1. Ejela mhan ha da sabọ lẹn emhin ne ha sunu bhi ẹghe odalo?

UWẸ be sẹ ka kaehọ iniuz khẹ, nin uwẹ da ha riale, ‘Ejela ọne agbọn nan ki khian?’ Ẹbho eso rẹọbhọ ghe, ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan sire, ranmhude emhin ebe ne wo vuọn ọne agbọn nan ẹlẹnan. Ẹmhọanta ọnan be khin? Emhin be ribhọ nọn ha sabọ rẹkpa mhan lẹn emhin ne ha sunu bhi ẹghe odalo? Ehe. Ẹmhọanta nọn ghe, ọria soso bha lẹn ewiẹ, sokpan, Jehova lẹnmhin. Bhi ẹkẹ iBaibo, ọle iJehova da ji mhan lẹn ebi ẹghe odalo nọnsẹmhan ha diayẹ, bi emhin nọn ha sunu ji ọne agbọn nan bhi ẹghe odalo.​—Isaiah 46:10; James 4:14.

2, 3. Be bhọ etuegbe nesi Jesu ha guanọ nin ele lẹn? Ewanniẹn nela iJesu re nin ele?

² Ẹghe nin Baibo rẹ tẹmhọn ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan, ọ iyi ọkpẹnlẹn ọsi ọne otọ nan ọ tẹmhọnlẹn, sokpan, ọkpẹnlẹn ọsi emhin ebe bi eria ebe ne ribhọ ọ tẹmhọnlẹn. Jesu ji ẹbho lẹn ghe, Agbejele nọnsi Osẹnobulua dẹ gbẹloghe ọne otọ nan rebhe. (Luke 4:43) Etuegbe nesi Jesu da ha guanọ nin ele lẹn ẹghe nin Agbejele nọnsi Osẹnobulua ha rẹ vae. Bhiriọ, ele da nọọn iJesu yọle: “Ẹghela ene emhin nan da rẹ sunu? Be bhọ iyaman nọn da rẹman ghe uwẹ vade, bi iyaman nan da rẹ lẹn ghe ọkike ọsi ọne agbọn nan a ki ye?” (Matthew 24:3) Jesu bha sounun bhi ukpẹdẹ soso, sokpan, ọle da ji ele lẹn emhin ne ha sunu ọkuẹsẹ ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan vae. Emhin nin Jesu yọle ọ dẹ sunu munhẹn ha sunu fo nian.

³ Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ luẹ emhin kẹkẹ ne ha rẹman mhan ghe, ikpẹdẹ ọkike ọsi ọne agbọn nan mhan ki da nyẹnlẹn. Mhan kuẹ sabọ lẹn ebezẹle nin emhin ebe da  kie manman ha khọ ọbhọ, ọkhẹke nin mhan ka lẹn ẹmhọn okhọnlẹn nọn sunu bhi okhun.

4, 5. (a) Be sunu bhi okhun ẹghe nin Jesu wo rẹ la kiẹn Ojie? (b) Be Revelation 12:12 yọle ghe ọ dẹ sunu bhi ọne otọ nan ranmhude a khu Esu vae bhọ?

⁴ Bhi uhọnmhọn-ọta nọnzi 8, mhan da luẹ ghe, ukpe 1914, ọle iJesu kiẹn Ojie bhi okhun. (Daniel 7:​13, 14) Ebe nọnsi Revelation ji mhan lẹn emhin nọn sunu bhi okhun. Ọ yọle: “Okhọnlẹn da sunu bhi okhun: Michael [Jesu] bi ẹhi nesọle da ne ọne ẹkpẹn [Esu] khọnlẹn. Ọne ẹkpẹn bi ẹhi nesọle da yẹ ne ele khọnlẹn.” * Esu bi ẹlinmhin ebe nesọle bha sabọ khọn miotọ bhi ọne okhọn nan. A da khu ele fia bhi okhun vae bhi ọne otọ nan. Ene ẹhi ne ribhi okhun da wo manman ha ghọnghọn. Ẹbho ne ribhi ọne otọ nan kii? Baibo yọle ghe, ẹbho ne ribhi ọne otọ nan dẹ miẹn ọnọghọ. Bezẹle? Ranmhude, ẹkẹ manman ha khọ Ojuu, “ọle lẹnmhin ghe, obhi ẹghe khere ọle ki mhọnlẹn.”​—Revelation 12:​7, 9, 12.

