1. Be bhọ iho nọnsi Osẹnobulua rẹji mhan nin eria?

OSẸNOBULUA mhọn iho nọn mhẹn rẹji mhan nin eria. Ọle da man Adam bi Eve nin okpea bi okhuo nin ọhẹnhẹn, nin ele ha nyẹnlẹn bhi ogba nọn manman mhọn-ose. Iho nọnsọle hi, nin ele rẹ biẹ imọn, yẹ re ọne otọ nan rebhe kiẹn otọ ọfubhegbe, bi nin ele yẹ ha gbẹloghe ene elanmhẹn.​—Genesis 1:28; 2:​8, 9, 15; fẹ Ebi A Gbẹn Ba Ọle nọnzi 6 ghe.

2. (a) Be imhan rẹ lẹn yẹ ghe, Osẹnobulua dẹ mun iho nọnsọle sẹ? (b) Unan ẹbho nela Osẹnobulua guanọ ne ha nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan? Be ele ha bue sẹ yẹ bhọ?

² Mhan dẹ be sabọ nyẹnlẹn bhi otọ ọfubhegbe ghee? Jehova taman mhan yọle: “Imẹn mhanmhan ọlẹn fo, imẹn dẹ mun ọlẹn sẹ.” (Isaiah 46:​9-11; 55:11) Bhi ọsi ẹmhọanta, ọle dẹ lu emhin nin ọle mhanmhanlẹn. Emhin soso ida sabọ mun ọlẹn mhọnlẹn. Jehova yọle ghe emhin zẹle nin ọle da man ọne otọ nan. Ọle bha man ọlẹn bhi ihoho. (Isaiah 45:18) Ọle ho nin ẹbho ha nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan rebhe. Unan ẹbho nela Osẹnobulua guanọ ne ha nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan? Be ele ha bue sẹ yẹ bhọ? Baibo yọle: “Ene khiale dẹ nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan, ele dẹ nyẹnlẹn bhọ bhi ighegheghe.”​—Psalm 37:29; Revelation 21:​3, 4.

3. Beji a miẹn eria khọnmhọn yẹ yu ẹlẹnan, inọnta nela ọnan ha sabọ re uwẹ ha nọọn?

³ Ọkpakinọn, ẹbho khọnmhọn yẹ yu ẹlẹnan. Sẹyẹ, ẹbho wo khọnlẹn yẹ gbono egbe a bhi eje bunbun. Bhi ọsi ẹmhọanta, ọnan iyi iho nọnsi Osẹnobulua. Bhiriọ, be  sunu? Bezẹle nin emhin da dia inian? Baibo ọkpa ha sabọ re otọ ọle man mhan.

4, 5. (a) Họla noo ẹnyẹn rẹ ne Eve talọ bhi ẹkẹ ogba ọsi Eden? (b) Be ọria esili ha rẹ sabọ kiẹn oyi yẹ?

⁴ Baibo taman mhan ghe, Osẹnobulua mhọn oghian natiọle “Esu bi Ojuu.” Esu da noo ẹnyẹn rẹ ne Eve talọ bhi ogba ọsi Eden. (Revelation 12:9; Genesis 3:1) Ọle da lu ọle nọn diabe ẹnyẹn gene ne Eve talọ.​—Fẹ Ebi A Gbẹn Ba Ọle nọnzi 7 ghe.

⁵ Osẹnobulua be man Esu? Eye! Ẹhi ọkpa nọn ha ribhi okhun bhi ẹghe nin Osẹnobulua rẹ man ọne otọ nan, yẹ mun nin Adam bi Eve, ọle re egbe ọle kiẹn Esu. (Job 38:​4, 7) Be ọnan rẹ sabọ sunu yẹ? Riale! Be ọria esili ha rẹ sabọ kiẹn oyi yẹ? Ẹmhọanta nọn ghe, ọle iyi oyi bhi ẹghe nan rẹ biẹ ọle. Ọkpakinọn, ọ dẹ sabọ kiẹn oyi sade ọle ji emhin nọn iyi ọsi ọle sa ọle bhi ẹlo. Ọle ha manman ha ria ẹmhọn ọne emhin nan, ọne emhin ki manman kie ha sa ọle bhi ẹlo. Ọle ha ki miẹn ọne isẹhoa, ọle ki do ọne emhin re. Bhiriọ, ọle ki re egbe ọle kiẹn oyi.​—Tie James 1:​13-15; fẹ Ebi A Gbẹn Ba Ọle nọnzi 8 ghe.

