1-3. (a) Apay a natantan-ok ti lengguahe ken pamay-an ti pannakikomunikar ti Dios ngem ti tao? (b) Ania ti usigentayo iti daytoy nga artikulo?

PINARSUA ti agnanayon a Dios dagiti masirib a parsua a pangiranudanna iti biag ken kinaragsak. (Sal. 36:9; 1 Tim. 1:11) Tinukoy ni apostol Juan ti umuna a kadua ti Dios kas “ti Sao” ken “ti pangrugian ti panamarsua ti Dios.” (Juan 1:1; Apoc. 3:14) Impakaammo ni Jehova a Dios ti pampanunotna ken rikriknana iti inauna nga Anakna. (Juan 1:14, 17; Col. 1:15) Dinakamat ni apostol Pablo ti ‘pagsasao dagiti anghel,’ maysa a porma ti lengguahe a nasaysayaat nga amang ngem iti lengguahe dagiti tattao.—1 Cor. 13:1.

² Am-ammo a naimbag ni Jehova dagiti binilion a masirib a parsua idiay langit ken ditoy daga. Iti aniaman a kanito, nakaad-adu ti aggigiddan nga agkararag kenkuana iti adu a nagduduma a lengguahe. Bayat a dumdumngeg kadagidiay a kararag, makikomkomunikar ken bilbilinenna pay dagiti nailangitan a parsua. Tapno maaramid dayta, masapul a natantan-ok ti pampanunot, lengguahe, ken ti wagas ti pannakikomunikar ti Dios ngem kadagiti tattao. (Basaen ti Isaias 55:8, 9.) Nalawag a no makikomunikar ni Jehova kadagiti tattao, pagbalinenna a simple ti panangyebkasna kadagiti kapanunotanna tapno maawatantayo.

³ Usigentayo ita no kasano a sinigurado ti nakasirsirib a Dios a nalawag ti pannakikomunikarna kadagiti adipenna iti intero a  pakasaritaan ti tao. Kitaentayo met no kasano nga ibagayna ti pamay-an ti pannakikomunikarna sigun iti kasapulan ken kasasaad.

4. (a) Ania a lengguahe ti inusar ni Jehova a nakisarita kada Moises, Samuel, ken David? (b) Ania ti linaon ti Biblia?

⁴ Inusar ni Jehova ti lengguahe ti tao idi nakisarita ken Adan idiay hardin ti Eden. Mabalin nga inusar ti Dios ti nagkauna a porma ti lengguahe a Hebreo. Idi agangay, impakaammona dagiti kapanunotanna kadagiti agsasao iti Hebreo a mannurat ti Biblia a kas kada Moises, Samuel, ken David, ket insuratda dagiti kapanunotanna iti bukodda a sasao ken estilo. Malaksid nga insuratda dagiti direkta nga imbaga ti Dios, insuratda pay ti pannakilangenna kadagiti adipenna, agraman ti salaysay ti pammati ken ayatda kasta met dagidiay nangipudno kadagiti nagkamalian ken kinasukirda. Nakapatpateg dagitoy nga impormasion para kadatayo ita.—Roma 15:4.

5. Hebreo laeng kadi ti inusar ni Jehova a nakikomunikar kadagiti adipenna? Ilawlawagmo.

⁵ Bayat a nagbaliw dagiti kasasaad, saan laeng a Hebreo ti inusar ti Dios iti pannakisaritana kadagiti tattao. Kalpasan a nawayawayaan dagiti Israelita manipud Babilonia, nagbalin nga Aramaiko ti inaldaw a pagsasao ti dadduma nga adipen ti Dios. Nalabit tapno maibagana no ania ti mapasamak iti masanguanan, pinaltiingan ni Jehova da propeta Daniel ken Jeremias ken ti padi a ni Esdras nga isuratda iti lengguahe nga Aramaiko ti dadduma a libro ti Biblia a naipanagan kadakuada. *

6. Apay a naipatarus iti Griego ti Hebreo a Kasuratan?

⁶ Idi agangay, sinakup ni Alejandro a Dakkel ti kaaduan a paset ti nagkauna a lubong, ket ti Koine, wenno gagangay a Griego ti nagbalin a kangrunaan a lengguahe ti adu a nasion. Adu a Judio ti nangusar iti dayta a lengguahe, isu a naipatarus iti Griego ti Hebreo a Kasuratan. Daytoy a patarus, a maipagarup nga impatarus ti 72 nga agipatpatarus, ket pagaammo kas Septuagint. Daytoy ti kaunaan ken maysa kadagiti kapatgan a patarus ti Biblia. * Nagduduma ti estilo dagiti nagipatarus iti dayta, manipud iti literal agingga iti patarus a sigun iti pannakaawat dagiti nagipatarus. Nupay kasta, imbilang dagiti Judio nga agsasao iti Griego ken dagiti Kristiano ti Septuagint kas Sao ti Dios.

