Ania ti Lakasa ti Tulag?
Sungbat ti Biblia
Ti lakasa ti tulag ket maysa a sagrado a baul nga inaramid dagiti Israelita maitunos iti bilin ken disenio nga inted ti Dios. Dayta ti nangprotektar ken nakaikabilan ti “Pammaneknek,” ti Sangapulo a Bilin a naisurat iti dua a tapi a bato.—Exodo 25:8-10, 16; 31:18.
Disenio. Ti Lakasa ket 2.5 a kasiko ti kaatiddogna, 1.5 a kasiko ti kaakabana, ken 1.5 a kasiko ti katayagna (111 x 67 x 67 cm; 44 x 26 x 26 in.). Naaramid dayta iti akasia ken nakalupkopan iti balitok ti uneg ken ruarna. Adda met disenio ti aglawlaw ti ngarabna. Ti kalubna ket naaramid iti puro a balitok, nga adda dua a balitok a kerubin iti agsumbangir nga ungtona. Agsinnangoda ken nakaparintumengda a nakadumog. Nakaukrad dagiti payakda a mangsalukob iti kalub. Adda uppat a pagiyusokan a balitok iti ngatuen ti saka ti Lakasa. Mayusok kadagita ti dua a kayo nga akasia a nakalupkopan iti balitok a mausar a pangawit iti Lakasa.—Exodo 25:10-21; 37:6-9.
Pakaikabilanna. Idi damo, naikabil ti Lakasa iti Kasasantuan a paset ti tabernakulo, maysa a mayakar-akar a tolda a pagdaydayawan a naaramid a kagiddan ti Lakasa. Adda kortina iti Kasasantuan tapno saan a makita dayta dagiti papadi ken dagiti tattao. (Exodo 40:3, 21) Ti laeng nangato a padi ti mabalin a sumrek iti dayta ken mangkita iti Lakasa iti Aldaw ti Panangabbong, maminsan iti makatawen. (Levitico 16:2; Hebreo 9:7) Idi agangay, nayakar ti Lakasa iti Kasasantuan a paset ti templo ni Solomon.—1 Ar-ari 6:14, 19.
Usar. Ti Lakasa ti pakaidulinan idi dagiti sagrado a bambanag a mangipalagip kadagiti Israelita iti tulag ti Dios kadakuada idiay Bantay Sinai. Nagpateg met ti usar daytoy iti Aldaw ti Panangabbong.—Levitico 16:3, 13-17.
Linaonna. Dagiti tapi a bato a nakaisuratan ti Sangapulo a Bilin ti immuna a naikabil iti Lakasa. (Exodo 40:20) Sa nainayon met idi agangay ti balitok a banga ti manna ken ti “nagsaringit a sarukod ni Aaron.” (Hebreo 9:4; Exodo 16:33, 34; Numeros 17:10) Adda tiempo a naikkat ti banga ken ti sarukod iti Lakasa gapu ta awan dagitan idi nayakar ti Lakasa iti templo.—1 Ar-ari 8:9.
Pannakayakar. Dagiti Levita idi ti mangbaklay iti Lakasa ket usarenda dagiti pagawit a kayo nga akasia. (Numeros 7:9; 1 Cronicas 15:15) Kanayon a nakayusok iti Lakasa dagiti kayo a pagawit tapno saan a masagid dagiti Levita ti Lakasa. (Exodo 25:12-16) Nausar ti “mangsalsalinged a kortina” a dibision ti Nasantuan ken Kasasantuan a pangabbong iti Lakasa no mayakar dayta.—Numeros 4:5, 6. a
Isimsimbolona. Nainaig ti Lakasa iti presensia ti Dios. Kas pagarigan, ti ulep a nagparang iti ngatuen ti Lakasa iti Kasasantuan ken iti kampo dagiti Israelita ket ebidensia ti presensia ken pabor ni Jehova. (Levitico 16:2; Numeros 10:33-36) Ibaga met ti Biblia a ni Jehova ket “agtugtugaw [idi] iti rabaw dagiti kerubin,” ti dua a kerubin iti kalub ti Lakasa. (1 Samuel 4:4; Salmo 80:1) Makuna ngarud a dagiti kerubin ti ‘mangiladawan iti karuahe’ ni Jehova. (1 Cronicas 28:18) Gapu iti isimsimbolo ti Lakasa, insurat ni Ari David a ni Jehova ket “agnanaed [idi] iti Sion” kalpasan a nayakar ti Lakasa sadiay.—Salmo 9:11.
