1, 2. Ibhude nela ribhi Hebrews 13:4?

Ọ TI mhan bhọ rẹ ha re ogẹn ji Jehova. Ọle ọkhẹke nin mhan ha re ogẹn nan. Ọle ve ive ghe ọle dẹ yẹ re ekpẹn ne mhan lu emhin. (1 Sam. 2:30; Prov. 3:9; Rev. 4:11) Ọle guanọ nin mhan yẹ ha mun ekpẹn nin ẹbho, bọsi ẹbho ne gbẹloghe. (Rom. 12:10; 13:7) Rẹ deba ọnan, ọkhẹke nin mhan ha mun ekpẹn nin ibọdọ bi ireokhuo.

² Paul nin odibo da yọle: “Bha ji ibọdọ bi ireokhuo ha yi emhin nin bha rebhe mun ekpẹn nan. Ọria soso hẹi fa ibẹd ọsi ibọdọ bi ireokhuo a, ranmhude, Osẹnobulua dẹ bhu ene gboghẹ ohiẹn.” (Heb. 13:4) Ọi yi ojẹ Paul ha zẹ ẹghe nin ọle rẹ ta ene ọta nan. Ibhude ọle ha re nin Kristiẹn ghe nin ele ji ibọdọ bi ireokhuo ha yi emhin nọn ghanlẹn bhi ẹlo nọnsele. Uwẹ be ghe ibọdọ bi ireokhuo bii emhin nọn ghanlẹn, manman nọn ibọdọ bi ireokhuo nọnsẹ sade uwẹ sẹ bọdọ la re okhuo?

3. Emhin kpataki nela Jesu tale rẹji ibọdọ bi ireokhuo? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe.)

³ Ahamiẹn ẹlo nọn ghanlẹn uwẹ rẹ ghe ibọdo bi ireokhuo, ibo nọnsi Jehova bi Jesu uwẹ ye. Jesu wo ha ghe ibọdọ bi ireokhuo bii emhin nọn ghanlẹn. Ẹghe nin ekhẹn iPharisee rẹ dọ nọọn ọlẹn  ẹmhọn isọebea (divorce), ọle da taman ele emhin nin Osẹnobulua tale rẹji ibọdọ bi ireokhuo nin ọhẹnhẹn. Jesu da yọle: “Ranmhude ọnan, okpea ki ze aba ọle bi inen ọlẹn obọ, ele veva ki dọ kiẹn efun okpa. . . . Bhiriọ, ebi Osẹnobulua dien kugbe, oria soso hẹi waa ọle a.”—Tie Mark 10:2-12; Gen. 2:24.

4. Be Osẹnobulua guanọ nin ibọdọ bi ireokhuo dia yẹ?

⁴ Jesu da re ene ọta nan rẹ rẹman ghe Osẹnobulua mun ibọdọ bi ireokhuo gbọ, ghe ọbha khẹke nin eria ne bọ egbe fo, van egbe obọ. Osẹnobulua bha taman Adam bi Eve ghe ele dẹ sọebea sade a ki zẹbue. Bhi ibọdọ bi ireokhuo nin ọhẹnhẹn, itue eva Osẹnobulua kugbe. Iriọ ọkhẹke nọn sẹyẹ dia.

5. Be uu rẹ reso ibọdọ bi ireokhuo yẹ?

⁵ Ẹghe nin Adam ki rẹ lu khọlọ, emhin kẹkẹ da munhẹn ha sunu ji mhan nin eria. Ọkpa bhọ hi, uu. Ọnan wo rẹso ibọdọ bi ireokhuo. Paul nin odibo da gbotọle fanọan ghe, ahamiẹn ọria yu, ọkhuo ọle la ọdọ ọle sabọ rẹ bọdọ la re okhuo ọbhebhe.—Rom. 7:1-3.