⁵ Ojuu wo manman ha si ọnọghọ bhi ọne otọ nan. Ẹkẹ wo manman ha khọ ọle, ranmhude, ọle lẹnmhin ghe, obhi ẹghe khere ọle ki mhọnlẹn ọkuẹsẹ Osẹnobulua gbe ọle khuelo. Bha ji mhan zilo nyan emhin nin Jesu yọle ọ dẹ ha sunu bhi ikpẹdẹ ọkike ọsi ọne agbọn nan.​—Fẹ Ebi A Gbẹn Ba Ọle nọnzi 24 ghe.

6, 7. Be emhin nin Jesu tale rẹji okhọnlẹn bi ukhunmhun rẹ ha munsẹ yẹ ẹlẹnan?

⁶ Okhọnlẹn. Jesu da yọle ghe: “Agbaẹbho ki ha mun okhọn ji agbaẹbho, agbejele ki ha mun okhọn ji agbejele.” (Matthew 24:7) Ẹbho ne sẹ yu bhi okhọnlẹn rẹ na bhi ukpe 1914 ha vade manman bun gbera ẹbho ne sẹ yu bhi okhọnlẹn a kuẹ sẹbhi ukpe 1914. Ene fẹ emhin ne sunu nẹga bhi ọne agbọn nan yọle ghe, okhọnlẹn sẹ gbono ẹbho ne bun gbera ẹbo iyisẹn  an rẹ na bhi ukpe 1914 ha vade. Ẹbho ne yu bhi okhọnlẹn bhi ẹkẹ ikpe iyisẹn (rẹ na bhi ukpe 1900 rẹ sẹbhi ukpe 2000), ọ re igba ea bun gbera ẹbho ne yu bhi okhọnlẹn bhi ẹkẹ ikpe iyisẹn isinlin nyan uli ọkpa ne gbera a kuẹ sẹbhi ukpe 1900. Ria ẹmhọn ọbalọ bi akhiẹ nin okhọnlẹn sẹ si ji ẹbho ne bunbun.

⁷ Ohanmhẹn. Jesu yọle ghe: “Ukhunmhun ki ha fi.” (Matthew 24:7) Arẹmiẹn ebale wo ha bun ọbhọ gbera ọnikhẹ, ẹbho ne bunbun isẹyẹ miẹn ebale le. Bezẹle? Asabọmiẹn ranmhude ele bha miẹn igho rẹ dẹ, la ele imhọn otọ nin ele ha rẹ mun ugbo. Igho nin ẹbho ne bun gbera ẹbo bhi ijianlẹn uli rẹ le ebale ukpẹdẹ, bha sẹbhi ẹkpa-eva (₦400). Agbotu natiọle World Health Organization yọle ghe, ukpe-ukpe, ibhokhan ne yu ranmhude ele ile ebale nọnsẹn bun gbera ẹbo isẹn.

8, 9. Be emhin nin Jesu tale rẹji otọ-umunvẹa bi emianmhẹn rẹ ha munsẹ yẹ ẹlẹnan?

⁸ Otọ nọn munvẹa. Jesu da yọle ghe: “Otọ-umunvẹa ne khua dẹ ha sunu.” (Luke 21:11) Otọ nọn munvẹa ne manman kaka, ele ki sunu ukpe-ukpe. Rẹ na bhi ukpe 1900 ha vade, ẹbho ne bun gbera ẹbo eva, ele yu ranmhude otọ nọn munvẹa.  Arẹmiẹn ekhẹn azemhinre wo ha ze emhin kẹkẹ egbe dagbare nan rẹ lẹn si otọ dẹ munvẹa, ẹbho ne bunbun sẹ yẹ wo yu ranmhude otọ-umunvẹa.

⁹ Emianmhẹn. Jesu yẹ yọle ghe, emianmhẹn ne bunbun dẹ wo kpọa. Emianmhẹn ebe kẹkẹ nan bha lẹn ẹlo ọle, ele ki wo vuọn eje rebhe nian. Iriọ ọ yẹ rẹ gbono ẹbho ne bunbun an. (Luke 21:11) Arẹmiẹn ekhẹn idọkitọ mhọn ikhunmhun rẹji emianmhẹn kẹkẹ, emianmhẹn ne bunbun yẹ ribhọ nin ele imhọn ikhunmhun ọlẹn. Bhi ọsi ẹmhọanta, ukpe-ukpe ẹbho ne sẹbhi ẹbo ne bunbun rẹ yuno, ranmhude emianmhẹn bii, kansa, emianmhẹn udu, bi otolo. Ọ iyi ọnan ọkpa, bhi ẹkẹ ikpe 40 ne gbera, ọ gbera agba emianmhẹn 30 nin ekhẹn idọkitọ gua otọle kere. A imiẹn ikhunmhun ọsi eso bhi ene emianmhẹn nan.

10. Be emhin nin 2 Timothy 3:​1-5 tale rẹ ha munsẹ yẹ ẹlẹnan?

¹⁰ Bhi 2 Timothy 3:​1-5, Baibo da yọle ghe: “Bhi ẹghe ọkike, ọkakale nọn bha lẹkhẹ nan rẹ khọn, dẹ ha ribhọ.” Paul nin odibo da rẹman ebi  ẹbho ne bunbun ha rẹ ha lu emhin yẹ bhi ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan. Ọle da yọle ghe,

• ẹbho ki ha khu ọsi egbe ele ọkpa

• ẹbho ki ha hoẹmhọn igho

• imọn ki ha mhọn akan-ehọ da ene biẹ ele

• ẹbho ida yẹ ha mhọn asun-rẹkhan

• ẹbho ida yẹ ha mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ

• ẹbho ida yẹ ha sabọ mun egbe ọbhi ibẹẹ

• ẹbho ki ha mhọn ẹkẹ-ukhọmhin, ele ki yẹ ha gbe ugbele

• ẹbho ki hoẹmhọn ọmhẹn-bhi-egbe gbera Osẹnobulua

• ẹbho ki man ha lu ghe Osẹnobulua ele ga, sokpan, ele ihẹnmhọn nanlẹn

11. Beji Psalm 92:7 rẹman, be ha sunu ji eria ọbe?

¹¹ Ẹbho ne bunbun be re inian lu emhin bhi eji uwẹ da nyẹnlẹn? Inian ẹbho ne bunbun rẹ nyẹnlẹn bhi ọne otọ agbọn nan rebhe. Ọkpakinọn, Osẹnobulua dẹ kẹ dọ hẹnhẹn emhin nọnsẹn. Ọle vele ghe: “Ẹghe nin ene wo bhi uhọnmhọn ha rẹ jẹre bọsi ilunmhun,  bi ẹghe nin ene lu emhin ne imhẹn ha rẹ ha bun ọbhọ, ẹghenin a ha rẹ gbe ele khuelo sẹsẹsẹ.”​—Psalm 92:7.

12, 13. Emhin nela iJehova man mhan le bhi ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan?

¹² Baibo da rẹman ghe, bhi ikpẹdẹ ọkike, ọbalọ bi iloya dẹ wo vuọn ọne agbọn nan. Ọkpakinọn, Baibo da yẹ tale ghe, emhin esili dẹ yẹ ha sunu.

