1, 2. Bezẹle nọn da yi emhin ẹwanlẹn nin mhan rẹ ka Osẹnobulua ehọ ahamiẹn mhan mhanmhan ebi mhan ha re iẹnlẹn nọnsẹmhan lu? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe.)

AHAMIẸN elasẹre uwẹ khin, asabọ miẹn ẹbho ne bunbun sẹ wo re ibhude nin uwẹ rẹji ebi uwẹ ha rẹ nyẹnlẹn iẹnlẹn nọnsẹ yẹ. Ene ẹbho sabọ ha yi ene man uwẹ emhin bhi isiku la ẹbho ebhebhe. Ele ki ha si uwẹ ọbhọ nin uwẹ yo isiku nọn khua, la nin uwẹ rẹ iẹnlẹn nọnsẹ ha khu ọbhi ẹfe. Ọkpakinọn, ibhude ikẹ Jehova re nin uwẹ. Jehova guanọ nin uwẹ gbẹlokotọ nọnsẹn bhi emhin nan man uwẹ le bhi isiku, ranmhude, ene emhin dẹ rẹkpa ẹ miẹn ebi uwẹ ha rẹ gbẹloghe egbe bhi ẹghe odalo. (Col. 3:23) Ọkpakinọn, ọle lẹnmhin ghe, ranmhude elasẹre uwẹ khin, isẹnan uwẹ ha mhanmhan ebi uwẹ ha re iẹnlẹn nọnsẹ lu. Bhiriọ, ọle re adia ne bunbun nin uwẹ, ne ha gbega ẹ yẹ rẹkpa ẹ nyẹnlẹn bhi uwedẹ nọn ha re ọle ha ghọnghọn bhi ọne ẹghe ọkike nan.—Matt. 24:14.

² Hẹi yelea ghe Jehova lẹn ebe de vade bhi ẹghe odalo. Ọle lẹn ẹghe nin ọne agbọn nan ha rẹ kpẹn. (Isa. 46:10; Matt. 24:3, 36) Sẹyẹ, ọle lẹn mhan nọnsẹn. Ọle lẹn ebe ha rẹ mhan miẹn ọkhọnlẹn bi eghọnghọn bhi iẹnlẹn. Ọle yẹ lẹn ebe ha  gbe mhan eghọnghọn sotọ. Bhiriọ, ẹbho ha re adia nọn bha diẹn mun adia nọnsi Osẹnobulua nin mhan, ẹwanlẹn iribhi ọne adia aharẹmiẹn ọ diabe adia nọn ha wẹnna.—Prov. 19:21.

3, 4. Be sunu ji Adam, Eve bi imọn nin ele bie ranmhude adia nọn bha gba nin ele re ehọ ọi?

³ Ẹghe nin Esu rẹ dọ nin Eve talọ bhi ogbe ọsi Eden, ọle ibhude nọn imhẹn rẹ munhẹn. Ọle da re ibhude nin Eve ghe, ẹghọnghọn nọnsọle bi ọsi ọdọ ọle dẹ tuẹn okhun sade ele ribhi ọsi-ele-obọ-ele. (Gen. 3:1-6) Bhi ọsi ẹmhọanta, ọsi egbe ọle, ọle Esu ha khu. Ọle guanọ nin Adam, Eve bi imọn nin ele ha biẹ sibhi oga nọnsi Jehova re ha ga ọle. Ọkpakinọn, emhin soso iribhọ nin Esu sẹ lu nin ele. Jehova hi ọnọn re emhin rebhe nin ele mhọn nin ele. Emhin bọsi, ogbe nin ele ha ye, egbe nọn gbale nin ele ha mhọnlẹn, bi iẹnlẹn ọsi ighegheghe nin ele ha mhọn.

