1. Be ọkhẹke nin ọria lu sade ọle guanọ nin ọle miẹn ọnojie ọsi Persia?

JI A man yọle ghe uwẹ da ha nyẹnlẹn bhi otọ iPersia bhi ebe sẹbhi ikpe 2,500 ne gbera. Uwẹ da ha khian agbaẹbho ọsi Shushan bhi eji ọnojie dia nin uwẹ dọ nanlẹn talọ. Sokpan, uwẹ dẹ ka mundia fo nin ọle ka re otọ nin uwẹ rẹ dọ miẹn ọlẹn ọkuẹsẹ uwẹ sabọ nanlẹn talọ. Ahamiẹn uwẹ wo bu ọle re sade ọle bha ka re otọ nin uwẹ, uwẹ dẹ sabọ re uhọnmhọn nọnsẹ fia!—Esther 4:11.

2. Be iJehova guanọ nin mhan rẹ ha nanlẹn talọ yẹ?

² Ọ wo ti mhan bhọ ghe Jehova bha diabe ojie ọsi Persia! Arẹmiẹn Jehova khua okhun gbera ojie rebhe ne ribhi ọne otọ nan, ọle re otọ nin mhan rẹ nanlẹn talọ bhi ẹghe nọn hi ki rẹ khin. Arẹmiẹn Jehova mhọn elin-ovan bii, Aman Nọn Ke Okhun Nẹ, Ọnọn Mhọn Ahu Nẹ, bi Ebeanlẹn Nọn Ke Okhun Nẹ, ọle yẹ guanọ nin mhan ha tie ọle “Aba.” (Matt. 6:9) Ọ wo rẹ imhan ghọnghọn rẹ lẹn ghe Jehova guanọ nin mhan ha ghe ọle bii Aba nin mhan ha sabọ sikẹ!

3. Bezẹle nin mhan ha da sabọ tie iJehova “Aba” mhan? Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

³ Mhan dẹ sabọ tie iJehova “Aba” ranmhude, ọle re iẹnlẹn nin mhan. (Ps. 36:9) Ranmhude ọle hi Aba mhan, ọkhẹke nin mhan ha hẹnmhọn nanlẹn. Mhan ha hẹnmhọn nanlẹn, mhan ki miẹn erọnmhọn ne bunbun bhi obọ ọle. (Heb. 12:9) Ọkpa bhi ene erọnmhọn hi, aribhọ ọsi ighegheghe nin mhan ha nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan la bhi okhun ẹlinmhin. Mhan sẹ yẹ wo miẹn erọnmhọn kẹkẹ ẹlẹnan nian. Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan uwedẹ nin Jehova rẹ yi Aba rẹji mhan nian bi ebezẹle nin mhan da rẹọbhọ ghe Jehova ida fikeke gbe mhan bhi ẹghe odalo. Sokpan, bha ji mhan ka zilo nyan ebezẹle nọn da khẹke nin mhan lẹn sẹbhọ ghe Jehova wo manman hoẹmhọn mhan, ghe ọle dẹ rẹkpa mhan.

4. Bezẹle nọn da nọghọ ẹbho eso rẹ ha ghe iJehova bii Aba?

⁴ Ọ be nọghọ uwẹ rẹ ha ghe Osẹnobulua bii Aba? Ẹbho eso sabọ rẹ ha riale ghe mhan iyi emhin soso bhi ẹlo nọnsi Jehova. Ọ nọghọ ele rẹ rẹọbhọ ghe ẹmhọn ele dẹ sabọ rẹtẹ Osẹnobulua. Ọkpakinọn, Aba mhan nin Jehova iguanọ nin mhan ha rẹ ẹlo nọn dia iriọ ghe ọle. Ọle hi ọnọn re iẹnlẹn nin mhan. Sẹyẹ, ọle guanọ nin mhan deba ọle ha mhọn ikolu nọn dinmhin. Ọnan hi emhin nin Paul nin odibo ha taman ẹbho ne ha ka ọle ehọ bhi Athens ẹghe nin ọle rẹ taman ele ghe, Osẹnobulua bha ree bhi eji ọdeọde ye. (Acts 17:24-29) Beji ọmọn rẹ bu ene biẹ ọle, nin ọle da ne ele zilo, iriọ Osẹnobulua yẹ rẹ guanọ nin mhan ha bu ọle re ha nanlẹn talọ.