6. Be uhi nin Osẹnobulua gbe nin ibhokhan Izrẹl rẹ rẹkpa mhan lẹn ẹlo nin Osẹnobulua rẹ ghe ibọdọ bi ireokhuo yẹ?

⁶ Bhi uhi nin Osẹnobulua gbe nin ibhokhan Izrẹl, ọle da re emhin ne bunbun man rẹji ibọdọ bi ireokhuo. Ọle da re ẹghe nin okpea rẹ ha re okhuo nọn bun gbera ọkpa. Ọkuẹsẹ Osẹnobulua gbuhi nin ele, ikpea bhọ ki ka ha ne ikhuo ne bun gbera ọkpa. Ọkpakinọn, Osẹnobulua da re ọne uhi rẹ gbega ikhuo bi ibhokhan. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn okpea re igbọn bhi okhuo fo, akizẹbue ọle da yẹ dọ re okhuo ọbhebhe, ọne ọle ka re dẹ sẹyẹ ha yi okhuo ọle. Osẹnobulua da yọle nin ọne okpea sẹyẹ ha gbega ọle yẹ gbẹloghe ọle. (Ex. 21:9, 10) Arẹmiẹn ọi yi uhi nin Osẹnobulua gbe nin ibhokhan Izrẹl mhan rẹkhan ẹlẹnan, ọne uhi wo rẹman mhan ghe ibọdọ bi ireokhuo manman ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova. Ọnan dẹ wo rẹkpa mhan ha re ẹlo nọn ghanlẹn rẹ ghe ibọdọ bi ireokhuo.

7, 8. (a) Be uhi nin Osẹnobulua gbe nin ibhokhan Izrẹl tale rẹji isọebea beji a re gbẹn ọlẹn ọbhi Deuteronomy 24:1? (b) Ẹlo nela Osẹnobulua rẹ ghe isọebea?

⁷ Be ọne uhi tale rẹji isọebea? Arẹmiẹn Osẹnobulua iguanọ nin okhuo bi ọdọ van egbe obọ, ọle da ji ibhokhan Izrẹl da ha khu okhuo ele fia sade ele daghe emhin nọn bha gba bhi egbe one okhuo. (Tie Deuteronomy 24:1.) Arẹmiẹn ọne uhi bha wo rẹman ebi ene emhin ne bha gba khin, asabọ miẹn emhin ẹkhọle ọ ha tẹmhọnlẹn, ọi wo gheghe yi emhin khere khere nin ele lu rẹ rahi ọdọ ele. (Deut. 23:14) Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, ibhokhan iJew ne bunbun ki wo ha khu ikhuo ele kua ranmhude obhi emhin khere nọn iki rẹ sunu. (Matt. 19:3) Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan bha ho nin mhan re egbe khọkhọ ele.

⁸ Malachi nin akhasẹ wo rẹman ebi Jehova rẹ ghe ibọdọ bi ireokhuo yẹ. Ọne ẹghe nan, ibhokhan Izrẹl ki ha khu ikhuo ele bhi isi ọdọ. Asabọ miẹn ele lu ọnan nin ele da sabọ dọ re ọmanmhẹn ọbhebhe nọn iga iJehova. Malachi da ji mhan lẹn ẹlo nin Jehova rẹ ghe ọne ẹmhọn nan, ọ yọle: “Isọebea sọnọn mẹn.” (Mal. 2:14-16) Ọnan diẹn mun ebi Osẹnobulua ka ta bhi ibọdọ bi ireokhuo nin ọhẹnhẹn, ghe okpea dẹ sun rẹkhan okhuo ọle, ele veva ki dọ ha yi efun ọkpa. (Gen. 2:24) Jesu wo re obọ ọbhi ebi Aba ọle ta. Jesu da yọle ghe ebi Osẹnobulua dien kugbe, oria soso hẹi waa ọle a.—Matt. 19:6.

