1, 2. Inọnta nela ẹbho ne bunbun nọọn?

ẸGHE-ẸGHE mhan rẹ họn emhin ebe kẹkẹ ne sunu nẹga mhan. Ologho amẹn ria emhin an, oyi gbono ẹbho a, emianmhẹn bọsi kansa yẹ gbono ẹbho a.

² Emhin idunmhunri bi emhin ebe ne sẹnian ha sunu, ẹbho ki ha nọọn, “Bezẹle nin emhin ebe da ha sunu”? Ẹbho ne bunbun wo nọọn ebezẹle nin iloya bi emhin ebe kẹkẹ da vuọn ọne agbọn nan. Uwẹ be sẹ riale khẹ?

3, 4. (a) Inọnta nela Habakkuk nọọnlẹn? (b) Ewanniẹn nela iJehova re nanlẹn?

³ Baibo ji mhan lẹn ghe, ikpea ne manman ha mhọn urẹọbhọ da Osẹnobulua bhi ẹghe ẹdẹlẹ yẹ nọọn inọnta ne sẹnian. Bhi ọsi ijiẹmhin, Habakkuk nin akhasẹ da nọọn iJehova yọle: “Bezẹle nin uwẹ da ji mẹn da ha daghe emhin ọbe? Bezẹle nin uwẹ da gbesẹa nin udenyẹnyẹn? Bezẹle nin igbugbe bi ozughu da vuọn ike vuọn alo? Bezẹle nin ovan bi okhọnlẹn da kpọa?”​—Habakkuk 1:3.

⁴ Habakkuk 2:​2, 3 ji mhan lẹn ewanniẹn nin Jehova re ọbhi ene inọnta nin Habakkuk nọọnlẹn, bi ive nin Ọle ve nin ọle rẹ hẹnhẹn emhin nọnsẹn. Jehova wo manman hoẹmhọn eria. Baibo yọle ghe, ẹmhọn mhan rẹtẹ Osẹnobulua. (1 Peter 5:7) Bhi ọsi ẹmhọanta, arẹmiẹn ọ ba mhan bhi egbe sade ẹbho loya, Osẹnobulua ọ manman ba ọle bhi egbe nẹ. (Isaiah 55:​8, 9) Bhiriọ, bha ji mhan zilo nyan inọnta nọn yọle, Bezẹle nin iloya da kpọa bhi ọne agbọn nan?

5. Be ene mun ọkalo bhi otuẹ tale rẹji iloya nọn ribhi ọne agbọn nan? Be iBaibo tale rẹji ọne ẹmhọn nan?

⁵ Ẹghe-ẹghe, ọle ene mun ọkalo bhi otuẹ rẹ yọle ghe, iho nọnsi Osẹnobulua nọn nin ẹbho rẹ ha loya. Eso yọle ghe, emhin rebhe ne sunu ji ọria, rẹ deba emhin ebe kẹkẹ ne sunu, Osẹnobulua ka mhanmhanlẹn ọbhi otọ fo. Ele da yẹ yọle ghe, mhan ida sabọ lẹn ebezẹle nin ọle da lu iriọ. Eso bhi ẹwẹ ele yẹ yọle ghe, ranmhude Osẹnobulua guanọ nin eria bu ọle re bhi okhun zẹle nin ẹbho da yu, rẹ sẹbhi ibhokhan. Ohoghe enan rebhe khin. Ọ iyi Jehova si emhin ebe ne sunu. Baibo yọle ghe “emhin nọn ida sabọ sunu nọn, nin Osẹnobulua ọsi ẹmhọanta rẹ lu emhin ọbe, la nin Osẹ nọn Ke Okhun Nẹ rẹ lu emhin nọn bha gba!”​—Job 34:10.

6. Bezẹle nin ẹbho ne bunbun da yọle ghe, Osẹnobulua si iloya ne ribhi ọne agbọn nan?

⁶ Ẹbho ne bunbun yọle ghe Osẹnobulua si iloya ne sunu bhi ọne agbọn nan, ranmhude, ele riale ghe, ọle hi ọnọn gbẹloghe ọne agbọn nan. Ọkpakinọn, beji mhan ka luẹ bhi uhọnmhọn-ọta nọnzi 3 ea, Esu hi ọnọn re ọne agbọn nan khian.

7, 8. Bezẹle nin iloya da kpọ bhi ọne agbọn nan?