6. Be ẹhi ọkpa rẹ kiẹn oghian Osẹnobulua yẹ?

⁶ Ọnan hi emhin nọn sunu ji ọne ẹhi nan. Ẹghe nin Jehova rẹ man Adam bi Eve fo, Ọle da taman ele nin ele biẹ vuọn ọne otọ nan. (Genesis 1:​27, 28) Asabọmiẹn ọne ẹhi nan da ha riale, ‘ọkhẹke nin ene ẹbho nan rebhe ha ga imẹn, nin ele rẹ ha ga iJehova!’ Beji ọle rẹ manman ha ria ọne ẹmhọn nan, iriọ emhin nọn khẹke iJehova rẹ manman ha sa ọle bhi ẹlo. Ọne ẹhi nan da ha ho nin ẹbho ha ga ọle. Ranmhude ọnan, ọle da bha ohoghe man Eve rẹ hiẹ ọle. (Tie Genesis 3:​1-5.) Bhiriọ, ọle da kiẹn Esu bi Ojuu, oghian Osẹnobulua.

7. (a) Bezẹle nin Adam bi Eve da yu? (b) Bezẹle nin mhan da dọmanlẹn yẹ yu?

 ⁷ Adam bi Eve bha ka Osẹnobulua ehọ. Ele da le ikpẹ eran nin Osẹnobulua yọle nin ele hẹi le. (Genesis 2:17; 3:6) Ele da lu olukhọ da iJehova. Akizẹbue, ele da yu beji Jehova ka taman ele. (Genesis 3:​17-19) Imọn nin Adam bi Eve biẹ da kiẹn eria olukhọ. Ranmhude ọnan, ele da ha yu. (Tie Romans 5:12.) Nin mhan rẹ lẹn ebi imọn nesi Adam bi Eve rẹ kiẹn eria olukhọ yẹ, bha ji mhan ria ẹmhọn ọne ijiẹmhin nan: Ọria ha re ukpu imiliki rẹ lu ilẹlẹ, be ọne ilẹlẹ ha dia yẹ bhi otọ ọle? Ọ ki ha mhọn iyaman nọn ribhi otọ ọne ukpu imiliki. Iriọ yẹ nọn rẹji Adam bi imọn nesọle. Ẹghe nin Adam rẹ mhọn akan-ehọ da Osẹnobulua, ọle da kiẹn ọria olukhọ. Ranmhude imọn nesi Adam mhan rebhe khin, mhan da yẹ kiẹn eria olukhọ. Ranmhude eria olukhọ mhan rebhe khin, ọle zẹle nin mhan da dọmanlẹn yẹ yu.​—Romans 3:23; fẹ Ebi A Gbẹn Ba Ọle nọnzi 9 ghe.

8, 9. (a) Be Esu guanọ nin Adam bi Eve rẹọ i? (b) Bezẹle nin Jehova bha da wo re ẹjẹje gbono ene sọtẹ bhi obọ ọle a?

⁸ Ẹghe nin Esu rẹ re Adam bi Eve mhọn akan-ehọ da iJehova, ẹghenin ọle rẹ munhẹn ha sọtẹ bhi obọ iJehova. Ọle da ha ho nin ọle re Adam bi Eve rẹọbhọ ghe, ọbhahoghe Osẹnobulua khin, ghe ojie nọn imhẹn nọn bha guanọ ọmhẹn nọnsele, ọle Osẹnobulua khin. Ebi Esu ho nin ọle ta hi, ọ iyi Osẹnobulua ha taman mhan ebi mhan ha lu. Adam bi Eve ha tobele tare emhin ne mhẹn bi emhin ne imhẹn. Bhiriọ, be iJehova ha ki lu yẹ? Ọle ha rẹ sabọ fuẹn ene sọtẹ bhi obọ ọle a. Ọkpakinọn, ọle ha lu iriọ, ọnin dẹ be rẹman ghe, ọbhahoghe Esu khin? Eye.

