Panangaywan Kadagiti Nataenganen a Nagannak
“Babassit nga annak, agayattayo koma, saan nga iti sao wenno babaen iti dila, no di ket iti aramid ken kinapudno.”—1 JUAN 3:18.
1, 2. (a) Aniada a problema ti pakaipaspasanguan ti adu a pamilia, ken ania dagiti tumaud a saludsod? (b) Kasano a makapagsagana dagiti nagannak ken annak iti panagbalbaliw ti kasasaad?
MABALIN a nasaem a panunoten a dagiti nagannakmo, a dati a napigsa ken nawaya a makaaramid iti kayatda, ket saandan a maaywanan ti bagbagida. Mabalin a ni Tatang wenno Nanangmo ket natumba ken natukkol ti tulang ti patongna, dinan ammo ti ar-aramidenna ken dinan ammo ti pappapananna, wenno natakuatan nga adda nakaro a sakitna. Iti sabali a bangir, mabalin met a marigatan dagiti nataenganen a mangawat a kimmapuyen ti salun-atda wenno nagbaliwen ti kasasaadda, nangnangruna no limitadon ti maaramidanda. (Job 14:1) Ania ti mabalinmo a maitulong? Kasano ida a maaywanan?
2 Kuna ti maysa nga artikulo maipapan iti panangaywan kadagiti natataengan: “Nupay saan a kaskarina a pagsasaritaan dagiti problema mainaig iti panaglakay ken panagbaket, ti pamilia nga agplano a nasaksakbay ket mas nakasagananto a mangaramid iti umiso a desision mainaig iti pannakaaywan ti nataenganen a kapamiliada.” Napateg ti kasta a panagsasarita yantangay saantayo a maliklikan ti panaglakay ken panagbaket. Nupay kasta, mabalintayo ti agsagana ken mangaramid iti nasayaat a desision. Usigentayo no kasano a makapagtitinnulong dagiti kameng ti pamilia iti kasta a situasion.
SAGANAAN TI ‘MAKADIDIGRA NGA AL-ALDAW’
3. Ania ti mabalin nga aramiden dagiti pamilia no kasapulanen dagiti nagannak ti tulong? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.)
3 Dumteng ti panawen a saanto unayen a maasikaso dagiti natataengan ti bagbagida ket kasapulandan ti tulong. (Basaen ti Eclesiastes 12:1-7.) No mapasamak dayta, panunoten koma dagiti nagannak ken annak no ania ti kasayaatan nga aramidenda. Nasayaat ngarud a pagsasaritaan ti pamilia no kasanoda a makapagtitinnulong, no ania dagiti kasapulan, ken no ania dagiti surotenda a pamay-an. Ikagumaan koma ti amin ti agbalin a realistiko, nangruna dagiti nagannak, ken nawayada koma a mangyebkas iti rikriknada. Mabalinda a pagsasaritaan no natalged met laeng nga agtultuloy nga agnaed dagiti nagannak iti bukodda a pagtaengan. * Wenno usigenda no ania ti maitulong ti tunggal maysa. (Prov. 24:6) Kas pagarigan, baka adda dagidiay mabalin nga agaywan iti inaldaw idinto ta pinansial a suporta met ti ipaay ti dadduma. Bigbigen koma ti tunggal maysa nga adda amin maitulongda; ngem mabalin nga inton agangay, agbaliw ti batang nga aramiden ti tunggal maysa.
4. Siasino ti mabalin a pagpatulongan dagiti kameng ti pamilia?
4 Iti rugrugi pay laeng ti panangaywanmo iti nagannakmo, ammuem a naimbag ti kasasaadna. No adda sakitna nga in-inut a kumarkaro, ammuem no anianto dagiti posible a mapasamak. (Prov. 1:5) Kontakem dagiti ahensia ti gobierno a mangipapaay iti tulong kadagiti natataengan. Ammuem dagiti programa iti lugaryo a makatulong ken makaipaay iti nasaysayaat a panangaywan. Gapu ta pampanunotem dagiti masanguanan a panagbalbaliw iti pamiliam, mabalin a makariknaka iti nakaro a ladingit wenno danag. Iyebkasmo ti rikriknam iti pagtaltalkam a gayyem. Ngem kangrunaan iti amin, yebkasmo ken Jehova ti linaon ta pusom. Maipaayannaka iti talna ti panunot a kasapulam tapno agballigika iti aniaman a situasion.—Sal. 55:22; Prov. 24:10; Fil. 4:6, 7.
