1, 2. (a) Asino ti immuna a pinarsua ti Dios, ken ania ti nangusaran ni Jehova kenkuana? (b) Ania ti mangipakita nga organisado dagiti anghel?

NI Jehova, a Namarsua iti uniberso, ar-aramidenna ti amin a bambanag iti organisado a pamay-an. Ti immuna a pinarsuana ket ti bugbugtong nga espiritu nga Anakna, a naawagan “ti Sao” gapu ta isu ti kangrunaan a pannakangiwat ti Dios. Ti Sao ket nabayag a nagserserbi ken Jehova, ta kunaen ti Biblia: “Idi punganay adda ti Sao, ket ti Sao adda a kadua ti Dios.” Naibaga met kadatayo: “Napaadda ti amin a bambanag babaen kenkuana [ti Sao], ket no isu awan saan a napaadda ti uray maysa a banag.” Nasurok a 2,000 a tawenen ti napalabas, ti Dios imbaonna ditoy daga ti Sao, a simamatalek a nangaramid iti pagayatan ni Amana kas ti perpekto a tao a ni Jesu-Kristo.—Juan 1:1-3, 14.

² Sakbay pay nga immay ditoy daga ti Anak ti Dios, sisusungdo nga agserserbin kas “nasigo a managobra.” (Prov. 8:30) Babaen kenkuana, pinaadda ni Jehova ti minilmilion a dadduma pay nga espiritu a parsua idiay langit. (Col. 1:16) Maipapan kadagita nga anghel, kastoy ti kuna ti maysa a salaysay ti Biblia: “Adda sangaribu a rinibu a nagtultuloy a nagserbi ken [Jehova], ken sangapulo a ribu a maminsangapulo a ribu a nagtalinaed a sitatakder iti mismo a sanguananna.” (Dan. 7:10) Dagita a nakaad-adu nga espiritu  a parsua ti Dios ket natukoy kas organisado a ‘buybuyot’ ni Jehova.—Sal. 103:21.

3. Kasano kaadu dagiti bituen ken planeta? Kasano ti pannakaorganisar dagita?

³ Ania ti makunatayo kadagiti di mabilang a bituen ken planeta a pinarsua ti Dios? Kuna ti periodiko a Chronicle iti Houston, Texas, a sigun iti panagadal, adda “300 sextilion a bitbituen—mamitlo nga ad-adu ngem iti dati a pattapatta dagiti sientista.” Innayon ti report: “Dayta ket 3 a sarunuen ti 23 a zero. Wenno 3 trilion a mamin-100 bilion.” Dagiti bituen ket naorganisar kadagiti galaksi, a tunggal maysa ket naglaon iti binilion wenno trinilion a bituen, kasta met iti adu a planeta. Naurnos met dagiti galaksi iti nagduduma a grupo a maawagan iti cluster agingga iti daddadakkel pay a grupo a maawagan iti supercluster.

4. Apay a lohikal a kunaen nga or-organisaren ti Dios dagiti adipenna ditoy daga?

⁴ Nakaskasdaaw ti kinaorganisado dagiti nalinteg nga espiritu a parsua idiay langit ken dagiti bituen ken planeta iti uniberso. (Isa. 40:26) Lohikal ngarud a kunaen nga or-organisaren met ni Jehova dagiti adipenna ditoy daga. Kayatna nga agbalinda nga organisado gapu ta adu ti aramidenda iti panagserbida iti Dios. Ti nagsayaat a rekord ti matalek a panagserbi dagiti agdaydayaw ken Jehova idi ken ita paneknekanna nga isu ket adda kadakuada ken isu “ket Dios, saan a ti riribuk, no di ket ti talna.”—Basaen ti 1 Corinto 14:33, 40.

5. Kasano a nasinga ti panggep ti Dios para iti daga?

⁵ Idi pinarsua ni Jehova dagiti immuna a tao, imbagana kadakuada: “Agbungakayo ken agadukayo ket punnuenyo ti daga ken parukmaenyo, ket pagpasakupenyo dagiti ikan iti baybay ken dagiti agtaytayab a parsua iti langlangit ken tunggal sibibiag a parsua nga aggargaraw iti rabaw ti daga.” (Gen. 1:28) Pinanggepna a ti pamilia ti tao punnuenda ti daga iti organisado a pamay-an ken isaknapda ti Paraiso iti intero a daga. Nasinga ti pannakaibanag dayta nga urnos idi nagsukir da Adan ken Eva. (Gen. 3:1-6) Idi agangay, “nakita ni Jehova a ti kinadakes ti tao naruay iti daga ken tunggal pagannayasan ti pampanunot ti pusona dakes laeng iti amin a tiempo.” Kas resultana, “ti daga nadadael iti imatang ti pudno a Dios ken ti daga napno iti kinaranggas.” Gapuna, inkeddeng ti Dios a dadaelen dagiti nadangkes babaen ti sangalubongan a layus.—Gen. 6:5, 11-13, 17.