⁹ Jehova bha wo re ẹjẹje gbono ene sọtẹ bhi obọ ọle a. Ọle da re ẹghe nin eria rẹ tobele gbẹloghe egbe ele. Ọnan dẹ rẹman ghe ọbhahoghe Esu khin, ghe, Jehova lẹn emhin ne ha mhẹn mhan bhi egbe. Mhan dẹ manman zilo nyan ọne ẹmhọn nan bhi uhọnmhọn-ọta nọnzi 11 bhi ọne  ebe nan. Ọne emhin nin Adam bi Eve lu nan, be uwẹ ria ọle yẹ? Ele be lu nọnsẹn nin ele rẹ rẹọ bhi ebi Esu tale, yẹ mhọn akan-ehọ da Osẹnobulua? Emhin rebhe nin Adam bi Eve mhọnlẹn, Jehova rẹ nin ele. Ọle re iẹnlẹn nọn gbale nin ele. Ọle re ije mhọn-ose nin ele dia, bi iwẹnna nọn ha re ele ha sọnyẹnmhẹn. Esu bha sẹ lu emhin esili soso nin ele. Ahamiẹn uwẹ ribhi enin ẹghenin, be uwẹ ha rẹ lu yẹ?

10. Emhin kpataki nela ọdeọde ha tobọle zẹ?

 ¹⁰ Ẹlẹnan nian, ọdeọde ha tobọle zẹ ebi ọle ha lu. Ọdeọde bhi ẹwẹ mhan dẹ zẹ si Jehova ọle da hẹnmhọn nan, la Esu. Mhan ha ji Jehova ha yi Ojie nọnsẹmhan nin mhan hẹnmhọn nan, mhan ki rẹman ghe ọbhahoghe Esu khin. Ọkpakinọn, mhan ha zẹ nin Esu rẹ ha yi ojie nọnsẹmhan, uu da nabhọre (Psalm 73:28; tie Proverbs 27:11.) Bhi ọne agbọn nan ẹlẹnan, ẹbho ne bunbun ihẹnmhọn nin Osẹnobulua. Bhi ọsi ẹmhọanta, ọ iyi Osẹnobulua re ọne agbọn nan khian. Ahamiẹn ọ iyi Osẹnobulua re ọne agbọn nan khian, họla ki re ọle khian?

11, 12. (a) Be bhọ ebi Esu taman iJesu rẹman? (b) Ejela kẹkẹ bhi Baibo rẹman ghe, Esu re ọne agbọn nan khian?

¹¹ Jesu tobọle lẹn ọnọn re ọne agbọn nan khian. Ẹghe ọkpa ribhọ nin Esu rẹ re ejele rebhe ne ribhi ọne agbọn nan bi uyi ne ribhọ man iJesu. Ọle da taman iJesu yọle: “Mẹn dẹ ne ene emhin nan rebhe nin uwẹ sade uwẹ debhẹre ga imẹn.” (Matthew 4:​8, 9; Luke 4:​5, 6) Nọọn egbe ẹ ọne inọnta nan: Ahamiẹn ọ iyi Esu nyan ene ejele ọsi ọne agbọn nan, ọle dẹ be taman iJesu ghe ọle dẹ mun erebhe nanlẹn? Eye. Bhiriọ, Esu nyan ugbẹloghe ọsi ọne agbọn nan rebhe.

¹² Uwẹ sabọ rẹ ha riale: Bezẹle nin Esu ha da ha yi ọnọn gbẹloghe ọne agbọn nan? Ọ ibe yi Jehova nin Osẹnobulua nọn Ke Okhun Nẹ man emhin rebhe? (Revelation 4:11) Bhi ọsi ẹmhọanta, ọle nọn. Ọkpakinọn, Jesu tobọle da yọle ghe, Esu hi “ọnọn gbẹloghe ọne agbọn nan.” (John 12:31; 14:30; 16:11) Paul nin odibo da tie Esu “osẹ ọsi ọne agbọn nan.” (2 Corinthians 4:​3, 4) Sẹyẹ, John nin odibo da gbẹn yọle, “ọria ọbe re ọne agbọn nan khian.”​—1 John 5:19.

13. Bezẹle nin mhan da guanọ agbọn ọsọgbọn?

¹³ Ukpẹdẹ-ukpẹdẹ ọne agbọn nan ki rẹ khọ bhọ. Ugbele bi okhọnlẹn vuọn ije rebhe. Sẹyẹ, eria-eku bi eria-ikpunun wo vuọn ọne agbọn nan. Eria ha rẹ wẹnna kaka nin ele rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi ene emhin ebe nan, ele ida sabọ. Bhi ọsi ẹmhọanta, Osẹnobulua dẹ kẹ dọ re okhọn Armageddon rẹ fuẹn eria ne imhẹn an. Ọle ki mun agbọn ọsọgbọn re, agbọn nin ikhiakhiale da ha ye.​—Revelation 16:​14-16; fẹ Ebi A Gbẹn Ba Ọle nọnzi 10 ghe.