5. Apay a nasayaat no nasaksakbay nga ammuen dagiti mabalin a pilien a panangaywan para kadagiti natataengan?
5 Ti dadduma a natataenganen ken ti pamiliada nasaksakbay nga ammuenda no anianto ti pilienda a panangaywan. Kas pagarigan, tingitingenda no praktikal a makipagnaed ti nagannak iti maysa nga anakna, agnaed iti nursing home (balay a pagtaraknan kadagiti nataengan), wenno baka adda sabali pay a pagpilian. Iti kasta makapagsaganada para iti “riribuk ken makapasakit a bambanag” a mabalin a mapasaranto dagiti natataengan. (Sal. 90:10) No saan nga agplano ti maysa a pamilia, mabalin a matartarantada nga agdesision inton tumauden dagiti problema. Saan a dayta ti kasayaatan a “tiempo a panagdesision,” kuna ti maysa nga eksperto. Iti kasta a kasasaad, nalabit tensionado dagiti kameng ti pamilia, ken mabalin a tumaud dagiti di pagkikinnaawatan. Ngem no nasaksakbay nga agplanotayo, nalaklakanto ti ag-adjust iti aniaman a masanguanan a panagbalbaliw.—Prov. 20:18.
Mabalin a pagsasaritaan ti maysa a pamilia no kasano a maipaayda dagiti kasapulan ti nagannakda (Kitaen ti parapo 6-8)
6. Kasano a magunggonaan dagiti nagannak ken annak no pagsasaritaanda ti pannakaaywan dagiti nagannak?
6 Mabalin a saan a kaskarina ti makisarita kadagiti nagannakmo maipapan iti pagyanandanto ken iti posible a panagbalbaliw. Ngem adu ti agkuna a nakatulong idi agangay ti kasta a panagsasarita. Apay? Gapu ta no awan pay ti problema, nalaklaka a maawatan ti tunggal maysa ti kapanunotan ti dadduma ken makaaramidda kadagiti praktikal a plano. Natakuatanda a ti nasaksakbay a panagsasarita matulonganna ti tunggal maysa a mangyebkas iti opinionna buyogen ti ayat ken konsiderasion, ket nalaklaka ti agdesision inton kasapulanen dayta. Uray no kayat dagiti nataengan ti agbukbukod agingga’t mabalin, makatulong latta nga ibagada kadagiti annakda ti kayatda a pannakaaywan no bilang kasapulanto.
7, 8. Aniada a topiko ti nasayaat a pagsasaritaan dagiti kameng ti pamilia, ken apay?
7 Nagannak, bayat ti kasta a diskusion, ibagayo iti pamiliayo ti tarigagayyo, ti adda a kuartayo, ken dagiti kayatyo a pamay-an ti pannakaaywan. Iti kasta, makaaramidda iti nasayaat a desision para kadakayo no bilang diyon kabaelan ti agdesision. Nalabit kayatda a raemen dagiti tarigagayyo ken aramiden ti amin a kabaelanda tapno makapagbukbukodkayo agingga a kabaelanyo. (Efe. 6:2-4) Kas pagarigan, ekspektarem kadi nga alaennaka ti maysa kadagiti annakmo tapno makipagnaedka iti pamiliana, wenno adda pay sabali a namnamaem? Agbalinka koma a realistiko ken bigbigem a mabalin a naiduma ti kapanunotan ti dadduma nga annakmo. Mabalin a saan a dagus a maawatan ti tunggal maysa ti kapanunotan ti sabali.
8 Maliklikan ti adu a parikut no adda panagplano ken panagsasarita. (Prov. 15:22) Karaman iti dayta ti panagsasarita maipapan iti medikal a pannakaaywan ken ti kayatmo a pamay-an. Nasayaat a pagsasaritaan ti pamilia dagiti punto iti Durable Power of Attorney for Health Care (DPA) nga us-usaren dagiti Saksi ni Jehova. Adda karbengan ti tunggal maysa a makaammo, ken umawat wenno agkedked, kadagiti magun-odan a panangagas. Dakamaten ti DPA dagiti tarigagay ti maysa a tao mainaig iti salun-atna. Ti napilina a health-care representative (no ipalubos ti linteg) isu ti mangaramid kadagiti mayanatup a desision para kenkuana. Nasayaat no dagiti karaman ket addaanda iti kopia iti dayta a dokumento inkaso a kasapulan dayta. Ti dadduma a nataengan iragpinda dagita a kopia iti testamentoda ken iti dadduma pay a napateg a dokumento, a kas ti insurance, banko, dagiti ahensia ti gobierno, ken dadduma pay.
DAGITI ARAMIDEN NO AGBALBALIW TI KASASAAD
9, 10. Kaano nga ad-adda a kasapulan dagiti nagannak ti tulong dagiti annakda?
9 Iti adu a kaso, kaykayat dagiti nagannak ken annak a nawaya dagiti nataengan a mangaramid iti kayatda agingga’t mabalin. Nalabit kabaelanda pay laeng ti agluto, agdalus, agtomar iti agas, ken makikomunikar. Iti kasta, maipasiguradoda nga awan ti rumbeng a pagdanagan dagiti annakda. Ngem iti panaglabas ti tiempo, mabalin a kasapulan a tumulong dagiti annak no nakapsuten dagiti nagannakda, a nalabit didan kabaelan ti mapan makitienda wenno nagbalindan a managlilipat.
