UHỌNMHỌN-ỌTA NỌNZI 20
Eria Nan Mun Ria a—Be Ele Ha Rẹ Miẹn Ikoudure Yẹ?
“Osẹnobulua ọsi ikoudure . . . ko mhan udu re bhi ekpokpo nin mhan hi ki rẹ ha ye.”—2 COR. 1:3, 4.
ILLO 134 Imọn Nin Jehova Ne Nin Uwẹ
EBI MHAN DA LUẸ *
1-2. (a) Ijiẹmhin nela rẹman ghe, mhan nin eria guanọ ikoudure yẹ mhọn ọne ọkhọle rẹ ko ọria udu re? (b) Uwedẹ nela ibhokhan eso rẹ miẹn ọbalọ?
RẸ NANBHI ẹghe nan rẹ biẹ mhan ha vade, ọle mhan nin eria rẹ guanọ ikoudure. Sẹyẹ, mhan yẹ mhọn ọne ahu nan rẹ re ikoudure nin ọria ọbhebhe. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn ọbhokhan kuanlẹn bhi eji ọle da khiẹnlẹn, ọle ki viẹ bu aba ọle la inẹn ọlẹn. Arẹmiẹn ele ida sabọ re ọne itẹ rie bhi ọsi ẹjẹje, ele dẹ sabọ ko ọne ọmọn udu re. Ele sabọ rẹ nọọn ọne ọmọn ebe sunu, gbo amẹn-eviẹ si ọle bhi ẹlo re, yẹ si ọle kẹ egbe ha lẹlẹ ọle. Sẹyẹ, ele ki re ukhunmhun ọbhi ọne itẹ. Ọnan ki re ọne ọmọn huẹan. Ọle bhọ sabọ rẹ kie dọ ha khiẹnlẹn. Ahakizẹbue, ọne itẹ ki rie.
2 Ẹghe eso, ọbalọ ne khọ gbera ọnan, ọle ibhokhan miẹn bhi egbe. Ẹbho mun ibhokhan eso ria a. Asabọmiẹn osukpa ọne emhin ọbe nan sunu ji ele, la igba ne bunbun. Aharẹmiẹn osukpa ọ sunu ji ele la igba ne bunbun, ọbalọ nin ele miẹn bhọ ikẹ fo. Ẹghe eso, a ki mun ọne ọria nọn lu ọle yẹ re oya nanlẹn. Ọkpakinọn, a imiẹn eso mun nin ele le oya ọbhi ebi ele lu. Aharẹmiẹn a re oya nin ọne ọria, ọbalọ nin ọne obhokhan ha miẹn bhọ sabọ sẹyẹ ha kpokpo ọle rẹ sẹbhi ẹghe nin ọle ha rẹ wanre.
3. Beji 2 Corinthians 1:3, 4 rẹman, be iho nọnsi Jehova? Inọnta nela mhan ha zilo nyan?
3 Ahakimiẹn ghe ọria nin mhan ko ga sẹyẹ ribhi ọbalọ ranmhude a mun ọlẹn ria a ẹghe nin ọle rẹ ha yi obhokhan kii? Be imhan ha rẹ sabọ rẹkpa ọle yẹ? (Tie 2 Corinthians 1:3, 4.) Jehova guanọ nin ene ga ọle miẹn oyẹẹ bi ikoudure nọn khẹke ele. Bhiriọ, bha ji mhan zilo nyan ene inọnta ea nan: (1) Bezẹle nin ikoudure da khẹke eria nan mun ria a bhi egbe obhokhan? (2) Họla ha sabọ ko ele udu re? (3) Be imhan ha rẹ sabọ re ikoudure nọn khẹke nin ele yẹ?
BEZẸLE NIN IKOUDURE DA KHẸKE ERIA NAN MUN RIA A?
4-5. (a) Bezẹle nọn da khẹke nin mhan lẹn ghe ibhokhan dikẹ bhi ene ewanlẹn? (b) Ọ be lẹkhẹ nin obhokhan nan mun ria a rẹ gba ẹkẹ ọria? Gbotọle fanọan.
