•  Ti masapul a maammuam

•  Ti mabalinmo nga aramiden

•  Ti kuna dagiti padam nga agtutubo

 Ti kadakkel ti panagtalek a maalam ket agdepende iti kinamapagtalkam. Ti panagtulnog kadagiti bilin dagiti nagannakmo ket kas iti panagbayad iti utang. Arigna utangmo kadagiti nagannakmo ti panagtulnog, ket no kanayonka nga ‘agbayad,’ ad-adda a ‘pautangandaka,’ (wenno ikkandaka iti wayawaya). Ngem no saanka a mapagtalkan, dika masdaaw no basbassit a wayawaya ti itedda kenka.

 Kasapulan ti tiempo tapno maalam ti panagtalekda. Masapul nga agtultuloy nga ipakitam kadagiti nagannakmo a responsableka tapno ikkandaka iti ad-adu a wayawaya.

 PUDNO A KAPADASAN: “Kas tin-edyer, ammok no ania ti kayat dagiti nagannakko nga aramidek isu nga agpammarangak nga ar-aramidek ti kayatda uray no sililimed nga ar-aramidek ti kayatko. Dayta ti makagapu a saandak a pinagtalkan dagiti nagannakko. Nasursurok a maikkanak laeng iti ad-adu a wayawaya no saanak nga agpampammarang. Masapul nga agbalinka a mapagtalkan tapno pagtalkandaka.”​—Craig.

 Agbalinka a napudno—uray no narigat. Agkamalitayo amin, ngem no agulbodka tapno mailimedmo dagita (wenno no saanmo nga ibaga ti amin tapno saan a maammuan ti pudno), madadael ti panagtalek dagiti nagannakmo kenka. Ngem no kanayonka a napudno, makita dagiti nagannakmo a nataengankan a mangadmitir kadagiti kamalim. Kasta ti klase ti tao a mapagtalkan.

 “Saan a kanayon a mapukaw ti panagtalekda kenka no makaaramidka iti kamali, ngem kanayon a mapukaw ti panagtalekda kenka no ilimedmo dagita.”​—Anna.

 Kuna ti Biblia: “Kayatmi ti agbiag a mapagtalkan iti amin a bambanag.”​—Hebreo 13:18.

•   Panunotem: No damagen dagiti nagannakmo ti papanam ken no ania ti aramidem, ibagbagam kadi kadakuada ti agpayso? Wenno no damagenda ti naggapuam ken no ania ti inaramidmo, ibagbagam kadi ti amin nga impormasion a masapul a maammuanda?

 Agbalinka a responsable. Tungpalem amin a paglintegan iti balayyo. Aramidem a dagus dagiti trabahom iti balayyo. No adda eskediulmo, masapul nga addaka iti umiso nga oras. Aramidem dagiti schoolwork-mo. Tungpalem ti curfew iti balayyo.

 “No ipalubos dagiti nagannakmo a makikaduaka kadagiti gagayyemmo agingga iti 9:00 p.m., ngem nagawidka iti 10:30, dimo namnamaen a palubosandakanto manen a makikadua kadagiti gagayyemmo!”​—Ryan.

 Kuna ti Biblia: “Tunggal maysa awitennanto ti bukodna nga awit.”​—Galacia 6:5.

•   Panunotem: Kanayon kadi nga addaka iti umiso nga oras? Kanayon kadi a maileppasmo dagiti maipapaaramid kenka? Ken tungtungpalem kadi dagiti paglintegan​—uray dagidiay saanmo a kayat?

 Agbalinka a naanus. No dinadaelmo ti panagtalek dagiti nagannakmo, kasapulan ti tiempo sakbay a maisubli dayta. An-anusam ti aguray.

 “Masuronak no saandak nga ikkan dagiti nagannakko iti dakdakkel a panagtalek bayat a dumakdakkelak. Diak napanunot a no bumakbaketka, dina kayat a sawen a nataenganka metten. Kiniddawko kadagiti nagannakko nga ikkandak iti gundaway a mangpaneknek a mapagtalkanak. Medio nabayag, ngem mayat ti resultana. Nasursurok a saan nga iti edad ti pangibatayanda iti panagtalekda, no di ket kadagiti aramidmo.”​—Rachel.

 Kuna ti Biblia: “Itultuloyyo a paneknekan no aniakayo.”​—2 Corinto 13:5.

•   Panunotem: Tapno maalam (wenno maisublim) ti panagtalek dagiti nagannakmo, ania dagiti mabalin nga aramidem tapno ‘mapaneknekam’ a mapagtalkanka?

 TIP: Mangikeddengka iti kalat, iti man kaaddam iti umiso nga oras, panangileppas kadagiti trabahom iti balay, panangtungpalmo iti curfew, ken dadduma pay. Ibagam kadagiti nagannakmo no ania ti ikagumaam nga aramiden, ken isaludsodmo no ania ti kayatda nga aramidem tapno pagtalkandaka. Kalpasanna, ikagumaam a suroten ti bilin ti Biblia: “Ikkatenyo koma ti daan a personalidad a mayannurot iti sigud a dana ti kababalinyo.” (Efeso 4:22) Iti panaglabas ti tiempo, makitanto dagiti nagannakmo ti panagrang-aymo!