7. Ania a lengguahe ti mabalin nga inusar ni Jesus idi insurona dagiti adalanna?

⁷ Idi immay ni Jesus ditoy daga, nalabit nagsao ken nangisuro iti aw-awagan ti Biblia a Hebreo. (Juan 19:20; 20:16; Ara. 26:14) Idi umuna a siglo, nalawag a nalaokan iti Aramaiko ti lengguahe a Hebreo isu a mabalin a nagusar pay ni Jesus kadagiti Aramaiko a sasao. Nupay kasta, ammona met ti nagkauna a Hebreo nga inusar ni Moises ken dagiti propeta, a linawas idi a maibasa kadagiti sinagoga. (Luc. 4:17-19; 24:44, 45; Ara. 15:21) Kanayonanna, maus-usar met idi ti Griego ken Latin idiay Israel. Ngem awan ti ibaga ti Kasuratan no inusar ni Jesus dagita a lengguahe.

8, 9. Bayat a maisaksaknap idi ti naimbag a damag, apay a Griego ti kangrunaan a pagsasao nga inusar dagiti adipen ti Dios, ket ania ti ipakita daytoy maipapan ken Jehova?

⁸ Makapagsao iti Hebreo dagiti nagkauna a pasurot ni Jesus, ngem kalpasan ti ipapatayna, nagusar dagiti adalanna kadagiti sabali a lengguahe. (Basaen ti Aramid 6:1.) Bayat a maisaksaknap idi ti naimbag a damag, Griego  ti masansan nga us-usaren dagiti Kristiano. Kinapudnona, nasaknap a naiwaras dagiti naipatarus iti Griego nga Ebanghelio da Mateo, Marcos, Lucas, ken Juan, a naglaon kadagiti naipaltiing a rekord dagiti insuro ken inaramid ni Jesus. Gapuna, ad-adu nga adalan ti nagusar iti Griego ngem iti Hebreo. * Kasta met, dagiti insurat ni apostol Pablo ken ti dadduma a libro ti Biblia ket naisurat iti Griego.

⁹ Makapainteres ta idi nagadaw dagiti mannurat iti Kristiano a Griego a Kasuratan manipud iti Hebreo a Kasuratan, masansan a nagkotarda iti Septuagint. Dagitoy a naadaw a sasao, a no dadduma adda bassit nakaidumaanna iti eksakto a nausar a sasao a Hebreo, ket paset itan ti naipaltiing a Kasuratan. Gapuna, ti patarus dagiti imperpekto a tattao ket nagbalin a paset ti naipaltiing a Sao ti Dios, ti Dios a saan a mangidumduma iti kultura wenno lengguahe.—Basaen ti Aramid 10:34.

10. Ania ti masursurotayo maipapan iti pamay-an ti pannakikomunikar ni Jehova kadagiti tattao?

¹⁰ Ti ababa a panangusigtayo iti pannakikomunikar ti Dios iti tao isuronatayo a makikomunikar ni Jehova sigun iti kasapulan ken kasasaad. Saanna nga imbaga a masapul a sursuruentayo ti maysa nga espesipiko a lengguahe tapno maammuantayo ti maipapan kenkuana ken kadagiti panggepna. (Basaen ti Zacarias 8:23; Apocalipsis 7:9, 10.) Ni Jehova ti nangipaltiing iti Biblia, ngem impalubosna a maisurat dayta iti nagduduma nga estilo.

11. Apay a saan a nakalapped ti nagduduma a lengguahe iti pannakikomunikar ti Dios kadagiti tattao?

¹¹ Nalapdan kadi ti pannakikomunikar ti Dios kadagiti tattao iti pannakausar ti nagduduma a lengguahe ken bassit a panagduduma dagiti patarus? Saan. Kas pagarigan, mabalin a manmano ti ammotayo kadagiti orihinal a sasao nga inusar ni Jesus. (Mat. 27:46; Mar. 5:41; 7:34; 14:36) Nupay kasta, sinigurado ni Jehova a maipatarus iti Griego ti mensahe ni Jesus sa kalpasanna, iti nadumaduma a lengguahe. Idi agangay, maulit-ulit a kinopia dagiti Judio ken dagiti Kristiano dagiti manuskrito ti Biblia tapno mataginayon dagiti nasantuan a sursurat. Naipatarus dagitoy iti adu pay a lengguahe. Kinuna ni John Chrysostom, a nagbiag idi maikapat wenno maikalima a siglo C.E. nga idi kaaldawanna, naipatarus dagiti pannursuro ni Jesus kadagiti lengguahe dagiti taga-Siria, Egipto, India, Persia, Etiopia, ken adu a sabsabali pay a tattao.