4 Ọkhẹke nan re ikoudure nin ẹbho eso ne ki wanre arẹmiẹn ẹghe nin ele rẹ ha yi obhokhan a rẹ mun ele ria a. Bezẹle? Nin mhan rẹ sabọ lẹn ebezẹle, ọkhẹke nin mhan lẹn ghe, a ha lu ọria nọn wanre bi obhokhan emhin ọbe, ọ iyi uwedẹ ọkpa ele ha rẹ miẹn ọbalọ bhọ. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin eso ghe.
5 Ọkhẹke nin ibhokhan deba ene biẹ ele, la ene gbẹloghe ele ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn. Ikolu nọn sẹ inian dẹ sabọ re udu nọnsi ene ibhokhan sotọ. Ọ ki yẹ rẹkpa ele gba ẹkẹ eria nin ele hoẹmhọnlẹn. (Ps. 22:9) Ọ ba bhi egbe a ghe, eria ne ribhi azagba-uwa nin obhokhan na vae, ele kẹ mun ọne obhokhan ria a. Ọ sabọ rẹ ha yi obhio aba, obhio inẹn, la ọria nọn wo re ẹnẹ ji ele. Ọria nin obhokhan gba ẹkẹ ọle ha lu ọne obhokhan emhin ọbe nọn sẹ inian, ọ ki ha nọghọ nin ọne obhokhan rẹ gba ẹkẹ ọria aharẹmiẹn ikpe ne bunbun gbera.
6. Bezẹle nọn da yi emhin aikhẹlu nan rẹ mun obhokhan ria a?
6 Ibhokhan isabọ gbega egbe ele. Bhiriọ, emhin aikhẹlu nọn nan rẹ mun ele ria a. Ọria ha ne obhokhan nowẹ, ọ dẹ sabọ si ọbalọ nọn kaka ji ọne obhokhan. Ọne obhokhan ki ha ghe inegbe-nowẹ bhi uwedẹ nọn bha gba. Ọle iyẹ da ha ghe egbe ọle bhi uwedẹ nọn khẹke. Sẹyẹ, ọle ida yẹ sabọ gba ẹkẹ ọria soso.
7. (a) Bezẹle nọn ida nọghọ nin ene mun ibhokhan ria a rẹ lu ọne emhin ọbe nan? Be ene eria rẹ lu iriọ yẹ? (b) Be ohoghe nin ene ẹbho nan bha man ibhokhan sire?
7 Ibhokhan isabọ ria eria dinmhin nin ele da sabọ daghe ẹbe nọn ribhi odẹ yẹ nẹ nanlẹn. (1 Cor. 13:11) Ranmhude ọnan, ọ inọghọ nin ẹbho ne mun ibhokhan ria a rẹ sabọ hiẹ ibhokhan. Ohoghe kẹkẹ ene ẹbho nan man ibhokhan le. Bhi ọsi ijiẹmhin, ele sabọ rẹ taman ene ibhokhan ghe, ele tobele si emhin nọn sunu ji ele, la nin ele hẹi ji ehọ ọbhebhe họn ebe sunu, la ọria soso ida rẹọ ele bhọ sade ele dọ tare, la ọ iyi emhin ọbe sade ọria nọn wanre ne obhokhan nowẹ, ghe iriọ ọne ọria ha rẹ rẹman ghe ọle hoẹmhọn ọne obhokhan. Ene ohoghe nan dẹ sabọ re obhokhan ha ria eria diọbhi ọhan. Sẹyẹ, ọ dẹ gbe ikpe ne bunbun ọkuẹsẹ ene ibhokhan sabọ lẹn ghe ohoghe ene ọta nan khin. Ọne obhokhan ha wanre, ọ sabọ rẹ ha ghe egbe ọle bii ọria nọn bha khia, nin oyẹẹ bi ikoudure bha khẹke.
