1. Be iBaibo ha sabọ rẹkpa mhan lu?

RANMHUDE Jehova hi ọnọn man mhan emhin, mhan dẹ sabọ khọn ọnọghọ nọn irẹ khin nin mhan miẹn. (Isa. 30:20, 21) Baibo dẹ sabọ rẹkpa mhan nin mhan da sabọ ha lu emhin ne mhẹn. (2 Tim. 3:17) Ahamiẹn mhan re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo bhi iẹnlẹn, mhan ki ha mhọn ẹwanlẹn gbera ene rẹkhan adia ọsi ọne agbọn nan.—1 Cor. 3:19; Ps. 119:97-100.

2. Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

² Ọ bha lẹkhẹ nin mhan rẹ rẹban uwedẹ nin ene ribhi ẹkẹ agbọn rẹ lu emhin, bi uwedẹ nin ele rẹ ria eria, ranmhude, emhin nin efun-egbe nọnsẹmhan guanọ, ọle ele wo lu. Ọnan zẹle nin Baibo da yọle: “Bha gbẹlokotọ nin ọria soso hẹi sabọ noo ọta ẹwanlẹn bi ọta ohoghe ne de ihoho a ne diẹn mun uwedẹ nin eria rẹ lu emhin rẹ mun bha gba.” (Col. 2:8) Mhan dẹ tẹmhọn ohoghe eva bi ebi ẹbho rẹ munhẹn ha miẹn ele ọbhi egbe yẹ. Mhan ki yẹ fẹghe ebi ene ohoghe nan veva rẹ rẹman yẹ ghe, emhin uuki ẹwanlẹn ọsi ọne agbọn nan khin bhi ẹlo nọnsi Osẹnobulua, bi ebi ẹwanlẹn nọn ribhi ọta nọnsi Osẹnobulua rẹ khua okhun gbera ẹwanlẹn ọsi ọne agbọn nan yẹ.

3-4. Rẹ na bhi 1900 rẹ sẹbhi 1930, be ẹbho rẹ fidenọ yẹ bhi uwedẹ nin ele rẹ ghe inegbe-nowẹ?

³ Ukpẹ 1900 ki la wo munhẹn, ẹbho bhi United States da wo fidenọ bhi ẹlo nin ele rẹ ghe inegbe-nọwẹ. Ọ kuẹsẹ a sẹbhi ukpe 1900, ẹbho ne bunbun da rẹọbhọ ghe, okhuo bi ọdọ ọkpa ọkhẹke ne ha ne egbe nowẹ. Sẹyẹ, ele iwo tẹmhọn inegbe-nowẹ bhi ughe. Ọkpakinọn, ọ bha sẹ bue gbe, ẹbho  da ha lu ebe ghọn ele, ele da munhẹn ha re ẹlo ikẹ rẹ ghe inegbe-nowẹ.

⁴ Bhi ukpe 1920 rẹ sẹbhi 1930, ẹlo nin ẹbho rẹ ghe inegbe-nowẹ bi uwedẹ nin ele rẹ lu emhin da wo fidenọ. Ọria ọkpa nọn guanọ otọ emhin fẹghe da yọle: “Fimu, illo, ebe nan tie, bi ene gho emhin bhi tv ki ha re ẹmhọn oghẹ man.” Ọne ẹghe nan yẹ, ẹbho da ha gbikhiẹn bhi uwedẹ nọn ha re ọria ha ria ẹmhọn oghẹ. Sẹyẹ, ẹbho bha yẹ ha yọ ukpọn nọn gue egbe. Ẹbho da wo dọ hoẹmhọn ọlẹnlẹn-bhi-egbe beji Baibo tale ghe ẹbho dẹ ha lu bhi ẹghe ọkike.—2 Tim. 3:4.

5. Rẹ na bhi 1960 ha vade, emhin nela sẹ sunu ranmhude uwedẹ nin ẹbho rẹ ghe inegbe-nowẹ?

⁵ 1960 ki gbera, ẹbho ne bunbun da ha deba ọria nọn iyi ọdọ ele la okhuo ele nyẹnlẹn. Ikpea da ha ne ikpea nowẹ, ikhuo da ha ne ikhuo nowẹ. Sẹyẹ, okhuo bi ọdọ ne bunbun da ha sọebea. Ividio ne bunbun da wo ha re ẹbho ne ne egbe nowẹ man. Be enan rebhe ki sire? Ọkhuo ọkpa nọn gbẹn ebe da gbẹn ghe, ọbalọ kẹkẹ nabhọre sade ẹbho bha yẹ ha rẹkhan adia nọn gbale. Bhi ọsi ijiẹmhin, azagba-uwa eso bha yẹ ha nyẹnlẹn kugbe, bi ẹbho eso bha yẹ sabọ re ẹlo sibhi ughe ọsi eria ne banọan re. Uwedẹ nin emianmhẹn kẹkẹ bọsi AIDS ki rẹ wo kpọa gene rẹman ghe, emhin uuki ẹwanlẹn ọsi ọne agbọn nan khin.—2 Pet. 2:19.