6, 7. (a) Apay nga inispal ni Jehova ni Noe? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.) (b) Ania ti nagbanagan ti amin a di nangipangag ken Noe?

⁶ Nupay kasta, ‘nakasarak ni Noe iti pabor kadagiti mata ni Jehova’ gapu ta isu ket ‘maysa a lalaki a nalinteg ken awan pagkuranganna iti tengnga dagiti kapatadanna.’ Gapu ta “nakipagna iti pudno a Dios,” imbilin kenkuana ni Jehova a mangbangon iti dakkel a daong. (Gen. 6:8, 9, 14-16) Ti disenio ti daong ket nairanta a pangisalakan iti tao ken an-animal. Nagtulnog ni Noe ken ti pamiliana iti ‘isuamin nga imbilin ni Jehova,’ ket naileppasda ti daong iti organisado a pamay-an. Kalpasan a naiserrekda dagiti animal iti daong, “inrikep ni Jehova ti ruangan.”—Gen. 7:5, 16.

⁷ Idi inyeg ni Jehova ti Layus idi 2370 B.C.E., “pinunasna ti tunggal banag nga adda idi iti rabaw ti daga,” ngem inispalna ni matalek a Noe ken ti pamiliana babaen iti daong. (Gen. 7:23) Ti tunggal tao ditoy daga ket nagtaud ken Noe, kadagiti annakna, ken kadagiti assawada. Ngem natay ti amin a tattao nga adda iti ruar ti daong ta saanda a dimngeg ken Noe, a “manangaskasaba iti kinalinteg.”—2 Ped. 2:5.

8. Ania ti pammaneknek nga organisado dagiti Israelita idi imbilin ti Dios a sumrekda iti Naikari a Daga?

⁸ Nasurok a 800 a tawen kalpasan ti Layus,  inorganisar ti Dios dagiti Israelita kas maysa a nasion. Inorganisarna ti amin nga aspeto ti biagda, nangnangruna mainaig iti panagdaydayawda. Kas pagarigan, dinutokanna ti dadduma kadakuada kas papadi ken Levita. Inyurnosna met nga adda dagiti babbai nga ‘agserbi iti pagserkan ti tolda ti gimong.’ (Ex. 38:8) Ngem saan a nagmatalek ti kaaduan nga Israelita idi imbilin ni Jehova a Dios a sumrekda iti Canaan, isu nga imbagana kadakuada: “Saankayto a sumrek iti daga a nangitag-ayak iti imak iti panagsapata a makipagtaengak kadakayo, malaksid ken Caleb nga anak ni Jefune ken ni Josue nga anak ni Nun” gapu ta nangyegda iti naimbag a damag kalpasan a sinimisimda ti Naikari a Daga. (Num. 14:30, 37, 38) Maitunos iti imbilin ti Dios ken Moises, dinutokanna idi agangay ni Josue kas sunona. (Num. 27:18-23) Idi dandanin idauluan ni Josue ti iseserrek dagiti Israelita iti Canaan, imbaga kenkuana ni Jehova: “Bumilegka ken pumigsaka. Dika mapakigtotan wenno agkullayaw, ta ni Jehova a Diosmo adda kenka iti sadinoman a papanam.”—Jos. 1:9.

9. Ania ti binigbig ni Rahab maipapan ken Jehova ken iti ilina?

⁹ Ni Jehova a Dios ket kanayon nga adda ken Josue iti sadinoman a papananna. Kas pagarigan, usigentayo ti napasamak kadagiti Israelita idi nagkampoda iti asideg ti siudad ti Jerico iti Canaan. Idi 1473 B.C.E., nangibaon ni Josue iti dua a lallaki a mangsimisim iti Jerico, a sadiay a naam-ammoda ti balangkantis a ni Rahab. Inlemmeng ida ni Rahab iti pangatepan ti balayna tapno saan ida a mabirokan dagiti imbaon ti ari ti Jerico. Imbaga ni Rahab kadagiti Israelita nga espia: “Ammok a ni Jehova sigurado nga itednanto kadakayo ti daga, . . . ta nangngegmi no kasano a pinagmaga ni Jehova ti dandanum ti Nalabaga a Baybay manipud sanguananyo . . . ken no ania ti inaramidyo iti dua nga ari dagiti Amoreo.” Kinunana pay: “Ni Jehova a Diosyo ket Dios iti langlangit sadi ngato ken iti daga ditoy baba.” (Jos. 2:9-11) Gapu ta dimmasig ni Rahab iti organisasion ni Jehova iti daydi a tiempo, sinigurado ti Dios a maisalakan isuna ken ti pamiliana idi rinaut dagiti Israelita ti Jerico. (Jos.  6:25) Namati ni Rahab ken nagbuteng ken Jehova, ken nangipakita iti panagraem iti ili ti Dios.