9. Be iJesu re ọta nọn ribhi Mark 10:11, 12 ta?

⁹ Ọria sabọ rẹ ha nọọn yọle, ‘Emhin be ribhọ nọn ha zẹ nin Kristiẹn ha da sọebea yẹ do re okhuo ọbhebhe?’ Ghe ebi Jesu ta rẹji isọebea: “Ọria nọn irẹ khin nọn khu okhuo  ọle fia yẹ dọ re okhuo obhebhe gboghẹ da ọne okhuo. Sẹyẹ, okhuo nọn iki rẹ khin nọn sọ ebea yẹ dọ bọ ọdọ ọbhebhe, ọne okhuo gboghẹ.” (Mark 10:11, 12; Luke 16:18) Ọnan rẹman ghe, ekpẹn nọn khua, ọle iJesu ha mhọn nin ibọdọ bi ireokhuo. Ọle guanọ nin eria ebhebhe yẹ ha lu iriọ. Ahamiẹn okpea khu okhuo ọle nọn bha lu ọkpa lu eva sibhi uwa re dọ re okhuo ọbhebhe, ọne okpea gboghẹ. Sẹyẹ, okhuo nọn sibhi isi ọdọ ọle nọn bha lu ọkpa lu eva re dọ bọ ọdọ ọbhebhe, ọne okhuo gboghẹ. Ẹmhọanta nọn ranmhude, isọebea bha wo gheghe kpẹn ibọdọ bi ireokhuo ọsi ọria. Bhi ẹlo nọnsi Osẹnobulua, efun ọkpa ele sẹyẹ khin. Jesu yẹ rẹman ghe, ahamiẹn okpea khu okhuo ọle nọn bha lu ọkpa lu eva fia, ọnan dẹ sabọ re ọne okhuo gboghẹ. Be ọnan ha rẹ sunu yẹ? Ẹghe ẹdẹlẹ bhi otọ Izrẹl, okhuo nan khu sibhi isi ọdọ rẹ ki ha guanọ nin ọle bọ ọdọ ọbhebhe nin ọle da miẹn ọria nọn da ha gbẹloghe ọle. Igboghẹ ọnan khin.

10. Be ha sunu nin okpea la okhuo ha da sabọ sọebea yẹ dọ re ọria ọbhebhe?

¹⁰ Jesu tẹmhọn ebe ha sabọ kpẹn ibọdọ bi ireokhuo. Ọle da yọle: “Mẹn taman bha ghe, ọria nọn irẹ khin nọn khu okhuo ọle nọn bha gboghẹ fia [Greek, por·neiʹa] dọ re okhuo ọbhebhe, oghe ọle gbe.” (Matt. 19:9) Jesu yẹ ta ọne ọta nan bhi ọta nin ọle ta bhi uki oke. (Matt. 5:31, 32) Bhi ene ọta nan veva nin Jesu ta, ọle da sounun bhi ẹmhọn ‘igboghẹ.’ Igboghẹ hi, sade okpea bi okhuo ne iyi okhuo bi ọdọ ko nowẹ, sade okpea bi okpea ko nin egbe nowẹ, sade okhuo bi okhuo ko nin egbe nowẹ, la sade ọria nin elanmhẹn nowẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn okpea nọn re okhuo dọ nin okhuo ọbhebhe nowẹ, okhuo ọne okpea dẹ sabọ zẹ si ọle dẹ sọebea la si ọle ida sọebea. Ahamiẹn ghe ọne okhuo sọebea, bhi ẹlo nọnsi Osẹnobulua, ele veva iyẹ yi okhuo bi ọdọ.