6. Be ọ dia Esu bhi egbe yẹ sade eria ne iyi okhuo bi ọdọ ne egbe nowẹ?

⁶ Ẹlo nin Esu guanọ nin ẹbho rẹ ha ghe inegbe-nowẹ, ọle ene ribhi ẹkẹ agbọn rẹ ghe ọle. Ọ ti Esu bhọ rẹ ha daghe ẹbho ne iyi okhuo bi ọdọ ne egbe nowẹ. Bhiriọ, ele iyẹ mun ekpẹn nin ibọdọ bi ireokhuo nin Osẹnobulua mun gbọ. (Eph. 2:2) Ahamiẹn ẹbho gboghẹ, ele ki ha rẹman ghe, ahu nin Osẹnobulua re nin mhan rẹ ha biẹ imọn iti ele bhọ. Sẹyẹ, ahamiẹn ele bha fidenọ, ele ida miẹn aribhọ ọsi ighegheghe.—1 Cor. 6:9, 10.

7-8. Bezẹle nin adia nin Baibo re nin mhan bhi ẹmhọn inegbe-nowẹ da mhẹn gbera ọsi ọne agbọn nan?

⁷ Ẹbho ne re obọ rẹkhan adia ọsi ọne agbọn nan ki ha re ẹlo gbe adia nọn ribhi Baibo a. Ele ki ha riale ghe adia ne ribhi Baibo ida sabọ rẹkpa mhan bhi iẹnlẹn ẹlẹnan. Ele sabọ rẹ ha nọọn yọle, ‘Bezẹle nin Osẹnobulua nọn re ọne ọkhọle nin mhan rẹ ha ne egbe nowẹ, da yẹ yọle nin mhan ha mun egbe mhọnlẹn?’ Ebezẹle nin ele da nọọn ọne inọnta nan hi, ele riale  ghe ọria sabọ rẹ lu emhin nọn irẹ khin nọn ghọn ọlẹn. Ọkpakinọn, ọ iyi iriọ Baibo taman mhan. Baibo taman mhan ghe, ọ iyi emhin rebhe nọn ghọn mhan ọkhẹke nin mhan lu, ghe mhan dẹ sabọ khọn ọkhọle nan rẹ lu emhin nọn bha gba. (Col. 3:5) Jehova re ibọdọ bi ireokhuo rẹ lu ẹsele nin mhan. Bhiriọ, okhuo bi ọdọ ọkpa ọkhẹke ne ha ne egbe nowẹ bhi uwedẹ nọn gbale. (1 Cor. 7:8, 9) Okhuo bi ọdọ ha ne egbe nowẹ, ele ida miẹn ọbalọ nin ẹbho ne iyi okhuo bi ọdọ miẹn sade ele ne egbe nowẹ.

⁸ Adia nọn ribhi Baibo bha diabe ọsi ọne agbọn nan. Baibo dẹ sabọ rẹkpa ọria ha ghe inegbe-nowẹ bhi uwedẹ nọn gbale. Baibo tale ghe okhuo bi ọdọ dẹ sabọ sọnyẹnmhẹn bhi inegbe-nowẹ. (Prov. 5:18, 19) Ọkpakinọn, Baibo da yọle: “Ọkhẹke nin ọdeọde bhi ẹwẹ bha lẹn ebi ọle ha rẹ ha mun egbe ọbhi ibẹẹ yẹ bhi uwedẹ nọn khiale bi ekpẹn. Ọ iyi ọsi ọkhọle inegbe-nowẹ nan bha sabọ mun ọbhi ibẹẹ, bọsi ene agbaẹbho ne bha lẹn Osẹnobulua.”—1 Thess. 4:4, 5.

9. (a) Bhi ukpe 1900 rẹ sẹbhi 1930, ibhude nela a re nin ẹbho nesi Jehova nin ele da sabọ ha rẹkhan adia nesi Jehova? (b) Adia nela ribhi 1 John 2:15, 16? (c) Emhin nela Romans 1:24-27 tale ghe nin mhan rẹban?