⁴ Ọba bhi egbe a ghe, Adam bi Eve da fi ikeke gbe Osẹnobulua. Bhiriọ, ele bha yẹ deba ọle ha mhọn ikolu. Ele da ha le oya, ọkike ọle, ele da yu. Imọn nin ele biẹ da yẹ miẹn ọne oya nan bhi egbe. (Rom. 5:12) Ẹlẹnan nian, ẹbho ne bunbun sẹyẹ wo fi ikeke gbe Osẹnobulua. Ele guanọ nin ele ha nyẹnlẹn beji ọ rẹ ghọn ele. (Eph. 2:1-3) Ọbalọ nin ene ẹbho nan miẹn rẹman ghe, gene gene, ẹwanlẹn iribhi adia soso nọn bha diẹn mun adia nọnsi Osẹnobulua.—Prov. 21:30.

5. Be iJehova ha mhọn bhi ọkhọle arẹmiẹn ẹbho ne bunbun fi ikeke gbe ọle? Ebi Jehova ha mhọn bhi ọkhọle gene sunu ẹlẹnan?

⁵ Ọrẹyiriọ, Jehova lẹn sẹbhọ ghe, ẹbho eso, rẹ sẹbhi ene elasẹre, dẹ dọnmhegbe nin ele lẹn ọlẹn yẹ ha ga ọle. (Ps. 103:17, 18; 110:3) Jehova wo hoẹmhọn ene ẹbho nan! Ahamiẹn uwẹ deba ene ẹbho, uwẹ ki ha mhọn eghọnghọn bhi iẹnlẹn, ranmhude emhin esili ne bunbun nin Jehova rẹ nan erọnmhọn nin uwẹ. (Tie Psalm 103:5; Prov. 10:22) Mhan dẹ zilo nyan eso bhi ene emhin esili nan. Ele hi, ebale oriọn, imọẹ esili, emhin ne gbale nan re iẹnlẹn khu, bi isẹhoa ọsaje.

6. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha khu ọbhi emhin oriọn? Be iJehova rẹ rẹkpa mhan miẹn ene emhin oriọn nan yẹ?

⁶ Ọi yi uwedẹ nin Jehova rẹ man elanmhẹn ọle rẹ man mhan. Ọle man mhan beji mhan ha da sabọ ha khu ọbhi emhin oriọn. Ọle ọkpa ọnọn ha sabọ rẹkpa mhan miẹn ene emhin oriọn nan. (Matt. 4:4) Mhan ha ka ọle ehọ, mhan ki miẹn eghọnghọn, ẹwanlẹn, bi ilẹn-otọ-emhin. Jesu bhọ yọle ghe, “eghọnghọn hi ọsi ẹbho ne lẹn ghe ọkhẹke nin ele khu ọbhi emhin oriọn.” (Matt. 5:3) Baibo bi ebe nin “ọne ọguọmhandia nọn mhọn ẹwanlẹn nan gba ẹkẹ ọle” gbẹn ji mhan, ọle iJehova noo rẹ rẹkpa mhan miẹn ene emhin oriọn nan. (Matt. 24:45) Ebale oriọn ene ebe nan khin, ranmhude, ele rẹkpa mhan mun urẹọbhọ bi ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn ziẹn, beji ebale rẹ mun mhan egbe ziẹn. Ebale oriọn nin mhan mhọnlẹn wo kpọa!—Isa. 65:13, 14.

7. Be ebale oriọn nin Jehova re nin mhan ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ?

⁷ Ebale oriọn nin Osẹnobulua re nin mhan dẹ sabọ rẹkpa mhan ha mhọn ẹwanlẹn yẹ ria eria nọnsẹn. Ọnan ki gbega mhan bhi emhin ne bunbun. (Tie Proverbs 2:10-14.) Bhi ọsi ijiẹmhin, ọ dẹ rẹkpa mhan lẹn iman-emhin ohoghe nin ẹbho man. Iman-emhin ohoghe bọsi agbọn-eranlẹn, la igho bi ẹfe dẹ rẹkpa mhan miẹn eghọnghọn bhi iẹnlẹn. Ọne ẹwanlẹn nan dẹ yẹ rẹkpa ẹ nẹ bhi emhin ne ha si ikuan-egbe ji uwẹ. Bhiriọ, dọnmhẹgbe nin uwẹ ha mhọn ọne ẹwanlẹn nan, bi nin uwẹ yẹ sabọ ha ria eria nọnsẹn. Bhiriọ, uwẹ ki dọ kere ghe, Jehova  hoẹmhọn ẹn, ghe, emhin ne mẹn nẹ bhi iẹnlẹn ọle guanọ nin uwẹ ha mhọnlẹn.—Ps. 34:8; Isa. 48:17, 18.