¹³ A dẹ manman ha lẹn otọ iBaibo. Daniel nin akhasẹ da gbẹn emhin nọn ha sunu bhi ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan. Ọle da yọle ghe, ilẹnmhin nọn gbale dẹ vuọn ije rebhe. (Daniel 12:4) Osẹnobulua dẹ rẹkpa ẹbho nesọle rẹ manman lẹn otọ iBaibo gbera ọnikhẹ. Jehova wo gene ha lu ọnan, manman nọn, rẹ nabhi ukpe 1914 ha vade. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle taman mhan ebezẹle nin elin nọnsọle da yi emhin kpataki. Ọle yẹ ji mhan lẹn iho nọnsọle rẹji ọne otọ nan. Ọle da yẹ ji mhan lẹn ebi izọese nọnsi Jesu mundia nan, emhin nọn sunu ji eria ne yu, bi ariọkpanọ ọsi ene yu. Mhan da yẹ luẹ kere ghe, Agbejele nọnsi Osẹnobulua, ọle ọkpa ha sabọ re ọnọghọ nesẹmhan kie. Mhan da yẹ luẹ ebi mhan ha lu nin mhan ha da sabọ ha ghọnghọn, bi ebi mhan ha rẹ sabọ ha lu emhin ne yẹẹ Osẹnobulua yẹ. Ọkpakinọn, be bhọ eguọmhandia nesi Osẹnobulua ha re emhin nin ele luẹle lu? Ọta akhasẹ ọbhebhe re ewanniẹn ọbhi ọne inọnta nan.​—Fẹ Ebi A Gbẹn Ba Ọle nọnzi 21 bi 25 ghe.

14. Ejela a da tẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua ẹlẹnan? Hela tẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua ẹlẹnan?

¹⁴ Iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nan da ha lu bhi ọne otọ agbọn nan rebhe. Rẹji ikpẹdẹ ọkike nin mhan da nyẹnlẹn nian, Jesu da yọle: “Ọne ọta nọn mhẹn ọsi Agbejele nan, a dẹ wewe ọle nabhi eji eria hi ki rẹ ha ye bhi ọne otọ nan rebhe.” (Matthew 24:​3, 14) Bhi otọ ne bun gbera 230, ele a da ha tẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua man ẹbho ẹlẹnan. Sẹyẹ, urolo ne bun gbera 700, ọle a yẹ rẹ ha tẹmhọn ọne Agbejele  man ẹbho. Gene-gene, bhi ọne otọ agbọn nan rebhe, Esali Jehova ne na bhi agbaẹbho kẹkẹ vae wo ha rẹkpa ẹbho rẹ ha họn ẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua, bi emhin nin ọne Agbejele ha lu nin mhan. (Revelation 7:9) Ọsọhẹ ele rẹ lu ọle. Arẹmiẹn ẹbho ne bunbun he ele, yẹ ha kpokpo ele beji Jesu tale, emhin soso iribhọ nọn ha zẹ a bha yẹ tẹmhọn Osẹnobulua.​—Luke 21:17.

15. (a) Uwẹ be gene rẹọbhọ ghe, ikpẹdẹ ọkike ọsi ọne agbọn nan mhan ki da nyẹnlẹn? Bezẹle? (b) Be ha sunu ji eria ne hẹnmhọn nin Jehova, bi ene bha hẹnmhọn nanlẹn?

¹⁵ Uwẹ be gene rẹọbhọ ghe, ikpẹdẹ ọkike ọsi ọne agbọn nan mhan ki da nyẹnlẹn? Emhin kẹkẹ nin Baibo yọle e dẹ ha sunu bhi ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan, ele munhẹn ha sunu fo. Bhi obhi ẹghe khere nian, Jehova ki re ọkpẹnlẹn ọbhi iwẹnna itẹmhọn Agbejele. Ẹghenin, ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan ki vae. (Matthew 24:14) Be bhọ hi ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan? Ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan hi, ẹghe nin Osẹnobulua ha rẹ re okhọn Armageddon rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi emhin ebe rebhe. Eria ne bha ka hẹnmhọn nin Jehova bi Ọmọn nọnsọle, Jehova dẹ noo iJesu bi ẹhi nesọle rẹ gbe ele khuelo. (2 Thessalonians 1:​6-9) Ọnan ha ki sunu fo, Esu bi ẹlinmhin ebe nesọle ida yẹ ha hiẹ ẹbho. Ẹbho ne hẹnmhọn nin Osẹnobulua, ne yẹ re obọ ọbhi Ugbẹloghe nọnsọle, dẹ daghe ebi ive nin ọle vele ha rẹ munsẹ yẹ.​—Revelation 20:​1-3; 21:​3-5.

