NAYANAKAK idi Marso 1930 iti purok ti Namkumba, iti asideg ti siudad ti Lilongwe, iti pagilian a maawagan itan iti Malawi. Matalek nga agserserbi ken Jehova ti pamiliami. Idi 1942, indedikarko ti biagko iti Dios ken nabautisaranak iti maysa kadagiti napintas a karayan iti lugarmi. Iti simmaruno a 70 a tawen, inkagumaak nga aramiden ti imparegta ni apostol Pablo ken Timoteo: “Ikasabam ti sao, naganetgetka koma iti dayta iti mainugot [wenno, nasayaat] a panawen, [ken] iti nariribuk a panawen.”—2 Tim. 4:2.

Ti damo nga ibibisita da Nathan H. Knorr ken Milton G. Henschel iti Malawi idi 1948 ti nangpatanor iti tarigagayko nga agserbi ken Jehova iti amin-tiempo. Maay-ayatanak no malaglagipko dagiti makaparegta a komento dagidiay a pannakabagi manipud iti sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova iti Brooklyn, New York. Agarup 6,000 ti bilangmi a nakatakder iti napitak a kataltalonan bayat a dimngegkami iti makapabileg a palawag ni Brother Knorr a napauluan iti “Permanent Governor of All Nations.”

Naam-ammok ti maysa a napintas a sister nga agnagan Lidasi a padak a dimmakkel iti pamilia a Saksi. Agpadakami iti kalat nga agserbi iti amin-tiempo a ministerio. Nagkasarkami idi 1950, ket idi 1953 duan ti annakmi. Nupay adu ti responsabilidadmi kas nagannak, inkeddengmi nga agbalinak a regular pioneer. Dua a tawen kalpasanna, naawisak nga agserbi kas special pioneer.

Di nagbayag, naikkanak iti pribilehio a mangbisita kadagiti kongregasion kas manangaywan iti sirkito. Iti tulong ni Lidasi, naipaayko ti material ken naespirituan a kasapulan ti pamiliak bayat nga agbisbisitaak iti sirkito. * Ngem kaskasdi a kayatmi ti agkadua iti amin-tiempo a ministerio. Babaen ti nasayaat a panagplano ken kooperasion ti lima idin nga annakmi, nakapagserbi met laeng ni Lidasi iti amin-tiempo a ministerio idi 1960.

Kadagita a nasayaat a tiempo, natagiragsakmi ti nagserbi kadagiti kakabsat iti nadumaduma a kongregasion. Nakadandanonkami iti napintas a kabambantayan ti Mulanje iti abagatan ken iti nalinak a Lake Malawi, a masakupanna ti gistay intero a makindaya a paset ti pagilian. Nagtultuloy nga immadu ti bilang dagiti agibumbunannag ken kongregasion kadagiti sirkito a nagserbianmi.

Nagunggonaankami iti Asamblea Distrito a “Courageous Ministers” idi 1962. Dagidi a naespirituan nga okasion ti nangisagana kadakami para  iti nariribuk a tiempo a dandani idin dumteng. Iti simmaruno a tawen, bimmisita manen ni Brother Henschel iti Malawi ket naangay ti maysa nga espesial a kombension iti ruar ti siudad ti Blantyre a tinabunuan ti agarup 10,000. Dayta a kombension ti nakatulong kadakami nga agibtur kadagiti suot a dandanimi idin mapasaran.

Idi 1964, nagpasar dagiti Saksi iti nakaro a pannakaidadanes gapu ta nagkedkedda a makinamin iti politika. Nadadael ti nasurok a 100 a Kingdom Hall ken nasurok a 1,000 a pagtaengan dagiti Saksi. Ngem naitultuloymi a bisitaen dagiti kongregasion agingga a pinaritan ti gobierno ti Malawi dagiti Saksi idi 1967. Nakompiskar ti amin a sanikua ti sanga nga opisina iti Blantyre, naideporta dagiti misionero, ken naibalud ti adu a Saksi, a pakairamananmi ken Lidasi. Idi nawayawayaankami, siaannad nga intultuloymi a bisitaen dagiti kongregasion.