8. Bezẹle nọn da khẹke nin uwẹ sikẹ Osẹnobulua nian? Be ọnan ha rẹ rẹkpa ẹ yẹ bhi ẹghe odalo?

⁸ Ọne agbọn Esu nan dẹ kẹ miẹn ugbekhuelo. Ẹghenin, Jehova ọkpa la sabọ gbega mhan yẹ re ebi mhan guanọ nin mhan, bhi ọsi ijiẹmhin, ebale nin mhan ha le. (Hab. 3:2, 12-19) Gene gene, ọne ẹghe nan nian ọkhẹke nin mhan sikẹ Aba mhan nọn ribhi okhun yẹ manman ha mun udu tẹ ọle. (2 Pet. 2:9) Uwẹ ha lu iriọ, emhin nọn iki rẹ ha sunu, uwẹ ki sabọ lu bi David nọn yọle: “Jehova mẹn mun ọbhi odalo nọnsẹmhẹn ẹghe rebhe. Ranmhude ọle ribhi obọ-era nọnsẹmhẹn, emhin soso ida mun mẹn lueghe.”—Ps. 16:8.

9. (a) Be John 6:44 yọle Jehova lu? (b) Be imhan ha sabọ ta aharẹmiẹn ọsi ọhẹnhẹn mhan miẹn ene imhan ko ga?

⁹ Ẹbho nin Jehova daghe emhin esili bhi egbe nọnsele, ele ọle si vae bhi oga nọnsọle. (Tie John 6:44.) Ahamiẹn ọsi ọhẹnhẹn uwẹ sẹ miẹn ọria nọn iribhi oga ẹmhọanta, uwẹ ida sabọ yọle uwẹ lẹn ọne ọria. Asabọ miẹn elin ọlẹn bi ebi ọle diaye bhi egbe ọkpa uwẹ lẹnlẹn. Ọkpakinọn, uwẹ ha miẹn ọria nin bha ko ga iJehova bhi ọsi ọhẹnhẹn, aharẹmiẹn agbaẹbho ọbhebhe ọle na vae, uwẹ dẹ sabọ yọle uwẹ lẹn ọlẹn. Ọle dẹ yẹ sabọ yọle ọle lẹn ẹn.

10, 11. Emhin kpataki nela ene ga iJehova mhọnlẹn? Be ọnan rẹ yi elele ji ele yẹ?

¹⁰ Aharẹmiẹn ọsi ọhẹnhẹn uwẹ miẹn ọria nin bha ko ga, osukpa uwẹ ha wo rẹ lẹn ghe ibha veva ko mhọn emhin kpataki nọn kokhun nẹ. Ọne emhin hi, ẹmhọanta nin Jehova man mhan le. (Zeph. 3:9) Bhiriọ, uwẹ lẹn urẹọbhọ ọsi ọne ọria rẹji Osẹnobulua, uwedẹ nọn gbale nin ọle rẹ nyẹnlẹn, ikhuaẹloghe nọnsọle, bi ẹmhin ebhebhe. Ọne ọria yẹ lẹn urẹọbhọ nọnsẹ. Gene gene, enan hi emhin kpataki nọn khẹke nin mhan lẹn rẹji eria, ranmhude, ele ha rẹ mhan sabọ gba ẹkẹ ọria. Bhiriọ, mhan ki sabọ nin ọne ọria ha mhọn ikolu nọn dinmhin.

¹¹ Ọiyi ojiẹ sade a yọle ghe mhan ne ga iJehova mhọn imọe ne mhẹn nẹ. Mhan mhọn imọẹ bhi ọne otọ agbọn nan rebhe arẹmiẹn mhan bha sẹ miẹn ele. Gbera ẹbho ne ga iJehova, hela mhọn ẹsele nọn dia inian?

