Bezẹle Nọn Da Khẹke Nin Mhan Ha Mhọn Iruduba?

BE HA rẹ sunu sade Daniel nin mhan ka tẹmhọn ọlẹn sẹyẹ ha mhọn iruduba? Ọne iruduba ha be rẹ hinmhin ọlẹn? Ọle ha be sẹyẹ ha ribhi agbọn ẹlẹnan? Ọria soso, rẹ sẹbhi eria ne manman rẹọbhọ ghe iruduba dẹ sabọ rẹkpa ọria nọn khọnmhọn ida sabọ ta emhin nọn sẹ iriọ. Bhi ọsi ẹmhọanta, iruduba iyi ikhunmhun nọn gbe emianmhẹn rebhe.

Ẹghe nan rẹ ha nọọn idọkitọ ọkpa natiọle Nathan Cherney ọta bhi TV, ọle da yọle ghe, ọkhẹke nin ọria fẹkẹle sade ọle taman ọria nọn manman khọnmhọn ghe iruduba dẹ sabọ rẹkpa ọle. Ọle da yẹ yọle: “Ikpea eso ribhọ ne ne ikhuo ele van ranmhude ele riale ghe ikhuo ele bha ha mhọn iruduba sẹ, ọle zẹle nin emianmhẹn nọnsele bha da ka fo. Ẹbho ne bunbun wo rẹọbhọ ghe, ọria nọn khọnmhọn, ọle ha tobọle ria eria esili nọn ha re egbe daan ọlẹn. Ọnan ki re ọne ọria nọn khọnmhọn ha riale ghe, ranmhude ọle bha sabọ ha ria eria esili da egbe ọle, ọle zẹle nin emianmhẹn nọnsọle da ha khọ ọbhọ. Ọ iyi emhin nọn gbale nin mhan rẹ re ẹbho ne khọnmhọn ha ria eria bhi uwedẹ nọn sẹ inian.”

Emianmhẹn gbe ọria ahu sotọ, manman nọn, emianmhẹn nọn bha ka fo. Bhiriọ, ọ ida ha yi emhin esili nin ẹbho ne sikẹ eria ne khọnmhọn rẹ gbo ha zẹ umhẹnlẹn ọbhi itẹ. Ọkpakinọn, ọ be khẹke nin mhan ha riale ghe, iruduba imhọn ebi ọ ha sabọ gbe?

Eye. Dọkitọ nọn rẹkpa ẹbho ne khọnmhọn rẹ sẹyẹ ha ghọnghọn, ọle Nathan Cherney khin. Aharẹmiẹn ghe emianmhẹn nin ọne ọria khọnmhọn imhọn ikhunmhun, la ọne ọria dẹ kẹ yu, ọle ki rẹkpa ọne ọria rẹ ha mhọn ọkhọle nọn lọre rẹ sẹbhi ẹghe nin ọne ọria ha rẹ yu. Dọkitọ ne sẹ iriọ rẹọbhọ ghe emhin esili nọn, nan rẹ rẹkpa ọria nọn khọnmhọn rẹ ha ghọnghọn. Emhin ne bunbun ribhọ ne rẹman ghe iruduba dẹ sabọ rẹkpa ọria nọn khọnmhọn.

Ebi Iruduba Ha Sabọ Lu Nin Mhan

Okpea ọkpa natiọle Dr. W. Gifford-Jones da yọle ghe “iruduba dẹ sabọ rẹkpa ọria rẹ ha mhọn egbe nọn daanlẹn.” Ọle da fẹ ebe kẹkẹ nin ẹbho ne guanọ otọ emhin fẹghe gbẹnlẹn rẹji ebi iruduba ha rẹ sabọ rẹkpa ẹbho ne khọnmhọn emianmhẹn nọn bha ka fo yẹ. Ẹbho ne bunbun rẹọbhọ ghe, ọkhẹke nin ẹbho ne gbẹloghe eria ne khọnmhọn ha rẹkpa ele ha mhọn iruduba bi eghọnghọn. Emhin ọkpa nin ene guanọ otọ emhin fẹghe luẹ kere bhi ukpe 1989, ọle hi ghe, eria ne khọnmhọn ne mhọn iruduba, ele sun nẹ eria ne khọnmhọn ne imhọn iruduba. Ọkpakinọn, emhin nan guanọ otọ ọle kere bhi ẹghe nọn bha ree gbe, bha sabọ rẹman si ẹbho ne mhọn iruduba gene tọ nẹ. Ọrẹyiriọ, a dọ kere ghe, ẹbho ne khọnmhọn ne mhọn iruduba, ele ghọnghọn nẹ. Sẹyẹ, egbe iba ele beji ọ re ba ene imhọn iruduba.

