Ti Kaso a Kadaksan Pay Laeng ti Pannakatamingna

MANMANO laeng ti kastoy a pagaammo a nagkauna a kaso. Iti uppat a nagduduma nga Ebanghelio iti Biblia, detalyado a naisalaysay ti pannakaaresto, pannakausig, ken pannakapapatay ni Jesu-Kristo. Apay a rumbeng a paginteresam dayta? Umuna, imbilin ngamin ni Jesus kadagiti pasurotna a laglagipenda ti ipapatayna, a namagbalin a nakapatpateg dayta a kaso. Maikadua, masapul a maammuantayo no pudno dagiti pammabasol ken Jesus. Ken maikatlo, nakapatpateg kadatayo ken iti masanguanantayo ti boluntario a panangidatonna iti biagna.​—Lucas 22:19; Juan 6:40.

Idi mausig ti kaso ni Jesus, ti Palestina ket iturturayan ti Roma. Impalubos dagiti Romano a dagiti Judio nga agtuturay ti mangukom kadagiti kailianda sigun iti bukodda a linteg, ngem saanda a naipaayan iti autoridad a mangpapatay kadagiti kriminal. Gapuna, dagiti Judio a lider ti relihion a bumusbusor ken Jesus ti nangaresto kenkuana ngem dagiti Romano ti nangpapatay kenkuana. Napabainan dagiti lider ti relihion gapu iti panangaskasaba ni Jesus isu nga inkeddengda  a masapul a matay. Ngem kayatda a pagparangen a legal ti pannakapapatayna. Maysa a propesor iti linteg ti nangsukimat iti panagreggetda a mangpapatay ken Jesus ket kinunana a dayta a pannakausig “ti kadadaksan pay laeng a krimen iti pakasaritaan dagiti kaso iti korte.” a

Dagiti Anomalia

Ti Linteg nga inted ni Moises iti Israel ket naawagan iti “kasayaatan pay laeng a naipaulog a sistema ti panangtaming kadagiti kaso.” Ngem idi kaaldawan ni Jesus, dagiti panatiko a rabbi ninayonanda dayta iti nakaad-adu a pagalagadan a saan a naibatay iti Biblia, nga idi agangay adu kadagita ti nairekord iti Talmud. (Kitaem ti kahon a napauluan iti  “Linlinteg Dagiti Judio Idi Immun-una a Siglo” iti panid 20.) Maitunos ngata ti pannakausig ni Jesus iti pagalagadan ti Biblia ken ti sekular a linteg dagiti Judio?

Naaresto kadi ni Jesus gapu iti agtunos a testimonia ti dua a testigo iti saklang ti korte mainaig iti espesipiko a krimen? Makuna a legal ti pannakaaresto no adda agtunos a testimonia. Idiay Palestina idi umuna a siglo, no ipagarup ti maysa a Judio a nasalungasing ti linteg, iyamangna dayta iti saklang ti korte bayat dagiti regular a sesion. Saan a ti korte ti mangyuli iti darum no di ket usigenda laeng dagiti nayamang nga akusasion. Dagiti laeng testigo iti maipagarup a krimen ti agserbi a parausig. Mangrugi ti panangusig no agtunos ti naisurat a darum ti dua a testigo. Ti testimoniada ti agserbi a darum, a mangituggod iti pannakaaresto. Saan a maawat ti testimonia ti maymaysa a testigo. (Deuteronomio 19:15) Ngem iti kaso ni Jesus, agbirbirok laeng dagiti Judio nga autoridad iti “epektibo a pamay-an” a mangpapatay kenkuana. Natiliw laeng idi adda “nasayaat a gundaway”​—bayat ti rabii ken idi “awan bunggoy iti aglawlaw.”​—Lucas 22:2, 5, 6, 53.

Idi naaresto ni Jesus, awan ti darum maibusor kenkuana. Nangbirok laeng dagiti papadi ken ti Sanhedrin (ti nangato a pangukoman dagiti Judio) iti testigo kalpasan a natiliwda ni Jesus. (Mateo 26:59) Awan ti nasarakanda a dua a testigo nga agtunos ti testimoniada. Ngem saan a rebbengen ti korte ti agbirok kadagiti testigo. Ket “nainkalintegan nga ibilang nga ilegal ti pannakausig ti maysa a tao, nangruna no ti dusa ket ipapatay, no saan a naipakpakauna ti espesipiko a krimen a pakausiganna,” kuna ti autor ken abogado a ni A. Taylor Innes.