10 Ti maysa a lakay wenno baket ket mabalin a dinan ammo ti ar-aramidenna, naliday, saannan a mapupuotan ti panagrugitna, wenno nakapsuten ti panagdengngeg, panagkita, ken memoriana. No tumaud ti kakasta a problema, mabalin a makatulong ti panagpaagas. Dagus koma a maipadoktorda apaman a mangrugi dagiti kasta a sintomas. Baka kasapulan a dagiti annak ti mangaramid iti daytoy. Nalabit nasayaat no irugida nga ibaklay ti dadduma a personal a responsabilidad ti nagannak a dati a kabaelanna nga aramiden. Tapno masigurado a maipaayan dagiti nagannak iti kasayaatan a pannakaaywan, baka kasapulan a dagiti annak ti agbalin a pannakangiwat, sekretario, drayber, ken dadduma pay.—Prov. 3:27.
11. Ania ti mabalin nga aramiden tapno nalaklaka a maka-adjust dagiti nagannak iti aniaman a panagbalbaliw?
11 No saan a marisut dagiti parikut dagiti nagannakmo, mabalin a kasapulan a mabaliwan ti pannakaaywanda wenno ti pagyananda. Nalaklakada a maka-adjust no saan unay a dakkel ti panagbalbaliw. No kas pagarigan adayo ti pagtaengam, umanay ngatan ti regular nga isasarungkar ti maysa a Saksi wenno maysa a kaarruba sananto ipakaammo kadakayo nga agkakabsat ti kasasaad dagiti nagannakyo? Paraluto ken paradalus laeng kadi ti kasapulanda? Ti kadi bassit a pannakaretubar ti pagtaengan ket makatulong tapno nalaklaka ken nataltalged ti panagkutida, panagdigusda, ken dadduma pay nga aramidenda? Amangan no paraaywan laeng ti kasapulan. Ngem no saanda a natalged nga is-isuda, masapul nga adda permanente a kaduada. Aniaman ti situasion, ammuem no ania dagiti serbisio a maipapaay iti lugarda. *—Basaen ti Proverbio 21:5.
NO ANIA TI INARAMID TI DADDUMA
12, 13. Kasano a maitultuloy dagiti annak a padayawan ken aywanan dagiti nagannakda nga adayo ti pagnanaedanda?
12 Siempre, kayattayo a natalged ken komportable dagiti nagannaktayo gapu ta ipatpategtayo isuda. Nataltalged ti riknatayo no ammotayo a nasayaat ti pannakaaywan dagiti dadakkeltayo. Ngem gapu iti dadduma pay nga obligasion, adayo ti paggigianan ti adu nga annak. No kasta ti kaso, agbakasion dagiti annak tapno sumarungkar ken tumulongda nga agaywan ken agasikaso kadagiti trabaho iti balay. Maiparikna dagiti annak nga ipatpategda dagiti nagannakda babaen ti regular a panagtawag iti telepono—uray inaldaw no posible—panagsurat, wenno panag-e-mail.—Prov. 23:24, 25.
13 Aniaman ti situasion, masapul nga ikeddeng ti maysa a pamilia no kasano a maaywanan dagiti nagannak iti inaldaw. No adayo ti pagtaengam ken Saksi dagiti nagannakmo, mabalin a makisaritaka kadagiti panglakayen iti kongregasionda, ket damagem no ania ti maisingasingda. Dimo met liplipatan nga iraman dagiti dadakkelmo kadagiti kararagmo. (Basaen ti Proverbio 11:14.) “Dayawem ni amam ken ni inam” uray no saanda a Saksi. (Ex. 20:12; Prov. 23:22) Siempre, saan nga agpapada ti desision ti tunggal pamilia. Innala ti dadduma dagiti nagannakda iti pagtaenganda wenno bimmirokda iti asideg a pagyananda. Ngem saan a kanayon a posible dayta. Saan met a kayat ti dadduma a nagannak ti makikabbalay kadagiti annakda. Kaykayatda ti agbukbukod ta saanda a kayat ti agbalin a makapadagsen. Kabaelan met ti dadduma a nagannak ti mangsueldo iti mangaywan kadakuada iti mismo a pagtaenganda ket mas kaykayatda ti kasta.—Ecl. 7:12.