Dadduma a pangawag. Adu a pangawag ti nausar iti Biblia a tumukoy iti sagrado a baul, kas iti “lakasa ti pammaneknek,” “lakasa ti tulag,” “lakasa ni Jehova,” ken “Lakasa ti pigsam [ni Jehova].”—Numeros 7:89; Josue 3:6, 13; 2 Cronicas 6:41.
Maawagan ti kalub ti Lakasa iti “pangikappia a kalub,” wenno “tugaw ti asi.” (1 Cronicas 28:11; King James Version) Tumukoy dayta a termino iti nagpateg nga usar ti kalub iti Aldaw ti Panangabbong, no iparsiak ti nangato a padi ti Israel ti dara dagiti naidaton nga animal iti kalub. Dagita nga aramiden ti nangato a padi ti mangikappia, wenno mangabbong, kadagiti basol “maigapu iti bagina ken maigapu iti balayna ken maigapu iti intero a kongregasion ti Israel.”—Levitico 16:14-17.
Adda kadi pay laeng ita ti lakasa ti tulag?
Awan ebidensia nga adda pay laeng dayta ita. Ipakita ti Biblia a saanen a kasapulan ti Lakasa ta nasuktanen ti tulag a konektado iti dayta iti “baro a tulag,” a naibatay iti daton ni Jesus. (Jeremias 31:31-33; Hebreo 8:13; 12:24) Isu nga impakpakauna ti Biblia a dumtengto ti panawen nga awanen ti lakasa ti tulag, ngem saanton a sapulen dayta ti ili ti Dios.—Jeremias 3:16.
Iti naipakita ken apostol Juan kalpasan ti pannakaaramid ti baro a tulag, nagparang idiay langit ti lakasa ti tulag. (Apocalipsis 11:15, 19) Isimbolo dayta a Lakasa ti presensia ti Dios ken ti paborna iti baro a tulag.
Anting-anting kadi ti Lakasa?
Saan. Dina kayat a sawen nga agballigika no adda kenka ti lakasa ti tulag. Kas pagarigan, adda idi iti kampo dagiti Israelita ti Lakasa idi nakilabanda idiay siudad ti Ai ngem naabakda gapu iti panagsukir ti maysa nga Israelita. (Josue 7:1-6) Inabak met ida dagiti Filisteo uray idi intugotda ti lakasa ti tulag iti mismo a paggugubatan. Dayta a pannakaabakda ket gapu iti kinadakes dagiti Israelita a padi a da Hofni ken Finehas. (1 Samuel 2:12; 4:1-11) Innala dagiti Filisteo ti Lakasa ngem dinusa ida ti Dios agingga nga insublida dayta iti Israel.—1 Samuel 5:11–6:5.
Tawen (B.C.E.) |
Pasamak |
---|---|
1513 |
Inaramid ni Bezalel ken dagiti kakaduana babaen iti panangusarda kadagiti materiales nga inted dagiti Israelita.—Exodo 25:1, 2; 37:1. |
1512 |
Linuktan ni Moises ti pannakausar dayta agraman ti tabernakulo ken ti panangrugi ti kinapadi.—Exodo 40:1-3, 9, 20, 21. |
1512—Labes ti 1070 |
Nayakar iti agduduma a lugar.—Josue 18:1; Uk-ukom 20:26, 27; 1 Samuel 1:24; 3:3; 6:11-14; 7:1, 2. |
Kalpasan ti 1070 |
Nayakar idiay Jerusalem babaen ken Ari David.—2 Samuel 6:12. |
1026 |
Nayakar iti templo ni Solomon idiay Jerusalem.—1 Ar-ari 8:1, 6. |
642 |
Naisubli iti templo babaen ken Ari Josias.—2 Cronicas 35:3. b |
Sakbay ti 607 |
Mabalin a naikkat iti templo. Saan a nairaman ti lakasa iti listaan dagiti alikamen a naipan idiay Babilonia idi nadadael ti templo idi 607 B.C.E. wenno kadagiti alikamen a naisubli idiay Jerusalem idi agangay.—2 Ar-ari 25:13-17; Esdras 1:7-11. |
63 |
Impakaammo ti Romano a heneral a ni Pompey a mapukpukaw dayta idi sinakupna ti Jerusalem ken ininspeksionna ti Kasasantuan a paset ti templo. c |
a Nakaro ti dusa dagiti Israelita a nangsukir iti linteg ti Dios maipapan iti pannakayakar ken pannakaabbong ti Lakasa.—1 Samuel 6:19; 2 Samuel 6:2-7.
b Saan nga ibaga ti Biblia no kaano, apay, wenno no asino ti nangikkat.
c Kitaen ti The Histories, by Tacitus, Book V, paragraph 9.