Ti panangbastos wenno sexual harassment ket aniaman a makapasuron a seksual a kababalin​—a pakairamanan ti panangtsansing wenno panangisawang iti malisioso a sasao. Ngem no dadduma, saan a nalawag ti nagdudumaan ti panangsutil, panagalembong wenno flirting, ken panangbastos.

 Ammom kadi ti nagdudumaan dagita? Tapno maammuam, sungbatam ti  sexual harassment quiz!

 Nakalkaldaang ta saan a kanayon nga agpatingga ti pannakabastos uray no nakaturposkan iti panageskuelam. Ngem no ita ket addaankan iti kompiansa ken abilidad a kasapulam a mangsango iti pannakabastos, nakasaganakanton no maipasangoka iti dayta iti pagtrabahuan. Mabalinmo pay a mapasardeng ti mangbasbastos tapno dinan mabiktima ti dadduma!

 Dakdakkel ti posibilidadna nga agpatingga ti pannakabastos no maawatam ti kaipapanan dayta ken ammom ti ar-aramidem! Panunotem ti tallo a situasion ken no ania ti mabalinmo nga aramiden iti tunggal maysa.

 SITUASION:

“Adda dagiti katrabahuak a lallaki nga in-inauna nga amang ngem siak. Sangkaibagada a napintasak ken kunada nga ub-ubingda la koma iti 30 a tawen. Maysa kadakuada ti napan iti likudak sana inangot ti buokko!”​—Tabitha, 20.

 Mabalin koma a pinanunot ni Tabitha: ‘Mabalin a sumardengto no baybay-ak ken an-anusak lattan.’

 No apay a mabalin a di makatulong dayta: Kuna dagiti eksperto a no dagiti biktima baybay-anda ti panangbastos, masansan nga agtultuloy ken kumaro pay dayta.

 Daytoy ti padasem: Sikakalma ken silalawag nga ibagam iti mangbasbastos kenka a kaguram ti ibagbagana wenno ti kababalinna. “No adda mangtsansing kaniak,” kuna ti 22 anyos a ni Taryn, “sanguek sa ibagak a dinakto pulos sagsagidenen. Dayta ti mangalarma kenkuana.” No bastosennaka latta, agtalinaedka a natibker ken dika sumuksuko. No maipapan iti panangtaginayon iti nangato a moral a pagalagadan, ibalakad ti Biblia, “Agtalinaedkayo a natibker, ken awan pagkuranganna.”​—Colosas 4:​12, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

 Kasano ngay no pangtaannaka ti mangbasbastos kenka? Nasaysayaat no dimon komprontaren. Darasem ketdi ti pumanaw agingga a posible, ken agpatulongka iti mapagtalkan nga adulto.

 SITUASION:

“Idi addaak iti maikanem a grado, adda dua a babbai a nangguyod kaniak iti pasilio. Tomboy ti maysa kadakuada, ket kayatnak a kadeyt. Nupay nagkedkedak, didak sinardengan. Inaldaw a basbastosendak tunggal umakarkami iti sabali a klase. Adda pay naminsan nga impadegdak iti pader!”​—Victoria, 18.

 Mabalin koma a pinanunot ni Victoria: ‘No adda asinoman a pangibagaak iti daytoy, baka ibagada a nakapuyak, ken nalabit awan mamati kaniak.’

 No apay a mabalin a di makatulong dayta: No dika agipulong, mabalin a di sumardeng ti mangbasbastos kenka ken mabalin nga itultuloyna a bastosen ti dadduma.​—Eclesiastes 8:11.

 Daytoy ti padasem: Agpatulongka. Mabalin a matulongandaka dagiti nagannak ken mannursurom tapno agsardeng ti mangbasbastos kenka. No ngay didaka patien dagiti nagipulongam? Padasem daytoy: Tunggal adda mangbastos kenka, isuratmo dagiti detalye. Isuratmo ti aldaw, oras, ken lugar, agraman dagiti imbagana. Kalpasanna, ikkam ti kopia ti nagannak wenno ti mannursurom. Adu ti ad-adda a mangserioso iti naisurat a reklamo ngem iti naisao a reklamo.

 SITUATION:

“Kabutbutengko ti maysa a miembro ti rugby team. Agarup 6.5 a pie ti katayagna, ken dandani 135 a kilo ti kadagsenna! Immulana iti panunotna nga addanto tiempo a ‘makadennanak.’ Iti uneg ti makatawen, dandani inaldawnak a rirriribuken. Naminsan, duduakami iti uneg ti classroom. Idi umas-asidegen, timmakderak a dagus sa timmarayak a rimmuar.”​—Julieta, 18.

 Mabalin koma a pinanunot ni Julieta: ‘Kasta a talaga ti lallaki.’

 No apay a mabalin a di makatulong dayta: Nalabit saan nga agbalbaliw ti mangbasbastos kenka no panunoten ti amin a saan a dakes ti ar-aramidenna.

 Daytoy ti padasem: Ikarigatam a liklikan ti ‘basta panangkatawa’ wenno panangisem lattan iti dayta. Imbes ketdi, siguraduem a ti reaksionmo​—agraman ti ekspresion ti rupam​—ket nalawag nga ipakitana iti mangbasbastos kenka no ania ti maawatmo ken dimo maawat nga ar-aramidenna.

 PUDNO NGA ESTORIA 1:

“Kayatko a nasayaat ti panangtratok iti amin a tattao. Isu nga uray no kanayondak a basbastosen dagiti lallaki, ibagak kadakuada nga isardengda dayta​—ngem saanak a serioso unay, ken masansan a nakaisemak no kasarsaritak ida. Pagarupda no agal-alembongak.”—Tabitha.

•   No sika ni Tabitha, ania koma ti reaksionmo kadagidiay a mangbasbastos? Apay?

•   Apay a mabalin a panunoten ti mangbasbastos nga agal-alembongka kenkuana?

 PUDNO NGA ESTORIA 2:

“Nangrugi ti amin babaen laeng kadagiti binabastos a sasao ti dadduma a lallaki a kaklasek iti P.E. Sumagmamano a lawas a diak inkankano ti ibagbagada, ngem kimmaro la dayta. Kalpasanna, umaydan makikatugaw sadak kallabayen. Induronko ida, ngem didak sinardengan. Idi kuan, maysa kadakuada ti nangyawat kaniak iti papel a naglaon iti malisioso a mensahe. Intedko dayta iti maestrak. Nasuspende gapu iti dayta. Idi pay la koma nga impulongko iti maestrak!”—Sabina.

•   Panagkunam, apay a saan a dagus a nagipulong ni Sabina iti maestrana? Nasayaat ngata dayta nga inaramidna? Apay a kasta ti sungbatmo?

 PUDNO NGA ESTORIA 3:

“Maysa a lalaki ti immasideg ken adingko a Greg iti uneg ti banio. Inasitganna a permi ni Greg sana kinuna, ‘Bisongennak.’ Imbaga ni adingko a dina kayat, ngem saan a pimmanaw ti lalaki. Masapul pay la nga iduron ni Greg ti lalaki tapno pumanaw.”—Suzanne.

•   Panagkunam, biktima ngata ni Greg iti panangbastos? Apay a kasta ti sungbatmo?

•   Ania ti ammom a makagapu no apay a medio agpangadua dagiti lallaki a mangestoria no binastos ida ti padada a lalaki?

•   Umanamongka kadi iti pamay-an ni Greg a nangsango iti situasion? Ania koma ti inaramidmo?