1, 2. Inọnta nela ẹbho manman kẹ nọọn?

IBHOKHAN manman wo nọọn inọnta ne bunbun. Uwẹ ha re otọ emhin man ele, ele ki ha yọle, ‘Bezẹle?’ Uwẹ ha rẹ dọnmhegbe rẹ re ewanniẹn ele bhọ, ele ki yẹ ha nọọn uwẹ yọle, ‘Be bhọ zẹle?’

² Mhan ha rẹ ha yi ibhokhan la ewanlẹn, mhan rebhe mhọn inọnta rẹji ebi mhan ha le, ukpọn nin mhan ha yọ, la ebi mhan ha dẹ. Asabọmiẹn ghe mhan mhọn inọnta kpataki rẹji ẹmhọn iẹnlẹn, bi ebi ẹghe odalo ha diayẹ. Ọkpakinọn, ahamiẹn mhan bha miẹn ewanniẹn ne gbale rẹji ene inọnta nan, egbe sabọ rẹ lọ mhan rẹ ha guanọ ene ewanniẹn.

3. Bezẹle nin ẹbho ne bunbun da riale ghe, ele ida sabọ miẹn ewanniẹn rẹji inọnta kpataki nin ele mhọn?

³ Baibo be mhọn ewanniẹn rẹji ene inọnta kpataki nin mhan nọọn? Ẹbho eso sabọ rẹ riale iriọ. Ọkpakinọn, ele ki yẹ ha riale ghe, Baibo nọghọ gbe nan rẹ lẹn otọ ọle. Ẹbho eso sabọ rẹ ha riale ghe, ene man emhin, la ene mun ọkalo bhi otuẹ ọkpa mhọn ewanniẹn rẹji ene inọnta nan. Ẹkhọle sabọ rẹ ha lo ẹbho eso rẹ nọọn ene inọnta nan, ranmhude ele bha ho nan lẹn ghe, ele bha lẹn ọlẹn. Uwẹ kii?

4, 5. Inọnta kpataki nela uwẹ mhọnlẹn? Bezẹle nọn da khẹke nin uwẹ hẹi ji egbe lọ uwẹ rẹ ha guanọ ewanniẹn ọsi ene inọnta?

⁴ Asabọmiẹn ghe, uwẹ yẹ guanọ ewanniẹn rẹji inọnta eso bọsi: Be imẹn dọ lu bhi agbọn? Be bhọ ha sunu ji imẹn sade mẹn yu? Be Osẹnobulua dia yẹ? Jesu nin ọman-emhin nan manman họn ẹmhọn ọlẹn bhi otọ agbọn nan rebhe da yọle: “Ha bhii, a ki re nin uwẹ; ha guanọ, uwẹ ki miẹn; ha so obọ bhi odẹ, a ki tuje ọle a nin uwẹ.” (Matthew 7:7)  Hẹi ji egbe lọ uwẹ rẹ ha guanọ ewanniẹn rẹji ene inọnta nan.

⁵ Bhi ọsi ẹmhọanta, ahamiẹn uwẹ situa ha guanọ ewanniẹn rẹji ene inọnta kẹkẹ nin uwẹ mhọn, uwẹ ki miẹn ewanniẹn rẹji ele bhi Baibo. (Proverbs 2:​1-5) Ọ bha nọghọ gbe nan rẹ lẹn otọ ene ewanniẹn nan. Ebi uwẹ luẹle ki re uwẹ ha ghọnghọn bhi ejayenan nian, sẹyẹ, ọ ki yẹ re uwẹ ha mhọn ikhuaẹloghe nọn mhẹn rẹji ẹghe odalo. Bha ji mhan zilo nyan ẹmhọn ọkpa nọn bha mun ẹbho ne bunbun ẹlo kore.