11. Be ha sabọ re okhuo la ọdọ miẹn ghe ọle bha sọebea aharẹmiẹn ọnọnkẹle gboghẹ?

¹¹ Jesu bha tale ghe oko nọn ghe okhuo bi ọdọ dẹ sọebea sade ọkpa bhi ẹwẹ ele gboghẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn ghe ọne okpea gboghẹ, ọne okhuo sabọ rẹ sẹyẹ sun rẹkhan ọlẹn ranmhude ọle sẹyẹ hoẹmhọn ọlẹn, bi ranmhude ọle muegbe nin ọle rẹ rẹhunmhan  ọlẹn. Sẹyẹ, ahamiẹn ghe ọle bha yẹ kie bọdọ beji ọle sọebea fo, ọle dẹ miẹn ọnọghọ kẹkẹ bhi egbe. Bhi ọsi ijiẹmhin, họla ha ki ha gbẹloghe ọle? Họla ha ki ha nanlẹn nowẹ? Ahiẹ ida be hiẹ mun ọlẹn? Be isọebea ha rẹ rẹso imọn nesọle yẹ? Ọ dẹ be lẹkhẹ nan rẹ bẹẹ ele wanre bhi oga ẹmhọanta sade ele sọ ebea? (1 Cor. 7:14) Bhi ọsi ẹmhọanta, ọdọ la ọkhuo nọn ho nin ọle so ebea ranmhude ọnọnkẹle gboghe, dẹ miẹn ọnọghọ kẹkẹ.

12, 13. (a) Be iGomer rẹ ne ọdọ ọle nin Hosea lu emhin yẹ? (b) Bezẹle nin Hosea da kie re iGomer re bhi uwa? Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ọnan?

¹² Ijiẹmhin ọsi Hosea nin akhasẹ wo rẹman ebi Osẹnobulua rẹ ghe ibọdọ bi ireokhuo yẹ. Osenobulua da taman iHosea nin ọle dọ re okhuo natiọle Gomer, nọn ha kiẹn agbilẹ yẹ re agbilẹ rẹ biẹ imọn. Ọle da biẹ ọmọn okpea nin Hosea. (Hos. 1:2, 3) Akizẹbue, Gomer da biẹ ọmọn okhuo bi ọmọn okpea. Asabọ miẹn igboghẹ nin ọle lu ọ rẹ biẹ ele. Arẹmiẹn Gomer wo ha gboghẹ, Hosea bha khu ọle fia. Akizẹbue, ọle da tobọle zi Hosea obọ, ọle da dọ kiẹn igbọn. Sẹyẹ, Hosea da dọ guanọ ọle re ọle re bhi uwa. (Hos. 3:1, 2) Jehova noo ebe sunu ji Hosea rẹ rẹman uwedẹ nin ọle rẹ ha rẹhunmhan igboghẹ ọsi ibhokhan Izrẹl. Be imhan ha miẹn luẹ bhi ọnan.

¹³ Ahamiẹn ọkpa bhi ẹwẹ okhuo bi ọdọ gboghẹ, ọnọnkẹle ki tobọle ria ẹmhọn ebi ọle ha lu. Beji Jesu tale, ọle dẹ sabọ khu ọbhọ nin ọle rẹ sọebea. Sẹyẹ, ọle sabọ rẹ rẹhunmhan ọnọn gboghẹ. Ọiyi emhin ọbe sade ọ rẹhunmhan ọlẹn. Yere ghe, Hosea sẹyẹ re okhuo ọle nin Gomer vae bhi uwa. Ẹghe nin Gomer rẹ kie vae, ọbha khẹke nin ọle ne okpea ọbhebhe nowẹ. Hosea bha wo kie ha ne Gomer nowẹ ẹjẹje. (Hos. 3:3, ftn.) Ọkpakinọn, asabọ miẹn ọle kie ha nanlẹn nowẹ a ki zẹbue. Ọnan da rẹman ghe Osẹnobulua muegbe nin ọle rẹ miẹn ẹbho nesọle ọbhi egbe yẹ ha nin ele lu emhin beji ọka dia khẹ. (Hos. 1:11; 3:3-5) Be ọnan rẹ rẹtẹ ibọdọ bi ireokhuo yẹ ẹlẹnan? Ahamiẹn okpea la okhuo kie ha nin okhuo ọle la ọdọ ọle nọn gboghẹ nọwẹ, ọnan rẹman ghe ọle rẹhunmhan ọlẹn. (1 Cor. 7:3, 5) Bhiriọ, ọle iyẹ da sabọ sọebea. Ele ki ha rẹkpa egbe rẹ ha ghe ibọdọ bi ireokhuo beji Jehova rẹ ghe ọle.