14. Ania dagiti mabalin a tumaud a problema dagiti kangrunaan nga agay-aywan?
14 Iti adu a pamilia, kaaduanna a maipabiang ti pannakaaywan dagiti nagannak iti maymaysa nga anak, daydiay kaasitgan iti pagtaenganda. Ngem balansien koma dagiti kangrunaan a paraaywan ti panangasikasoda iti kasapulan dagiti nagannakda ken iti kasapulan ti bukodda a pamilia. Siempre, adda limitasion ti tiempo ken pigsa ti tunggal indibidual ken mabalin nga agbaliw ti kasasaad ti agay-aywan. Isu a nasken a mausig ti agdama nga urnos. Adu kadi unay ti responsabilidad ti maysa nga anak? Adda kadi maaramidan ti dadduma nga annak tapno ad-adda a makatulongda, nalabit sumublatda nga agaywan?
15. Ania ti mabalin nga aramiden tapno saan a mapaksuyan dagiti agay-aywan?
15 No kanayon a kasapulan a maasistiran dagiti nataengan a nagannak, adda posibilidad a mapaksuyan ti paraaywan. (Ecl. 4:6) Dagiti naayat nga annak ikagumaanda nga aramiden ti amin a kabaelanda para kadagiti nagannakda, ngem mabalin a mabannogda met. Agbalin koma a realistiko dagiti annak a kastoy ti kasasaadna, ket dida bumdeng nga agpatulong. Mabalin a ti laeng kasapulan ket ti sagpaminsan a pannakitinnulong tapno saanen a kasapulan a maipan dagiti nagannak iti nursing home.
16, 17. Aniada a narigat a kasasaad ti mabalin a maipasango kadagiti annak bayat nga ay-aywananda dagiti nataenganen a nagannakda? Ania ti makatulong kadakuada? (Kitaen met ti kahon a “Maragsakan nga Agaywan.”)
16 Makapaupay a makita dagiti nasaem nga epekto ti panaglakay ken panagbaket kadagiti ipatpategtayo a nagannak. Adda gundaway a makarikna dagiti agay-aywan iti liday, panagsikor, pannakapaay, panangpabasol iti bagi, pannakasuron, ken mabalin pay ketdi nga agsakit ti nakemda. No dadduma, mabalin a makaisawang ti nataengan a nagannak iti nasakit a sao wenno baka saan unay a managyaman. Ditay koma dagus a masaktan no mapasamak ti kasta. Kuna ti maysa a sikologo: “Ti kasayaatan nga aramidem no makariknaka iti kasta, nangnangruna no dika komportable, ket ti panangadmitirmo iti dayta. Dimo koma kasuron ti bagim no kasta ti mariknam.” Ibagam iti asawam, iti sabali a kapamiliam, wenno iti mapagtalkam a gayyem no ania ti marikriknam. Makatulong kenka ti kasta a pannakisarita tapno maawatam ti marikriknam ken agtalinaedka a balanse.
17 Mabalin a dumteng ti tiempo a saanen a kabaelan ti pamilia nga itultuloy nga aywanan iti pagtaenganda ti patpatgenda a nagannak. Nalabit kasapulanen nga ipanda iti nursing home. Maysa a kabsat a babai ti gistay inaldaw a mangbisita ken nanangna iti nursing home. Kunana: “Saanmin a kaya nga aywanan ni Nanang iti 24 nga oras iti inaldaw. Dimi koma kayat nga ipan iti nursing home ta nasakit ti riknami. Ngem dayta ti kasayaatan para kenkuana iti maudi a bulbulan ti panagbiagna, ket immanamong met iti dayta.”
18. Ania ti manamnama dagiti agay-aywan kadagiti nagannakda?
18 Mabalin a narikut ken narigat ti panangaywan kadagiti nataenganen a nagannak. Nagduduma ti situasion isu a saan nga agpapada dagiti solusion. Ngem babaen ti naannad a panagplano, kooperasion ti pamilia, nasayaat a komunikasion, ken kangrunaan iti amin, naimpusuan a panagkararag, kabaelam nga itungpal dagiti responsabilidadmo a mangpadayaw kadagiti patpatgem. No kasta ti aramidem, kontentoka ta ammom a maipapaay kadakuada ti panangaywan ken atension a kasapulanda. (Basaen ti 1 Corinto 13:4-8.) Kapatgan iti amin, natalna ti panunotmo ken manamnamam a bendisionannaka ni Jehova bayat nga ikagkagumaam a padayawan dagiti nagannakmo.—Fil. 4:7.
^ par. 3 Ti desision dagiti nagannak ken annak ket mabalin nga agdepende iti kultura iti lugarda. Iti dadduma a lugar, gagangay ken kaykayat dagiti miembro ti pamilia ti agkakabbalay uray addan bukodda a pamilia wenno kayatda a kanayon nga agkikitada.
^ par. 11 No agbukbukod dagiti nagannakmo iti pagtaengan, siguraduem nga adda bukod a tulbek dagiti paraaywan tapno makastrekda latta no adda emerhensia.