8. Bezẹle nin mhan da rẹọbhọ ghe, Jehova dẹ sabọ re ikoudure nin ẹbho ne ribhi ọbalọ?
8 Ejayenan nian, mhan dọ lẹn ebezẹle nin ọbalọ nin ẹbho nan mun ria a miẹn ida fo, aharẹmien ikpe ne bunbun gbera. Aikhẹlu ọnan wo gene khin! Ije rebhe ọne olukhọ nan da wo sunu. Ọnan rẹman ghe, ẹghe ọkike mhan gene ye, ranmhude Baibo tale ghe bhi ẹghe ọkike, ẹbho iyẹ da “ha mhọn ẹkẹ ẹjẹjẹ.” Ọ da yẹ yọle ghe, “eria ne imhẹn bi eria eku dẹ ha khọ bhọ.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Emhanmhan ọbe, ọle emhanmhan rebhe nesi Esu khin. Ọ ba bhi egbe a ghe ẹbho eso ki ha lu emhin nin Esu guanọ. Ọkpakinọn, Jehova mhọn ahu gbera Esu bi ene rẹkhan ọlẹn. Ọle lẹn emhin rebhe nin Esu lu. Jehova lẹn ọbalọ rebhe nin mhan miẹn. Ọle dẹ sabọ re ikoudure nọn khẹke nin mhan. Eghọnghọn nọn rẹji mhan ghe, Jehova nin mhan ga, ọle hi “Osẹnobulua ọsi ikoudure, nọn ko mhan udu re bhi ekpokpo nin mhan hi ki rẹ ha ye, nin mhan da sabọ yẹ ko ẹbho ebhebhe udu re bhi ekpokpo nin ele irẹ ha ye, ranmhude ikoudure nin mhan miẹn bhi obọ ọle.” (2 Cor. 1:3, 4) Hela Jehova noo rẹ re ikoudure nin ẹbho?
HỌLA HA SABỌ RE IKOUDURE NIN ẸBHO?
9. Beji David ta bhi Psalm 27:10, emhin nela Jehova lu nin eria nin azagba-uwa nọnsele fi ikeke gbe?
9 Ẹbho nan miẹn ghe ene biẹ ele fi ikeke gbe, la ẹbho nan miẹn ghe eria ne manman sikẹ ele mun ria a ẹghe nin ele rẹ ha yi ibhokhan, ele ikoudure manman khẹke. David nin Ojie bhọ lẹn sẹbhọ ghe, iJehova hi ọnọn sabọ re ikoudure nọn kokhun nẹ nin mhan. (Tie Psalm 27:10.) David rẹọbhọ ghe, Jehova dẹ gbẹloghe eria nin azagba-uwa nọnsele fi ikeke gbe. Be iJehova rẹ lu ọnan yẹ? Eria ne ga ọle nọnsẹn ọle noo rẹ gbẹloghe ele. Inian mhan bi ibhio mhan ne ribhi ẹkẹ agbotu diabe ene ribhi azagba-uwa ọkpa. Bhi ọsi ijiẹmhin, Jesu tale ghe, ene deba ọle ga iJehova diabe ibhio ọle, bi inẹn ọlẹn.—Matt. 12:48-50.