5. Be imhan miẹn luẹ bhi okha ọsi obhio mhan ọkpa nin okhuo?

⁵ Ọ yẹ nọghọ ẹbho ebhebhe rẹ ha ghe iJehova bii Aba, ranmhude aba nọn biẹ ele imhọn oyẹẹ bi ẹjẹjẹ da ele. Obhio mhan ọkpa nin okhuo da yọle: “Aba nọn manman to, nọn imhọn oyẹẹ, ọle aba mẹn ha khin. Ranmhude ọnan, ẹghe nin mẹn rẹ munhẹn ha luẹ iBaibo, ọ da ha nọghọ mẹn rẹ sikẹ Osẹnobulua ranmhude iBaibo tie ọle ‘Aba.’ Ọkpakinọn, ẹghe nin mẹn ki rẹ dọ manman lẹn iJehova, emhin rebhe da fidenọ.” Ahamiẹn iriọ ọ yẹ dia uwẹ bhi egbe, lẹn sẹbhọ ghe uwẹ dẹ yẹ sabọ dọ manman sikẹ iJehova yẹ ha ghe ọle bii Aba nọn mhẹn nẹ.

6. Beji Matthew 11:27 rẹman, be iJehova lu nin ọle rẹ rẹkpa mhan ha ghe ọle bii Aba?

⁶ Ọta nin Jesu tale bi emhin nin ọle lu dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ ha ghe iJehova bii Aba nọn mhọn oyẹẹ. Ọnan zẹle nin Jehova da gbẹn ene ọta bi ene emhin nin ọle lu ọbhi Baibo nin mhan miẹn tie. (Tie Matthew 11:27.) Ranmhude iJesu manman re egbe khọkhọ Aba ọle, ọle da sabọ yọle: “Ọria nọn irẹ khin nọn daghe mẹn, yẹ daghe Aba mẹn.” (John 14:9) Jesu wo manman ha tie iJehova Aba. Bhi ebe nọnsi Matthew rẹ sẹbhi John, ọ sẹbhi igba 165 nin Jesu tie iJehova “Aba.” Bezẹle nin Jesu da re iriọ ha tie iJehova Aba? Ranmhude, ọle guanọ nin ẹbho rẹọbhọ ghe Aba nọn mhọn oyẹẹ, ọle iJehova khin. —John 17:25, 26.

7. Be imhan miẹn luẹ rẹji Jehova bhi uwedẹ nin ọle rẹ ne Ọmọn nọnsọle lu emhin?

⁷ Bha ji mhan zilo nyan ebi mhan luẹle rẹji Jehova bhi uwedẹ nin ọle rẹ nin Jesu lu emhin. Jehova wo ha ka iJesu ehọ ẹghe nin Jesu rẹ ha nan erọnmhọn. Ọle da yẹ wo ha re ewanniẹn ọbhi ene erọnmhọn. (John 11:41, 42) Bhi ẹkẹ ọnọghọ nin Jesu ha ye rebhe, ọle da wo ha daghe oyẹẹ bi urẹkpa nọnsi Aba ọle bhi egbe ọle.—Luke 22:42, 43.

8. Uwedẹ nela Jehova rẹ re ebi Jesu guanọ nanlẹn?

⁸ Jesu da rẹman ghe Jehova hi ọnọn re iẹnlẹn nanlẹn yẹ gbega ọle ẹghe nin ọle rẹ yọle: “Ọne Aba zẹle nin mẹn da nyẹnlẹn.” (John 6:57) Jesu wo mun udu nyan Aba ọle nin Jehova. Jehova da yẹ wo ha re ebi ọle guanọ bhi iẹnlẹn nanlẹn. Ọne ke okhun nẹ hi, Jehova da rẹkpa ọle nin urẹọbhọ nọnsọle hẹi wẹghẹ a.—Matt. 4:4.

9. Uwedẹ nela Jehova rẹ rẹman iJesu ghe Aba nọn mhọn oyẹẹ ọle khin?

⁹ Ranmhude Aba nọn mhọn oyẹẹ Jehova khin, ọle da ji Jesu lẹn ghe, Ọle nin Aba ọle re ọle bhi ikeke. (Matt. 26:53; John 8:16) Arẹmiẹn ghe ọ iyi ọkakale rebhe Jehova gbega iJesu nin ọle hẹi miẹn, Ọle da rẹkpa ọle rẹ ziẹngbe ene ọkakale. Jesu lẹnmhin ghe ọkakale nin ọle ye dẹ kẹ fo. (Heb. 12:2) Jehova da ha re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nin Jesu nan ji ọle, Ọle da ha re ebi Jesu guanọ nanlẹn, man ọle emhin, yẹ gbega ọle. Jehova da lu enan rebhe nin ọle rẹ rẹman iJesu ghe ẹmhọn ọlẹn rẹtẹ ọle. (John 5:20; 8:28) Bha ji mhan zilo nyan ebi Jehova nin Aba mhan rẹ gbega mhan yẹ bhi ene uwedẹ nan.

10. Beji Psalm 66:19, 20 rẹman, be iJehova rẹ rẹman yẹ ghe, ọle hoẹmhọn mhan?

¹⁰ Jehova họn erọnmhọn nọnsẹmhan. (Tie Psalm 66:19, 20.) Jehova bha guanọ nin mhan ha riale ghe erọnmhọn nin mhan nan ji ọle bun gbe; ọle guanọ nin mhan ha nan erọnmhọn ji ọle ẹghe rebhe. (1 Thess. 5:17) Mhan dẹ sabọ nan erọnmhọn ji Jehova bhi ẹghe nọn hi ki rẹ khin la bhi eje ọ hi ki rẹ khin nin mhan ye. A ida gbo miẹn ghe ọle bha ka mhan ehọ; ọle dẹ wo họn erọnmhọn nin mhan nan ji ọle. Ahamiẹn mhan lẹn sẹbhọ ghe Jehova họn erọnmhọn nesẹmhan, mhan ki sabọ sikẹ ọle nọnsẹn. Ọkpa bhi eria ne gbẹn ebe iPsalms da yọle: “Mẹn hoẹmhọn iJehova ranmhude ọle họn urulu nọnsẹmhẹn.”—Ps. 116:1.

11. Be iJehova rẹ re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nesẹmhan yẹ?

¹¹ Jehova iwo gheghe ka mhan ehọ sade mhan nan erọnmhọn, ọle re ewanniẹn ọbhi ene erọnmhọn. John nin odibo da yọle ghe, emhin nọn hi ki rẹ khin nin mhan bhii Jehova le, nọn diẹn mun iho nọnsọle, ọle dẹ họnmhin. (1 John 5:14, 15) Asabọmiẹn ghe Jehova ida wo re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nesẹmhan bhi uwedẹ nin mhan mun ọkhọle ọi. Sokpan, ọle lẹn ebe ha mhẹn mhan bhi egbe nẹ. Bhiriọ, ẹgheso ọle ida re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nesẹmhan, ọle ki ha guanọ nin mhan mundia nin ẹghe eso gbera fo ọkuẹsẹ ọle wanniẹn mhan.—2 Cor. 12:7-9.

12-13. Uwedẹ nela Jehova rẹ re ebi mhan guanọ nin mhan?

¹² Jehova ne ebi mhan guanọ nin mhan. Jehova yẹ lu emhin nin ọle taman aba rebhe nin ele ha lu. (1 Tim. 5:8) Ọle ne emhin nin imọn nesọle guanọ nin ele. Ọle iguanọ nin mhan ha kpokpo egbe ba ebale nin mhan ha le, ikpọn nin mhan ha yọ la uwa nin mhan ha dia i. (Matt. 6:32, 33; 7:11) Ranmhude Aba nọn mhọn oyẹẹ Jehova khin, ọle da mhanmhanlẹn nan miẹn ghe emhin rebhe nin mhan guanọ sẹ mhan obọ bhi ẹghe odalo.