6. Bezẹle ẹbho eso riale ghe, oya nin mhan le bha zẹwẹ rẹtẹ Osẹnobulua?

⁶ Ẹbho ne bunbun riale ghe, ẹmhọn mhan bha rẹtẹ Osẹnobulua. Ele riale ghe, sade ẹmhọn mhan gene rẹtẹ Osẹnobulua nọn, ọne agbọn nan irẹ dia inian. Okhọnlẹn, ihegbe bi oya kẹkẹ wo vuọn ije rebhe. Ẹbho khọnmhọn, ele loya yẹ yu. Ranmhude ọnan, ẹbho eso riale, ‘ahamiẹn ẹmhọn mhan gene rẹtẹ Osẹnobulua, bezẹle nin ọle bha da re ọkpẹnlẹn ọbhi ene iloya nan rebhe?’

7. (a) Uwedẹ nela ẹbho ne mun ọkalo bhi otuẹ rẹ re ẹbho rẹọbhọ ghe, ọria ọbe Osẹnobulua khin? (b) Bezẹle nin mhan ha da sabọ rẹọbhọ ghe, ọ iyi Osẹnobulua si emhin ebe ne sunu?

⁷ Ẹgheso, ene mun ọkalo bhi otuẹ re ẹbho riale ghe, ọria ọbe Osẹnobulua khin. Emhin nọn imhẹn ha sunu, ele ki yọle iho nọnsi Osẹnobulua nọn. Ele ki yọle ghe, Osẹnobulua guanọ nin ọne emhin re iriọ sunu. Ele ha ta ọta nọn sẹ inian, Osẹnobulua ele re iriọ mun okan nyan. Ọkpakinọn, iBaibo yọle ghe, ọ iyi obọ Osẹnobulua emhin ebe na vae. James 1:13 taman mhan ghe, Osẹnobulua ire emhin ebe dọnmhẹn ọria soso. Enin yọle: “Ahamiẹn ibha ribhi ekpokpo, ọria soso hẹi yọle: ‘Osẹnobulua dọnmhẹn imẹn.’ Ranmhude mhan ida sabọ re emhin ebe rẹ dọnmhẹn  Osẹnobulua, Ọle tobọle bhọ iyẹ re emhin ebe dọnmhẹn ọria soso.” Ọnan rẹman ghe, arẹmiẹn Osẹnobulua bha sẹ dọ re ọkpẹnlẹn ọbhi emhin ebe, ọ iyi ọle si ọle. (Tie Job 34:​10-12.) Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọkpa ghe, nọn rẹman ghe, arẹmiẹn Osẹnobulua ji emhin ebe da ha sunu, ọ iyi ọle si ọle.

8, 9. Bezẹle nọn bha da khẹke nin mhan ha riale ghe, Osẹnobulua si ọnọghọ nesẹmhan? Re ijiẹmhin man.

⁸ Ria ẹmhọn usẹn-obhokhan ọkpa nọn deba ene biẹ ọle ha nyẹnlẹn bhi uwa. Aba ọle manman hoẹmhọn ọlẹn. Ọle da sẹyẹ man ọne obhokhan ebi a rẹ zẹ emhin nọn gbale yẹ. Akizẹbue, ọne usẹn-obhokhan da sọtẹ bhi obọ aba ọle. Ọle da kpanọ sibhi uwa re dọ ha lu emhin ebe kẹkẹ. Ranmhude ọnan, ọle da dọ nabhi ẹmhọn. Uwẹ dẹ be ha nin aba ọle gui ghe, bezẹle nin ọle bha da mun ọne ọmọn mhọnlẹn nin ọle hẹi sibhi uwa re? Eye! (Luke 15:​11-13) Bọsi ọne aba nan, Osẹnobulua bha mun eria mhọnlẹn, ẹghe nin ele rẹ tobele zẹ nin ele rẹ sọtẹ bhi obọ ọle, yẹ ha lu emhin ebe. Bhiriọ, emhin ebe ha sunu, bha ji mhan ha yere ghe, ọ iyi Osẹnobulua si ọle. Ọ bha khẹke nin mhan rẹ ha yọle ghe, Osẹnobulua si ọle.