⁷ Baibo ji mhan lẹn ghe, “ọria ọbe re ọne agbọn nan khian.” (1 John 5:19) Ẹkẹ wo ha khọ Esu. Ọle wo ha si iloya ji ẹbho. Ọle yẹ wo ha “hiẹ ọne agbọn nan rebhe.” (Revelation 12:9) Ẹbho ne bunbun wo re egbe khọkhọ Esu ẹlẹnan. Ọnan hi emhin ọkpa nọn zẹle nin ohoghe, ihegbe, bi emhin ebe kẹkẹ da vuọn ọne agbọn nan.

⁸ Emhin ọbhebhe ribhọ nọn zẹle nin iloya da kpọ bhi ọne agbọn nan. Adam bi Eve ki sọtẹ bhi obọ Osẹnobulua fo, imọn nesele da dọ kiẹn eria olukhọ, ranmhude emhin ebe nin Adam bi Eve lu. Ranmhude ọ bha gba nin eria, ọle zẹle nin eria da si iloya ji ibo ele. Ele ki wo ha guanọ  nan họn ẹmhọn ele gbera eria nekẹle. Ele khọnlẹn yẹ yo okhọnlẹn, ele ki yẹ ha denyẹnyẹn eria nekẹle. (Ecclesiastes 4:1; 8:9) Ẹgheso, ẹbho yẹ loya ranmhude emhin iguaguako nọn sunu ji ele. (Ecclesiastes 9:11) Emhin idunmhunri la emhin ebe ebhebhe yẹ wo sunu ji eria bhi ẹghe bi eje ele bha riale hiehie.

9. Bezẹle nin mhan ha da rẹọbhọ ghe, emhin kpataki ribhọ nọn zẹle nin Jehova da ji iloya ha ribhọ?

⁹ Ọ iyi Jehova si iloya. Ọ bha khẹke nan ha yọle ghe, ọle si ọkhọnlẹn, ugbele, bi emhin ebe kẹkẹ ne sunu bhi ọne agbọn nan. Ọ iyi Osẹnobulua zẹle nin otọ da munvẹa. Ọ iyi ọle yẹ si efi bi ologho amẹn nọn ria emhin an. Ọkpakinọn, uwẹ sabọ ha riale ghe, ‘Ahamiẹn Jehova gene mhọn ahu nẹ bhi otọ bi okhun, bezẹle nin ọle bha sẹ da re ọkpẹnlẹn ọbhi ene emhin ebe nan?’ Mhan lẹnmhin ghe, ẹmhọn mhan wo manman rẹtẹ Osẹnobulua. Bhiriọ, ọle lẹn ebezẹle nin ọle da ji iloya ha ribhọ.​—1 John 4:8.

10. Uwedẹ nela Esu rẹ sọ iJehova odan?

¹⁰ Ojuu da hiẹ Adam bi Eve bhi ogba ọsi Eden. Ọle da ha guanọ nin ele rẹọbhọ ghe, Ojie nọn imhẹn Osẹnobulua khin. Ọle da sẹyẹ yọle ghe, emhin esili ribhọ nin Osẹnobulua rẹ he nin ele. Esu da yẹ ha guanọ nin ele rẹọbhọ ghe, ugbẹloghe nọnsọle ha mhẹn ele bhi egbe nẹ ọsi Jehova, ghe, ọ bha khẹke nin ele rẹkhan Osẹnobulua.​—Genesis 3:​2-5; fẹ Ebi A Gbẹn Ba Ọle nọnzi 27 ghe.

11. Inọnta nela ọkhẹke nin mhan wanniẹn?

¹¹ Adam bi Eve da gbobọrauhi nọnsi Jehova yẹ sọtẹ bhi obọ ọle. Ele da ha riale ghe, ele dẹ sabọ tobele ha zẹ emhin ne mhẹn bi emhin ne imhẹn. Be iJehova ha rẹ rẹman yẹ ghe, ele ida sabọ tobele ha re egbe ele khian? Be ọle ha rẹ rẹman yẹ ghe, ọle lẹn emhin nọn ha mhẹn mhan bhi egbe?

12, 13. (a) Bezẹle nin Jehova bha da re ẹjẹje gbe Adam bi Eve khuelo ẹghe nin ele rẹ sọtẹ bhi obọ ọle? (b) Bezẹle nin Jehova da re ẹho nin Esu rẹ ha gbẹloghe ọne agbọn nan? Bezẹle nin ọle da yẹ ji eria da ha gbẹloghe egbe ele?