14. Be ha sabọ sunu bhi ibọdọ bi ireokhuo beji 1 Corinthians 7:10, 11, tale?

¹⁴ Ọkhẹke nin Kristiẹn rebhe ha re ẹlo nọn ghanlẹn rẹ ghe ibọdọ bi irẹokhuo beji Jehova bi Jesu rẹ ghe ọle. Ọkpakinọn, ranmhude ọbha gba nin mhan fo, asabọ miẹn eso bha ha re ọne ẹlo nan ghe ọle. (Rom. 7:18-23) Bhiriọ, ọ bha han mhan ilo ghe Kristiẹn eso bhi ore nin ọhẹnhẹn da ha mhọn ọnọghọ bhi ibọdọ bi ireokhuo nọnsele. Ikhuo eso sẹyẹ ha sibhi isi ọdọ ele re arẹmiẹn ghe Paul nin odibo gbẹn ghe nin okhuo hẹi sibhi isi ọdọ ọle re.—Tie 1 Corinthians 7:10, 11.

15, 16. (a) Aharẹmiẹn ghe ẹmhọn zegbere bhi ẹwẹ okhuo bi ọdọ, be ọkhẹke nin ele ha mhọn bhi ọkhọle? Bezẹle? (b) Be ọnan rẹ rẹso okhuo bi ọdọ nin ọkpa bhi ẹwẹ ele iyi ọkpa bhi Esali Jehova yẹ?

¹⁵ Paul bha gbotọle fanọan ebe ha re ikhuo sibhi isi ọdọ ele re. Ọkpakinọn, ọi yi oghẹ ọdọ ele gbe. Ranmhude, sade ọdọ ele gboghẹ nọn, ele rẹ sabọ khu ọbhọ nin ele sọ ebea yẹ kie bọ ọdọ ọbhebhe. Paul da taman ele ghe, okhuo nọn sibhi isi ọdọ re, ọle iyẹ da sabọ bọ ọdọ ọbhebhe, ghe nin ele fikie bu ọdọ ele. Bhiriọ, bhi ẹlo nọnsi Jehova, okhuo bi ọdọ ele sẹyẹ khin. Paul da re adia nin okhuo bi ọdọ ghe, ahamiẹn ọria soso bha gboghẹ bhi ẹwẹ ele, nin ele dọnmhegbe ta ẹmhọn nọn iki rẹ zegbere ọbhi ekpẹn. Ele veva sabọ rẹ bu ewanlẹn bhi ẹkẹ agbotu nin ene ewanlẹn da sabọ rẹkpa ele. Ene ewanlẹn ki re iBaibo rẹ re adia nin ele, ele ida ha deba ibo soso bhi ọne ẹmhọn.

¹⁶ A ha ki miẹn ghe ọne okhuo la ọne okpea iyi ọkpa bhi Esali Jehova kii? Ahamiẹn ghe  ẹmhọn zegbere bhi uwa, ọ be khẹke nin ele van egbe obọ? Yere ghe Baibo tale ghe, emhin nọn ha sabọ re okhuo bi ọdọ sọebea hi, sade ọkpa bhi ẹwẹ ele gboghẹ. Ọkpakinọn, Baibo bha tẹmhọn emhin ne ha zẹ nin okhuo bi ọdọ ha da van egbe obọ. Paul da gbẹn yọle: “Ahamiẹn okhuo mhọn ọdọ nọn iribhi oga ẹmhọanta, ọbha khẹke nin ọne okhuo ze ọdọ ọle obọ, sade ọne ọdọ ọle ho nin ọle ha re ọle nyẹnlẹn.” (1 Cor. 7:12, 13) Ọne adia nan yẹ wo rẹso mhan ẹlẹnan.

17, 18. Bezẹle nin ibhio mhan eso da sẹyẹ ne okhuo ele la ọdọ ele dia aharẹmiẹn ghe ele miẹn ọnọghọ?