10. Be iPaul nin odibo yọle ọle rẹ lu iwẹnna ọwanlẹn nin ọle ha lu bhi ẹkẹ agbotu yẹ?
10 Bha ji mhan zilo nyan ebi agbotu rẹ yi azagba-uwa nọnsẹmhan yẹ. Ọwanlẹn nọn manman wẹnna kaka, nọn yẹ ga nọnsẹn, ọle iPaul nin odibo ha khin bhi ẹkẹ agbotu. Ọle re ijiẹmhin esili man mhan. Ọle bhọ da yẹ taman ẹbho ebhebhe nin ele ha re egbe khọkhọ ọle beji ọle rẹ re egbe khọkhọ iJesu. (1 Cor. 11:1) Bha ji mhan fẹghe ebi Paul ta yẹ rẹji iwẹnna ọwanlẹn nin ọle ha lu bhi ẹkẹ agbotu. Ọ da yọle: “Mhan da kiẹn eria ne fu bhi ẹwẹ bha, beji inẹn nọn gbẹloghe ọmọn rẹ re ẹkẹ ẹjẹjẹ gbẹloghe imọn nesọle.” (1 Thess. 2:7) Iriọ yẹ nọn rẹji ene ewanlẹn ne ribhi ẹkẹ agbotu ẹlẹnan. Ọkhẹke nin ele ha re ẹkẹ nọn fu, bi ẹkẹ ẹjẹjẹ rẹ ta ọta, sade ele re iBaibo rẹ re ikoudure nin ọria nọn guanọ urẹkpa.
11. Be rẹman ghe, ọ iyi ewanlẹn ne ribhi ẹkẹ agbotu ọkpa ọkhẹke ne ha re ikoudure nin ọria?
11 Ewanlẹn ne ribhi ẹkẹ agbotu ọkpa ọ be khẹke ne ha re ikoudure nin ẹbho nan mun ria a? Eye. Ẹsọn nọnsẹmhan rebhe nọn nan rẹ ha re ikoudure nin ọdeọde. (1 Thess. 4: 18) Ibhio mhan nin ikhuo ne ziẹnlẹn bhi oga, dẹ sabọ ha re ikoudure nin ibhio mhan nin ikhuo ne guanọ ikoudure. Jehova bhọ re egbe ọle khọkhọ inẹn nọn re ikoudure nin ọmọn nọnsọle. (Isa. 66:13) Baibo tẹmhọn ijiẹmhin ọsi ikhuo ne re ikoudure nin ẹbho ne ha ribhi ọnọghọ. (Job 42:11) Ọ manman ti Jehova bhọ rẹ daghe ibhio mhan nin ikhuo re ikoudure nin ibo ele bhi ẹkẹ agbotu. Ẹghe eso, ewanlẹn bhi agbotu sabọ rẹ taman obhio mhan nin okhuo bhi ẹkẹ agbotu ghe, nin ọle dọ re ikoudure nin obhio mhan nin okhuo ọbhebhe nọn ribhi ọnọghọ. *
UWEDẸ NIN MHAN HA RẸ SABỌ KO ẸBHO UDU RE
12. Emhin nela ọ bha khẹke nin mhan lu?
12 Ọ bha khẹke nin mhan ha zọ obhio mhan ọta bhi unun bhi emhin nin ele iguanọ nin ele tẹmhọnlẹn. (1 Thess. 4:11) Bhiriọ, be imhan ha sabọ lu rẹ rẹkpa ene guanọ urẹkpa bi ikoudure? Bha ji mhan zilo nyan uwedẹ isẹn nin Baibo ha rẹ sabọ rẹkpa mhan ko ẹbho udu re.
13. Beji mhan tiele bhi 1 Kings 19:5-8, emhin nela ọne ẹhi nin Jehova jele lu nin Elijah? Be imhan ha rẹ re egbe khọkhọ ọne ẹhi yẹ?
13 Guanọ emhin nin uwẹ ha rẹkpa ọne ọria lu. Ẹghe nin Elijah rẹ ha nẹ ranmhude ẹbho guanọ nin ele gbe ọle a, egbe iẹnlẹn da wo lọ ọle rẹ sẹbhọ ghe, ọle da ha guanọ nin ọle yu. Bhiriọ, Jehova da je ẹhi ọkpa nọn dọ rẹkpa ọle. Ọne ẹhi da guanọ emhin nin ọle ha lu rẹ rẹkpa Elijah. Ọle da re ebale nin Elijah le. (Tie 1 Kings 19:5-8.) Mhan luẹ bhi ọne okha nan ghe, emhin esili dẹ nabhọre sade mhan lu ẹseọhẹ nin ọria. Ọne ẹseọhẹ sabọ rẹ ha yi ebale nin mhan ha re nanlẹn, obhi emhin khere nin mhan ha re nanlẹn, la mhan sabọ re ẹnẹ ji ọle. Mhan ha lu iriọ, ọne obhio mhan ki lẹn ghe mhan hoẹmhọn ọlẹn. Mhan dẹ sabọ lu ene emhin nan rẹ rẹkpa ọria aharẹmiẹn ghe, ọ iyẹẹ mhan rẹ ne ọria zilo ẹmhọn egbe ọle la emhin ne ba bhi egbe.
14. Be imhan miẹn luẹ bhi okha ọsi Elijah?
14 Ko ẹbho nan mun ria a udu re. Emhin ọbhebhe ribhọ nin mhan ha miẹn luẹ bhi okha ọsi Elijah. Elijah da sabọ khian sẹbhi Oke ọsi Horeb, arẹmiẹn ọne ọkhian manman ree. Urẹkpa nọnsi Jehova zẹle nin ọle da sabọ khian ọne okhian. Asabọmiẹn ghe, ọne Oke nan nin Jehova da ka ve akovẹn nin ẹbho nesọle, ọle Elijah yo nin ọle da miẹn ikoudure. Asabọmiẹn ọle da ha riale ghe, ene guanọ ne gbe ọle a ida sabọ miẹn ọlen bhi enin. Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Ahamiẹn ghe mhan ho nin mhan re ikoudure nin eria nan mun ria a, ọkhẹke nin mhan ka rẹkpa ele nin udu ele da sotọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọkhẹke nin ene ewanlẹn lẹn ghe, a ha re ẹnẹ ji obhio mhan nin okhuo nọn ribhi ọbalọ bhi uwa, ọle udu ọle ha da sotọ nẹ, ọ iyi sade a tie ọle vae bhi Kindọn Họọ nan nanlẹn zilo. Ọrẹyiriọ, asabọmiẹn Kindọn Họọ udu ọsi ọria ọbhebhe ha da sotọ nẹ.
15-16. Be imhan ha rẹ sabọ ha yi ọnọn ka ọria ehọ nọnsẹn yẹ?
15 Ha yi ọria nọn kaehọ nọnsẹn. Baibo yọle: “Ọkhẹke nin ọrebhe ha kaehọ nọnsẹn. Sẹyẹ, bha hẹi wo ha re ẹjẹje talọ bhi ẹmhọn.” (Jas. 1:19) Ọria nọn sabọ kaehọ nọnsẹn mhan be khin? Nan rẹ kaehọ igheghe yi nan rẹ wo huẹan ha ghe ọria nọn talọ gbọọ. Jehova re ijiẹmhin esili man mhan. Ẹghe nin Elijah rẹ ha taman ọlẹn ebi emhin dia ọle yẹ bhi egbe, Jehova da wo gene ka ọle ehọ. Jehova da daghe ọle ghe, ofẹn mun Elijah, ranmhude ọle riale ghe ọle ọkpa ki kẹre bhi ene ga ọle, bi ọle riale iwẹnna oga nin ọle sẹ lu wo de ihoho a. Jehova da rẹkpa ọle nin ene emhin nan hẹi yẹ kpokpo ọle bhi ọkhọle. Iriọ ọle rẹ rẹman ghe ọle wo gene ka Elijah ehọ nọnsẹn.—1 Ki. 19:9-11, 15-18.