⁹ Emhin kpataki ribhọ nọn zẹle nin Osẹnobulua bha sẹ da re ọkpẹnlẹn ọbhi emhin ebe ne sunu. Bhi uhọnmhọn-ọta nọnzi 11, uwẹ dẹ luẹ ebi Baibo tale rẹji ọne ẹmhọn nan. Ọkpakinọn, uwẹ dẹ sabọ rẹọbhọ ghe, Osẹnobulua hoẹmhọn mhan. Sẹyẹ, ọ iyi ọle si ọnọghọ ji mhan. Bhi ọsi ẹmhọanta, ọle ọkpa ha sabọ re ọkpẹnlẹn ọbhi ọnọghọ nesẹmhan rebhe.​​—Isaiah 33:2.

10. Bezẹle nin mhan ha da sabọ rẹọbhọ ghe, Osẹnobulua dẹ hẹnhẹn emhin rebhe nin eria ebe ria a?

¹⁰ Osẹnobulua wo khia. (Isaiah 6:3) Emhin ne mhẹn ọkpa ọle lu, emhin ne khiakhia, bi emhin ne gbale. Ranmhude ọnan, mhan dẹ sabọ mun udu nyan ọlẹn. Mhan nin eria iyi iriọ. Mhan lu emhin ebe ẹgheso. Ebi ọria  nọn gbẹloghe iki rẹ mhẹn sẹ yẹ, ọle ida sabọ hẹnhẹn ebi eria ne imhẹn sẹ ria a. Ọria soso iribhọ nọn mhọn ahu sẹ bii Osẹnobulua. Ọle ọkpa ha sabọ hẹnhẹn emhin nin eria ne imhẹn sẹ ria a. Ọle dẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi emhin ebe rebhe sẹsẹsẹ.​​—Tie Psalm 37:​9-11.

11. Be ọ dia Osẹnobulua yẹ bhi egbe sade uwẹ loya?

¹¹ Be ọ dia Osẹnobulua yẹ bhi egbe sade ọle daghe emhin ne sunu bhi ọne agbọn nan, bi emhin ne sunu ji uwẹ? Baibo yọle ghe, Osẹnobulua hoẹmhọn ibhohiẹn nọn gbale. (Psalm 37:28) Bhiriọ, ọle manman hoẹmhọn emhin ne diale, yẹ manman he emhin ne bha dia. Ọ iyẹẹ ọle sade ẹbho loya. Baibo rẹman ghe, ẹghe nin emhin ebe rẹ vuọn ọne agbọn nan bhi ẹghe nọn gbera, ọ da manman wo ha ba Osẹnobulua bhi egbe. (Genesis 6:​5, 6) Osẹnobulua bha sẹ fidenọ. (Malachi 3:6) Baibo yọle ghe, ẹmhọn mhan wo gene rẹtẹ Osẹnobulua.​​—Tie 1 Peter 5:7.

12, 13. (a) Emhin nela zẹle nin mhan da sabọ hoẹmhọn ẹbho yẹ ji ẹmhọn ele da rẹtẹ mhan? Be ọ dia mhan yẹ bhi egbe sade mhan daghe ẹbho loya? (b) Bezẹle nin mhan ha da sabọ rẹọbhọ ghe, Osẹnobulua dẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi iloya bi ohiẹn-eku nọn vuọn ọne agbọn nan?

¹² Baibo yẹ yọle ghe, arẹkhọkhọ nọnsi Osẹnobulua a rẹ man mhan. (Genesis 1:26) Ọnan rẹman ghe, Osẹnobulua man mhan bhi uwedẹ nin mhan ha rẹ sabọ ha mhọn ikpẹ nesọle. Ahamiẹn ọ ba uwẹ bhi egbe sade uwẹ daghe ẹbho loya, lẹn sẹbhọ ghe, Osẹnobulua ọ manman ba ọle bhi egbe nẹ. Be imhan rẹ lẹn ọnan yẹ?