 ¹² Jehova bha wo re ẹjẹje gbe Adam bi Eve khuelo ẹghe nin ele rẹ sọtẹ bhi obọ ọle. Ọle da yẹ re ẹghe nin ele rẹ biẹ imọn. Bhiriọ, Jehova da ji imọn nesi Adam bi Eve da tobele zẹ ọne ele guanọ nọn ha gbẹloghe ele. Iho nọnsi Jehova hi, nin eria ne gbale vuọn ọne otọ nan. Ebi ọ hi ki rẹ khin nin Ojuu dọnmhegbe rẹ lu, ọne iho nọnsi Jehova nan dẹ yẹ munsẹ.​—Genesis 1:28; Isaiah 55:​10, 11.

¹³ Bhi isira ẹhi ne bunbun, ọle Esu rẹ yọle ghe, uwedẹ nin Jehova rẹ gbẹloghe bha gba. (Job 38:7; Daniel 7:10) Nin Jehova rẹ rẹman ghe ọbhahoghe Esu khin, ọle da re otọ nin Esu rẹ ha gbẹloghe agbọn. Jehova da yẹ re ẹghe nin eria rẹ tobele ha gbẹloghe egbe ele bhi odotọ ugbẹloghe nọnsi Esu, nin ọle rẹ rẹman ghe, eria ida sabọ gbẹloghe egbe ele sade ọle bha re obọ ọbhọ.

14. Be ikpe ne bunbun ne sẹ gbera rẹman?

¹⁴ Bhi ikpe ne bunbun nian, eria wo dọnmhegbe nin ele rẹ gbẹloghe egbe ele, ọkpakinọn, ọ bha fo ele. Ọnan wo rẹman ghe, ẹmhọanta Jeremiah nin akhasẹ tale bhi ẹghe nin ọle rẹ yọle: “Eo Jehova, mẹn manman lẹn ghe, uwedẹ ọsi eria iribhi obọ nọnsele, ọ iribhi obọ ọria nọn khian, nin ọle rẹ ha dia ukpoẹ nin ọle zẹ.” (Jeremiah 10:23) Gene-gene, eria wo guanọ urẹkpa nọnsi Osẹnobulua. Ọnan rẹman ghe, ọbhahoghe Esu khin.

15, 16. (a) Bezẹle nin Jehova da ji iloya da sẹyẹ ha ribhọ rẹ sẹbhi ẹlẹnan? (b) Bezẹle nin Jehova bha sẹ da dọ hẹnhẹn ọne agbọn nan nin Esu ria a?

¹⁵ Bezẹle nin Jehova da ji iloya da sẹyẹ ha ribhọ rẹ sẹbhi ẹlẹnan? Bezẹle nin ọle bha sẹ da re emhin ebe kie? Ọle guanọ nin ọle rẹman ghe, Esu ida sabọ gbẹloghe mhan.  Eria sẹ wo noo uwedẹ kẹkẹ rẹ gbẹloghe ọne agbọn nan, sokpan, eji a ye a sẹyẹ ye. Ẹmhọanta nọn ghe, eria wo sẹ zẹ emhin ne bunbun egbe dagbare nọn ha re iẹnlẹn lẹkhẹ nin ẹbho. Ọkpakinọn, okhọnlẹn, ibhohiẹn-eku, a bha miẹn rẹ lu, bi emhin ebe kẹkẹ wo kie manman ha bun ọbhọ. Ahamiẹn Osẹnobulua bha dia mhan, mhan ida sabọ ha re egbe mhan khian.

¹⁶ Ọrẹyiriọ, Jehova bha rẹkpa Esu hẹnhẹn emhin nin ọle ria a. Ranmhude ọle ha lu iriọ, ọ ki rẹman ghe, ọle re obọ ba ugbẹloghe nọnsi Esu. Ọle ida lu iriọ ghẹdẹ. Ọnan sabọ yẹ rẹ re eria ha riale ghe, ele dẹ sabọ gbẹloghe egbe ele. Ọkpakinọn, ohoghe khọnan, Jehova ida re obọ ba ugbẹloghe nọnsi eria. Ọle ibha ohoghe.​—Hebrews 6:18.

17, 18. Be iJehova ha khian emhin rebhe nin Esu ria a yẹ?