14. Họ bhọ Osẹnobulua zẹle nọn ha yi Ojie bhi Agbejele nọnsọle? Be iBaibo tale rẹji Jesu?

¹⁴ Jehova zẹ iJesu Kristi nin ọle ha yi Ojie ọsi Ejele nọnsọle nọn ribhi okhun. Bhi ikpe ne bunbun ne gbera, Baibo da yọle ghe, Jesu nọn ha gbẹloghe bhi ọfure dẹ ha gbẹloghe rẹ ha khian ighegheghe. (Isaiah 9:​6, 7) Jesu da taman edibo nesọle ghe, nin ele ha nan erọnmhọn nin ọne ugbẹloghe nan vae. Ọle da yọle: “Ji Agbejele nọnsẹ vae. Ji iho nọnsẹ ha sunu bhi ọne otọ nan, beji ọle rẹ ha sunu bhi okhun.” (Matthew 6:10) Bhi uhọnmhọn-ọta nọnzi 8, mhan dẹ luẹ ebi Agbejele nọnsi Osẹnobulua ha rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi ugbẹloghe ọsi ọne agbọn nan yẹ. (Tie Daniel 2:44.) Bhiriọ, Agbejele nọnsi Osẹnobulua ki re ọne otọ nan kiẹn otọ ọfubhegbe nọn manman mhọn-ose.​—Fẹ Ebi A Gbẹn Ba Ọle nọnzi 11 ghe.

15. Be bhọ ọne “otọ ọsọgbọn” mundia nan?

¹⁵ Baibo yọle ghe: “Otọ ọsọgbọn bi okhun ọsọgbọn ribhọ nin mhan khẹ, beji ọle vele. Bhi ẹkẹ enan ikhiakhiale da ha ye.” (2 Peter 3:13; Isaiah 65:17) Ẹgheso, Baibo ha sunu bhi “ọne otọ nan,” ebi ọ tẹmhọnlẹn hi, eria ne nyẹnlẹn bhọ. (Genesis 11:1) Bhiriọ, ọne “otọ ọsọgbọn” nin Baibo  tẹmhọnlẹn mundia nin eria ne hẹnmhọn nin Osẹnobulua. Ele hi eria nin Osẹnobulua nan erọnmhọn nan.

16. Elele nela ẹbho ne ha nyẹnlẹn bhi agbọn ọsọgbọn ha miẹn? Be imhan ha lu nin mhan da sabọ nyẹnlẹn bhi ighegheghe?

¹⁶ Jesu ve ive ghe, ẹbho ne ha nyẹnlẹn bhi agbọn ọsọgbọn nọnsi Osẹnobulua dẹ “miẹn aribhọ ọsi ighegheghe.” (Mark 10:30) Be imhan ha lu nin mhan da sabọ nyẹnlẹn bhi ighegheghe? Huẹan, tie John 3:16 bi 17:3, nin uwẹ rẹ miẹn ewanniẹn rẹji ọne inọnta nan. Bha ji mhan fẹghe ebi Baibo tale rẹji ebi iẹnlẹn ha dia yẹ bhi Agbọn Ọfubhegbe.

17. Be imhan rẹ lẹn yẹ ghe, ọfure dẹ ha ribhi ọne otọ nan rebhe?

¹⁷ Emhin ebe, ozughu, okhọnlẹn bi ugbele iyẹ da ha ribhọ. Ọria ebe soso iyẹ da ha ribhi ọne otọ nan ẹghenin. (Psalm 37:​10, 11) Osẹnobulua ki re “ọkpẹnlẹn ọbhi okhọnlẹn rẹ na bhi ọne otọ agbọn nan rebhe.” (Psalm 46:9; Isaiah 2:4) Ẹbho ne hoẹmhọn Osẹnobulua, yẹ ka ọle ehọ, ele da ha nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan ẹghenin. Ọfure ki ha ribhọ rẹ ha khian ighegheghe.​—Psalm 72:7.

18. Be imhan rẹ lẹn yẹ ghe, egbe dẹ fu mhan rebhe re?

¹⁸ Egbe dẹ fu ẹbho nesi Jehova re. Ẹghe nin ibhokhan Izrẹl rẹ hẹnmhọn nin Osẹnobulua bhi ẹghe ẹdẹlẹ, egbe da fu ele re, ranmhude Osẹnobulua gbega ele. (Leviticus 25:​18, 19) Bhi Agbọn Ọfubhegbe nọn vade, mhan iyẹ da ha mun ofẹn emhin soso la ọria soso. Egbe ki wo fu mhan re!​—Tie Isaiah 32:18; Micah 4:4.

19. Be re imhan rẹọbhọ ghe, ebale dẹ manman vuọn ọne otọ nan?

¹⁹ Ebale dẹ manman vuọn ọne otọ nan. “Ebale dẹ manman vuọn ọne otọ nan; Ọ dẹ kpọfiara a bhi uke oke.” (Psalm 72:16) Jehova nin “Osẹnobulua nọnsẹmhan dẹ nan erọnmhọn nin mhan.” Sẹyẹ, “Emhin nan kọ bhi otọ dẹ mọn nọnsẹn.”​—Psalm 67:6.

20. Be imhan rẹ lẹn yẹ ghe, ọne otọ nan dẹ kiẹn otọ ọfubhegbe?

²⁰ Ọne otọ nan ki kiẹn otọ ọfubhegbe. Ẹbho ki ha  mhọn uwa bi ogba kẹkẹ ne manman mhọn-ose. (Tie Isaiah 65:​21-24; Revelation 11:18.) Ọne otọ nan rebhe ki ha mhọn-ose beji ogba ọsi Eden ka dia. Ẹghe rebhe Jehova ha rẹ ha ne emhin nin mhan guanọ nin mhan. Baibo yọle ghe: ‘Emhin ne yẹẹ emhin ne nyẹnlẹn rebhe, Jehova dẹ taan obọ nọnsọle a rẹ nin ele.’​​—Psalm 145:16.

21. Be imhan rẹ lẹn yẹ ghe, eria bi elanmhẹn dẹ ko ha nyẹnlẹn bhi ọfure?

²¹ Eria bi elanmhẹn ki ha nyẹnlẹn bhi ọfure. Elanmhẹn iyẹ da ha kuan ẹbho. Egbe ki wo fu ibhokhan re. Ele bhọ iyẹ da ha mun ofẹn elanmhẹn ne ha sabọ kuan mhan ẹlẹnan.​—Tie Isaiah 11:​6-9; 65:25.

22. Be iJesu ha lu nin ene khọnmhọn?

²² Ọria soso iyẹ da ha khọnmhọn. Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, ọle da re egbe daan ẹbho ne bunbun. (Matthew 9:35; Mark 1:​40-42; John 5:​5-9) Ọkpakinọn, ẹghe nin Jesu nin Ojie ọsi Agbejele nọnsi Osẹnobulua ha rẹ ha gbẹloghe ọne otọ nan, ọle dẹ re egbe daan ẹbho rebhe. A ida kie ha miẹn ọria nọn ha yọle: “Imẹn khọnmhọn.”​​—Isaiah 33:24; 35:​5, 6.

23. Be Osẹnobulua ha lu nin ẹbho ne yu?

²³ Ene yu ki riọ kpanọ dọ ha nyẹnlẹn. Osẹnobulua ve ive ghe, ọle dẹ riọ ẹbho ne yu kpanọ. “Ariọkpanọ bhi uu dẹ ha ribhọ, ọsi ene khiale bi ene bha khia.”​—Tie John 5:​28, 29; Acts 24:15.

24. Be ọ ha dia uwẹ yẹ bhi egbe rẹ ha nyẹnlẹn bhi Agbọn Ọfubhegbe?

²⁴ Obọ ọsi ọdeọde ọ ki ye nọn rẹ zẹ. Mhan sabọ rẹ zẹ nin mhan rẹ luẹ ẹmhọn iJehova yẹ ga ọle, la, mhan sabọ rẹ ha lu beji ọkhọle mhan guanọ. Ahamiẹn mhan zẹ nin mhan rẹ ga iJehova, ẹghe odalo nọnsẹmhan ki mhẹn an. Ẹghe nin okpea ọkpa rẹ taman iJesu nọn ye ọle re sade ọle yu, Jesu da ve nanlẹn yọle: “Uwẹ dẹ deba mẹn ha ribhi Agbọn Ọfubhegbe.” (Luke 23:43) Bha ji mhan luẹ ẹmhọn iJesu Kristi, bi ebi ọle ha rẹ mun ive nesi Osẹnobulua sẹ yẹ.