Kinapudnona, saan laeng a basta panangpasayaat iti kababalintayo ti ramanen ti panagbalbaliw. Kas pagarigan, mabalin a mamarkaan ti maysa a produkto kas “improved” nupay awan nagbalbaliwanna. Nalabit nanayonan laeng iti maysa a ramen ken napapintas ti nakaikargaanna. Sigun iti Vine’s Expository Dictionary, ti sao nga “agbalbaliwkayo” iti Roma 12:2 ramanenna ti pannakapabaro wenno pannakabalbaliw ti pampanunottayo iti tulong ti nasantuan nga espiritu. Isu a saan nga umdas a liklikan ti maysa a Kristiano dagiti dakes a bisio, di nasayaat a panagsasao, ken immoral nga ar-aramid tapno makapagbalbaliw. Dagiti kasta nga ar-aramid ket likliklikan met uray ti dadduma a tattao nga awanan pannakaammo iti Biblia. Ania ngarud ti ramanen ti pannakabalbaliw a kasapulan dagiti Kristiano?

11. Ania ti kinuna ni Pablo a kasapulan tapno mabalbaliwan ti maysa a tao?

¹¹ “Agbalbaliwkayo babaen ti panangpabaroyo iti panunotyo,” insurat ni Pablo. Iti Biblia, ti sao a ‘panunot’ ramanenna ti mentalidad, kababalin, ken panagrasrasontayo. Iti umuna a paset ti suratna kadagiti taga-Roma, dineskribir ni Pablo dagiti tattao a nangiparangarang iti “di naanamongan a kasasaad ti isip” gapu iti ‘kinakillo, kinadangkes, kinaagum, ken kinadakesda.’ Dagita nga indibidual ket ‘napno iti apal, panangpapatay, ringgor, allilaw,’ ken dadduma pay a dakes a kababalin. (Roma 1:28-31) Maawatantayo ngarud no apay a binalakadan ni Pablo dagiti Kristiano nga agnanaed iti nagtetengngaan ti kasta a tattao nga ‘agbalbaliwda babaen ti panangpabaroda iti panunotda.’

12. Ania ti panangmatmat ti adu a tattao ita, ken apay a napeggad dayta a panangmatmat para kadagiti Kristiano?

¹² Makapaladingit ta ti panagpampanunot ti adu a tattao ditoy lubong ket kas iti dinakamat ni Pablo. Para kadakuada, inuugma ken kinaakikid ti panagpampanunot ti isusurot ken panangipilit kadagiti  pagalagadan ken prinsipio. Ipalpalubos ti adu a mannursuro ken nagannak nga aramiden dagiti ubbing no ania ti kayatda. Isuroda pay ketdi a tunggal tao ket nawaya a mangikeddeng no ania ti ibilangna nga umiso wenno di umiso. Patien dagiti kasta a tattao a ditay ammo no ania a talaga ti umiso ken di umiso. Uray ti adu nga agkuna a mamati iti Dios ipapanda nga agdepende iti maysa no ania ti ipagarupna a naimbag ket awan ti obligasionna nga agtulnog iti Dios ken kadagiti bilinna. (Sal. 14:1) No saan a naannad dagiti pudno a Kristiano, mabalin a maaddaanda iti kasta a panangmatmat. Amangan no ditay kayat a suroten dagiti teokratiko nga urnos ti kongregasion ken agreklamotayo pay ketdi iti aniaman a ditay magustuan. Wenno amangan no ditay naan-anay nga umanamong iti balakad ti Biblia mainaig iti paglinglingayan, panagusar iti Internet, ken panangala iti nangatngato nga edukasion.

13. Apay a masapul nga usigentayo a naimbag ti bagbagitayo?

¹³ Tapno ngarud saantay a maisukog iti lubong, masapul nga usigentayo a naimbag ti bagbagitayo. Masapul a sukimatentayo ti kababalin, rikrikna, kalat, ken dagiti prinsipiotayo. Saan a makita dagita ti dadduma, ket mabalin nga ibagada a nasayaat met ti kababalintayo. Ngem datayo laeng ti makaammo no talaga nga ipalpalubostayo a balbaliwannatayo ti Biblia ken no agtultuloytayo a kasta.—Basaen ti Santiago 1:23-25.

14. Ania ti makatulong tapno maammuantayo dagiti kasapulan a balbaliwantayo?

¹⁴ Tapno naan-anay a mabalbaliwantayo, masapul a baliwantayo ti pusotayo, ti kinataotayo. Ania ti makatulong kadatayo tapno maaramidantayo dayta? No adalentayo ti Biblia, maammuantayo no ania a kita ti tao ti kayat ni Jehova a pagbalinantayo. Ti reaksiontayo iti mabasbasatayo ipalgakna ti linaon ti pusotayo ken no ania dagiti kasapulan a balbaliwantayo tapno maaramidtayo ti “naan-anay a pagayatan ti Dios.”—Roma 12:2; Heb. 4:12.

15. Ania a kita ti pannakabalbaliw ti maaramidan ti panangsukog ni Jehova?

¹⁵ Basaen ti Isaias 64:8. Adda napateg a masursurotayo iti ilustrasion nga inaramat ni propeta Isaias. Kas pila wenno pitak, kasanonatayo a suksukogen ni Jehova kas Naindaklan nga Agdamdamili? Saanna a balbaliwan ti langa wenno pammagitayo tapno sumayaat ti itsuratayo. Saannatay a sansanayen ni Jehova iti pisikal no di ket iti naespirituan. No agpasukogtay kenkuana, ipalpalubostayo a balbaliwanna ti makin-uneg a kinataotayo, ket tulongannatayo a mangbalbaliw iti panagrikna ken panagpampanunottayo. Daytoy a mismo ti kasapulantayo tapno malabanantayo dagiti impluensia ti lubong. Ania ti ramanen ti panangsukog ni Jehova kadatayo?