Ene guanọ otọ emhin fẹghe da yẹ fẹghe si ẹbho ne imhọn iruduba, ele kẹ khọnmhọn emianmhẹn udu gbera ẹbho ne mhọn iruduba. Ele da gbẹlokotọ bhi egbe ikpea ne bun sẹbhi 1,300, nin ele rẹ lẹn ene mhọn iruduba bi ene imhọn iruduba bhi ẹwẹ ele. Ikpe igbe ki gbera, ele da kere ghe ebe sẹbhi itue 160 bhi ene ikpea mhọn emianmhẹn udu. Bhi ẹwẹ ọne usun nan, ene bha ha mhọn iruduba da re igba-eva bun gbera ene ha mhọn iruduba. Ranmhude ọne emhin nan nan dọ guanọ otọ ọle kere, dọkitọ ọkpa natiọle Laura Kubzansky da yọle: “Ọnan hi ọsi ọhẹnhẹn nin ene guanọ otọ emhin fẹghe sẹ dọ guanọ otọle kere ghe, ahamiẹn ọria ria eria ne mhẹn, ọ dẹ sabọ rẹkpa ọle nọn hẹi khọnmhọn emianmhẹn udu.

Ene guanọ otọ emhin fẹghe da yẹ kere ghe, ẹbho ne riale ghe idia nin ele ye bha khọ gbe, ele egbe kẹ daan nẹ sade ele lu ọpreshọn. Ele bhọ yẹ kere ghe ẹbho ne mhọn iruduba, ele bhọ yẹ tọ nẹ bhi agbọn. Ele da fẹghe ebi ẹlo nin edọman rẹ ghe idọmanlẹn rẹ rẹso ele yẹ. Ẹghe nan rẹ taman edọman eso, ghe eria ne dọmanlẹn manman mhọn ẹwanlẹn, ene edọman da wo kie manman ha sasa. Egbe nọnsele da wo toto, bọsi ẹbho ne lu isasa-egbe bhi uzana 12!

Bezẹle nin ọkhọle nọn lọre, eghọnghọn, bi iruduba da sabọ rẹkpa ọria rẹ ha mhọn egbe nọn daanlẹn? Asabọmiẹn ghe ekhẹn dọkitọ bi ekhẹn azemhinre bha sẹ sabọ lẹn otọ ebi ọkhọle bi egbe nọnsẹmhan rẹ wẹnna yẹ. Ọrẹyiriọ, emhin nan sẹ guanọ otọle fẹghe rẹkpa ele rẹ lẹn emhin eso. Bhi ọsi ijiẹmhin, okpea ọkpa nọn manman lẹn ẹlo ebi ẹrẹrẹ ọsi ọria rẹ wẹnna yẹ da yọle: “Ahamiẹn ọria mhọn iruduba, nin ọle da yẹ ha ghọnghọn, egbe ki wo fu ọle re. Ọle ida ha kpokpo egbe. Emhin nọn ha sabọ re ọria ha mhọn egbe nọn daanlẹn nọn.”

Arẹmiẹn ghe emhin ọgbọn, ọle ọne ilẹnmhin nan khin rẹji ekhẹn dọkitọ bi ekhẹn azemhinre eso, ọ iyi emhin ọgbọn rẹji ẹbho ne luẹ iBaibo. Ebe sẹbhi ikpe 3,000 ne gbera, Solomon nin ojie da gbẹn ọne ẹmhọn nan ọbhi Baibo. Ọle da yọle: “Ikhunmhun esili, ọle ọkhọle nọn sọnyẹnmhẹn khin, Ọkpakinọn, ọkhọle nan denyẹnyẹn re ahu fo ọria bhọ.” (Proverbs 17:22) Enan bha yọle ghe ikhunmhun nọn ha sabọ gbe emianmhẹn rebhe, ọle ọkhọle nọn ghọnghọn khin. Ọkpakinọn, ọ yọle ghe ikhunmhun esili nọn ha sabọ rẹkpa ọria nọn.

Bhi ọsi ẹmhọanta, sade ikpikhunmhun ọsaje, ọle iruduba gene khin, dọkitọ ne bunbun ha rẹ ha ne ọle nin eria nin ele gbẹloghe. Sokpan, ọ iyi ẹbho ne khọnmhọn ọkpa iruduba ha sabọ rẹkpa.

