TULBEK TI NARAGSAK A PAMILIA
Makisaritaka iti Anakmo a Di Makisubang
“Idi agtawen ti 14 ti balasangko, awanen ti panagraemna ta sungbatannakon. No ibagak a mangrabiitayon, isungbatna ti ‘Manganakto no kayatko.’ No saludsodek no nalpasnan ti ar-aramidenna, ibagana ti ‘Didak man bibiangan!’ Namin-adu a nagsinnungbatkami nga agina.”—MAKI, JAPAN. *
No adda anakmo a tin-edyer, mabalin a masubok ti aanusam a nagannak. “No sukirennak ti balasangko, agburek ti darak,” kuna ni Maria nga ina ti agtawen iti 14 a taga-Brazil. “Gapu iti suronmi, agbinnugkawkami.” Kasta met ti parikut ni Carmela a taga-Italy. Kunana: “Kanayon nga agsubangkami iti barok ket kalpasan dayta, agpupoken iti kuartona.”
Apay a kasla kanayon a makisubang dagiti tin-edyer? Gapu ngata iti pannakikaduada iti gagayyemda? Nalabit. Kuna ti Biblia a dakkel ti impluensia dagiti kakadua, pagimbagan man dayta wenno saan. (Proverbio 13:20; 1 Corinto 15:33) Kasta met, kaaduan a paglinglingayan a pagaayat dagiti agtutubo ti mangitampok iti panagrebelde ken kinaawan panagraem.
Ngem adda sabali pay a makagapu—bambanag a nalaka a tamingen no matarusam no ania ti epekto dagita iti anakmo a tin-edyer. Usigem dagitoy a pagarigan.
PANANGPATANOR ITI ABILIDAD NGA AGRASON
Insurat ni apostol Pablo: “Idi ubingak, nagsasaoak a kas ubing, nagpampanunotak a kas ubing, nagrasrasonak a kas ubing; ngem ita ta nataenganakon, inidiakon dagiti kababalin ti maysa nga ubing.” (1 Corinto 13:11) Kas ipakita dagiti sasao ni Pablo, nagduma ti panagpampanunot ti ubing ken nataengan. Ania ti nagdumaanda?
Adda tendensia dagiti ubbing a mangibilang a naimbag wenno dakes ti maysa a banag. Ngem nalawlawa ti pannakaawat ken naun-uneg ti pampanunot dagiti nataengan no agaramidda iti desision. Kas pagarigan, ikabilanganda nga umuna no nasayaat wenno saan ti maysa a banag ken panunotenda no ania ti epekto dayta iti sabsabali. Nairuamen dagiti adulto iti kasta a panagpampanunot idinto ta agsursuro pay laeng dagiti tin-edyer.
Iparparegta ti Biblia kadagiti agtutubo a parang-ayenda ti ‘pannakabaelda nga agpanunot.’ (Proverbio 1:4) Kinapudnona, iparegta ti Biblia iti amin a Kristiano nga usarenda ti abilidad wenno ‘pannakabalinda nga agrason.’ (Roma 12:1, 2; Hebreo 5:14) Ngem no dadduma, ti abilidad nga agrason ti anakmo ti makagapu a makisubang kenka uray iti nagbassit a banag. Wenno mangibaga iti kapanunotanna a nalawag a saan nga umiso. (Proverbio 14:12) Kasanoka a makirinnason iti kasta a situasion a di makisubang?
PADASEM DAYTOY: Ipapanmo a padpadasen pay laeng ti anakmo a tin-edyer ti abilidadna nga agrason ngem mabalin a saan a kombinsido iti dayta. Tapno maammuan no ania a talaga ti patpatienna, komendaram nga umuna ti kapanunotanna. (“Maawatanka uray no diak anamongan amin nga imbagam.”) Kalpasanna, tulongam a mangusig iti kapanunotanna. (“Panagkunam, agaplikar ngata ti imbagam iti amin a kasasaad?”) Mabalin a masdaawka no usigen manen ti anakmo ti kapanunotanna ken balbaliwanna dayta.
Ngem laglagipem: No makirinnasonka iti anakmo, dimo koma ipapan a sika a kanayon ti masurot. Nupay kasla dina anamongan ti imbagam, mabalin nga ad-adunto ti surotenna ngem iti namnamaem. Dika masdaaw no iti sumaganad nga al-aldaw, suroten ti anakmo ti imbagam, nalabit ipapanna pay nga ideyana dayta.
“No dadduma nagbassit a banag ti pagsupiatanmi iti anakko—kas pagarigan, maipapan iti kinagastador wenno iti panangsuronna ken adingna. Ngem kaaduanna, kasla kayatna nga ammuek no ania ti pampanunotenna ken kayatna a matarusak ti kapanunotanna sa ibagak, ‘Kasta gayam ti napasamak’ wenno ‘Dayta gayam ti pampanunotem.’ No subliak ti napasamak, no kasta koma ti naibagak, saankami koma a nagsubang.”—Kenji, Japan.
KAADDA TI BUKOD A PRINSIPIO
Dagiti masirib a nagannak tulonganda dagiti annakda a nawaya a mangyebkas iti prinsipioda
Ti kangrunaan a paset ti panangpadakkel iti agtutubo ket ti panangisagana kenkuana inton suminan ken agbiag kas responsable nga adulto. (Genesis 2:24) Karaman iti dayta ti panangpatanorna iti pakabigbigan kas iti kababalin, pammati, ken nadayaw nga ugali a mangipabigbig iti kinasiasinona. No maipasango iti impluensia nga agaramid iti di umiso, ti maysa a tin-edyer a makaammo iti kayatna a pagbalinan ket saanna laeng a panunoten dagiti pagbanagan ti aramidenna. Isaludsodna met iti bagina: ‘Ania ti kayatko a pagbalinan? Ania dagiti ugalik? Ania ti aramiden ti tao nga addaan ugali a kas kaniak iti kastoy a situasion?’—2 Pedro 3:11.