12. Emhanmhan nela uwẹ ha sabọ re iẹnlẹn nọnsẹ khu bhi oga?

¹² Tie Ecclesiastes 11:9–12:1. Uwẹ be mhọn emhanmhan nin uwẹ ho nin uwẹ re iẹnlẹn nọnsẹ khu bhi oga? Asabọ miẹn uwẹ mhanmhanlẹn ghe uwẹ dẹ ha tie iBaibo ẹdẹdẹ, la uwẹ dọnmhegbe nin uwẹ lu ria alo bhi uwedẹ nin uwẹ rẹ man ẹbho emhin. Be ọ dia uwẹ bhi egbe yẹ sade ẹmhanmhan nin uwẹ khu kiẹọnlẹn nin uwẹ, la sade ẹbho khuẹnmhẹn uwẹ bhi uwedẹ nin uwẹ rẹ lu re alo? Edandan iribhọ ghe uwẹ dẹ wo ha ghọnghọn. Ranmhude uwẹ re egbe khọkhọ iJesu beji ọle rẹ lu ebe iJehova guanọ, ọle zẹle nin uwẹ da ghọnghọn.—Ps. 40:8; Prov. 27:11.

13. Be oga nọnsi Jehova rẹ mẹn gbera emhanmhan ọsi ọne agbọn nan?

¹³ Ahamiẹn ghe uwẹ mun oga nọnsi Jehova mhọn nọnsẹn, uwẹ ki miẹn eghọnghọn bi ọkhọnlẹn bhi iẹnlẹn. Paul nin odibo da gbẹn yọle: “Bha mundia nọnsẹn, bha hẹi beghe, bha wo ha mhọn iwẹnna ne bunbun bhi obọ bhi iwẹnna nọnsi Ebeanlẹn mhan. Ranmhude bha lẹn ghe, bha ida miẹn ọne ẹsọn ọsi Ebeanlẹn nọnsẹmhan kua.” (1 Cor. 15:58) Bhi obọ nọnkẹle, ẹbho bhi ọne agbọn nan re iẹnlẹn nọnsele khu ọbhi ẹfe, la nin ẹbho manman lẹn ele. Ọkpakinọn, ele imiẹn eghọnghọn ọsaje. Aharẹmiẹn ghe ele gene mhọn ọne ẹfe, ihoho gheghe nọn. (Luke 9:25) Be imhan rẹ lẹn ọnan yẹ? Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Solomon nin Ojie ghe.—Rom. 15:4.

14. Be imhan ha miẹn luẹ bhi ebe sunu ji Solomon?

¹⁴ Ọria nọn wo manman fe, nan yẹ họn elin ọlẹn, ọle iSolomon ha khin. Ọle da mhanmhanlẹn ghe, ọle ho nin ọle lu emhin nọn ha re ọle ha sọnyẹnmhẹn, nin ọle fẹghe si emhin esili dẹ nanbhọ re. (Eccl. 2:1-10) Ọle da bọn uwa ne bunbun, yẹ bọn ogbe ne bunbun ne mhọn osẹ. Emhin nọn irẹ khin nin ọle guanọ ọle wo ha lu. Ọkpakinọn, bhi ọkike ọle, be iSolomon ki ghe ene emhin nan yẹ? Ọle da yọle: “Ọkpakinọn, mẹn ki ria ẹmhọn iwẹnna rebhe nin mẹn re obọ nesẹmhẹn lu, . . .  mẹn da dọ kere ghe ihoho ele khin. . . . Emhin nọn gene yi emhin kpataki iribhọ ọne agbọn nan.” (Eccl. 2:11) Ẹwanlẹn wo gene ribhi ọne ọta nan! Ọkhẹke nin uwẹ ha ye ọle re ẹghe rebhe.

15. Bezẹlẹ nin urẹọbhọ da yi emhin kpataki? Beji Psalm 32:8 tale, elele nela mhan ha miẹn sade mhan mhọn urẹọbhọ?

¹⁵ Jehova iguanọ nin emhin ọbe sunu ji mhan fo mhan kuẹ lẹn uwedẹ nọn diale nin mhan ha rẹkhan. Urẹọbhọ la rẹkpa mhan rẹ ha hẹnmhọn nin Osẹnobulua. Ọ dẹ yẹ rẹkpa mhan mun iho nọnsọle kalo bhi iẹnlẹn. Emhin nọn ghanlẹn ọne urẹọbhọ nan khin. Ọ ida baku, Jehova tale ghe ọle “ida yele iwẹnna nọnsẹ a bi oyẹẹ nin uwẹ mhọn da elin nọnsọle.” (Heb. 6:10) Bhiriọ, dọnmhegbe nin uwẹ bọn urẹọbhọ nọnsẹ okhun. Uwẹ ki dọ kere ghe Aba ẹ nọn ribhi okhun guanọ nin emhin mhẹn nin uwẹ.—Tie Psalm 32:8.

16. Bezẹlẹ nọn da khẹke nin mhan re ẹwanlẹn ha noo isẹhoa nọnsẹmhan?

¹⁶ Paul da gbẹn yọle, “eji ẹlinmhin nọnsi Jehova ye, isẹhoa ribhi enin.” (2 Cor. 3:17) Jehova mhọn isehoa nin ọle rẹ lu ebe ọle guanọ. Ọle man mhan bhi uwedẹ nọn ha da ha ti mhan bhọ rẹ ha mhọn isẹhoa. Ọkpakinọn, ọle guanọ nin mhan rẹ ẹwanlẹn ha noo isẹhoa nọnsẹmhan nin mhan hẹi de ọbhi okhẹnan. Asabọ miẹn uwẹ lẹn elasẹre ne ghe ughe ọsi ẹbho ne banọan, elasẹre ne gboghẹ, ene da anyọn gbegbe, bi ene le ikhunmhun ne imhẹn. Asabọ miẹn ele re ene emhin nan sọnyẹnmhẹn. Ọkpakinọn, ọne ọnyẹnmhẹn itọ. Ele bhọ dẹ sabọ mun emianmhẹn, yẹ miẹn uu bhi ene  ilọnmhọn nan. (Gal. 6:7, 8) Elasẹre ne lu ene emhin nan sabọ rẹ ha riale ghe ele mhọn isẹhoa, bhi ọsi ẹmhọanta, ele imhọn isẹhoa soso.—Titus 3:3.

17, 18. (a) Elele nela mhan ha miẹn sade mhan re obọ rẹkhan uhi nesi Jehova? (b) Bezẹle nin isẹhoa nin Adam bi Eve ha mhọnlẹn da khua okhun gbera ọne ẹbho mhọn ẹlẹnan?

¹⁷ Eka ẹbho uwẹ sẹ daghe e mun emianmhẹn ranmhude ele re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo? Ọ wo khia bhi ẹlo a ghe, ahamiẹn mhan họn ehọ nin Jehova, ọle elele gene ye. Mhan ki yẹ ha mhọn isẹhoa ọsaje. (Ps. 19:7-11) Ahamiẹn uwẹ bha re obọ gbera uhi nesi Jehova ranmhude uwẹ mhọn isẹhoa rẹ tobọẹ zẹ, uwẹ ki ha rẹman iJehova bi ene biẹ ẹ ghe uwẹ mhọn ẹwanlẹn. Bhiriọ, asabọ miẹn ene biẹ ẹ ki gbo re isẹhoa nin uwẹ bhi emhin ne bunbun. Osẹnobulua ve ive nin mhan ghe, ọle dẹ re isẹhoa nọn gbale nin mhan bhi agbọn ọsọgbọn. Ọnan iBaibo tiọle, “isẹhoa nọn mhẹn an nin imọn nesi Osẹnobulua mhọnlẹn.”—Rom. 8:21.

¹⁸ Adam bi Eve wo ha mhọn ọne isẹhoa nan. Bhi ogbe ọsi Eden, Osẹnobulua da taman ele nin ele hẹi le bhi ọne oran ọsi ilẹnmhin ọsi emhin nọn mhẹn bi emhin nọn imhẹn. (Gen. 2:9, 17) Uwẹ riale ghe Oṣenobulua re ọne uhi nan rẹ mun ele gba, nin ele hẹi yẹ sabọ zobọ zoẹ? Hiehie! Uhi ukpọkpa Osẹnobulua gbe nin Adam bi Eve. Ọkpakinọn, uhi ne bunbun ẹbho ne gbẹloghe gbe ọbhi otọ ẹlẹnan. Ele ki yẹ ha si ẹbho nin ele re obọ rẹkhan ele.