Maysa nga aldaw idi Oktubre 1972, immay rimmaut iti pagtaenganmi ti agarup sangagasut a miembro ti maysa a napolitikaan a grupo a pagaammo kas Malawi Youth League. Ngem maysa kadagiti miembroda ti immun-una ket imbagana nga aglemmengak ta kayatdak kano a papatayen. Imbagak ken baketko ken kadagiti annakmi nga aglemmengda iti kasabsabaan iti asidegmi. Inalistuak met ti immuli iti dakkel a kayo ti mangga, ket nakitak no kasano a dinadaelda ti balaymi ken amin a sanikuami.

Karamankami kadagiti rinibu a Saksi a pimmanaw iti Malawi idi kimmaro ti pannakaidadanes. Nagyan ti pamiliami iti maysa a kampo a pagkamangan iti makinlaud a Mozambique agingga idi Hunio 1974. Iti dayta a tiempo, naibaonkami ken Lidasi kas special pioneer iti Dómue, Mozambique, iti asideg ti beddeng ti Malawi. Nagtultuloykami iti dayta nga annongen agingga idi 1975, idi nawayawayaan ti Mozambique manipud iti panangituray ti Portugal. Kas resultana, ti pamiliak agraman ti dadduma pay a Saksi ket napasubli iti Malawi nga ayan dagiti pinanawanmi a mangidaddadanes kadakami.

Idi nakasublikamin iti Malawi, nadutokanak a mangbisita kadagiti kongregasion iti kabesera a siudad ti Lilongwe. Iti laksid ti pannakaidadanes ken adu a rigat, immadu ti bilang ti kongregasion kadagiti sirkito a nagserbianmi.

Naminsan, naranaanmi ti miting ti maysa a napolitikaan a partido iti maysa a purok a napananmi. Naammuan ti dadduma a sumupsuporta iti dayta a partido a Saksikami, ket pinagtugawdakami iti abay dagiti agtutubo a kameng ti Malawi Young Pioneers. Nagkarkararagkami ken Jehova a tulongan ken iwanwannakami ta dimi ammo ti aramidenda kadakami. Idi nalpasen ti miting,  rinugiandakami a kabilen. Ngem adda baket a timmaray nga immasideg ket impakaasina: “Huston, maasiankayo koma kadakuada! Kaanakak daytoy a lalaki. Bay-anyo koman a pumanaw!” Kinuna ti nangidaulo iti miting: “Sige, bay-anyo idan!” Dimi ammo no apay nga imbaga dayta ti baket idinto ta saanmi met a kabagian. Patienmi a dayta ti sungbat ni Jehova iti kararagmi.

Idi 1981, nasabetmi manen ti dadduma a miembro ti Malawi Young Pioneers. Innalada dagiti bisikletami, dagiti bagahemi, dagiti kinarton a libromi ken dagiti rekord ti sirkito. Nakataraykami ket napankami iti balay ti maysa a panglakayen. Nagkarkararagkami manen. Madanagankami no ania ti aramidenda kadagiti naalada a rekord ti sirkito. Idi linuktanda dagita, nakitada dagiti surat a nayadres kaniak a naggapu iti nadumaduma a paset ti Malawi. Nagbutengda ta impagarupda a maysaak nga opisial ti gobierno. Gapuna, dagus nga insublida kadagiti panglakayen dagita a rekord.

Iti sabali pay a gundaway, nagsakaykami iti bangka a bumallasiw iti maysa a karayan. Tserman ti napolitikaan a partido iti dayta a lugar ti makinkukua iti bangka, ket kayatna a kitaen ti political party card ti amin a pasahero. Idi asidegen kadakami, nabigbigna ti maysa a mannanakaw a sapsapulen dagiti autoridad. Nagkakaribuso dagiti pasahero isu a saan a naituloy ti panagbirokna kadagiti party card. Nariknami manen ti naayat a pannarabay ni Jehova.