16, 17. (a) Deskribirem no ania ti aramiden ti agdamdamili tapno makaaramid iti de-kalidad a basehas. (b) Kasanonatayo a matulongan ti Sao ti Dios nga agbalbaliw tapno agbalintayo a makaay-ayo ken Jehova?

¹⁶ Tapno makaaramid iti de-kalidad a basehas, agaramat ti agdamdamili iti nasayaat ti klasena a pila. Ngem adda dua a banag a kasapulan nga aramidenna. Umuna, masapul a bugguanna ti pila tapno maikkat ti aniaman a rugit. Kalpasanna, laokanna dayta iti kalalainganna a kaadu ti danum tapno lumukneng ken nalaka a sukogen.

¹⁷ Ti agdamdamili aramatenna ti danum tapno maikkat dagiti rugit ti pila ken nalaklaka a masukog. Kalpasanna, mabalinnan ti agaramid iti aniaman a basehas a kayatna, uray dagiti napino a basehas. Saan kadi a kasta met ti maaramidan ti Sao ti Dios iti biagtayo? Makatulong dayta a mangikkat iti daan a wagas ti panagpampanunottayo idi saantay pay a naam-ammo ti Dios, iti kasta agbalintayo a makaay-ayo iti imatangna.  (Efe. 5:26) Panunotem no namin-anon a naidagadag kadatayo nga inaldaw a basaentayo ti Biblia ken kanayon a tumabunotayo kadagiti Nakristianuan a gimong, a sadiay a maus-usig ti Sao ti Dios. Apay a maparparegtatayo a mangaramid kadagitoy? Gapu ta no ar-aramidentayo dagita, ipalpalubostayo a sukogennatayo ni Jehova.—Sal. 1:2; Ara. 17:11; Heb. 10:24, 25.

18. (a) Apay a napateg a mennamennaentayo ti Sao ti Dios no kayattayo a balbaliwannatayo dayta? (b) Ania dagiti saludsod a makatulong kadatayo?

¹⁸ No kayattayo a mabalbaliwannatayo ti Sao ti Dios, saan laeng a basta regular a basaen ken adalentayo dayta. Adu a tattao ti mangbasbasa iti Biblia ken pamiliarda iti linaonna. Nalabit addan dagiti kasta a nakasarsaritam iti ministerio. Adda pay ketdi dagidiay makaimemoria iti sumagmamano a teksto iti Biblia. * Ngem amangan no bassit laeng ti epekto dayta iti panagpampanunot ken wagas ti panagbiagda. Apay? Gapu ta sa laeng maimpluensiaan ken mapagbalbaliw ti Sao ti Dios ti maysa nga indibidual no ipalubosna nga umukuok dayta iti pusona. (Gal. 6:6.) Masapul ngarud a mennamennaentayo ti maad-adaltayo. Nasayaat no isaludsodtayo iti bagbagitayo: ‘Kombinsidoak kadi a saan laeng a basta narelihiosuan a sursuro daytoy? Napaneknekak kadin a daytoy ti kinapudno? Kasta met, ikagkagumaak kadi a yaplikar iti biagko dagiti maad-adalko imbes nga isursurok laeng dagita iti sabsabali? Mariknak kadi a personal a makisarsarita kaniak ni Jehova?’ Ti panangpampanunot ken panangmennamennatayo kadagiti kasta a saludsod tulongannatayo a suminged ken Jehova ken umuneg ti panagayattayo kenkuana. No dumanon iti pusotayo dagiti maad-adaltayo, matignaytayo a mangaramid kadagiti panagbalbaliw iti biagtayo.—Prov. 4:23; Luc. 6:45.

19, 20. Ania a balakad ti Biblia ti nasken a yaplikartayo tapno magunggonaantayo?

¹⁹ No regular a basaen ken mennamennaentayo ti Sao ti Dios, magutugottayo nga agtultuloy a mangaramid iti kinuna ni Pablo: ‘Uksobenyo ti daan a personalidad agraman dagiti aramidna ket kawesanyo ti bagbagiyo iti baro a personalidad, a mapabpabaro babaen iti umiso a pannakaammo.’ (Col. 3:9, 10) Wen, magutugottayo a mangikawes iti baro a Nakristianuan a personalidad no talaga a natarusantayo dagiti pannursuro ti Sao ti Dios ken yaplikartayo dagita. Kas resultana, masalaknibantayo kadagiti silo ni Satanas.

²⁰ “Kas natulnog nga annak, sumardengkayo a maisuksukog maitunos kadagiti tarigagay a sigud nga adda kadakayo,” impalagip kadatayo ni apostol Pedro, no di ket “agbalinkayo . . . a nasantuan a mismo iti isuamin a kababalinyo.” (1 Ped. 1:14, 15) No aramidentayo ti amin a kabaelantayo a mangiwaksi iti dati a panagpampanunot ken kababalintayo ken situtuloktayo nga agpasukog, bendisionannatayto ni Jehova, kas ilawlawag ti sumaganad nga artikulo.