¹³ Baibo taman mhan ghe, “Osẹnobulua hi ahoẹmhọn-egbe.” (1 John 4:8) Ahoẹmhọn-egbe Osẹnobulua rẹ lu emhin rebhe nin ọle lu. Obọ Osẹnobulua mhan da luẹ ebi a rẹ re ahoẹmhọn-egbe man yẹ. Ria ọne ẹmhọn nan ghe: Ahamiẹn uwẹ mhọn ọne ahu, uwẹ ida be re ọkpẹnlẹn ọbhi  iloya bi ohiẹn-eku ne vuọn ọne agbọn nan? Ehe, ranmhude uwẹ hoẹmhọn ẹbho. Osẹnobulua kii? Ọle mhọn ọne ahu. Ranmhude ọle yẹ hoẹmhọn mhan, ọle dẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi iloya bi ohiẹn-eku. Ọkhẹke nin uwẹ rẹọbhọ ghe, ene ive rebhe nin Osẹnobulua vele, nin mhan tẹmhọn ọlẹn bhi eji mhan da munhẹn bhi ọne ebe nan, ọle dẹ mun ele rebhe sẹ! Ọkpakinọn, nin uwẹ rẹ sabọ mun udu nyan ene ive nan, ọkhẹke nin uwẹ lẹn Osẹnobulua nọnsẹn.

14. Be hi elin nọnsi Osẹnobulua? Be imhan rẹ lẹn yẹ ghe, ọkhẹke nin mhan ha noo ọne elin?

¹⁴ Ahamiẹn uwẹ guanọ nin ọria ha yi ọmọẹ ẹ, be bhọ emhin ọhẹnhẹn nin uwẹ ha ka taman ọne ọria? Elin nọnsẹ. Osẹnobulua be mhọn elin? Otuẹ ne bunbun yọle ghe, Osẹnobulua la Ebeanlẹn, ele hi elin nọnsọle. Ọkpakinọn, enan iyi elin ọsaje. Elin ovan ele gheghe khin, bọsi “ojie” la “ọba.” Osẹnobulua taman mhan ghe, Jehova hi elin nọnsọle. Psalm 83:18 yọle: “Nin ẹbho dọ lẹn ghe, uwẹ nin elin ọlẹn yi Jehova, uwẹ ọkpa hi Ọnọn Ke Okhun Nẹ bhi ọne otọ agbọn nan rebhe.” Ene gbẹn iBaibo wo sounun bhi elin nọnsi Osẹnobulua bhi ijianlẹn ne bunbun. Jehova guanọ nin uwẹ lẹn elin nọnsọle yẹ ha noo ọle. Nin uwẹ da sabọ ha yi ọmọẹ ọle zẹle nin ọle da ta elin nọnsọle man uwẹ.

15. Be a re elin nọnsi Jehova ta?

 ¹⁵ Elin nọnsi Osẹnobulua, nọn yi Jehova, mhọn emhin nọn dinmhin nan re ọle ta. Ebi a re ọle ta hi, Osẹnobulua dẹ sabọ mun ive nesọle rebhe sẹ, ọ dẹ yẹ sabọ mun iho nọnsọle sẹ. Emhin iribhọ nọn ha sabọ mun ọlẹn mhọnlẹn. Jehova ọkpa hi ọria nọn ha sabọ ha mhọn ọne elin nan. *

16, 17. Be a re ene ovan nan ta (a) “Ọnọn Ke Okhun Nẹ”? (b) “Ojie ọsi itẹbitẹ”? (c) ‘Aman nọn man emhin’?