Maysa nga aldaw idi Pebrero 1984, bayat nga agturturongak iti Lilongwe tapno ipatulodko dagiti report a mapan iti sanga nga opisina iti Zambia, pinasardengnak ti maysa a polis ket rinekisana ti bagko. Adda sumagmamano a nakitana a literatura ti Biblia, isu nga impannak iti presinto sa kinabkabilnak. Pinarautannak ken impannak iti selda nga ayan dagiti agtatakaw.

Iti simmaruno nga aldaw, impannak ti hepe ti polisia iti sabali a selda, a sadiay a nangaramid iti dokumento nga agkuna: “Siak, Trophim R. Nsomba, agikkatakon a Saksi ni Jehova tapno mawayawayaanak.” Ngem kinunak: “Diak agikkat a Saksi ni Jehova. Saanak laeng a nakasagana a maparautan, nakasaganaak pay a matay.” Nagkedkedak nga agpirma. Nakaunget ti hepe ket sipipigsa a dinanogna ti lamisaan. Uray la nagtaray nga immay ti polis iti bangir a kuarto tapno kitaenna ti napasamak. Imbaga kenkuana ti hepe: “Di kayat daytoy a lalaki a pirmaan ti dokumento nga isardengnan ti mangasaba. Pagpirmaem ngarud nga isu ket maysa a Saksi ni Jehova tapno maibalud idiay Lilongwe.” Madandanagan ti dungdungnguek nga asawa no anian ti napasamak kaniak. Sa la naipadamag kenkuana dagiti kakabsat ti ayanko kalpasan ti uppat nga aldaw.

Nasayaat ti pannakatratok iti presinto ti Lilongwe. Imbaga kaniak ti hepe: “Para kenka daytoy a sangaplato nga innapuy ta naibaludka gapu iti Sao  ti Dios. Ti dadduma ditoy ket naibalud gapu ta nagtakawda.” Kalpasanna, naipanak iti Kachere Prison, a sadiay a naipupokak iti lima a bulan.

Maragsakan ti warden ta naipanak sadiay. Kayatnak a pagbalinen a “pastor” ti pagbaludan. Inikkatna ti agdama a pastor ket imbagana kenkuana: “Diak kayaten nga isurom ditoy ti Sao ti Dios, ta naibaludka gapu ta nagtakawka iti kapiliayo!” Isu a siak ti nangisuro iti Biblia iti linawas a gimong para kadagiti balud.

Idi agangay, kimmaro ti kasasaad. Pinilitdak dagiti opisial ti pagbaludan a mangibaga no mano ti bilang dagiti Saksi iti Malawi. Idi saanda a napnek iti sungbatko, kinabkabildak agingga a naawananak iti puot. Iti sabali pay a gundaway, dinamagda no sadino ti ayan ti hedkuartertayo. Kinunak: “Simple laeng ti saludsodyo, ket daytoy ti sungbat.” Naragsakan dagiti polis ket inrugida nga irekord ti ibagak. Inlawlawagko a ti hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova ket nailadawan iti Biblia. Nasdaawda, ket insaludsodda, “Ayanna iti Biblia?”

“Iti Isaias 43:12,” insungbatko. Binirokda sada binasa a naimbag: “‘Dakayo dagiti saksik,’ kuna ni Jehova, ‘ket siak ti Dios.’” Namitlo a binasada dayta sa dinamagda: “Kasano koma nga adda ditoy Biblia ti hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova imbes nga idiay America?” Imbagak kadakuada: “Uray dagiti Saksi ni Jehova idiay America ibagada a daytoy a teksto met laeng ti mangiladawan iti hedkuarterda.” Gapu ta diak imbaga ti kayatda a maammuan, nayakarak iti Dzaleka Prison, iti amianan ti Lilongwe.