16. Ranmhude ọne agbọn nan dẹ kẹ kpẹn, be bhọ ọkhẹke nin uwẹ lu?

¹⁶ Ọne agbọn nan nin Esu gbẹloghe dẹ kẹ kpẹn. Bhiriọ, ọ wo manman khẹke nin mhan nọọn egbe imhan ọne inọnta nan, ‘Be bhọ ọkhẹke nin mẹn lu?’ Jehova guanọ nin uwẹ manman ha luẹ iBaibo. Ọ bha khẹke nin uwẹ re iluẹmhin iBaibo nọnsẹ ha khiẹnlẹn. (John 17:3) Uzana-uzana Esali Jehova rẹ sikoko, nin ele da rẹkpa ẹbho lẹn emhin ne ribhi Baibo. Dọnmhegbe nin uwẹ rẹ ha yo ene ikolo nan ẹghe-ẹghe. (Tie Hebrews 10:​24, 25.) Uwẹ ha luẹ kere ghe, emhin eso ribhi  iẹnlẹn nọnsẹ nọn khẹke nin uwẹ fidenọ, hẹi ji ofẹn mun uwẹ rẹ fi ele denọ. Ranmhude, uwẹ ha fidenọ bhi ene emhin nan, ikolu nọnsẹ bi ọsi Jehova ki manman ha ziẹn ọbhọ.​—James 4:8.

17. Bezẹle nin ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan ha da kiẹn emhin ọhan-ilo rẹji ẹbho ne bunbun?

¹⁷ Paul nin odibo da yọle ghe, ugbekhuelo ọsi eria ne lu emhin ebe dẹ vae bhi ẹghe nin ẹbho ne bunbun bha re ẹlo ọi, beji oyi rẹ vae bhi ọsasọn. (1 Thessalonians 5:2) Jesu da yọle ghe, ẹbho eso dẹ zẹ nin ele rẹ re ẹlo gbera emhin rebhe ne rẹman ghe, ọkike ọsi ọne agbọn nan mhan ki ye. Ọle da yọle: “Beji ẹghe ọsi Noah ha ye, iriọ ọ da yẹ ha ye bhi ẹghe ọsi Ọmọn nọnsi okpea. Beji ele ha ye bhi ene ikpẹdẹ nin, ọkuẹsẹ ọne Okpamẹn vae, ele da ha le ebale yẹ da anyọn. Ikpea da ha ne ikhuo, a da ha ne ikhuo nin ọdọ. Ọkuẹsẹ ukpẹdẹ nin Noah nabhi ẹkẹ ọne okọ; ele bha gbẹlokotọ ọkuẹsẹ ọne Okpamẹn vae dọ gbono ele rebhe kie, iriọ ẹghe ọsi Ọmọn nọnsi okpea ha yẹ dia.”​—Matthew 24:​37-39.

18. Be iJesu tale nin ọle rẹ sekhae nin mhan?

¹⁸ Jesu da sekhae nin mhan ghe, nin mhan hẹi ji idanyọn-gbe-egbe, ilebale-gbe, bi ikpokpo-egbe ọsi ẹmhọn iẹnlẹn denọ mhan ọkhọle sibhi uwedẹ nọnsi Osẹnobulua re. Ọle da yọle ghe, ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan dẹ re iguaguako vae. Ọle da yẹ yọle ghe, “ọ dẹ de khun ọrebhe ne nyẹnlẹn bhi ọne uke otọ nan rebhe.” Ọle da yẹ yọle: “Bhiriọ, bha ha babegbe yẹ bhii ẹghe rebhe, nin bha da sabọ miuhọnmhọn rẹ gbera ene emhin nan rebhe ne da sunu, bi nin bha da sabọ mundia bhi odalo Ọmọn ọsi okpea.” (Luke 21:​34-36) Bezẹle nọn da khẹke nin mhan re obọ rẹkhan ebi Jesu tale? Ranmhude, obhi ẹghe khere ki kẹre nin Osẹnobulua ha rẹ fuẹn ọne agbọn Esu nan an. Ẹbho ne lu emhin nin Jehova bi Jesu guanọ, ele ọkpa ha miuhọnmhọn bhi ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan. Ele ki ha nyẹnlẹn bhi agbọn ọsọgbọn rẹ ha khian ighegheghe.​—John 3:16; 2 Peter 3:13.