¹³ Ọnọn lu uhọnmhọn emhin nẹ hi, Jehova ne emhin ne ha rẹkpa mhan rẹ deba ọle ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn nin mhan. Ọle ji mhan lẹn unan ọria nin ọle khin bhi Baibo, iho nesọle, ebezẹle nin mhan da nyẹnlẹn bi ebi ẹghe odalo nọnsẹmhan ha dia yẹ. Ọle da noo ene biẹ mhan bi ibhio mhan rẹ rẹkpa mhan luẹ ẹmhọn ọlẹn. Ọle noo ewanlẹn bhi agbotu bi ibhio mhan nin mhan ko ga rẹ ha rẹkpa mhan rẹ ha yi imọẹ ọle. Yẹ deba ọnin, Jehova noo ikolo oga nin mhan deba ibhio mhan yo rẹ re adia nin mhan. Ene uwedẹ nan bi uwedẹ ebhebhe, ọle Jehova rẹ re oyẹẹ man mhan.—Ps. 32:8.

14. Bezẹle nin Jehova da re adia nin mhan? Uwedẹ nela ọle rẹ lu ọle?

¹⁴ Jehova man mhan emhin. Mhan bha diabe iJesu nin egbe gba nan. Bhiriọ, Jehova re adia nin mhan sade mhan bha lu nọnsẹn. Ọnan hi uwedẹ ọkpa nin Jehova rẹ man mhan emhin. Baibo taman mhan yọle: “Eria nin Jehova hoẹmhọnlẹn, ele ọle re adia nan.” (Heb. 12:6, 7) Uwedẹ kẹkẹ Jehova rẹ re adia nin mhan. Bhi ọsi ijiẹmhin, emhin nin mhan tiele bhi Baibo, la ebi mhan họn bhi ikolo oga dẹ sabọ dia mhan ọbhi uwedẹ. Jehova dẹ yẹ sabọ noo ene ewanlẹn bhi agbotu rẹ re adia nin mhan. Uwedẹ nọn hi ki rẹ khin nin Jehova rẹ dia mhan, ọle re ọle man mhan ghe ọle hoẹmhọn mhan.—Jer. 30:11.

15. Uwedẹ nela Jehova rẹ gbega mhan?

¹⁵ Jehova rẹkpa mhan rẹ ziẹngbe ọkakale. Beji aba nọn hoẹmhọn imọn nesọle rẹ gbega ene imọn bhi ẹghe ọkakale, iriọ Jehova yẹ rẹ gbega mhan bhi ẹghe ọkakale. Ọle noo ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle rẹ gbega mhan bhi obọ emhin nọn hi rẹ khin, nọn ha sabọ de idobolo ọbhi ikolu nin mhan bi ọle ko mhọnlẹn. (Luke 11:13)  Jehova sẹyẹ rẹkpa mhan sade emhin kpokpo mhan bhi ọkhọle. Ọle re ikhuaẹloghe nọn mhẹn an nin mhan nọn ha rẹkpa mhan rẹ sabọ ziẹngbe ọnọghọ kẹkẹ nin mhan miẹn nian. Bhi ọsi ijiẹmhin, emhin ebe ha rẹ sunu ji mhan nian, bhi ẹghe odalo, Aba mhan dẹ re ọle sibhi mhan bhi egbe re. Mhan lẹnmhin ghe ọkakale nọn hi rẹ khin nin mhan miẹn ẹlẹnan ida tọ. Ọkpakinọn, erọnmhọn nin mhan ha miẹn bhi obọ iJehova dẹ ha ribhọ rẹ sẹbhi ighegheghe.—2 Cor. 4:16-18.

16. Be sunu ẹghe nin Adam rẹ gbobọra uhi nọnsi Aba ọle?

¹⁶ Ahamiẹn ghe mhan ria eria nyan uwedẹ nin Jehova rẹ lu emhin ẹghe nin Adam bi Eve rẹ sọtẹ da ọle, mhan ki lẹn sẹbhọ ghe ọle hoẹmhọn mhan. Ẹghe nin Adam rẹ gbobọra uhi nọnsi Jehova, ọle bi imọn nin ọle ha biẹ bha yẹ ha yi ọkpa bhi azagba-uwa nọnsi Jehova. (Rom. 5:12; 7:14) Ọkpakinọn, Jehova da lu emhin nin ọle rẹ rẹkpa ele.

