Rumbeng Kadi nga Agtalekka iti Damo nga Impresionmo?

BAYAT nga agtugtugaw ti maysa a doktor iti salasna, buybuyaenna ti maysa a talk show iti TV a nakainterbiuan ti maysa a ministro ti gobierno ti Ireland. Miningminganna ti ministro ket nadlawna a kasla adda tumor iti rupana. Imbagana iti ministro nga agpatsek-ap a dagus.

Pudno ti atap ti doktor. Addaan dayta a doktor iti makuna a clinical eye, wenno ti abilidad a mangamiris iti sakit babaen ti panangkita laeng iti pasiente. Ipagarup met ti dadduma nga addaanda iti “clinical eye” no iti panangammo iti kababalin, personalidad, ken kinamapagtalkan ti maysa a tao.

Iti ginasgasut a tawen, inkagumaan dagiti managsirarak a takuaten ti katatao ti maysa nga indibidual babaen ti pisikal a langana. Aw-awaganda dayta iti physiognomy, a depinaren ti Encyclopædia Britannica kas “sinan-nasientipikuan a panangtakuat iti personalidad ti indibidual kas ipakita ti rupa wenno pammagina.” Idi maika-19 a siglo, dagiti antropologo a kas ken Francis Galton, a kasinsin ni Charles Darwin, ken dagiti kriminologo a kas ken Cesare Lombroso iti Italia, nangiparangda kadagiti umasping a teoria ken pamay-an ngem nalipatanen ti kaaduan kadagita.

Kaskasdi, adu ti mamati a mapugtuan ti agpayso a kinatao ti maysa nga indibidual babaen laeng iti panangpaliiw iti langana. Mapagtalkan ngata dagita a damo nga impresion?

Panangipapan Maibatay iti Langa

Mabasa iti libro ti Biblia nga Umuna a Samuel ti maysa a pagarigan ti panangipapan maibatay iti damo nga impresion. Imbilin ni Jehova a Dios a mangdutok ni propeta Samuel iti agbalinto nga ari ti Israel manipud iti sangakabbalayan ni Jesse. Mabasatayo: “Idi sumsumrek [dagiti annak ni Jesse] ket naimatanganna ni Eliab, kinunana a dagus: ‘Sigurado a daydiay pinulotanna adda iti sanguanan ni Jehova.’ Ngem ni Jehova kinunana ken Samuel: ‘Dika kitaen ti langana ken ti kangato ti taktakderna, ta isu linaksidko. Ta saan nga iti wagas nga ikikita ti tao ti wagas nga ikikita ti Dios, agsipud ta ti . . . tao kitaenna no ania ti agparang kadagiti mata; ngem no maipapan ken Jehova, kitaenna no ania ti puso.’” Kasta met laeng ti imbaga ni Jehova kadagiti innem pay nga annak ni Jesse. Kamaudiananna, maisupadi iti pampanunoten da Samuel ken Jesse, pinili ti Dios nga agbalinto nga ari ti maikawalo nga anak​—ni David​—maysa nga agtutubo nga awan man la ti mangipagarup a maayaban.​—1 Samuel 16:6-12.

Kasta met laeng ti kasasaad ita. Sumagmamano a tawen ti napalabasen, maysa a propesor ti kriminolohia idiay Germany ti nageksperimento mainaig iti 500 nga estudiante iti abogasia. Naawis ti 12 a di am-ammo a “bisita”​—ti komander ti polisia ken prosecutor iti dayta a lugar, ti treasurer ti unibersidad ken ti public relations officer, sumagmamano nga abogado ken opisial ti korte, ken tallo a kriminal. Maibasar iti langa ken paggugusto dagiti bisita, tingitingen dagiti estudiante no ania ti pagarupda a propesion dagita, kasta met no siasino kadakuada ti rumbeng a maibalud, ken no ania ti naaramidanda a krimen.

Ania ti resultana? Agarup 75 porsiento kadagiti estudiante ti nakaitudo kadagiti tallo a pudpudno a kriminal. Ngem ti agarup 60 porsiento kadagiti estudiante impagarupda  a nagsalungasing iti linteg dagiti siam a sabali pay a bisita, idinto ta nadalus met ti rekord dagitoy. Agarup 15 porsiento kadagiti estudiante ti nangipapan a drug pusher ti prosecutor, ken nasurok a 30 porsiento ti nangipagarup a mannanakaw ti komander ti polisia. Pudno a narigat ti agtalek lattan iti damo nga impresion. Apay?

Makaallilaw ti Langa

No damo a maam-ammotayo ti maysa a tao, mabalin a dagus nga ipapantayo a kapadpadana ti sabali a tattao sigun iti kapadasantayo iti napalabas. Malaksid iti langa, mabalin a mangbukeltayo iti opinion sigun iti pagilian, puli, relihion, wenno kasasaadna iti kagimongan.

