Ammoyo Kadi?
Ania dagiti aloe a nausar idi tiempo ti Biblia?
Kuna ti Biblia a nausar idi dagiti aloe kas bangbanglo dagiti kawes ken kama. (Salmo 45:8; Proverbio 7:17; Solomon 4:14) Dagiti aloe a nadakamat iti Biblia ket posible a nagtaud iti Agarwood (maysa a kita ti Aquilaria). No agrupsa ti kayo, mangiruar iti nabanglo a lana ken tutot. Kalpasanna, mapulbos ti kayona sa mailako kas “aloe.”
Inyarig ti Biblia dagiti tolda ti Israel kadagiti “aloe nga immula ni Jehova.” (Numeros 24:5, 6) Mabalin a tumukoy daytoy iti langa ti kayo nga Agarwood a mabalin a rumangpaya ken tumayag iti agarup 30 a metro. Nupay saan a masarakan daytoy a kayo iti Israel ita, kuna ti A Dictionary of the Bible a “saan a gapu ta di masarakan ita daytoy a kayo wenno ti dadduma pay [iti Israel] dina kayat a sawen a saan a maimulmula idi dayta iti narang-ay ken aduan tao a Ginget ti Jordan.”
Ania dagiti daton a maawat iti templo idiay Jerusalem?
Dakamaten ti Linteg ti Dios nga amin a daton a maidatag idiay templo ket ti koma kasayaatan. Saan nga awaten ti Dios dagiti daton nga adda depektona. (Exodo 23:19; Levitico 22:21-24) Sigun ken Philo, maysa a Judio a mannurat idi umuna a siglo C.E., dagiti padi iti dayta a tiempo sukimatenda dagiti animal “manipud ulo agingga iti saka” tapno masigurado a nasalun-at ken “awan ti aniaman a depektona.”
Kuna ti iskolar a ni E. P. Sanders a mabalin nga adda dagiti opisial idiay templo a “mangautorisar kadagiti mapagtalkan nga aglako kadagiti maidaton nga animal ken tumatayab a nasukimaten dagiti padi. Gapuna, ti aglako mangted iti resibo kadagiti aggatang a mangipakita nga awan depekto ti inlakona.”
Idi 2011, adda nakabakab dagiti arkeologo a resibo iti asideg ti templo a kas kadakkel ti sinsilio a damili a pagselio. Addan dayta sipud idi umuna a siglo B.C.E. agingga iti 70 C.E. Ti dua nga Aramaiko a sao a naikitikit ket naipatarus kas “Nadalus Agpaay iti Dios.” Naikuna nga inkabil dayta dagiti opisial iti templo kadagiti produkto wenno animal a maidaton.