⁹ Arẹmiẹn ẹbho ne ribhi ẹkẹ agbọn munhẹn ha fidenọ bhi ukpe 1900 rẹ sẹbhi 1930, ẹbho nesi Jehova bha ji ebi ene ẹbho ha lu da rẹso ele. (Eph. 4:19) Ele da muegbe rẹ ha rẹkhan adia nesi Jehova. Ebe Ọkhẹughe ọsi May 15, 1926, da tale ghe, ọkhẹke nin ikpea la ikhuo khia bhi iria-eria bi uwedẹ nin ele rẹ ne egbe lu emhin. Arẹmiẹn uwedẹ nin ẹbho ne ribhi ẹkẹ ọne agbọn nan rẹ lu emhin wo ha khọ ọbhọ, ene ga iJehova da sẹyẹ wo ha rẹkhan ẹwanlẹn nọn ribhi Baibo. (Tie 1 John 2:15, 16.) Ọ manman ti mhan bhọ ghe mhan mhọn Baibo! Ọ yẹ ti mhan bhọ ghe Jehova re ebale oriọn nin mhan. Ọnan rẹkpa mhan nin mhan hẹi ha lu rẹkhan adia ọsi ọne agbọn nan. *—Tie Romans 1:24-27.

10-11. Be iBaibo yọle ẹbho dẹ ha lu bhi ẹghe ọkike?

¹⁰ Baibo taman mhan ghe bhi ẹghe ọkike, ẹbho dẹ hoẹmhọn egbe ele ọkpa. (2 Tim. 3:1, 2) Ọnan zẹle nọn bha da han mhan ilo ghe, ọne agbọn nan wo re ẹbho mhọn okpẹhio ẹlẹnan. Ebe ọkpa da tale ghe, rẹ na bhi 1970 rẹ sẹbhi 1979, ebe ne re adia nin ẹbho nin ele da sabọ kiọnlẹn bhi iẹnlẹn da wo kpọa. Eso bhi ene ebe nan da yọle ghe, nin ẹbho hẹi fi emhin soso denọ bhi iẹnlẹn nọnsẹle, ghe nin ele hẹi ha riale ghe emhin ọbe soso re ele bhi egbe. Ọkpa bhi ene ebe nan da yọle: “Hoẹmhọn egbe nọnsẹ ranmhude uwẹ ọria nọn mhọn-ose nẹ bhi ọne agbọn nan rebhe.” Ọne ebe da yọle nin ọria tobọle ha tare ebi ọle ha rẹ lu emhin yẹ, ghe nin ọle wo ha lu ebe gbale bhi ẹlo nọnsọle.

¹¹ Ọria be sẹ ta ọnan man uwẹ khẹ? Ọne ọta nan, ọle Esu yẹ taman Eve. Ọle da taman Eve yọle: “Bha ki diabe Osẹnobulua, yẹ lẹn emhin nọn mhẹn bi emhin nọn imhẹn.” (Gen. 3:5) Ranmhude ẹlo nin ẹbho eso rẹ ghe egbe ele ẹlẹnan, ele ki ha riale ghe, ọria soso la Osẹnobulua, ida sabọ taman ele emhin nọn gbale bi ọnọn bha gba. Ẹmhọn ibọdọ bi ireokhuo, ọle ẹbho da kẹ re ọne iria-eria nan man.

12. Ẹlo nela ene ribhi ẹkẹ ọne agbọn nan rẹ ghe ibọdọ bi ireokhuo?

¹² Baibo taman okhuo bi ọdọ ghe, nin ele ha re ekpẹn ne egbe lu emhin, ghe nin ele  re obọ rẹkhan ive nin ele ve ukpẹdẹ nin ele bọ egbe. Ọ da yẹ taman ele ghe nin ele hẹi ze egbe obọ. Baibo yọle: “Ọnan zẹle okpea ki zẹ aba ọle bi inẹn ọlẹn obọ, ọle ki sun rẹkhan amhẹn ọlẹn, ele ki dọ ha yi efun-egbe ọkpa.” (Gen. 2:24) Ọkpakinọn, ọ iyi inian ene rẹkhan adia ọsi ọne agbọn nan lu. Ele ki ha tale ghe nin okhuo la ọdọ ha khu ọsi egbe ọle. Bhi agbaẹbho eso, ahamiẹn ẹbho lọnmhọn egbe, ele ki ve ive ghe ele ida zẹ egbe obọ rẹ sẹbhi ukpẹdẹ uu. Ẹbho ne bunbun fi ọne ive nan denọ. Ele ki ha yọle ghe, ele ida zẹ egbe obọ rẹ sẹbhi ẹghe nin ele ha hoẹmhọn egbe sẹ. Ranmhude ẹbho iyẹ ghe ibọdọ bi ireokhuo bọsi emhin nọn ghanlẹn, okhuo bi ọdọ ne bunbun van egbe obọ. Ọnan sẹ wo re ẹbho ne bunbun miẹn ọbalọ. Gene gene, uwedẹ nin ọne agbọn nan rẹ ghe ibọdọ bi ireokhuo iyi uwedẹ nọn gbale.