¹⁶ Beji mhan ka tie, Psalm 83:18 tale rẹji Jehova yọle: “Uwẹ  ọkpa hi Ọnọn Ke Okhun Nẹ.” Sẹyẹ, Revelation 15:3 yọle: “Jehova nin Osẹnobulua Nọn Ke Okhun Nẹ, iwẹnna nesẹ kpọnọ gbe, emhin ọhan-ilo ele khin. Ojie ọsi itẹbitẹ, uwedẹ nọn diale bi uwedẹ ẹmhọanta, ọle uwedẹ nesẹ khin.” Ọne ovan, “Ọnọn Ke Okhun Nẹ,” be a re ọle ta? A re ọle ta ghe, Jehova hi ọnọn mhọn ahu nẹ bhi otọ bi okhun. Ebi a re ọne ovan “Ojie ọsi itẹbitẹ,” ta hi, Osẹnobulua imhọn umunhẹn. Psalm 90:2 rẹman ghe, rẹ na bhi ẹdẹdẹmhẹndẹ ha vade, ọle Osẹnobulua mọn da ribhọ. Ọ dẹ yẹ ha ribhọ rẹ ha khian ẹdẹdẹmhẹndẹ. Ọnan ibe yi emhin ọhan-ilo?

¹⁷ Jehova ọkpa Aman nọn man emhin rebhe. Revelation 4:11 yọle: “Jehova nin Osẹnobulua mhan, uwẹ ọkhẹke nọn ha miẹn ọne uyi, ọghọ bi ahu, ranmhude uwẹ man emhin rebhe, ranmhude iho nọnsẹ zẹle nan da man ele, nin ele da  ha nyẹnlẹn.” Gene-gene, Jehova man emhin rebhe, rẹ sẹbhi ene ẹhi ne ribhi okhun, ene ahiẹnhiẹn, ikpẹ-eran kẹke, bi ehẹn ne ribhi ẹkẹ ẹdẹ.

18. Bezẹle nin ẹbho eso da riale ghe ele ida sabọ ha yi ọmọẹ Osẹnobulua? Be iBaibo tale rẹji ọne ẹmhọn nan?

¹⁸ Ẹbho eso ha tie ẹmhọn ihe nọn khua nin Jehova ye, ofẹn ki ha mun ele. Ele ki ha riale, ‘Osẹnobulua mhọn ahu gbe, ọle kpọnọ gbe, ọle bha sikẹ mhan hiehie. Bezẹle nin ẹmhọn mẹn ha da rẹtẹ ọle?’ Inian Osẹnobulua be guanọ nin mhan rẹ ha ghe ọle? Eye! Jehova ho nin ọle sikẹ mhan. Baibo yọle ghe: Osẹnobulua “bha ree bhi eji ọdeọde bhi ẹwẹ mhan ye.” (Acts 17:27) Osẹnobulua ho nin uwẹ sikẹ ọle. Ọle vele ghe ọle dẹ sikẹ uwẹ.​—James 4:8.

19. (a) Be uwẹ ha rẹ sabọ kiẹn ọmọẹ Osẹnobulua yẹ? (b) Ikpẹ nela yẹẹ uwẹ nẹ bhi ẹwẹ ikpẹ nesi Jehova?

¹⁹ Be uwẹ ha rẹ sabọ kiẹn ọmọẹ Osẹnobulua yẹ? Jesu yọle: “Ọnan hi aribhọ ọsi ighegheghe, sade ele dọ ha lẹn uwẹ nin Osẹnobulua ọkpa sẹsẹ ọsi ẹmhọanta, bi ọne uwẹ jele, Jesu Kristi.” (John 17:3) Ahamiẹn uwẹ wo ha luẹ iBaibo, uwẹ ki dọ lẹn iJehova bi Jesu. Bhiriọ, uwẹ ki sabọ ha mhọn iẹnlẹn ọsi ighegheghe. Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan ka luẹ ghe, “Osẹnobulua hi ahoẹmhọn-egbe.” (1 John 4:16) Ọkpakinọn, ọle yẹ mhọn ikpẹ esili ne bunbun ebhebhe. Baibo taman mhan ghe, Jehova mhọn itohan bi ẹkẹ-ẹjẹjẹ, ukpohu ikẹ re ọle, ọle manman mhọn ahoẹmhọn-egbe nọn ibeghe. Osẹ ọsi ẹmhọanta ọle khin. (Exodus 34:6) Ọria nọn mhẹn Jehova khin. Ọle yẹ muegbe nin ọle rẹ rẹhunmhan mhan. (Psalm 86:5) Osẹnobulua mhọn iziẹngbe bi asun-rẹkhan. (2 Peter 3:9; Revelation 15:4) Beji uwẹ ha rẹ ha tie iBaibo, uwẹ ki dọ luẹ emhin ne bunbun rẹji ikpẹ esili nesi Osẹnobulua.