¹⁷ Jehova dẹ be sabọ hẹnhẹn emhin rebhe ne sẹ ria a ranmhude isọtẹ nọnsi Esu bi eria? Ehe. A imiẹn ebi Osẹnobulua isabọ lu. Jehova ha rẹman fo ghe, ohoghe emhin rebhe nin Esu tale khin, ọle ki lu ebi ọle mhọn bhi ọkhọle. Ọle ki re ọne otọ nan kiẹn otọ ọfubhegbe, beji ọle ka mhanmhanlẹn nọn dia. Ẹghenin, ọrebhe ne ribhi “idin ọsi ayere” ki riọ kpanọ. (John 5:​28, 29) Ẹbho ida yẹ ha khọnmhọn, la nin ele ha yu. Jesu ki hẹnhẹn emhin rebhe nin Esu ria a. Jehova ki noo iJesu rẹ gbe iwẹnna nesi Ojuu khuelo. (1 John 3:8) Ọ wo ti mhan bhọ ghe, ranmhude iziẹngbe nin Jehova mhọnlẹn, mhan mhọn ọne isẹhoa ẹlẹnan nian, nin mhan rẹ vae dọ lẹn Jehova, yẹ zẹ nin ọle rẹ ha yi Ojie nọnsẹmhan, ọkuẹsẹ ọne ẹghe nin vae. (Tie 2 Peter 3:​9, 10.) Aharẹmiẹn mhan loya, ọle rẹkpa mhan rẹ ziẹngbe ọne oya.​—John 4:23; tie 1 Corinthians 10:13.

¹⁸ Mhan ha tobọmhan zẹ si Jehova mhan ho nọn ha gbẹloghe mhan. Ọle man mhan beji a ha da miẹn ghe, mhan sabọ tobọmhan ha zẹ emhin nin mhan ha lu. Bha ji mhan zilo nyan ebezẹle nin ọne ẹsele nin mhan rẹ tobọmhan  zẹ emhin nin mhan ha lu da yi emhin kpataki rẹji mhan.

19. Ẹsele nọn khua nela iJehova re nin mhan? Bezẹle nọn da khẹke nin ọne ẹsele nan ha ti mhan bhọ?

¹⁹ Ẹsele ọkpa ribhọ nin Jehova re nin mhan. Ọne ẹsele hi, nin mhan rẹ tobọmhan ha zẹ emhin nin mhan ha lu. Ọnan manman re imhan dikẹ bhi ene elanmhẹn. Elanmhẹn imhọn ẹwanlẹn nin ele rẹ tobele zẹ bhi ẹwẹ emhin nọn mhẹn bi emhin nọn imhẹn. Ọkpakinọn, mhan sabọ zẹ ebi mhan ha rẹ nyẹnlẹn yẹ bhi iẹnlẹn. Mhan sabọ yẹ tobọmhan zẹ si mhan dẹ lu emhin ne yẹẹ iJehova. (Proverbs 30:24) Rẹ deba ọnan, mhan mhọn ọne isẹhoa nin mhan rẹ tobọmhan zẹ unan ọria nin mhan ho nin mhan kiẹn, ẹbho nin mhan guanọ ne kiẹn imọẹ mhan, bi ebi mhan ha re ẹdagbọn nọnsẹmhan lu. Ebi Jehova guanọ hi, nin mhan ha sọnyẹnmhẹn bhi iẹnlẹn.

20, 21. Be bhọ ọkhẹke nin uwẹ lu nian?

²⁰ Jehova guanọ nin mhan hoẹmhọn ọlẹn. (Matthew 22:​37, 38) Inian iJehova diabe aba nọn manman ghọnghọn sade ọmọn nọnsọle re ọkhọle rebhe taman ọlẹn yọle, “Mẹn hoẹmhọn ẹn,” ọ iyi ranmhude a taman ọlẹn nin ọle tale. Bọsi ọne ọmọn nan, Jehova re ọne isẹhoa nin mhan rẹ tobọmhan zẹ, si mhan dẹ ga ọle, la mhan ida ga ọle. Esu, Adam bi Eve da zẹ nin ele rẹ sọtẹ bhi obọ iJehova. Ọne isẹhoa nin uwẹ mhọn rẹ tobuwẹ zẹ emhin nin uwẹ ha lu, be uwẹ ha rẹ noo ọle yẹ?

²¹ Noo ọne isẹhoa nan rẹ ga iJehova. Ẹbho ne bunbun zẹ nin ele rẹ lu emhin ne yẹẹ Osẹnobulua, ọ iyi emhin ne yẹẹ Esu. (Proverbs 27:11) Bhiriọ, be uwẹ ha lu nian, nin uwẹ da sabọ nabhi agbọn ọsọgbọn nin Osẹnobulua mun vade, nin iloya ida yẹ ha ye? Mhan dẹ miẹn ewanniẹn rẹji ọne inọnta nan bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe.