Ibhokhan Izrẹl bhi Ẹghe Ẹdẹlẹ Khọnlẹn—Sokpan Bezẹle Nin Mhan Ida Khọnlẹn?
ẸGHE nan rẹ ha khọn okhọn ọsi Hiltler, ọyokhọnlẹn ọkpa ọsi Nazi da so mun usun Esali Jehova yọle: “Ahamiẹn ọria soso bhi ẹwẹ bha bha ho nin ọle dọ ne France la England khọnlẹn, ibha rebhe ki yu.” Arẹmiẹn eyokhọnlẹn nesi Nazi mundia ha khẹ nin ele lu ebi ele tale, ọria soso bhi ẹwẹ ene ibhio mhan bha lu ebi ele tale. Izebhudu ele wo rẹman! Ijiẹmhin esili nọn rẹman ẹlo nin Esali Jehova rẹ ghe okhọnlẹn khọnan: Mhan ideba khọn okhọn nan khọn bhi ọne agbọn nan, aharẹmiẹn ẹbho yọle ghe ele dẹ gbe mhan an sade mhan bha deba khọnlẹn.
Ọrẹyiriọ, ọ iyi ọrebhe ne yọle Kristiẹn ele khin re obọ bhi ọnan. Ẹbho ne bunbun rẹọbhọ ghe, ọkhẹke nin Kristiẹn gbega agbaẹbho nọnsọle. Ele sabọ rẹ ha ria ẹmhọn nan, ‘Ẹbho nesi Osẹnobulua ibhokhan Izrẹl bhi ẹghe ẹdẹlẹ khin, sẹyẹ, ele da ha khọn okhọnlẹn kẹkẹ, sokpan, bezẹle nin Kristiẹn ida lu iriọ ẹlẹnan?’ Be uwẹ ha rẹ re ewanniẹn ọbhi ọne inọnta nan yẹ? Uwẹ sabọ rẹ ji ele lẹn ghe, idia nin ibhokhan Izrẹl ha ye bhi ẹghe ẹdẹlẹ wo manman dikẹ bhi ọne ẹbho nesi Osẹnobulua ye ẹlẹnan. Bha ji mhan zilo nyan emhin isẹn ne re ọle dikẹ.
1. AGBAẸBHO ỌKPA ẸBHO NESI OSẸNOBULUA HA YE
Bhi ẹghe nọn gbera, ẹbho nesi Jehova da ha ribhi agbaẹbho ọkpa. Ọne agbaẹbho hi Izrẹl. Ọle da tie ibhokhan Izrẹl “ẹbho nesẹmhẹn ne daan mẹn bhi ẹwẹ ẹbho rebhe.” (Ex. 19:5) Jehova da yẹ mun otọ nin ele dia. Bhiriọ, ẹghe nin Jehova rẹ taman ibhokhan Izrẹl nin ele dọ ne agbaẹbho nekẹle khọnlẹn, ele bha ha nin ene ele ko ga Osẹnobulua khọnlẹn, la gbono ele a. *
Ẹlẹnan nian, “otọ rebhe, agbaẹbho rebhe, bi urolo rebhe,” ọle eguọmhandia nesi Jehova rebhe na vae. (Rev. 7:9) Ahamiẹn ẹbho nesi Jehova dọ ha khọnlẹn, ele dẹ sabọ nin ibhio ele nin ele ko ga khọnlẹn, la gbono ele a.
2. JEHOVA HI ỌNỌN TAMAN IBHOKHAN IZRẸL NIN ELE DỌ KHỌNLẸN
Bhi ẹghe nọn gbera, Jehova hi ọnọn taman ibhokhan Izrẹl ẹghela, bi ebezẹle nọn da khẹke nin ele dọ khọnlẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, Jehova da taman ibhokhan Izrẹl nin ele dọ ne ibhokhan Kena khọnlẹn, beji ele ha da mun ibhohiẹn nọnsọle bu ele ranmhude emhin ebe nin ele ha lu. Ele da ha ga ẹbọ, manman ha lu ilọnmhọn oghẹ, yẹ re imọn nọnsele ze. Jehova da taman ibhokhan Izrẹl nin ele re ọkpẹnlẹn ọbhi ene emhin ne imhẹn nan nin ene ẹbho ha lu bhi otọ nin ọle ve nin ele, beji a da miẹn ene emhin nin ele lu bha rẹso ele. (Lev. 18:24, 25) Ẹghe nin ibhokhan Izrẹl ki rẹ ha ribhi otọ nan ve nin ele, Osẹnobulua da yẹ ha taman ele ẹgheso nin ele dọ ne eghian ele khọnlẹn, beji ele ha da gbega agbaẹbho nọnsele. (2 Sam. 5:17-25) Ọrẹyiriọ, ẹghe iribhọ nin Jehova rẹ ji ibhokhan Izrẹl da ha khian okhọnlẹn ahamiẹn ọle bha re obọ bhọ. Ele kẹ wo miẹn ọbalọ sade ele lu iriọ—Num. 14:41-45; 2 Chron. 35:20-24.
Ẹlẹnan nian, Jehova bha re obọ bhọ nin ẹbho rẹ ha yo okhọnlẹn. Agbaẹbho kẹkẹ yo okhọnlẹn ranmhude ebi ele guanọ, ọ iyi ebi Osẹnobulua guanọ. Ele sabọ rẹ ha khian okhọnlẹn beji ele ha da gbega otọ nọnsele, la nin ele da manman ha mhọn igho, la ranmhude ẹmhọn ahinmhin-ibo. Ọkpakinọn, ẹbho ne yọle ghe, ele re elin nọnsi Osẹnobulua khọnlẹn nin ele rẹ gbega oga nọnsele, la gbono eghian nesi Osẹnobulua a kii? Jehova dẹ gbega eguọmhandia nesọle, yẹ re okhọn Amagẹdọn rẹ fuẹn eghian nesọle a bhi ẹghe odalo. (Rev. 16:14, 16) Jehova ida noo eguọmhandia nesọle ne ribhi ọne otọ nan rẹ khọn ọne okhọn nin. Sokpan ẹhi nesọle ne ribhi okhun ọle da noo.—Rev. 19:11-15.
3. IBHOKHAN IZRẸL BHA GBONO ẸBHO NE MHỌN URẸỌBHỌ DA JEHOVA A
Okhọn nan khọn bhi ọne agbọn nan ẹlẹnan be miẹn ẹbho ne mhọn asun- rẹkhan fan, beji Jehova rẹ miẹn Rehab bi azagba-uwa nọnsọle fan ẹghe nin ọle rẹ mun okhọn bu agbaẹbho ọsi Jẹriko?
Bhi ẹghe nọn gbera, eyokhọn ọsi ibhokhan Izrẹl wo mhọn itohan da ẹbho ne mhọn urẹọbhọ da Osẹnobulua, yẹ gbono ẹbho nin Osẹnobulua yọle nin ele gbono a. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin eva ghe. Arẹmiẹn Jehova taman ibhokhan Izrẹl nin ele guọghọ Jẹriko sotọ, ibhokhan Izrẹl da zẹ Rehab bi azagba-uwa nọnsọle obọ ranmhude urẹọbhọ nin ọle rẹman. (Josh. 2:9-16; 6:16, 17) Akizẹbue, a bha fuẹn agbaẹbho ọsi Gibiọn an, ranmhude nin ene nyẹnlẹn bhọ rẹ mun ekpẹn nin Osẹnobulua.—Josh. 9:3-9, 17-19.
Ẹlẹnan nian, agbaẹbho ne khọnlẹn gbono ẹbho ne re urẹọbhọ man an. Sẹyẹ, ẹgheso, ele bhọ gbono ẹbho ne bha lẹn ọkpa lẹn eva a.
4. Ọ DA KHẸKE NIN IBHOKHAN IZRẸL RE OBỌ RẸKHAN UWEDẸ NIN OSẸNOBULUA YỌLE NIN ELE RẸ KHỌNLẸN
Bhi ẹghe nọn gbera, Jehova da ha guanọ nin eyokhọnlẹn ọsi ibhokhan Izrẹl re obọ rẹkhan uwedẹ nin ọle taman ele rẹ ha khọnlẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹgheso, Osẹnobulua taman ele nin ele taman agbaẹbho nin ele mun okhọnlẹn bu ebi ele ha lu beji ele ha da mhọn itohan da ele. (Deut. 20:10) Jehova da yẹ ha guanọ nin eyokhọnlẹn ọsi Izrẹl ha re egbe ele bi eji ele da mun agọ ọi nọnsẹn, yẹ rẹban iẹnlẹn esankan. (Deut. 23:9-14) Eyokhọnlẹn ọsi agbaẹbho ne nẹga ele kẹ wo re idu-idu rẹ ne ikhuo ne ribhi agbaẹbho nin ele khọn miotọ nowẹ. Jehova bha ji ibhokhan Izrẹl da ha lu emhin nọn sẹ inian. Bhi ọsi ẹmhọanta, Jehova da taman ibhokhan Izrẹl ghe, nin ele hẹi re okhuo bhi amhẹn nin ele dọ khọn agbaẹbho nọnsele miotọ, ahamiẹn uki ọkpa bha sẹ gbera nin ele khọn ọne agbaẹbho miotọ.—Deut. 21:10-13.
Ẹlẹnan nian, agbaẹbho ne bunbun re obọ ọbhọ nin ele rẹ lu rẹkhan uhi eso sade ele dọ ne agbaẹbho ọbhebhe khọnlẹn. Ele lu ọnan nin ele rẹ gbega ẹbho ne iyi eyokhọnlẹn ne ribhi ọne agbaẹbho. Ọkpakinọn, ele ikẹ re obọ rẹkhan ene uhi nan.
5. OSẸNOBULUA DA KHỌN NIN ẸBHO NESỌLE BHI ẸGHE NỌN GBERA
Osẹnobulua be khọn nin agbaẹbho ẹlẹnan, beji ọle rẹ rẹkpa agbaẹbho ọsi Izrẹl rẹ khọn agbaẹbho ọsi Jẹriko?
Bhi ẹghe nọn gbera, Jehova rẹkpa ibhokhan Izrẹl rẹ sabọ khọn eghian ele miotọ. Ọle kẹ wo re uwedẹ ọhan-ilo rẹ lu ọnan. Bhi ọsi ijiẹmhin, be Jehova rẹ rẹkpa ibhokhan Izrẹl yẹ rẹ sabọ khọn agbaẹbho ọsi Jẹriko miotọ? Beji Jehova tale, ẹghe nin ibhokhan Izrẹl rẹ “manman so usomhin ọsi okhọnlẹn, ọne ogbe da de sotọ sẹsẹsẹ.” Ọnan da re ọle lẹkhẹ nin ele rẹ sabọ khọn ọne agbaẹbho miotọ. (Josh. 6:20) Be ele yẹ rẹ sabọ khọn ibhokhan Amorite miotọ yẹ? Baibo yọle ghe, “Jehova da na okhun fino udede esia gbe ele . . . Bhi ọsi ẹmhọanta, ene esia gbono a da bun nẹ ene ibhokhan Izrẹl re agbada gbono a.”—Josh. 10:6-11.
Ẹlẹnan nian, Jehova ikhọn nin agbaẹbho soso. Agbejele nọnsọle nin Jesu ha da gbẹloghe “bha deba ọsi ọne agbọn nan.” (John 18:36) Sokpan, Esu hi ọnọn re gọvamẹnt rebhe ne ribhi ọne otọ nan khian. Okhọn nin ẹbho khọn ẹlẹnan rẹ riia emhin an rẹman ghe, ọria ebe ọle khin.—Luke 4:5, 6; 1 John 5:19.
KRISTIẸN ỌSAJE DỌNMHEGBE NIN ELE RẸ DEBA ẸBHO HA RIBHI ỌFURE
Mhan dọ daghe ọle ghe, idia nọnsẹmhan ẹlẹnan wo manman dikẹ bhi ọne ibhokhan Izrẹl ha ye. Ọrẹyiriọ, ọ iyi ene emhin nan ne re idia nọnsẹmhan dikẹ bhi ọsi ele ọkpa zẹle nin mhan ida yo okhọnlẹn. Emhin ebhebhe yẹ ribhọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, Osẹnobulua ka tale ghe, bhi ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan, ẹbho nin ọle man ele emhin ida ha luẹ okhọnlẹn, nan rẹ ha biẹn nin ele dọ ha khọnlẹn. (Isa. 2:2-4) Rẹ deba ọnan, Jesu yọle edibo nesọle “iribhi ibo ọsi ọne agbọn nan”; ọnan rẹman ghe, ele ida ha mhọn obọ bhi ẹmhọn okhọnlẹn.—John 15:19.
Jesu da yẹ taman ene rẹkhan ọlẹn ghe nin ele lu gbera ọnan. Ọle da taman ele nin ele rẹban emhin nọn ha re ele dọ ha re ẹmhọn gbanọ bhi ẹkẹ, ha khọẹkẹ, la dọ ha khọnlẹn. (Matt. 5:21, 22) Ọle da yẹ taman ene rẹkhan ọlẹn ghe, nin ele ha khu ọbhi ọfure yẹ ha hoẹmhọn eghian ele.—Matt. 5:9, 44.
Be ọdeọde bhi ẹwẹ mhan ha rẹ sabọ lu ọnan yẹ? Asabọmiẹn ghe, ọ ire imhan bhi ọkhọle nin mhan rẹ dọ khọnlẹn. Ọkpakinọn, ọ be dia mhan bhi egbe ghe, ọria ribhi agbotu nọn yi oghian mhan? Bha ji mhan ha dọnmhegbe rẹ re emhin nọn sẹ inian sibhi ọkhọle re.—Jas. 4:1, 11.
Nin mhan rẹ dọ ha mhọn obọ bhi okhọn nan khọn bhi ọne agbọn nan, ọkhẹke nin mhan ha lu emhin nọn ha re imhan bi ibhio mhan ha ribhi ọfure yẹ hoẹmhọn egbe. (John 13:34, 35) Bha ji mhan dọnmhegbe nin mhan hẹi dọ ha mhọn obọ bhi ẹmhọn okhọnlẹn ọsi ọne agbọn nan, beji mhan ha rẹ ha khẹ ọne ukpẹdẹ nin Jehova ha rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi okhọnlẹn rebhe rẹ sẹbhi ighegheghe.—Ps. 46:9.
^ Ẹgheso, ulin uwa eso bhi otọ Izrẹl ne egbe khọnlẹn, sokpan, Jehova bha re obọ bhi ọnan. (1 Ki. 12:24) Ọrẹyiriọ, ọle re obọ bhọ ẹgheso ahamiẹn ulin uwa eso bhi otọ Izrẹl bha yẹ lu ebe ti ọle bhọ, la sade ele dọ ha lu emhin ebe ne kaka.—Judg. 20:3-35; 2 Chron. 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8.