16 Be imhan ha rẹ sabọ re ẹkẹ ẹjẹjẹ bi itohan man yẹ sade mhan ka ọria ehọ? Ẹghe eso, ọta eso nin mhan ha taman ọne ọria dẹ re ẹkẹ ẹjẹjẹ nin mhan mhọn da ọle man. Uwẹ sabọ rẹ yọle: “Ọ ba mẹn bhi egbe ghe emhin nọn sẹ inian sunu ji uwẹ! Ọ bha khẹke nin obhokhan miẹn emhin nọn sẹ inian bhi egbe!” Uwẹ sabọ re nọọn ọlẹn inọnta rẹ fẹghe si uwẹ lẹn otọ ebi ọle taman ẹn. Uwẹ sabọ rẹ nọọn ọlẹn yọle: “Huẹan, uwẹ dẹ be sabọ gbotọle fanọan man mẹn nọnsẹn?” la “Mẹn riale ghe ebi uwẹ re ọne ukpọta nan ta hi . . . Ẹmhọanta gene nọn?” Ene ọta nan dẹ rẹkpa ọne ọria lẹn ghe, uwẹ gene ka ọle ehọ yẹ dọnmhegbe rẹ lẹn otọ ebi ọle ta.—17. Bezẹlẹ nọn da khẹke nin mhan ha mhọn iziẹngbe, bi nin mhan hẹi wo ha re ẹjẹje talọ bhi ẹmhọn?
17 Ọkpakinọn, ọkhẹke nin mhan gbẹlokotọ nọnsẹn nin mhan hẹi wo ha re ẹjẹje talọ bhi ẹmhọn. Hẹi wo gbọta ọne ọria bhi unun ranmhude uwẹ ho nin uwẹ re adia nanlẹn, la ranmhude uwẹ ho nin uwẹ dia umueria nọnsọle. Mhọn iziẹngbe da ọne ọria. Bhi ọsi ijiẹmhin, arẹmiẹn Elijah noo ọta ne bha khẹke ẹghe nin ọle rẹ ha taman iJehova ebi emhin dia ọle yẹ bhi egbe, Jehova da sẹyẹ mun urẹọbhọ nọnsi Elijah zeze. Elijah da gbo noo ene ọta rẹ ha ne iJehova talọ. (1 Ki. 19:9, 10, 13, 14) Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Ẹghe eso, ọ iyi osukpa ọria nọn ribhi ọnọghọ rẹ ta ebe emhin dia ọle yẹ bhi egbe. Beji iJehova lu, aharẹmiẹn ọne ọria gbo ta ọta nin ọle ka ta, ọkhẹke nin mhan re iziẹngbe rẹ ka ọle ehọ. Ọ iyi ebe imhan ha taman ọne ọria mhan ha wo re osukpa ha ria ẹmhọnlẹn. Ẹkẹ ẹjẹjẹ bi itohan ọ khẹke nin mhan ka rẹman.—1 Pet. 3:8.
18. Bezẹle nin ọria nọn ribhi ọbalọ ha da miẹn ikoudure sade mhan deba ọle nan erọnmhọn?
18 Deba ọne ọria nan erọnmhọn. Ọ sabọ rẹ ha nọghọ ẹbho nin egbe iẹnlẹn lọle rẹ ha nan erọnmhọn. Ọne ọria sabọ rẹ ha riale ghe, ọle bha sẹ ọria nọn ha nan erọnmhọn ji Jehova. Ahamiẹn mhan ho nin mhan ko ọria nọn sẹ iriọ udu re, mhan sabọ rẹ deba ọle Jas. 5:16.
nan erọnmhọn yẹ sounun elin ọlẹn bhi ọne erọnmhọn. Mhan ki yẹ taman iJehova ghe, ẹmhọn ọne ọria manman ti mhan bi agbotu bhọ. Mhan ki bhii Jehova nọn ko ọle udu re. Erọnmhọn nọn sẹ iriọ dẹ sabọ ko ọria udu re.—19. Be ha rẹkpa uwẹ rẹ sabọ re ikoudure nin ọria?
19 Ta ọta ikoudure man ọne ọria. Ka ria ẹmhọn ọta nin uwẹ ho nin uwẹ ta nọnsẹn ọkuẹsẹ uwẹ tale. Ọta ne bha gba dẹ sabọ kuan ọria. Ọkpakinọn, ọta esili dẹ sabọ re egbe daan ọria. (Prov. 12:18) Bhiriọ, nan erọnmhọn ji Jehova nin ọle rẹkpa uwẹ miẹn ọta ikoudure, bi ọta ifuẹkẹ nin uwẹ ha taman ọne ọria. Ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe, ọta soso iribhọ nọn sabọ ko ọria udu re gbera ọta nesi Jehova ne ribhi Baibo.—Heb. 4:12.