¹⁷ Ẹghe eso, ikpea ne iga Jehova ki rẹman ghe ele iyẹ guanọ nin ele deba okhuo ele ha nyẹnlẹn. Ọle ki ha gbe okhuo ọle, rẹ sẹbhọ ghe, iẹnlẹn ọsi ọne okhuo ki ha ribhi okhẹnan. Asabọ miẹn ghe ọle ki he nin ọle rẹ ha gbẹloghe azagba-uwa nọnsọle, la ọle ki mun ikolu nin okhuo ọle bi iJehova ko mhọnlẹn ọbhi okhẹnan. Emhin ha dia inian, ikhuo eso ki riale ghe, uwedẹ nin ọne okpea rẹ lu emhin rẹman ghe ọne okpea iyẹ guanọ nin ọle re okhuo ọle ha nyẹnlẹn, ghe, ebi ọne okpea irẹ ta, ele ho nin ele van obọ. Ọkpakinọn, ikhuo eso ne yẹ ribhi ọnọghọ nọn dia inian, sẹyẹ wo ziẹngbe ọle. Ele yẹ wo guanọ uwedẹ nin ele ha rẹ re emhin dia nọnsẹn. Bezẹle?

¹⁸ Aharẹmiẹn ele van egbe obọ, okhuo bi ọdọ ele sẹyẹ khin. Mhan dọ luẹ kere ghe ele dẹ miẹn ọnọghọ eso sade ele van egbe obọ. Paul nin odibo tẹmhọn emhin ọbhebhe nọn zẹle ọbha khẹke nin okhuo bi ọdọ van egbe obọ. Ọ da gbẹn yọle: “Ọdọ nọn iribhi oga ẹmhọanta ki dọ kiẹn ọnọn khiale ranmhude okhuo ọle, iriọ yẹ nọn rẹji okhuo nọn iribhi oga ẹmhọanta, ọle dẹ dọ kiẹn ọnọn khiale ranmhude ọdọ ọle, ọi da yi iriọ, imọn nesẹbha ki ha yi imọn ne bha khia, ejayenan nian, ele ikhiamhin.” (1 Cor. 7:14) Ibhio mhan ne bunbun sẹyẹ deba okhuo ele la ọdọ ele ha nyẹnlẹn aharẹmiẹn emhin manman nọghọ. Ele tale ghe, iziẹngbe nin ele ha mhọnlẹn wo dia, ranmhude, okhuo ele la ọdo ele vae dọ deba ele bhi oga ẹmhọanta.—Tie 1 Corinthians 7:16; 1 Pet. 3:1, 2.

19. Bezẹle nin ibọdọ bi ireokhuo ọsi ene ga iJehova da kiẹọnlẹn?

¹⁹ Jesu re adia nin mhan bhi ẹmhọn isọebea, Paul nin odibo da re adia nin mhan bhi ẹmhọn ivan-egbe-obọ. Ele veva guanọ nin mhan ha re ẹlo nọn ghanlẹn rẹ ghe ibọdọ bi ireokhuo. Ibọdọ bi ireọkhuo ọsi ẹbho ne bunbun bhi agbotu nọnsi Jehova ẹlẹnan wo kiẹọnlẹn. Asabọ miẹn eso ribhi agbotu nọnsẹ. Ene ikpea wo hoẹmhọn ikhuo ele, ene ikhuo wo sun rẹkhan ọdọ ele. Ene azagba-uwa nan wo rẹman ghe emhin nọn ghanlẹn ibọdọ bi ireokhuo khin bhi ẹlo nọnsi ele. Emhin eghọnghọn nọn ghe, ẹbho ne bunbun bhi ọne otọ nan rẹman ghe ẹmhọanta Baibo tale bhi eji ọ da yọle: “Ranmhude ọnan, okpea ki zi aba ọle bi inẹn ọlẹn obọ, ọle ki sun rẹkhan okhuo ọle, ele veva ki dọ ha yi efun ọkpa.”—Eph. 5:31, 33.