13. Bezẹle nin ẹbho ne mhọn okpẹhio da sọnọn iJehova?

¹³ Baibo taman mhan yọle: “Ọrebhe ne mhọn okpẹhio sọnọn iJehova.” (Prov. 16:5) Bezẹle nin ene mhọn okpẹhio da sọnọn iJehova? Ranmhude ene mhọn ọne ikpẹ nan, Esu ele re egbe khọkhọ. Ranmhude okpẹhio nin Esu mhọnlẹn, ọle da taman iJesu, Ọmọn nọnsi Osẹnobulua tobọle, nọn de uhọnmhọn re nanlẹn. (Matt. 4:8, 9; Col. 1:15, 16) Uwedẹ nin ẹbho ne mhọn okpẹhio rẹ lu emhin rẹman ghe emhin uuki ẹwanlẹn ọsi ọne agbọn nan gene khin.

14. Beji Romans 12:3 tale, ẹlo nela ọkhẹke nin mhan rẹ ha ghe egbe mhan?

¹⁴ Baibo dẹ sabọ rẹkpa mhan ha re ẹlo nọn khẹke rẹ ghe egbe mhan. Baibo bha rẹman ghe emhin ọbe nọn sade mhan hoẹmhọn egbe mhan. Jesu bhọ taman mhan ghe nin mhan hoẹmhọn ibo mhan beji mhan rẹ hoẹmhọn egbe mhan. Ọnan rẹman ghe ọkhẹke nin mhan hoẹmhọn egbe mhan. (Matt. 19:19) Ọkpakinọn, Baibo bha taman mhan nin mhan ha riale ghe mhan mhẹn gbera ẹbho  nekẹle. Baibo yọle: “Hẹi re itẹn-abọ la okpẹhio lu emhin soso. Ọkpakinọn, ha re idegbere lu emhin. Ha riale ghe, ẹbho nekẹle mhẹn gbera uwẹ.”—Phil. 2:3; tie Romans 12:3.

15. Bezẹle nin uwẹ da riale ghe uwedẹ nin Baibo yọle nin mhan rẹ ha ghe egbe mhan mhẹn nẹ?

¹⁵ Ẹlenan nian, eria ne bunbun ne riale ghe ele manman lẹn emhin, ki ha re unun gbe ebi Baibo tale. Ele riale ghe, ahamiẹn ẹmhọn ẹbho uwẹ mun kalo, ene ẹbho ki ha re ẹlo gbe uwẹ a, sẹyẹ, ele ida ha mun ekpẹn nin uwẹ. Ọkpakinọn, emhin nela okpẹhio sẹ sire? Eria ne mhọn ọne ikpẹ nan ighọnghọn. Ele imhọn azagba-uwa nin eghọnghọn ye, ele imhọn imọẹ ọsaje, ele bi Osẹnobulua iko mhọn ikolu. Bhiriọ, Ẹwanlẹn ọsi ọne agbọn nan bi adia nọn ribhi Baibo, ọnela mhẹn nẹ?

16-17. Be ọkhẹke nin mhan khuẹnmhẹn iJehova nan? Bezẹle?

¹⁶ Ọria nọn rẹkhan adia ọsi ẹbho ne mhọn ẹwanlẹn ọsi ọne agbọn nan, diabe ọria nọn nọọn ọria ọbhebhe nọn bha lẹn uwedẹ nọn re uwedẹ man ọlẹn. Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, ọle da talọ rẹji ẹbho ne ha riale ghe ele mhọn ẹwanlẹn. Ọle da yọle: “Eman-odẹ ne idaghe ele khin. Ahamiẹn okpea nọn ruẹlo re okpea nọn ruẹlo ha khian, ele veva ki de ọbhi uhio.” (Matt. 15:14) Bhi ọsi ẹmhọanta, emhin uuki ẹwanlẹn ọsi ọne agbọn nan khin bhi ẹlo nọnsi Osẹnobulua.

¹⁷ Adia nin Baibo re nin mhan “mhẹnmhin nan rẹ ha man emhin, nan rẹ ha bhude, nan rẹ ha dia emhin bhi uwedẹ, nan rẹ ha dia ọria bhi ikhiale.” (2 Tim. 3:16, ftn.) Mhan yi Jehova akhuẹnmhẹn, nin ọle rẹ noo agbọtu nọnsọle rẹ gbega mhan nin mhan hẹi ha rẹkhan adia ọsi ọne agbọn nan. (Eph. 4:14) Ebale oriọn nin ọle re nin mhan re ahu nin mhan rẹ fi obọ mun adia ne ribhi Baibo. Udede ekpẹn nọn rẹji mhan ghe, adia nọn kokhun nẹ ọle Jehova rẹ gbega mhan!