10. Ania ti imbaga ni Jesus kadagiti Judio a panguluen ti relihion idi kaaldawanna? Ken apay a kasta ti kinunana?

¹⁰ Iti panangidaulo ni Josue, pinarmek ti Israel ti tunggal siudad ti Canaan sa nagnaedda kadagita. Ngem ania ti napasamak idi agangay? Kalpasan ti ginasgasut a tawen, sinalungasing manen dagiti Israelita ti linlinteg ti Dios. Idi imbaon ni Jehova ti Anakna ditoy daga, napalalon ti kinasukirda iti Dios ken dida ipangpangag dagiti mammadtona nga uray la inawagan ni Jesus ti Jerusalem kas “mammapatay kadagiti mammadto.” (Basaen ti Mateo 23:37, 38.) Inlaksid ti Dios dagiti Judio a panguluen ti relihion gapu ta saanda a nagmatalek kenkuana. Dayta ti makagapu nga imbaga ni Jesus kadakuada: “Ti pagarian ti Dios maikkatto kadakayo ket maited iti nasion a mangpatpataud kadagiti bungana.”—Mat. 21:43.

11, 12. (a) Ania ti pammaneknek idi umuna a siglo nga adda baro nga organisasion nga an-anamongan ni Jehova? (b) Siasino dagiti mangbukel iti dayta?

¹¹ Idi umuna a siglo C.E., inlaksid ni Jehova ti di matalek a nasion ti Israel. Ngem saanna a kayat a sawen nga awanton ti tumaud nga organisasion dagiti matalek nga adipenna ditoy daga. Idi Pentecostes 33 C.E., inanamongan ni Jehova ti maysa a baro nga organisasion a buklen dagiti agtultulnog ken Jesu-Kristo ken kadagiti pannursurona. Iti daydi a tiempo, agarup 120 nga adalan ni Jesus ti naguummong iti maysa a siled idiay Jerusalem idi “pagammuan [ta] adda dimteng manipud langit nga ungor a kaasping ti ungor ti bumanesbes a napigsa a puyupoy, ket pinunnona ti intero a balay.” Kalpasanna, “nagparang kadakuada ti dildila a kasla iti apuy ket naibunongda, ket maysa ti nagdisso iti tunggal maysa kadakuada, ket napnoda amin iti nasantuan nga espiritu ket nangrugida nga agsao iti nagduduma a pagsasao, kas iti impaay kadakuada ti espiritu tapno sawenda.” (Ara. 2:1-4) Daytoy a nakaskasdaaw a pasamak ti ebidensia nga an-anamongan ni Jehova daytoy a baro nga organisasion a buklen dagiti adalan ni Kristo.

¹² Iti dayta nga aldaw, “agarup tallo ribu a kararua” ti nainayon kadagiti pasurot ni Jesus. Kasta met, “intultuloy ni Jehova nga itipon kadakuada iti inaldaw dagidiay maisalsalakan.” (Ara. 2:41, 47) Nagbalin nga epektibo dagidiay a manangaskasaba idi umuna a siglo ta naisaknap “ti sao ti Dios, ket ti bilang dagiti adalan nagtultuloy nga immadu iti kasta unay idiay Jerusalem.” Adda pay ketdi “maysa a dakkel a bunggoy ti papadi [a] nangrugi nga agtulnog iti pammati.” (Ara. 6:7) Adu ngarud a napasnek nga indibidual ti immawat iti kinapudno nga inwaragawag dagiti kameng daytoy a baro nga organisasion. Idi agangay, impakita ni Jehova a supsuportaranna dayta idi inyegna iti kongregasion Kristiano dagiti “tattao iti nasnasion.”—Basaen ti Aramid 10:44, 45.

