Umad-adu nga ubbing ti addaan iti smartphone, a ken adu kadakuada ti agus-usar iti selponda tapno maka-Internet a bukbukodda. Ania dagiti pagdaksanna no ikkam ti anakmo iti smartphone? Ania met dagiti pagsayaatanna? Kasano koma kabayag ti ipalubosmo a panagselponna?

•  Ti masapul a maammuam

•  Damagem iti bagim

•  Damagem met iti bagim no nakasaganakan

 Pagsayaatanna

•   Seguridad para kadagiti annak ken talna ti panunot para kadagiti nagannak. “Nakadeldelikadon ti lubong ita isu nga importante a makontak dagiti annak dagiti nagannakda,” kuna ni Bethany, nga addaan iti annak a dua a tin-edyer.

   Kastoy met ti kuna ti ina nga agnagan Catherine: “Adda dagiti app a maikonektarmo iti selpon ti anakmo tapno mamonitormo no ayanna. Makitam pay no kasano ti kapartakna nga ag-drive.”

•   Makatulong iti panagaramid iti homework. “Mai-e-mail wenno maiteks kadagiti ubbing dagiti homework-da ken makontakda met dagiti titserda babaen kadagita a pamay-an,” kuna ti maysa nga ina nga agnagan Marie.

 Pagdaksanna

•   Sobra a panagusar. Normalen nga adu nga oras nga agselselpon dagiti ubbing iti kada aldaw. Ti agpayso, dandani agpada ti kaadu ti oras dagiti nagannak nga agselpon ken no makitungtongda kadagiti annakda. Kas iti imbaga ti maysa a counselor, dadduma a pamilia ket kas “kadagiti saan nga agaammo nga agkakaduada ngem nakatutokda iti selponda.” b

•   Pornograpia. Iti maysa a panangtantia, nasurok a kagudua kadagiti tin-edyer ti agbuybuya iti pornograpia iti kada bulan. Saan a nakaskasdaaw ta nakalaklakan a ma-access dagita kadagiti gadyet. “No ikkan dagiti nagannak dagiti annakda iti smartphone, dida mapupuotan a kasla nanglukatda iti pornography shop a mabalin a serken ti anakda sadinoman ti ayanna,” kuna ni William nga addaan iti dua nga annak a tin-edyer.

•   Kasla kasilpon ti biagda ti selpon. Marikna ti adu a tattao a kasla adda kurang iti biagda no saanda nga iggem ti selponda. No saanda a mabirokan ti selponda, agdanag, desperado, ken kasla agsakitda. Madlaw ti dadduma a nagannak nga agbalin a bastos dagiti annakda no agselselponda. “No dadduma, no kasaritak ti anakko, kusilapannak wenno sumungbat iti pabalagbag ta saanna a kayat ti maistorbo,” kuna ni Carmen.

•   Dadduma pay a pagdaksanna. No adda smartphone ti maysa, adda posibilidadna a mabiktima iti cyberbullying ken sexting. Ken mabalin a makaala kadagiti sakit gapu iti madi a posision ken puyat. Dadduma nga agtutubo ti agus-usar iti “ghost app.” Mangallilaw daytoy nga app ta sabali ti nakaparang nga icon kas koma iti calculator tapno mailemmengda dagiti saanda a kayat a makita dagiti nagannakda.

   Imbaga ni Daniel, nga addaan iti anak a tin-edyer, maipapan iti smartphone: “Makitamon iti smartphone ti amin nga adda iti Internet, nasayaat man dayta wenno dakes.”

•   ‘Kasapulan kadi ti anakko ti smartphone?’

   Ibaga ti Biblia: “Panunoten ti masirib ti tunggal addangna.” (Proverbio 14:15) Maibatay iti dayta, damagem iti bagim:

   ‘Maymayat ngata nga adda smartphone ti anakko para iti seguridadna wenno iti dadduma pay a rason? Pinanunotko kadi a naimbag dagiti pagsayaatan ken pagdaksanna? No saan nga smartphone, adda kadi sabali a mabalinna nga usaren?’

   “Adda pay lang dagiti magatang a selpon a saan nga smartphone isu a maiteks ken matawagam latta ti anakmo. Dakkel pay ti mainutmo a kuarta,” kuna ti ama a ni Todd.

•   ‘Nakasagana kadin ti anakko iti responsabilidad?’

   Ibaga ti Biblia: “Ti puso ti masirib ti mangiturong kenkuana iti umiso a dalan.” (Eclesiastes 10:2) Maibatay iti dayta, damagem iti bagim:

   ‘Talaga kadi a makitkitak a mapagtalkanen ti anakko? Awan kadi ti ilimlimedna? Napudno kadi ti anakko, kas pagarigan, no maipapan kadagiti gagayyemna? Ammona kadi ti agkontrol iti panangusar iti dadduma a gadyet kas iti tablet wenno laptop wenno iti panagbuya iti TV?’ “Adu ti usarna ti smartphone, ngem nakadeldelikado met dayta. Panunotem a naimbag ti responsabilidad nga italekmo iti ubing pay nga anakmo,” kuna ti ina a ni Serena.

•   ‘Nakasaganaak kadi iti responsabilidadko?’

   Ibaga ti Biblia: “Sanayem ti ubing iti dalan a rumbeng a papananna.” (Proverbio 22:6) Maibatay iti dayta, damagem iti bagim:

   ‘Kabesadok kadi ti selpon ti anakko tapno mailawlawagko dagiti peligro ket maliklikanna? Ammok kadi nga i-set dagiti setting ti selpon ti anakko tapno malimitaranna ti panangusar iti dayta ken dagiti maluktanna a site? Kasanok a maisuro ti anakko tapno makaaramid iti umiso a desision iti panangusarna iti selpon?’ “Adu a nagannak ti basta mangted lattan iti smartphone iti anakda sa baybay-andan,” kuna ni Daniel a nadakamat iti rugi.

 Tandaanam: Masapul a maisuro kadagiti ubbing ti responsable a panangusar kadagiti smartphone. Kuna ti libro nga Indistractable, “Marigatan dagiti ubbing a mangkontrol iti panangusarda kadagiti gadyet aglalo no baybay-an latta idan dagiti nagannakda.”