20. Ibhio mhan eso nan mun ria a, ẹlo nela ele rẹ ghe egbe ele? Be imhan ha rẹkpa ele yere?
20 Ọria nan mun ria a sabọ rẹ ha riale ghe ele bha khia sẹ ọria nan ha hoẹmhọnlẹn. Ohoghe ọnan wo khin! Bhiriọ, noo iBaibo rẹ rẹkpa ọle daghe ghe ọle wo manman ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova. (Fẹ ẹkpẹti ghe nọn yọle “ Ọta Ikoudure Ne Ribhi Baibo.”) Hẹi yelea ebi ẹhi rẹ mun iDaniel nin akhasẹ ziẹn yẹ ẹghe nin egbe rẹ lọ iDaniẹl. Jehova da taman ọlẹn ghe ọria nọn manman ghan ọle khin. (Dan. 10:2, 11, 19) Iriọ yẹ nọn rẹji ibhio mhan nin mhan ko ga ẹlẹnan. Eria ne ghanlẹn ele khin bhi ẹlo nọnsi Jehova!
21. Be ha sunu ji ẹbho ne lu emhin ọbe ne bha ka fidenọ? Ọkpakinọn, be ọkhẹke nin mhan ha lu nian ọne ẹghe kuẹ sẹ?
21 Ahamiẹn mhan re ikoudure nin ọria, ọkhẹke nin mhan rẹkpa ele yere ghe Jehova hoẹmhọn ele. Mhan ida yelea ghe Osẹnobulua nọn bhọhiẹn nọn gbale Jehova khin. Bhiriọ, emhin soso iribhọ nin ọria ha sabọ re he nin Jehova. Jehova daghe ebe sunu rebhe. Ọle dẹ re oya nin eria rebhe ne lu emhin ọbe. (Num. 14:18) Ọkuẹsẹ ọne ẹghe vae nin Jehova ha rẹ re oya nin ele, bha ji mhan dọnmhegbe ha re oyẹẹ man ẹbho nan mun ria a. Emhin eghọnghọn nọn ghe, Jehova dẹ re egbe daan ẹbho rebhe nin Esu bi agbọn nọnsọle mun ria a. Ẹghe nọn bha yẹ ree gbe nian, ene ọbalọ nan rebhe ki si egbe kie.—Isa. 65:17.
ILLO 109 Ha Re Ọkhọle Rebhe Re Oyẹẹ Man
^ udu ọle 5 Asabọmiẹn ghe, ẹbho nan de mun ria a ẹghe nin ele rẹ ha yi obhokhan sẹyẹ miẹn ọbalọ bhi ọne emhin nọn sunu ji ele, arẹmiẹn ikpe ne bunbun gbera. Ọne uhọnmhọn-ọta nan dẹ rẹkpa mhan lẹn ebezẹle nọn da dia iriọ. Họla ha sabọ re ikoudure nin ene eria nan? Uwedẹ nela mhan ha rẹ sabọ re ikoudure nin ele? Enan mhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan.
^ udu ọle 11 Ọria nan mun ria a la tobọle tare si ọle dẹ bu idọkitọ nọn rẹkpa ọle la si ọle ida bu ọle.
^ udu ọle 76 EBI A RẸMAN BHI FOTO: Obhio mhan nin okhuo re ikoudure nin obhio mhan nin okhuo ọbhebhe nọn ribhi ọbalọ.
^ udu ọle 78 EBI A RẸMAN BHI FOTO: Ewanlẹn eva re ẹnẹ ji ọne obhio mhan nin okhuo nọn ribhi ọbalọ. Ọle da tie ọne obhio mhan nin okhuo vae.