Ti makapungpungtot a bunggoy inarestoda ni Jesus ket impanda iti balay ti dati a nangato a padi a ni Anas, nga isu ti umuna a nangpalutpot kenkuana. (Lucas 22:54; Juan 18:12, 13) Linabsing ni Anas ti pagannurotan a mausig laeng iti aldaw dagiti nadagsen a kaso, saan nga iti rabii. Ti naidarum ket rumbeng a mausig iti korte iti imatang ti publiko, saan nga iti pribado a lugar. Gapu ta ammo ni Jesus nga ilegal ti panagpalutpot ni Anas, insungbatna: “Apay a saludsodannak? Saludsodam dagidiay nakangngeg no ania ti sinaok kadakuada. Kitaem! Ammo dagitoy no ania ti sinaok.” (Juan 18:21) Dagiti testigo ti rumbeng a pagsaludsodan ni Anas, saan a ti naidarum. Gapu iti kinuna ni Jesus, natignay koma ti napudno nga ukom a mangraem iti umiso a pamay-an ti panagpalutpot, ngem saan nga interesado ni Anas iti hustisia.

Maysa nga opisial ti nangtungpa ken Jesus gapu iti imbagana, ngem saan laeng a dayta a kinaranggas ti sinagabana iti dayta a rabii. (Lucas 22:63; Juan 18:22) Sigun iti linteg a nailanad iti libro ti Biblia a Numeros iti kapitulo 35 mainaig kadagiti siudad a pagkamangan, ti naidarum masapul a masalakniban manipud pannakamaltrato agingga a mapaneknekan a nakabasol. Naipaayan koma ni Jesus iti kasta a proteksion.

Kalpasanna, impanda ni Jesus iti balay ti nangato a padi a ni Caifas, ket intuloyda ti ilegal a pannakausig iti dayta a rabii. (Lucas 22:54; Juan 18:24) Iti panangiwalin dagiti papadi iti amin a prinsipio ti hustisia, nagsapulda iti “ulbod a pangsaksi a maibusor ken Jesus tapno papatayenda,” ngem awan met ti dua nga agtunos a testimonia maipapan iti kinuna ni Jesus. (Mateo 26:59; Marcos 14:56-59) Gapuna, pinadas ti  nangato a padi a pagsawen ni Jesus maibusor iti bagina. “Awan kadi ti ibagam kas sungbat?” insaludsodna. “Ania ti pampaneknekan dagitoy maibusor kenka?” (Marcos 14:60) Naan-anay a ballikug daytoy a taktika. “Ti panagdamag iti naidarum, sa kondenaren gapu iti sungbatna, ket [maysa a] pananglabsing iti kinahustisia,” kunaen manen ni Taylor Innes.

Idi agangay, nakabirok ti Sanhedrin iti pangakusaranda ken Jesus gapu iti sungbatna iti saludsod a: “Sika kadi ti Kristo nga Anak Daydiay Bendito?” Insungbat ni Jesus: “Siak; ket dakayo makitayonto ti Anak ti tao a situtugaw iti makannawan ti pannakabalin ken um-umay a buyogen dagiti ulep ti langit.” Imbilang dayta dagiti papadi kas panagtabbaaw, ket “isuda amin kinondenarda a maikari iti ipapatay.”​—Marcos 14:61-64. b

Sigun iti Mosaiko a Linteg, mausig dagiti kaso iti imatang ti publiko. (Deuteronomio 16:18; Ruth 4:1) Ngem nailimed ti pannakausig ti kaso ni Jesus. Awan ti nangpadas wenno napalubosan a nagsao iti pabor ken Jesus. Saan a nausig dagiti pammaneknek no umiso ti kinuna ni Jesus nga isu ti Mesias. Awan ti gundaway ni Jesus nga agbirok kadagiti testigo a mangidepensa kenkuana. Saan a nagbutos dagiti ukom no umanamongda a nakabasol wenno saan.

Iti Saklang ni Pilato

Gapu ta nabatad nga awan ti autoridad dagiti Judio a mangpapatay ken Jesus, impanda iti Romano a gobernador a ni Poncio Pilato. Ti umuna a saludsod ni Pilato ket: “Ania a pammabasol ti iyegyo a maibusor iti daytoy a tao?” Yantangay ammo dagiti Judio nga awan serserbina ken Pilato ti palso a darumda, immaniobrada ti panangkondenarna ken Jesus uray awanen ti imbestigasion. Kinunada: “No daytoy a tao saan a managaramid iti dakes, saanmi koma nga inyawat kenka.” (Juan 18:29, 30) Saan nga inawat ni Pilato daytoy nga argumento, iti kasta napilitan dagiti Judio a nangpataud iti baro a pammabasol: “Daytoy a tao nasarakanmi nga iluluodna ti nasionmi ken iparparitna ti panagbayad kadagiti buis ken Cesar ket kunkunana nga isu ti Kristo nga ari.” (Lucas 23:2) Isu a ti darum a panagtabbaaw sisisikap a pinagbalinda a panangliput iti pagilian.