Idi Hulio 1984, naikaduaak iti 81 a Saksi nga adda iti Dzaleka Prison. Napusek dayta iti 300 a balud, ket aglilinnetletkami a maturog iti suelo wenno datar. In-inut a nangbukelkami a Saksi iti babassit a grupo tapno inaldaw nga usigenmi ti maysa a teksto ti Biblia, a nagduduma ti mangisingasing. Dayta ti nangpabileg unay kadakami.

Idi agangay, dakami a Saksi ti pinagkakadua ti warden. Sililimed nga imbaga kadakami ti maysa a guardia: “Saandakayo a kagura ti gobierno. Adda dua a rason no apay nga ibalbaluddakayo: Madanagan ti gobierno amangan no papatayendakayo dagiti Young Pioneers, ken gapu ta ikaskasabayo nga adda dumteng a gubat, madanagan ti gobierno amangan no mabuteng dagiti soldado ket aglemmengda bayat dayta a gubat.”

Idi Oktubre 1984, naayabankami iti korte. Nasentensiaankami amin iti dua a tawen a pannakaibalud. Kas iti dati, naikaduakami kadagiti saan a Saksi. Ngem impakaammo ti warden iti amin: “Saan nga agsigsigarilio dagiti Saksi ni Jehova. Isu a dakayo a guardia, dikay agdawdawat kadakuada iti sigarilio ken diyo ida ibabaon a mangala iti beggang tapno sindianda ti sigarilioyo. Ad-adipen ida ti Dios! Amin a Saksi ni Jehova ket masapul a  mamindua a maikkan iti taraon iti inaldaw, ta addada ditoy saan a gapu ta nakaaramidda iti krimen no di ket gapu iti pammatida iti Biblia.”

Adda dadduma pay a naitulong ti nasayaat a reputasionmi. No nasipnget wenno agtudtudo, saan a maipalubos a ti la adda pappapanan dagiti balud. Ngem napalubosankami a mapan iti kaykayatmi ta ammoda a saanmi a gandaten ti aglibas. Kinaagpaysuanna, idi nagsakit ti maysa a guardia bayat a bambantayannakami nga agtrabtrabaho iti taltalon, binagkatmi nga insubli iti pagbaludan tapno maagasan. Ammo dagiti opisial ti pagbaludan a mapagpiarankami. Gapu iti nasayaat a reputasionmi, nakitami nga indaydayaw dagiti guardia ti nagan ni Jehova.—1 Ped. 2:12. *

Idi Mayo 11, 1985, nawayawayaanak iti Dzaleka Prison. Nakaragragsakak ta kaduak manen ti pamiliak! Agyamyamankami ken Jehova ta tinulongannakami nga agtalinaed a matalek bayat dagidiay a nariribuk a tiempo. Nariknami ti kas iti insurat ni apostol Pablo: “Saanmi a tarigagayan nga ignorantekayo, kakabsat, maipapan ti rigat a napasamak kadakami . . . Napalalo ti saanmi a pannakasigurado uray pay kadagiti biagmi. Iti kinapudnona, nariknami iti unegmi nga inawatmi ti sentensia nga ipapatay. Daytoy ket tapno makapagtalekkami, saan nga iti bagbagimi, no di ket iti Dios a mangibangon kadagiti natay. Manipud iti kasta a dakkel a banag a kas iti ipapatay inispalnakami.”—2 Cor. 1:8-10.

Adda idi dagiti gundaway a kunami no mataykamin. Ngem kanayon nga inkararagmi ken Jehova nga ikkannakami iti tured ken sirib tapno agtalinaedkami a napakumbaba ket maitultuloymi nga ipadayag ti naindaklan a naganna.

Binendisionan ni Jehova ti panagserbimi, bayat dagiti nasayaat a tiempo kasta met dagiti nariribuk a tiempo. Ita, maragsakankami a makakita iti sanga nga opisina iti Lilongwe a nalpas idi tawen 2000, kasta met iti pannakaibangon ti nasurok a 1,000 a baro a Kingdom Hall iti intero a Malawi! Talaga a nakaskasdaaw dagitoy a bendision ni Jehova, a para kadakami ken Lidasi ket kasla tagtagainep laeng! *