13. Ania ti trabaho ti baro nga organisasion ti Dios?

¹³ Nalawag no ania a trabaho ti inted ti Dios kadagiti pasurot ni Kristo. Nangipakita ni Jesus iti ulidan a surotenda, ta di nagbayag kalpasan a nabautisaran, inrugina nga ikasaba ti “pagarian ti langlangit.” (Mat. 4:17) Insurona ida nga aramidenda met dayta a trabaho. Imbagana kadakuada: “Dakayto dagiti saksik agpadpada idiay Jerusalem ken iti intero a Judea ken Samaria ken agingga iti kaadaywan a paset ti daga.” (Ara. 1:8) Sigurado a naawatan dagiti immuna a pasurot ni Kristo no ania ti makalikaguman kadakuada. Kas pagarigan, idiay Antioquia iti Pisidia, situtured nga imbaga da Pablo ken Bernabe kadagiti Judio a bumusbusor  kadakuada: “Masapul a maisao nga umuna kadakayo ti sao ti Dios. Yantangay papaidenyo nga iyadayo kadakayo ken saanyo nga ipato a maikari ti bagbagiyo iti agnanayon a biag, adtoy! agturongkami kadagiti nasion. Iti kinapudnona, ni Jehova nangipasdek iti bilin kadakami itoy a sasao, ‘Dinutokanka a kas silaw dagiti nasion, tapno agbalinka a pakaisalakanan agingga iti ungto ti daga.’” (Ara. 13:14, 45-47) Nanipud idi umuna a siglo, ipakpakaammon ti naindagaan a paset ti organisasion ti Dios ti probisionna agpaay iti pannakaisalakan.

14. Ania ti napasamak iti Jerusalem idi umuna a siglo? Siasino dagiti nakalasat?

¹⁴ Saan nga inawat ti kaaduan a Judio ti naimbag a damag, ket saanda nga impangag ti kinuna ni Jesus a madadaelto ti Jerusalem. Impakdaar ni Jesus kadagiti adalanna: “Inton makitayo ti Jerusalem a nalikmut kadagiti nagkampo a buyot, iti kasta ammuenyo a ti pannakalangalangna immasidegen. Iti kasta dagidiay adda idiay Judea rugianda koma ti agkamang iti bambantay, ket dagidiay adda iti tengngana pumanawda koma, ket dagidiay adda iti aw-away saanda koma a sumrek kenkuana.” (Luc. 21:20, 21) Napasamak ti impadto ni Jesus. Gapu iti panagrebelde dagiti Judio, ti Romano a buyot nga indauluan ni Cestius Gallus linakubda ti Jerusalem idi 66 C.E. Ngem bigla a nagsanudda, ket dayta ti nangipaay kadagiti pasurot ni Jesus iti gundaway a pumanaw iti Jerusalem ken Judea. Kinuna ti historiador a ni Eusebius nga adu ti bimmallasiw iti Karayan Jordan ket napanda iti Pella idiay Perea. Idi 70 C.E., nagsubli dagiti Romano iti panangidaulo ni Heneral Tito ket dinadaelda ti Jerusalem. Nupay kasta, nakalasat dagiti matalek a Kristiano ta impangagda ti pakdaar ni Jesus.

15. Aniada a kasasaad ti saan a nakalapped iti iyaadu dagiti Kristiano?

¹⁵ Uray no nagsagaba dagiti pasurot ni Kristo iti rigat, pannakaidadanes, ken dadduma pay a pakasuotan ti pammati, adu latta ti nagbalin a Kristiano idi umuna a siglo. (Ara. 11:19-21; 19:1, 19, 20) Apay? Gapu ta adda kadakuada ti anamong ti Dios.—Prov. 10:22.

16. Ania ti rumbeng nga aramiden ti tunggal Kristiano tapno agtalinaed a natibker ti espiritualidadna?

¹⁶ Masapul nga agregget ti tunggal Kristiano tapno agtalinaed a natibker ti espiritualidadna. Napateg ti naanep a panagadal iti Kasuratan, regular nga itatabuno kadagiti gimong, ken naregta a panangikasaba iti Pagarian. Dagita nga aktibidad ti nangpabileg iti espiritualidad ken panagkaykaysa ti ili ni Jehova iti daydi a tiempo, ken uray ita. Organisado dagiti kongregasion idi umuna a siglo ket nagunggonaanda iti panagregget dagiti manangaywan ken ministerial nga ad-adipen. (Fil. 1:1; 1 Ped. 5:1-4) Naragsakan la ketdi dagiti Kristiano iti ibibisita dagiti agdaldaliasat a papanglakayen, kas ken Pablo! (Ara. 15:36, 40, 41) Adu ti pagpadaan ti panagdayawtayo ken ti panagdayaw dagiti Kristiano idi umuna a siglo. Anian a yamantayo ta or-organisaren ni Jehova dagiti adipenna idi ken ita! *

17. Ania ti maadal iti sumaganad nga artikulo?

¹⁷ Dandanin agpatingga ti lubong ni Satanas kadagitoy maudi nga al-aldaw. Ngem sipapartak nga umab-abante ti naindagaan a paset ti organisasion ni Jehova. Makidangdanggayka met laeng kadi iti dayta? Rumangrang-ayka kadi iti naespirituan? Ilawlawag ti sumaganad nga artikulo no kasanom a maaramidan dayta.