Ammoyo Kadi?

Apay a nagusar dagiti tattao idi tiempo ti Biblia iti bitumen kas argamasa?

▪ Maipapan iti pannakaibangon ti torre ti Babel, kuna ti Biblia a “ti ladrilio nagserbi a bato maipaay kadakuada, ngem ti bitumen nagserbi nga argamasa.”​—Genesis 11:3.

Ti bitumen ket maysa a natural a gameng ti daga. Agtaud dayta iti petroleo, a masarakan iti adu a lugar idiay Mesopotamia. Pumsuak dayta iti uneg ti daga sa agbalay. Idi tiempo ti Biblia, kanayon a maus-usar dayta gapu ta nagsayaat a pagpigket. Kuna ti maysa a reperensia a ti bitumen ket “nagsayaat a mausar a pagbangon kadagiti pasdek tapno mapagkakamang dagiti nabilag a ladrilio.”

Ti maysa nga artikulo ti magasin nga Archaeology dineskribirna ti nabiit pay a panagpasiar iti rebbek ti ziggurat iti nagkauna a siudad ti Ur idiay Mesopotamia. “Makita pay laeng iti nagbabaetan dagiti nauram a ladrilio ti argamasa a bitumen. Dayta ti maysa kadagiti kaunaan a nakausaran ti nalawa a rehion ti langis iti makin-abagatan nga Iraq,” kuna ti maysa nga autor. “Iti agdama, ti nangisit ken napigket a substansia a sigud a namagkaykaysa iti daytoy a sibilisasion, ti nakaigapuan ti riribuk ken panagiinnagaw iti turay iti daytoy a rehion. Ti pannakausar dagiti bitumen nga argamasa ken semento ket nakatulong tapno saan a serreken ti danum dagiti narasi a ladrilio dagiti Sumeriano, iti kasta, sigurado nga agpaut dagiti pasdek iti rinibu a tawen.”

Ania a kita ti “papel” ti maus-usar idi tiempo ti Biblia?

▪ Tumaud dayta a saludsod gapu iti imbaga ti mannurat ti Biblia a ni Juan: “Nupay adu ti banag nga isuratko kadakayo, diak tarigagayan nga aramiden ti kasta babaen iti papel ken tinta.”​—2 Juan 12.

Ti Griego a sao a kharʹtes a naipatarus ditoy kas “papel,” ket tumukoy iti papel a naaramid iti “papiro,” a maysa a mula iti danum. Kastoy ti panangdeskribir ti maysa a reperensia iti wagas a panagaramid ti papel manipud iti ungkay ti papiro: “Dagiti ungkay a no dadduma 3 a metro ti kaatiddogna ket maukisan ken magisla iti naingpis. Umuna a mapagdedekket dagiti linabagna sa mapabaribaran iti sabali manen a katuon; kalpasanna mataltal iti martilio a kayo santo makarus tapno lumamuyot.”

Adu ti nasarakan dagiti arkeologo a nagkauna a dokumento a naisurat iti papiro idiay Egipto ken iti aglawlaw ti Dead Sea. Sumagmamano kadagiti papiro a nakaisuratan dagiti teksto iti Biblia a nasarakan kadagitoy a lugar ti addan sipud pay idi panawen ni Jesus wenno nasapsapa pay. Posible a dagitoy a material ti inusar idi dagiti apostol a nangilanadan iti insuratda iti Biblia.

[Picture Credit Lines iti panid 11]

Spectrumphotofile/ photographersdirect.com

© FLPA/David Hosking/age fotostock