Ulbod ti akusasion nga ‘iparparitna ti panagbayad iti buis,’ ket ammo dagiti mangak-akusar kenkuana a saan a kasta ti insurona. (Mateo 22:15-22) No maipapan iti darum a pinagbalin ni Jesus ti bagina nga ari, dagus a nabigbig ni Pilato a saan a pagpeggadan ti Roma daytoy a tao. Ket impakaammona: “Awan masarakak a biddut kenkuana.” (Juan 18:38) Tinakderan ni Pilato dayta a pangngeddengna bayat ti pannakausig ni Jesus.

Idi damo, inkagumaan ni Pilato a wayawayaan ni Jesus babaen ti nakaugalian a panangwayawaya iti maysa a balud bayat ti Paskua. Ngem ni Barabas, a nakabasol iti iyaalsa ken pammapatay, ti linuk-atan ni Pilato idi agangay.​—Lucas 23:18, 19; Juan 18:39, 40.

Inkagumaan manen ti Romano a gobernador a mawayawayaan ni Jesus. Imbilinna a masapsaplit ni Jesus, makawesan iti purpura,  makoronaan iti sisiit, makabkabil, ken mabay-an a mauy-uyaw. Kalpasanna, indeklarana manen nga awan ti basol ni Jesus. Arigna imbaga ni Pilato: ‘Dikay pay la kadi mapnek dakayo a papadi?’ Nalabit ninamnamana a mapnek ti tarigagayda a makaibales wenno maasianda ken Jesus no makitada a sinapsaplit dagiti Romano. (Lucas 23:22) Ngem kaskasdi a saanda a napnek.

“Intultuloy ni Pilato nga ipamuspusan ti panangluk-at [ken Jesus]. Ngem nagpukkaw dagiti Judio, a kunkunada: ‘No luk-atam daytoy a tao, saannaka a gayyem ni Cesar. Tunggal tao a mamagbalin iti bagina nga ari agsasao a maibusor ken Cesar.’” (Juan 19:12) Ti agdama a Cesar idi ket ni Emperador Tiberio, a pagaammo a mangpapatay iti asinoman nga ibilangna a di nasungdo​—uray pay dagiti nangato nga opisial. Napagura idin ni Pilato dagiti Judio, ket saannan a kayat ti makisubang pay kadakuada, nangnangruna ta ak-akusaranda a di nasungdo ken Cesar. Arigna nalimed a pangta ti kinuna ti bunggoy, ket mabuteng ni Pilato iti dayta. Timmulok ni Pilato iti panangpilitda ket impailansana ti awanan basol a ni Jesus.​—Juan 19:16.

Panangrepaso iti Ebidensia

Adu a komentarista iti linteg ti nangamiris kadagiti salaysay ti Ebanghelio maipapan iti pannakausig ni Jesus. Kinunada a naan-anay a nasalungasing ti hustisia iti dayta a kaso. Insurat ti maysa nga abogado: “Dayta a pannakausig a nangrugi ken nagleppas ken napatawan iti sentensia, iti nagbaetan ti tengnga ti rabii ken parbangon, ket panagsalungasing iti linteg ken pagannurotan dagiti Hebreo ken kasta met kadagiti prinsipio ti hustisia.” Kinuna pay ti maysa a propesor iti linteg: “Ti intero a pannakausig ket ilegal ken aduan iti anomalia nga arigna la a dagiti ukom ti nangpatay ken Jesus.”

Awan basol ni Jesus, ngem ammona a kasapulan a matay tapno maisalakan dagiti natulnog a tattao. (Mateo 20:28) Kasta unay ti panagayatna iti hustisia nga uray la situtulok a sinagabana ti kakaruan pay laeng a kinaawan hustisia. Inaramidna dayta agpaay kadagiti managbasol a kas kadatayo. Ditay koma pulos liplipatan daytoy.