No pimmudno ti opiniontayo, maragsakantayo ta umiso ti impagaruptayo, ket ad-addan nga agkompiansatayo kadagiti damo nga impresiontayo. Ngem no mabigbigtayto a saan gayam nga agpayso ti impagaruptayo, ania ngarud ti aramidentayo? No napudnotayo iti bagitayo, masapul nga iwaksitayo ti dati nga opiniontayo ket awatentayo ti agpayso. Ta no saan, agbalbalintayon a di nainkalintegan wenno agbasbasoltayon iti sabsabali gapu ta ipagaruptayo a nalaingtayo a mangpugto iti kinataoda.

Ti pananghusgar sigun iti langa ket pagdaksan ti biktima ken uray daydiay manghusgar. Kas pagarigan, adu a Judio idi umuna a siglo ti saan a nangikabilangan iti posibilidad a ni Jesus ti naikari a Mesias. Apay? Gapu ta makitkitada a ni Jesus ket anak laeng ti nanumo a karpintero. Nupay nasdaawda iti nainsiriban a sasao ken mannakabalin nga ar-aramid ni Jesus, dida patien a kamali ti opinionda. Dayta ti makagapu nga inturong ni Jesus ti atensionna iti sabsabali, ket kinunana: “Awan ti mammadto a . . . mapadayawan . . . iti taengna nga ili ken iti bukodna a balay.”​—Mateo 13:54-58.

Dagita a Judio ket kameng ti nasion a ginasuten a tawen a mangur-uray iti Mesias. Napukawda ti anamong ti Dios ta impalubosda a ti damo nga impresionda ti mangkullaap iti panunotda ket saanda a nabigbig ti Mesias idi dimteng dayta. (Mateo 23:37-39) Kasta met laeng ti panangipapanda kadagiti pasurot ni Jesus. Adu ti saan a mamati nga adda napateg a mensahe a mairanud ti bassit a grupo dagiti nanumo a mangngalap, nga um-umsien dagiti edukado a tattao ken dagiti panguluen ti relihion. Dagidiay nagtultuloy a nagtalek iti damo nga impresionda naikapisda iti nagsayaat a gundaway nga agbalin a pasurot ti Anak ti Dios.​—Juan 1:10-12.

 Adda Dagiti Nangbalbaliw iti Panunotda

Adda dagiti kapanawenan ni Jesus a nangbaliw iti kapanunotanda idi nakitada dagiti bambanag nga inaramidna. (Juan 7:45-52) Karaman kadakuada ti sumagmamano a kameng ti pamilia ni Jesus a saan idi a nangikabilangan iti posibilidad a maysa kadagiti kabagianda ti agbalinto a Mesias. (Juan 7:5) Naimbag laengen ta binalbaliwanda idi agangay ti panunotda ket namatida kenkuana. (Aramid 1:14; 1 Corinto 9:5; Galacia 1:19) Adu a tawen kalpasanna, kasta met laeng ti napasamak idiay Roma idi sumagmamano a kameng ti komunidad dagiti Judio ti dimngeg ken apostol Pablo imbes a patienda dagiti sayangguseng nga iwarwaras dagiti bumusbusor kadagiti Kristiano. Sumagmamano kadakuada ti namati kalpasan a dimngegda.​—Aramid 28:22-24.

Adu met ita ti negatibo ti opinionda kadagiti Saksi ni Jehova. Apay? Kaaduanna a saan a gapu ta inusigda dagiti ebidensia wenno napaneknekanda a di naibatay iti Kasuratan ti patpatien dagiti Saksi. Imbes ketdi, saanda a patien a pudno ti narelihiosuan a sursuro dagiti Saksi ni Jehova. Kasta met laeng ti panangmatmat ti adu a tattao kadagiti Kristiano idi umuna a siglo?

Saan a pakasdaawan nga adda dagiti di makaay-ayo ken makadadael a komento maibusor kadagiti mangikagkagumaan a mangannurot iti ulidan ni Jesus. Apay? Agsipud ta impakdaar ni Jesus kadagiti pudno a pasurotna: “Puntiriakayto ti pananggura dagiti amin a tattao maigapu iti naganko.” Ngem pinabilegna ida kadagitoy a sasao: “Ti nakapagibtur agingga iti panungpalan isunto ti maisalakan.”​—Mateo 10:22.

Kas panagtulnog iti bilin ni Jesus, ikagkagumaan ita dagiti Saksi ni Jehova nga ipakaammo ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios iti amin a tattao iti intero a daga. (Mateo 28:19, 20) Dagidiay sipapakinakem a di agimdeng saysayangenda ti gundawayda a magna iti dalan nga agturong iti agnanayon a biag. (Juan 17:3) Iti biangmo, agtalekka kadi met iti damo nga impresionmo, wenno silulukat ti panunotmo a mangusig iti kinapudno? Laglagipem a mabalin a makaallilaw ti langa ken mabalin a di umiso ti damo nga impresion, ngem nagsayaat ti ibunga ti panangusig iti kinapudno babaen iti silulukat a panunot.​—Aramid 17:10-12.

[Ladawan iti panid 11]

Gapu iti damo nga impresion ti adu a Judio, saanda a binigbig ni Jesus kas Mesias

[Ladawan iti panid 12]

Ti kadi panangmatmatmo kadagiti Saksi ni Jehova ket naibatay iti damo nga impresionmo wenno iti pudno a kasasaad?