Dakamaten ti Biblia ni Jose kas maysa nga agtutubo nga adda bukodna a prinsipio. Kas pagarigan, idi pinilit ti asawa ni Potifar a makidenna kenkuana, kinuna ni Jose: “Kasano koma a maaramidko daytoy dakkel a kinadakes ket pudno nga agbasolak a maikaniwas iti Dios?” (Genesis 39:9) Nupay awan pay idi ti linteg a naited kadagiti Israelita a maiparit ti pannakikamalala, natarusan ni Jose ti panangmatmat ti Dios iti dayta a banag. Saan la a dayta, ti sasao a “kasano koma” ipakitana a patienna ti panangmatmat ti Dios, ti mismo a pakabigbiganna.—Efeso 5:1.
Ti anakmo a tin-edyer ket mangar-aramid pay laeng iti pakabigbiganna. Nasayaat daytoy ta ti kaadda ti bukodna a prinsipio ket makatulong kenkuana a mangsaranget iti impluensia dagiti gagayyemna. (Proverbio 1:10-15) Iti sabali a bangir, dayta met laeng a pakabigbiganna ti usarenna a mangipilit iti kayatna kenka. Ania ti aramidem no mapasamak dayta?
PADASEM DAYTOY: Imbes a makisubang, ulitem ti imbagana. (“No diak agkamali, ti imbagam ket . . . ”) Kalpasanna, agsaludsodka. (“Apay a kasta ti kinunam?” wenno “Ania ti makagapu a kasta ti nakunam?”) Ammuem no ania ti riknana. Bay-am nga ibagana ti prinsipiona. No ti nagdumaanyo ket ti laeng kayat ti tunggal maysa ken awan met pagdaksanna, ipakitam a raemem ti opinionna—uray no saanka nga umanamong.
Ti panangpatanorna iti pakabigbiganna ken prinsipiona ket normal laeng ken agpaay a pagimbaganna. Ngamin kuna ti Biblia a dagiti Kristiano saanda koma a kas kadagiti ubbing nga ‘iyallo-allon dagiti dalluyon ken iyallaalla ti tunggal angin ti sursuro.’ (Efeso 4:14) Gapuna, paregtaem ti tin-edyer nga anakmo a mangpatanor iti pakabigbiganna agraman ti natibker a prinsipiona.
“No ipakitak kadagiti babbalasangko a sidadaanak a dumngeg kadakuada, ad-adda nga ikabilanganda ti panangmatmatko, uray no naiduma ti panangmatmatda. Diak ipilit ti kapanunotak no di ket bay-ak ida a maaddaan iti bukod a prinsipio.”—Ivana, Czech Republic.
NATIBKER NGEM MANNAKIBAGAY
Kas kadagiti ubbing, ammo dagiti tin-edyer a no ulit-ulitenda nga ibaga ti maysa a banag, mabalin a mauma dagiti nagannakda. No kasta ti kanayon a mapasamak iti pamiliam, agannadka. Nupay apagbiit a mabang-aranka no tumulokka, maruamton dagiti annakmo a maalada ti kayatda no rengrengendaka. Ania ti solusion? Surotem ti balakad ni Jesus: “Ti koma latta saoyo a Wen kaipapananna ti Wen, ti saoyo a Saan, Saan.” (Mateo 5:37) Mabalin a saan a makisubang dagiti annakmo no ammoda a natibkerka.
Kasta met, agbalinka a nainkalintegan. Kas pagarigan, bay-am nga ilawlawag ti anakmo no apay a kayatna a mabaliwan ti curfew-na sagpaminsan. Dina kayat a sawen a no aramidem dayta tumulokka iti panangipapilitna no di ket sursurotem laeng ti balakad ti Biblia: “Ti kinanainkalinteganyo maammuan koma.”—Filipos 4:5.
PADASEM DAYTOY: Pagtungtonganyo a sangapamiliaan dagiti paglintegan iti pagtaengan ken dagiti curfew. Ipakitam a sidadaanka nga umimdeng ken ikabilangam ti amin a banag sakbay nga agdesisionka. “Masapul a makita dagiti agtutubo a sidadaan dagiti nagannak a tumulok iti kayat dagiti annak no la ket ta awan ti masalungasing a prinsipio ti Biblia,” kuna ni Roberto a maysa nga ama a taga-Brazil.
Siempre, awan ti perpekto a nagannak. Kuna ti Biblia: “Maitibkoltayo amin iti adu a daras.” (Santiago 3:2) No makitam a nagkamalika met, dika koma bumdeng a dumawat ti dispensa iti anakmo. No aramidem dayta, ipakpakitam ti kinapakumbaba ken tultulongam ti anakmo nga agbalin met a napakumbaba.
“No nagkalman ti riknak kalpasan ti panagsubangmi iti anakko, dumawatak iti dispensa kenkuana gapu iti panagpungtotko. No aramidek dayta, agkalma met ti riknana ken nalaklaka a dumngeg kaniak.”—Kenji, Japan.
^ par. 3 Nabaliwan ti dadduma a nagan.
ISALUDSODMO ITI BAGIM . . .
Ania dagiti naaramidak a mabalin a pakaigapuan ti panagsubangmi iti anakko?
Kasano a mayaplikarko dagiti nadakamat iti daytoy nga artikulo tapno ad-adda a maawatak ti anakko?
Kasano ti pannakisaritak iti anakko a dikam agsubang?