12. Kasano a binusorda ti pannakaipatarus ti Biblia?

¹² Ti pannakaipatarus ti Biblia iti adu a lengguahe nalapdanna ti panggep dagiti tattao a kas ken Emperador Diocletian iti Roma. Ngamin, idi 303 C.E., imbilinna a madadael ti  amin a kopia ti Biblia. Adu nga ibubusor ti linasat ti Sao ti Dios, kasta met dagiti nagipatarus ken nangiwaras iti dayta. Idi 1500’s, inkeddeng ni William Tyndale nga ipatarus ti Biblia iti Ingles manipud iti Hebreo ken Griego, ket kinunana iti maysa nga edukado a tao: “No ipalubos ti Dios nga agbiagak pay, kalpasan ti adu a tawen, pagbalinek ti maysa nga agar-arado nga ubing nga ad-adunto ti ammona iti Kasuratan ngem sika.” Masapul a pumanaw ni Tyndale idiay England a mapan kadagiti sabali a pagilian ti Europa tapno maipatarus ken mayimprenta ti patarusna. Nupay inkampania dagiti klero a mapuoran ti amin a masarakanda a kopia ti Biblia, nakaad-adu a kopia ti naiwaras. Kamaudiananna, naliputan ni Tyndale, nabekkel, ken napuoran iti poste. Ngem nagtalinaed ti Biblia nga impatarusna. Kanayon a nausar daytoy a pagibasaran iti pannakaipatarus ti King James a bersion ti Biblia.—Basaen ti 2 Timoteo 2:9.

13. Ania ti ipakita ti panagadal kadagiti nagkauna a manuskrito?

¹³ Dadduma kadagiti nagkauna a kopia ti Biblia nga adda ita ket addaan kadagiti babassit a kamali ken pakaidumaan. Nupay kasta, siaannad nga inadal ken pinagkokompara dagiti eskolar ti Biblia ti rinibu a pirsay, manuskrito, ken nagkauna a patarus. Patalgedan daytoy a panagadal nga umiso ti linaon ti Biblia. Saan a nabalbaliwan ti intero a mensahena uray no adda bassit pagdudumaan ti dadduma a bersikulo. Ti kastoy a panangadal kadagiti nagkauna a manuskrito ti mangkombinsir kadagiti napasnek nga estudiante ti Biblia nga adda kadakuada ti orihinal a mensahe nga impaltiing ni Jehova kadagiti mannurat ti Biblia.—Isa. 40:8. *

14. Kasano ti kasaknap ti pannakaiwaras ti Biblia?

¹⁴ Nupay nakaro ti ibubusor, sinigurado ni Jehova a ti Saona ti kasaknapan ti pannakaipatarusna a libro iti pakasaritaan ti tao. Uray iti tiempo a bassit laeng wenno awan pay ketdi ti pammati ti kaaduan iti Dios, ti Biblia pay laeng ti kaaduan a mailaklako a libro. Magun-odanen ita ti intero wenno dadduma a pasetna iti nasurok a 2,800 a lengguahe. Awanen ti libro a nasaksaknap ti pannakaiwarasna ngem ti Biblia. Dadduma a patarus ti Biblia ket saan a nalawag wenno mapagtalkan, ngem mabalin latta a maammuan iti dandani amin a patarus ti kangrunaan a mensahe ti Biblia a mainaig iti namnama ken pannakaisalakan.

15. (a) Kasano a napagballigian dagiti lapped iti lengguahe iti kaaldawantayo? (b) Apay nga Ingles ti praktikal a mausar tapno maipaay ti naespirituan a taraon?

¹⁵ Idi rugrugi ti napalabas a siglo, nadutokan ti bassit a grupo dagiti napasnek nga estudiante ti Biblia kas “ti matalek ken masirib nga adipen.” Ingles ti kangrunaan a nausar iti pannakikomunikarda kadagiti ‘katulong.’ (Mat. 24:45) Inkagumaan dayta nga “adipen” ti mangipaay iti naespirituan a taraon iti  ad-adu pay a lengguahe, nga agdagup itan iti nasurok a 700. Kas iti Koine a Griego idi umuna a siglo, Ingles ti gagangay ita a maus-usar iti komersio ken edukasion ken maawatan iti intero a lubong. Gapuna, praktikal laeng a maisurat iti Ingles dagiti literaturatayo sakbay a maipatarus iti dadduma a lengguahe.