19. Be iJehova bi Jesu man mhan le nin mhan da sabọ ha yi eria ne mhọn isẹhoa?

¹⁹ Ẹwanlẹn, ọle iJehova rẹ ne mhan lu emhin. Ọle bha gbe uhi ne bunbun ọbhi otọ nin mhan. Ọkpakinọn, ọle man mhan uwedẹ nin mhan ha rẹ ha re oyẹẹ lu emhin. Ọle guanọ nin mhan ha rẹkhan adia nesọle yẹ he emhin ọbe. (Rom. 12:9) Bhi ọta nin Jesu ta bhi uki oke, ọle da rẹkpa mhan lẹn ebezẹle nin ẹbho da lu emhin ebe. (Matt. 5:27, 28) Ẹghe nin Jesu ha rẹ ha gbẹloghe mhan bhi agbọn ọsọgbọn, ọle dẹ sẹyẹ ha man mhan ebi mhan ha rẹ ha lu emhin ne khiale yẹ, nin mhan da sabọ khia bii ọle. (Heb. 1:9) Ọle dẹ yẹ luọle nin egbe gba nin ọrebhe. Ẹghenin, ọkhọle nọnsẹmhan iyẹ da ha si mhan nin mhan lu emhin ọbe. Bhiriọ, mhan iyẹ da ha miẹn ọbalọ nin olukhọ sire. Mhan ki sabọ ha mhọn isẹhoa nọn mhẹn an nin Jehova ve nin mhan.

20. (a) Be iJehova rẹ noo isẹhoa nọnsọle yẹ? (b) Be uwẹ ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ iJehova yẹ?

²⁰ Bhi ọsi ẹmhọanta, isẹhoa nin mhan mhọnlẹn dẹ sẹye ha mhọn eji ọ sẹle aharẹmiẹn mhan ribhi agbọn ọsọgbọn, ranmhude, oyẹẹ nin mhan mhọn da iJehova bi ibo mhan, ọle da ha dia uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin. Ebi Jehova guanọ hi, nin mhan ha re egbe khọkhọ ọle. Arẹmiẹn isẹhoa nọnsi Jehova imhọn eji ọ sele, ọle sẹyẹ re oyẹẹ rẹ dia uwedẹ nin ọle rẹ ne mhan lu emhin. (1 John 4:7, 8) Bhiriọ, ahamiẹn mhan re egbe khọkhọ iJehova, ọle ọkpa mhan ha da sabọ yọle ghe mhan mhọn isẹhoa ọsaje.

21. (a) Be iDavid ta bhi Psalm 16:11? (b) Be imhan ha zilo nyan bhi uhonmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe?

²¹ Ene emhin esili rebhe nin Jehova sẹ lu nin uwẹ be ti uwẹ bhọ? Ọle re ebale oriọn nin uwẹ, imọẹ esili, emhin ne gbale nin uwẹ ha sabọ rẹ iẹnlẹn ha khu ọ, bi ikhuaẹloghe nin uwẹ mhọnlẹn. (Ps. 103:5) Ahamiẹn ene emhin nan ti uwẹ bhọ, mhan nan erọnmhọn ghe nin Psalm 16:11 munsẹ bhi egbe ẹ. Enin yọle: “Uwẹ re uwedẹ iẹnlẹn man mẹn. Ọnyẹnmhẹn a wo miẹn bhi eji uwẹ ye; Eghọnghọn ribhi obọ-era nọnsẹ rẹsẹbhi ighegheghe.” Uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe dẹ tẹmhọn emhin ne ghanlẹn ebhebhe nin mhan ha miẹn luẹ bhi Psalm 16. Bhiriọ, mhan ki lẹn ebi mhan ha rẹ sabọ ha nyẹnlẹn iẹnlẹn nin ẹghọnghọn bi ọkhọnlẹn ye yẹ.