[Footnotes]

 [Kahon/Ladawan iti panid 20]

 Linlinteg Dagiti Judio Idi Immun-una a Siglo

Ti berbal a tradision dagiti Judio a naisurat idi immun-una a siglo K.P. ngem maipagarup a nakabaybayagen, ramanenna dagitoy nga alagaden:

▪ No nadagsen a kaso, umuna a mapagsasaritaan ti pannakaabsuelto

▪ Ikagumaan dagiti ukom nga idepensa ti akusado

▪ Mabalin nga agsasarita dagiti ukom pabor iti akusado imbes a maikontra kenkuana

▪ Napakdaaran dagiti testigo a serioso ti akemda

▪ Saggaysa a napalutpot dagiti testigo, ngem saan nga iti sanguanan ti sabali a saksi

▪ Masapul nga agtutunos ti testimonia mainaig iti napapateg a punto​—petsa, lugar, oras idi napasamak ti krimen, ken dadduma pay

▪ Masapul a mausig iti agmalem dagiti nadagsen a darum

▪ Saan a mausig dagiti nadagsen a kaso iti rabii ti Sabbath wenno piesta

▪ Dagiti nadagsen a kaso mabalin a mangrugi ken agngudo iti isu met laeng nga aldaw no pabor ti desision iti akusado; no saan a pabor kenkuana, maiserra ti kaso iti sumaruno nga aldaw, inton maipakaammo ti desision ken maipakat ti sentensia

▪ Di nakurkurang ngem 23 nga ukom ti mangusig kadagiti nadagsen a kaso

▪ Agsisinnublat nga agbutos dagiti ukom, mangrugi iti kaubingan, tapno maabsuelto wenno makondenar ti naidarum; irekord dagiti eskriba ti ibaga dagidiay pabor iti pannakaabsuelto ken dagidiay pabor iti pannakakondenar

▪ Maabsuelto ti naidarum no nasurok la ket iti maysa dagiti pabor, ngem no makondenar, nasken a nasurok iti dua ti nagbutos; no maysa laeng ti surok dagiti pabor iti pannakakondenar, dua pay nga ukom ti mainayon agingga nga adda balido a desision

▪ Saan a balido ti pannakakondenar no awan ti uray maysa nga ukom a nangidepensa iti akusado; maibilang a “panagkukumplot” ti sangsangkamaysa a desision a nakabasol ti naidarum

Dagiti Anomalia iti Pannakausig ni Jesus

▪ Awan ti naidatag nga argumento wenno testigo tapno maabsuelto

▪ Awan kadagiti ukom ti nangidepensa ken Jesus; bimmusorda amin kenkuana

▪ Nangsapul dagiti papadi kadagiti ulbod a testigo tapno makondenar ni Jesus iti ipapatay

▪ Sililimed a nausig ti kaso iti rabii

▪ Nangrugi ken nalpas ti pannakausig iti maysa laeng nga aldaw, iti rabii ti piesta

▪ Awan ti aniaman a darum sakbay a naaresto ni Jesus

▪ Saan a nausig ti panangaklon ni Jesus nga isu ti Mesias, nga imbilangda a “panagtabbaaw”

▪ Nasuktan ti pammabasol idi nayamang ti kaso ken Pilato

▪ Bin-ig a kinaulbod dagiti pammabasol

▪ Naduktalan ni Pilato nga inosente ni Jesus ngem kaskasdi nga imbilinna a mapapatay

[Kahon iti panid 22]

Manungsungbat Dagiti Testigo

Sakbay a mangidatag dagiti testigo iti ebidensia, kastoy ti ipakdaar dagiti korte ti Judio maipapan iti pateg ti biag kadagiti nadagsen a kaso:

“Nalabit panggepmo ti mangted iti testimonia maibatay iti pagarup wenno nangngegmo laeng, wenno iti imbaga ti maysa a testigo; wenno pampanunotem, ‘Mapagtalkan ti nakangngeganmi.’ Wenno, mabalin a saanmo nga ammo a siiinget a palutpotendakanto met laeng, masapul nga ammuem a dagiti linteg iti pannakausig dagiti kaso mainaig iti sanikua ket naiduma kadagiti linteg iti pannakausig dagiti nadagsen a kaso. No mausig dagiti kaso mainaig iti sanikua, agmulta iti kuarta ti naidarum ken agdaton tapno mapakawan ti basolna. No maipapan kadagiti nadagsen a kaso, ti dara [ti akusado a di umiso a nakondenar] ken ti dara ti amin a kaputotanna ket agnanayonto a sungsungbatan [ti siuulbod a nagtestigo].”​—Babylonian Talmud, Sanhedrin, 37a.

No makondenar ti akusado, makiramraman dagiti testigo iti pannakaipakat ti dusa.​—Levitico 24:14; Deuteronomio 17:6, 7.