16, 17. (a) Ania ti kasapulan idi dagiti adipen ti Dios? (b) Kasano a naipaay daytoy a kasapulan? (c) Ania ti ninamnama ni Brother Knorr?

¹⁶ Ti Biblia ti nakaibatayan ti naespirituan a taraontayo. Idi katengngaan ti 1900’s, ti King James Version a nalpas idi 1611 ti kasaknapan a maus-usar nga Ingles a Biblia. Nupay kasta, kaaduan a sasao a nausar iti dayta ket saanen a maus-usar ken narigaten a maawatan. Kasta met, sumagmamano laeng a daras a nagparang ti nagan ti Dios iti dayta, idinto ta rinibu a daras a nagparang ti nasantuan a nagan kadagiti nagkauna a manuskrito ti Biblia. Adda pay sumagmamano a kamali iti dayta a patarus ken adda nainayon a bersikulo a saan a masarakan kadagiti mapagtalkan a nagkauna a manuskrito ti Biblia. Kasta met ti problema iti dadduma nga Ingles a patarus ti Biblia.

¹⁷ Nalawag a kasapulan idi ti Biblia a mangipaawat iti umiso a mensahe ti orihinal a sursurat a naipatarus iti moderno a sasao. Gapuna, nabukel ti New World Bible Translation Committee, ket iti uneg ti sangapulo a tawen, manipud 1950 agingga iti 1960, nairuar ti patarusda iti innem a tomo. Idi inruar ni Brother N. H. Knorr ti umuna a tomo idi Agosto 2, 1950, kinunana kadagiti nakikombension: “Talaga a makita a kasapulan ti patarus a mangusar iti moderno a sasao a maitunos iti naipalgak a kinapudno, ngem mangipaay kadatayo iti pakaibatayan tapno ad-adda pay a gumun-odtayo iti kinapudno babaen ti umiso a panangipatarus kadagiti orihinal a sursurat; ti patarus a maawatan dagiti agbasbasa iti kaaldawantayo no kasano a naawatan idi dagiti simple, ordinario, gagangay, ken nanumo nga agbasbasa dagiti orihinal a sursurat dagiti adalan ni Kristo.” Ninamnama ni Brother Knorr a ti New World Translation ket makaipaay iti naespirituan a tulong kadagiti minilion a tattao.

18. Ania dagiti desision a nangpapartak iti pannakaipatarus ti Biblia?

¹⁸ Natungpal dayta idi 1963 idi naipatarus ti New World Translation of the Christian Greek Scriptures iti innem a nainayon a lengguahe—Dutch, French, German, Italian, Portuguese, ken Spanish. Idi 1989, nangbuangay ti Bagi a Manarawidwid dagiti Saksi ni Jehova iti departamento iti hedkuarter a tumulong kadagiti agipatpatarus iti Biblia. Kalpasanna, idi 2005, nagbalin a prioridad ti panangipatarus iti Biblia kadagiti lengguahe nga agipatpatarus iti daytoy a magasin. Kas resultana, magun-odan itan ti intero wenno dadduma a paset ti New World Translation iti nasurok a 130 a lengguahe.

19. Ania a nakallalagip a pasamak ti naaramid idi 2013, ken ania ti mausig iti sumaganad nga artikulo?

¹⁹ Iti panaglabas ti tiempo, nakita a masapul a marebisar ti New World Translation tapno makigiddan kadagiti panagbalbaliw iti lengguahe nga Ingles. Idi Oktubre 5 ken 6, 2013, adda 1,413,676 manipud iti 31 a pagilian a nagatender wenno naikonektar tapno mangngegda ti maika-129 a tinawen a miting ti Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Naragsakan ti amin idi impakaammo ti maysa a miembro ti Bagi a Manarawidwid ti pannakairuar ti rebisado a New World Translation iti Ingles. Adu dagiti nakalua bayat nga ibumbunong dagiti attendant dagiti kopia ti narebisar a Biblia. Bayat nga ibasbasa dagiti ispiker dagiti bersikulo, nadlaw dagiti dumdumngeg a nalaklaka a basaen ken maawatan ti narebisar a Biblia. Mausig iti sumaganad nga artikulo dagiti detalye mainaig iti daytoy a rebision, kasta met ti pannakaipatarusna iti dadduma a lengguahe.