“No maipasangoak iti problema iti eskuelaan, makatulong kaniak ti panangpanunot iti tao a maap-apresiarko a naipasangon iti kasta a problema, sa ikarigatak a tuladen. Nalaklakak a masango dagiti narigat a situasion ta adda ti ibilbilangko a nasayaat a pagtuladan.”​—Haley.

 No adda tao a tultuladem, mabalin a makatulong dayta tapno maliklikam dagiti problema ken magaw-atmo dagiti kalatmo, wenno dagiti kayatmo nga aramiden. Ti sekreto ket agpilika iti nasayaat a pagtuladan.

•  Apay nga agpilika a naimbag?

•  No kasano ti agpili

•  Ti kuna dagiti padam nga agtutubo

•   Dagiti piliem a pagtuladan impluensiaanda ti tigtignaymo.

   Ibagbaga ti Biblia kadagiti Kristiano nga utobenda ti kababalin dagiti mangipakpakita iti nasayaat nga ehemplo. Kunana: “Bayat nga ut-utobenyo ti pagbanagan ti kababalinda tuladenyo ti pammatida.”​—Hebreo 13:7.

   Tip: Mabalin a nasayaat wenno dakes ti epekto kenka dagiti piliem a pagtuladan, isu a piliem dagidiay addaan kadagiti nasayaat a kababalin, saan la a basta sikat wenno dagiti padam nga agtutubo.

   “Adu ti nasursurok iti ugali ken panagtigtignay ti padak a Kristiano a ni Adam. Nalawag pay laeng iti panunotko dagiti espesipiko nga imbaga ken inaramidna. Dina la ammo no kasano a naapektaranna ti biagko.”​—Colin.

•   Dagiti piliem a pagtuladan apektaranda ti panagpampanunotmo ken ti panangkitam kadagiti bambanag.

   Kuna ti Biblia: “Dikay payaw-awan. Dagiti dakes a pannakitimpuyog [wenno, kakadua] dadaelenda dagiti makagunggona nga ugali.”​—1 Corinto 15:33.

   Tip: Piliem daydiay addaan kadagiti nasayaat a kababalin, saan la a basta guapo wenno napintas. Ta no saan, baka madismayaka laeng.

   “Mariknam nga awan serserbim ken naalas ti itsuram no kanayon nga ikomparam ti bagim kadagiti nagpipintas. No kasta ti aramidem, sangkapanunotmonton ti langam.”​—Tamara.

   Panunotem: Ania dagiti mabalin a pagdaksan ti panangpili kadagiti artista ken atleta kas pagtuladan?

•   Dagiti piliem a pagtuladan apektaranda ti pananggaw-atmo kadagiti kalatmo.

   Kuna ti Biblia: “Daydiay makipagna kadagiti masirib a tattao agbalinto a masirib.”​—Proverbio 13:20.

   Tip: Piliem dagiti pagtuladan a mangipakpakita iti nasayaat a kababalin a kayatmo nga ipakita. Bayat a palpaliiwem ida, adda dagiti espesipiko nga addang a masursurom a mabalinmo a tuladen tapno magaw-atmo ti kalatmo.

   “Imbes a basta ibagam, ‘Kayatko ti agbalin a mas responsable,’ mabalin a mangaramidka iti mas espesipiko a kalat kas iti ‘Kayatko ti agbalin a mas responsable kas ken Jane. Saan a maladladaw ken talaga nga ar-aramidenna dagiti responsabilidadna.’”—Miriam.

   Ti punto: No agpilika iti nasayaat a pagtuladan, agbalinka a kas iti kayatmo a pagbalinan.

 Mabalinmo ti agpili iti nasayaat a pagtuladan babaen iti maysa kadagitoy a pamay-an.

1.   Agpanunotka iti kababalin a kayatmo a pasayaaten, sa agpilika iti tao a maap-apresiarmo a mangipakpakita iti kasta a kababalin.

2.   Agpilika iti tao a maap-apresiarmo, sa agpanunotka iti magusgustuam a kababalinna a kayatmo nga ipakita.

 Makatulong ti worksheet a kakuykuyog daytoy nga artikulo tapno maaramidmo dayta.

 Mabalin a karaman dagitoy kadagiti kayatmo a tuladen:

•  Padam nga agtutubo. “Kayatko a tuladen ti best friend-ko. Uray no busy, adda latta panawenna para iti sabsabali. Ub-ubing ngem siak, ngem adda dagiti nasasayaat a kababalinna nga awan kaniak, isu a kayatko a tuladen.”​—Miriam.

•  Adulto. Mabalin a nagannakmo wenno kapammatiam dagitoy. “Ibilbilangko a nasayaat a pagtuladan dagiti nagannakko. Adda dagiti nasasayaat a kababalinda. Agkamkamalida met ngem matalekda latta iti Dios. Kastanto met koma ti maibaga ti dadduma kaniak inton kas kadakuadan ti tawenko.”​—Annette.

•  Karakter ti Biblia. “Nangpiliak kadagiti pagtuladan iti Biblia, kas kada Timoteo, Ruth, Job, Pedro, ken ti balasitang nga Israelita, gapu iti nagduduma a rason. Bayat nga ad-adalek ti maipapan kadagiti karakter ti Biblia, agbalinda a napaypayso kaniak. Talaga a nagustuak idi nga adalen dagiti salaysay iti libro a Tuladenyo ti Pammatida ken ti ‘Indise ti Nasayaat nga Ulidan’ a masarakan iti dua a tomo ti libro a Dagiti Saludsod nga Iyimtuod ti Agtutubo​—Dagiti Sungbat nga Epektibo.”​—Melinda.

 Tip: Saan laeng koma a maymaysa ti piliem a pagtuladan. Imbaga ni apostol Pablo kadagiti padana a Kristiano: “Matmatanyo dagidiay magmagna iti wagas a maitunos iti ulidan nga impaaymi kadakayo.”​—Filipos 3:​17.

 Ammom kadi? Posible a sika ti pilien ti dadduma a pagtuladan! Kuna ti Biblia: “Agbalinka a pagulidanan iti panagsao, iti kababalin, iti ayat, iti pammati, iti kinadalus.”​—1 Timoteo 4:​12.

 “Uray no masapul a pasayaatem pay ti dadduma a kababalinmo, matulongam latta ti dadduma nga agbalin a nasaysayaat a tao. Saanmo nga ammo no asino ti mangpalpaliiw kenka ken no kasano kadakkel ti epekto ti ibagam iti biag ti maysa a tao.”​—Kiana.