Ebi Iruduba Rẹ Rẹkpa Mhan Yẹ bhi Iẹnlẹn

Ene guanọ otọ emhin fẹghe dọ kere ghe ẹbho ne mhọn iruduba, ele emhin kiọnlẹn nan nẹ bhi iẹnlẹn. Ele lu nọnsẹn nẹ bhi isiku, bhi iwẹnna, bi eji ọ ki rẹ ha khin nin ele ye. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe nin ene guanọ otọ emhin fẹghe rẹ gbẹlokotọ bhi egbe ikhuo eso ne runẹ, ele da kere ghe, ene rẹọbhọ ghe ele dẹ wo runẹ nọnsẹn, ele gene wo lu nọnsẹn nẹ. Ele bhọ da lu nọnsẹn gbera ebi eria ne man ele emhin riale ele dẹ sabọ lu sẹ. Bezẹle nin iruduba da sabọ re iriọ re ahu nin ọria?

Ene guanọ emhin fẹghe da sabọ luẹ emhin ne bunbun bhi egbe ẹbho ne imhọn iruduba. Ebe gbera ikpe 50 nian, ele da kere ghe eria bi elanmhẹn dẹ sabọ ha riale ghe, ele imhọn ebi ele ha sabọ lu nin ele rẹ rẹkpa egbe ele. Bhi ọsi ijiẹmhin, ele da ne eria eso ọbhi eji ele da ha họn usomhin nọn khọ bhi ehọ. Ele da taman ene eria ghe emhin eso ribhọ nin ele ha re obọ piẹn, nin ele hẹi yẹ họn ọne usomhin. Gene-gene, ene ẹbho bha yẹ ha họn ọne usomhin ẹghe nin ele rẹ re obọ piẹn ọne emhin.

Ele da yẹ taman usun ẹbho ebhebhe emhin nin ele taman usun nin ọhẹnhẹn. Sokpan, ene eria nan rẹ piẹn ebi a taman ele nin ele piẹn, ele da sẹyẹ ha họn ọne usomhin. Ranmhude ọnan, egbe da lọ ele. Ene bunbun bhi ẹwẹ ọne usun nan bha yẹ rẹọbhọ ghe ele dẹ sabọ lu emhin soso nin eje rebhe rẹ fure. A ki rẹ kie dọnmhẹn ele ẹdẹ ọbhebhe, ele bha yẹ muegbe nin ele rẹ lu emhin soso. Ele da taman egbe ele ghe ele bha miẹn ebi ele ha sabọ lu. Sokpan, eso bhi ẹwẹ ele bha ji egbe lọ ele. Ele da sẹyẹ wo ha dọnmhegbe.

Ọkpa bhi eria ne rẹkpa guanọ ene ẹmhọn nan da ha yi dọkitọ ọkpa natiọle Martin Seligman. Ranmhude emhin nin ọle miẹn, ọle da zẹ nin ọle rẹ manman luẹ ebi iruduba rẹ rẹkpa ẹbho yẹ. Ọle da ha guanọ nin ọle lẹn ebi ẹbho ne imhọn iruduba rẹ ria eria yẹ. Ọle da kere ghe, ahamiẹn ghe ẹbho ghe egbe bii ẹbho ne ida sabọ rẹkpa egbe ele, egbe iẹnlẹn ki wo lọ ele. Ele iyẹ da lu ọkpa lu eva. Ọle da yẹ yọle: “Ikpe 25 nin mẹn sẹ rẹ luẹ ọne ẹmhọn nan rẹ mẹn dọ lẹn ghe, ahamiẹn ẹbho riale ghe, ele tobele si emhin ọbe nọn sunu ji ele, la, emhin ọbe dẹ sẹyẹ wo ha sunu ji ele aharẹmiẹn ele dọnmhegbe, iriọ emhin ọbe ha rẹ wo ha sunu bhi iẹnlẹn nọnsele gbera ọria nọn bha riale iriọ.”

Ẹbho ne bunbun sabọ yẹ ha riale ghe ilẹnmhin ọgbọn khọnan. Sokpan, ọ iyi ilẹnmhin ọsọgbọn rẹji ẹbho ne luẹ iBaibo. Ghe ebi Baibo tale: “Uwẹ ha ji egbe lọ uwẹ bhi ẹghe nin uwẹ rẹ ribhi ọnọghọ, ahu nọnsẹ ki dia khere.” (Proverbs 24:10) Bhi ọsi ẹmhọanta, Baibo ji mhan lẹn ghe iria-eria ne imhẹn dẹ sabọ gbe mhan ahu sotọ. Be uwẹ ha lu nin uwẹ rẹ sabọ khọn iria-eria ne gbe ahu, yẹ ha mhọn iruduba?

[Adudu]

Iruduba dẹ sabọ rẹkpa mhan bhi uwedẹ ne bunbun