MAITAMTAMPOK ita ti maipapan iti sekso iti sadinoman—iti telebision, iti sine, ken iti amin nga adbertismen. Kasla iti laeng saritaan dagiti nagannak ken annak a saan a madakdakamat dayta. “No ammo la koma dagiti nagannak a makapanerbios ken nakababain ti makisarita kadakuada maipapan iti sekso,” kinuna ni Michael a maysa a tin-edyer a taga-Canada. “Nalaklaka pakisaritaan dayta iti gayyem.”

Masansan nga agpada laeng a sumkad ti rikna dagiti nagannak ken annak no agtungtongda maipapan iti sekso. Iti librona a Beyond the Big Talk, kinuna ti edukador maipapan iti salun-at a ni Debra W. Haffner: “Imbaga kaniak ti adu a nagannak nga inggatanganda lattan ti anakda iti libro maipapan iti seksualidad wenno panagbaro ken panagbalasang sada imbati iti kuarto ti anakda ket saandan a pulos a pinagsaritaan dayta.” Kinuna ni Haffner a kastoy ti nabatad nga ipapaawat dagiti nagannak kadagiti annak: “Kayatmi a maammuam ti maipapan iti bagim ken iti sekso, ngem saanmi laeng a kayat a pakisaritaan dayta kenka.”

No maysaka a nagannak, saan koma a kasta ti panangmatmatmo. Kinapudnona, nasken a personal a kasaritam dagiti annakmo maipapan iti sekso. Usigem dagiti tallo a rason no apay:

1. Nagbaliwen ti panangmatmat ti lubong maipapan iti sekso. “Saanen a ti panagdenna ti agassawa ti kaipapanan ita ti sekso,” kinuna ti agtawen iti 20 nga agnagan iti James. “Ita, maar-aramiden ti oral sex, anal sex, cybersex—uray pay ti ‘sexting.’” *

2. Nalabit adda maammuan ti anakmo a di umiso nga impormasion maipapan iti sekso uray ubing pay. “Mangngegda ti maipapan iti sekso apaman a mangrugida nga ageskuela,” kinuna ti maysa nga ina a ni Sheila, “ket saan a ti umiso a panangmatmat maipapan iti sekso a kayatmo a maammuanda ti masagapda sadiay.”

3. Adda saludsod dagiti annakmo maipapan iti sekso ngem nalabit bumdengda a pakisaritaan dayta kenka. “Talaga a diak ammo no kasanok nga  iruangan ti pannakisarita kadagiti nagannakko maipapan iti sekso,” kinuna ti agtawen iti 15 a taga-Brazil, a ni Ana.

Ti pannakisarita kadagiti annakmo maipapan iti sekso ket talaga a paset ti inted-Dios a rebbengem kas nagannak. (Efeso 6:4) Pudno a narigat dayta agpadpada kenka ken kadagiti annakmo. Nupay kasta, adu a nagannak ti umanamong ken Danielle, nga agtawen iti 14 a nagkuna, “Kayatmi a maammuan ti maipapan iti sekso kadagiti nagannakmi, saan ket a kadagiti mannursuromi wenno iti telebision.” Kasano ngarud a makisaritaka kadagiti annakmo maipapan iti daytoy nagpateg ken nalabit nakababain a topiko? *

Malaksid no agputputongda, masapa a maammuan dagiti annak ti maipapan iti sekso. Ti ad-adda pay a makapadanag ket kadagiti “maudi nga aldaw,” dagiti nadangkes a tattao rumang-aydanto “manipud dakes nga agturong iti dakdakes pay, a mangyaw-awan ken mayaw-awanda.” (2 Timoteo 3:1, 13) Ngem nakalkaldaang ta adu nga ubbing ti seksual nga ab-abusuen dagiti adulto.

Napateg ngarud a rugiam a sursuruan dagiti annakmo bayat nga ubbingda pay. “No urayem agingga a dandanidan agtin-edyer,” kinuna ni Renate, a maysa nga ina a taga-Germany, “amangan no mabaindanton nga agsao maipapan iti sekso gapu ta baro wenno balasangdan.” No kasta, masapul a maipaayan dagiti annak iti impormasion a maitutop iti edadda.

Para kadagiti di pay ages-eskuela:

Isuro ti umiso a nagan dagiti mabagbagi, ken ipaganetgetmo nga awan ti asinoman a maipalubos a mangsagid kadagita. “Rinugiak nga insuro ti anakko idi agtawen iti tallo,” kuna ni Julia, maysa nga ina a taga-Mexico. “Madanaganak a dila ket ta ti anakko ket gundawayan dagiti mannursuro, paraaw-awir, wenno in-inauna nga ubbing. Masapul nga ammona a salakniban ti bagina kadagiti estranghero.”

Para kadagiti annak nga ages-eskuela iti elementaria:

Usarem dagitoy a tawen a mangisuro iti anakmo tapno in-inut a manayonan ti pannakaammona. Insingasing ti maysa nga ama nga agnagan Peter: “Sakbay a makisaritaka iti anakmo maipapan iti sekso, ammuem nga umuna no ania ti ammonan ken no ania ti kayatna pay a maammuan. Dimo ipilit a pakisaritaan dayta. Mapagsaritaanyonto dayta no kanayon a mangipaayka iti tiempo kadagiti annakmo.”

Para kadagiti tin-edyer:

Itan ti tiempo a nasken a siguraduem nga adda umdas a pannakaammo ti anakmo maipapan kadagiti pisikal, emosional, ken moral nga aspeto ti sekso. “Napadasanen dagiti kaeskuelaak ti makidenna,” kinuna ti agtawen iti 15 a ni Ana, a nadakamat itay. “Panagkunak, kas maysa a Kristiano, masapul nga umdas ti pannakaammok maipapan iti dayta a topiko. Nupay nakababain a pagsaritaan ti maipapan iti sekso, masapul a maammuak ti maipapan iti dayta.” *

Palagip: Mabalin a saan nga agsaludsod dagiti tin-edyer gapu ta pagarupenda nga agsuspetsa dagiti nagannakda nga adda dakes nga ar-aramidenda. Kasta ti napaliiw ti maysa nga ama nga agnagan Steven. Kinunana: “Agkedked ti baritomi a makisarita maipapan iti sekso. Ngem idi agangay,  naammuanmi a pagarupna no agsuspetsakami nga adda ar-aramidenna a dakes. Inlawlawagmi a saanmi a salsalaysayen dagitoy a topiko gapu ta agsuspetsakami; kayatmi laeng a masigurado a nakasagananto a mangsaranget kadagiti dakes nga impluensia iti aglawlawna.”

Siempre, ti pannakisaritam iti anakmo maipapan iti sekso ket mabalin a maysa kadagiti makakarit a rebbengen kas nagannak gapu ta alusiisenka a mangitungpal iti dayta. Ngem dakkel ti pagimbagan ti panagreggetmo. “Inton agangay,” kuna ti ina nga agnagan iti Diane, “in-inut nga agbalin a komportable ti pannakisaritam iti anakmo maipapan iti sekso, ken dayta pay ketdi ti mamagsinged kadakayo nga agina.” Kasta met laeng ti panangmatmat ni Steven a nadakamat itay. Kinunana: “No iruamyo a silulukat ti komunikasion ti pamiliayo iti aniaman a topiko a pakaseknanyo, nalaklakanto laengen a pagsaritaanyo dagiti nakababain a topiko a kas iti sekso.” Innayonna pay: “Alusiisenkanto latta, ngem nasken ti silulukat a komunikasion tapno agbalin a nasalun-at ti maysa a Kristiano a pamilia.”