20-22. (a) Be imhan ha rẹ sabọ sikẹ Osẹnobulua yẹ aharẹmiẹn mhan idaghe ọle? (b) Be uwẹ ha lu yẹ sade ẹbho eso bha ho nin uwẹ ha luẹ iBaibo?

 ²⁰ Be uwẹ ha rẹ sabọ sikẹ Osẹnobulua nin uwẹ idaghe yẹ? (John 1:18; 4:24; 1 Timothy 1:17) Uwẹ ha luẹ ẹmhọn iJehova bhi Baibo, uwẹ ki sabọ dọ lẹn ọlẹn nọnsẹn. (Psalm 27:4; Romans 1:20) Beji uwẹ ha rẹ ha luẹ ẹmhọn iJehova ẹghe-ẹghe, uwẹ ki dọ manman ha hoẹmhọn ọlẹn yẹ sikẹ ọle gbera ọnikhẹ.

²¹ Uwẹ ki dọ lẹn ghe, Aba mhan, ọle iJehova khin. (Matthew 6:9) Ọle re iẹnlẹn mhan. Ọle guanọ nin mhan ha nyẹnlẹn bhi uwedẹ nọn mhẹn nẹ. Ọnan hi emhin nin aba nọn mhọn oyẹẹ guanọ nin imọn nesọle. (Psalm 36:9) Bhi ọsi ẹmhọanta, Baibo rẹman mhan ghe, mhan dẹ sabọ ha yi ọmọẹ iJehova. (James 2:23) Jehova nọn man otọ bi okhun ho nin uwẹ ha yi ọmọẹ ọle! Ọnan ibe yi ekpẹn nọn khua?

²² Asabọmiẹn ẹbho eso bha ho nin uwẹ ha luẹ iBaibo. Ofẹn sabọ ha mun ele ghe, uwẹ dẹ sibhi otuẹ nọnsẹ re. Ebi ọ hi ki rẹ dia yẹ, hẹi ranmhude ọria miẹn ghe uwẹ bha yẹ kiẹn ọmọẹ iJehova. Ọle ọmọẹ nọn mhẹn nẹ nin uwẹ ha sabọ ha mhọnlẹn.

23, 24. (a) Bezẹle nọn da khẹke nin uwẹ ha nọọn ọta? (b) Be imhan ha luẹ bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe?

²³ Beji uwẹ ha rẹ ha luẹ iBaibo, emhin eso dẹ ha ribhọ nin uwẹ bha lẹn otọ ọle. Hẹi ji ẹkhọle lo uwẹ rẹ ha nọọn ọta, la nin uwẹ rẹ guanọ urẹkpa. Jesu yọle nin mhan ha mhọn idegbere bii ibhokhan. (Matthew 18:​2-4) Ibhokhan wo nọọn ọta ne bunbun. Osẹnobulua ho nin uwẹ miẹn ewanniẹn rẹji inọnta nesẹ. Bhiriọ, gbẹlokotọ ha luẹ iBaibo nọnsẹn, nin uwẹ da gene ha daghe ẹmhọanta nọn ribhi ebi uwẹ luẹ.​​—Tie Acts 17:11.

²⁴ Uwedẹ nọn mhẹn nẹ nan rẹ luẹ ẹmhọn iJehova hi, nan rẹ ha luẹ iBaibo. Bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe, mhan dẹ luẹ ebezẹle nin Baibo da dikẹ bhi ebe nekẹle rebhe.