17. Be iJehova lu yẹ ẹghe nin Adam rẹ gbobọra uhi nọnsọle?

¹⁷ Arẹmiẹn Jehova re oya nọn khẹke Adam nanlẹn, ọle bha fi ikeke gbe imọn nesi Adam. Ọle da ve ive ghe imọn nesi Adam dẹ kie sabọ dọ deba azagba-uwa nọnsọle. (Gen. 3:15; Rom. 8:20, 21) Ọle da je iJesu re nin ọle dọ re iẹnlẹn nọnsọle rẹ zọese nin mhan, nin ọne ive nan da sabọ munsẹ. Ọnan wo rẹman ghe Jehova gene manman hoẹmhọn mhan.—John 3:16.

18. Be imhan rẹ lẹn yẹ ghe, Jehova dẹ miẹn mhan ọbhi egbe aharẹmiẹn ghe mhan fiobọdọn?

¹⁸ Arẹmiẹn ọ bha gba nin mhan fo, Jehova ighe mhan bii ihẹ, ọle guanọ nin mhan dọ deba azagba-uwa nọnsọle. Ahamiẹn ghe mhan fiobọdọn, Jehova ida wo fi ikeke gbe mhan, ọle mun ọkhọle bhọ ghe mhan dẹ fikie bu ọle. Jesu da tẹmhọn okha ọsi ọmọn nọn yulua. Ọne okha da rẹ rẹman ebi Jehova rẹ hoẹmhọn mhan yẹ bọsi aba nọn hoẹmhọn imọn nesọle.  (Luke 15:11-32) Ọne aba nin Jesu tẹmhọnlẹn bhi ọne okha nan da mun ọkhọle ọbhọ ghe ọne ọmọn dẹ fikie vae. Ẹghe nin ọne ọmọn ki rẹ fikie vae, ọne aba ọle da wo miẹn ọle ọbhi egbe. Iriọ yẹ nọn rẹji mhan ẹlẹnan. Ahamiẹn ghe mhan fiobọdọn, nin mhan fikie bu iJehova re, ọkhẹke nin mhan ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe Jehova nin Aba mhan nọn mhọn oyẹẹ dẹ miẹn mhan ọbhi egbe.

19. Be iJehova ha rẹ hẹnhẹn emhin nin olukhọ nọnsi Adam ria a yẹ?

¹⁹ Jehova dẹ hẹnhẹn emhin rebhe nin olukhọ nọnsi Adam ria a. Ẹghe nin Adam rẹ gbobọra uhi nọnsi Jehova fo, Jehova da mhanmhanlẹn ghe ọle dẹ ne ẹbho ne bun sẹbhi 144,000 ha khian okhun, nin ele dọ deba iJesu gbẹloghe bhi enin. Bhi ẹkẹ agbọn ọsọgbọn nọn vade, ele bi iJesu dẹ rẹkpa ẹbho ne ga iJehova nọnsẹn rẹ dọ kiẹn eria ne gbale. Jehova ha ki re obhi ẹghe nin Esu rẹ dọnmhẹn ele fo, ọle ki re iẹnlẹn ọsi ighegheghe nin ene bha rẹkhan Esu. Ẹghenin, Jehova ki wo ha ghọnghọn ghe, imọn nesole ne nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan dọ ha yi eria nin egbe gba nan. Ọne ẹghe nan dẹ wo ha yi ẹghe eghọnghọn!

20. Uwedẹ nela iJehova sẹ rẹ rẹman mhan ghe ọle manman hoẹmhọn mhan? Be imhan ha zilo nyan bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle egbe?

²⁰ Jehova wo rẹman ghe ọle hoẹmhọn mhan. Ọle hi Aba nọn mhẹn nẹ. Ọle họn erọnmhọn nesẹmhan, yẹ rẹkpa mhan miẹn emhin nin mhan guanọ bhi iẹnlẹn. Ọle man mhan emhin yẹ rẹkpa mhan. Ọle yẹ mhanmhan iẹnlẹn ọsi ighegheghe khẹ mhan bhi ẹghe odalo. Ọ manman ti mhan bhọ rẹ lẹn ghe Aba mhan nin Jehova wo manman hoẹmhọn mhan yẹ gbẹloghe mhan! Bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe, mhan dẹ zilo nyan ebi mhan nin imọn nesọle ha rẹ yẹ rẹman ghe mhan hoẹmhọn Aba mhan nin Jehova.