1-2. Uwedẹ nela mhan ha rẹ sabọ re Kristiẹn khọkhọ uwa igedege nọn manman yoyo? (1 Corinthians 15:58)

 BHI ukpe 1978, a da bọn uwa igedege nọn manman yoyo bhi eji a tiọle Tokyo, bhi Japan. Ranmhude otọ nọn munvẹa nọn kẹ wo sunu bhi ọne agbaẹbho, ẹbho da ha riale ebe ha sunu ji ọne uwa. Be ene bọn ọne uwa lu beji a ha da miẹn ghe otọ ha rẹ munvẹa ọne uwa ida siẹn khua? Ele da bọn ọne uwa bhi uwedẹ nọn ha rẹ manman deziẹn yẹ rẹ sabọ fẹkẹ ha bigọ sade otọ mun-lueghe. Inian Kristiẹn diabe ọne udede uwa nin. Uwedẹ nela?

² Ọkhẹke nin Kristiẹn lẹn eji ọ ha da khẹke nin ọle mundia bhi ebi ọle ta, bi eji ọ ha da khẹke nin ọle fi emhin denọ. Ọkhẹke nin ọle hẹi ha beghe, sẹyẹ nin ọle deziẹn bhi ẹmhọn uhi nesi Jehova bi uwedẹ nin ọle yọle nin mhan rẹ ha nyẹnlẹn. (Tie 1 Corinthians 15:58.) Ọle ki wo muegbe rẹ ha hẹnmhọn nin Jehova. Sẹyẹ, ọle ida ranmhude ofẹn lu emhin ne bha gba. Ọrẹyiriọ, ọkhẹke nin ọle ha noo ẹwanlẹn, la muegbe rẹ fi emhin denọ sade idia zegbere nọn ha da khẹke nin ọle lu iriọ. (Jas. 3:17) Kristiẹn nọn ki ka lẹn ebi a rẹ re inian lu emhin ọbhi oleghe yẹ ida wo ha mun uhi mhọn gbera beji ọkhẹke, la ha re otọ nin emhin ne bha khẹke. Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan ebi mhan ha rẹ miẹn yẹ ghe mhan bha ha beghe. Mhan dẹ yẹ zilo nyan emhin isẹn nin Esu lu rẹ re ọle nọghọ mhan rẹ sabọ mundia nọnsẹn, bi ebi mhan ha rẹ re egbe nẹ bhi ufi nesọle yẹ.

3. Uhi nọnsi Jehova nela mhan miẹn bhi Acts 15:28, 29?

³ Jehova hi ọnọn mhọn ahu nọn ke okhun nẹ nin ọle rẹ taman mhan ebi mhan ha lu. Sẹyẹ, uhi nọn gbe nin mhan wo lẹkhẹ nan rẹ lẹn otọ ọle. (Isa. 33:22) Bhi ọsi ijiẹmhin, otu nọn sun oga bhi ore nin ọhẹnhẹn da tẹmhọn idia ea nin Kristiẹn ha da mundia nọnsẹn: (1) ọle ki rẹban igẹbọ yẹ ha ga Jehova ọkpa, (2) ọle ki ha  re ẹlo nọn ghanlẹn rẹ ghe aranlẹn beji Jehova rẹ ghe ọle, bi (3) ọle ki re egbe nẹ bhi ẹmhọn oghẹ beji Baibo tale. (Tie Acts 15:28, 29.) Be Kristiẹn ha rẹ sabọ mundia yẹ nọnsẹn ẹlẹnan bhi ene idia ea nan?

4. Be imhan ha rẹ rẹman yẹ ghe Jehova ọkpa sẹsẹ mhan ga? (Revelation 4:11)

⁴ Mhan iga ẹbọ, Jehova ọkpa mhan ga. Jehova da taman ibhokhan Izrẹl ghe, nin ele ha ga ọle ọkpa. (Deut. 5:6-10) Ẹghe nin Esu rẹ dọnmhẹn Jesu, Jesu da yọle ghe Jehova ọkpa ọkhẹke nin mhan ha ga. (Matt. 4:8-10) Bhiriọ, mhan iga ẹbọ, sẹyẹ mhan iga eria. Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan idọ ha rolo ene mun ọkalo bhi otuẹ, ekhẹn ahinmhin-ibo, enan manman hẹnmhọn ele ne gbe gemu, bi ene so illo, bọsi ghe osẹ ele khin. Ibo nọnsi Jehova mhan ye, ọle nọn “man emhin rebhe” ọkpa mhan ga.—Tie Revelation 4:11.

5. Bezẹle nin mhan da re obọ rẹkhan uhi nọnsi Jehova bhi ẹmhọn aranlẹn, yẹ re ẹlo nọn ghanlẹn rẹ ghe iẹnlẹn?

⁵ Mhan re obọ rẹkhan uhi nin Jehova gbe bhi ẹmhọn aranlẹn, yẹ re ẹlo nọn ghanlẹn rẹ ghe iẹnlẹn. Bezẹle? Ranmhude Jehova yọle ghe aranlẹn hi iẹnlẹn. Ẹsele nọn manman ghan nọn na obọ Jehova vae iẹnlẹn khin. (Lev. 17:14) Ẹghe ọhẹnhẹn nin Jehova rẹ re otọ nin eria rẹ ha le elanmhẹn, ọle da yọle nin ele hẹi le aranlẹn nọn ribhọ. (Gen. 9:4) Ọle da gbo kie sounun bhi ọne uhi nan ẹghe nin ọle rẹ na obọ Mozis gbe Uhi nin ibhokhan Izrẹl. (Lev. 17:10) Sẹyẹ, ọle da noo otu nọn sun oga bhi ore nin ọhẹnhẹn rẹ ji Kristiẹn lẹn ghe, nin ele “rẹban . . . aranlẹn.” (Acts 15:28, 29) Mhan re obọ rẹkhan ọne uhi nan sade mhan zẹ uwedẹ nin mhan ha rẹ gbẹloghe egbe. b

6. Emhin kẹkẹ nela mhan ha lu nin mhan rẹ sabọ re obọ rẹkhan uhi nin Jehova gbe bhi ẹmhọn oghẹ?

⁶ Mhan wo re obọ rẹkhan uhi nin Jehova gbe bhi ẹmhọn inegbe-nowẹ. (Heb. 13:4) Pọl nin odibo da yọle ghe nin mhan “lọ” ikpakpa-egbe nọnsẹmhan—ọnin hi, nin mhan dọnmhegbe rẹ re iria-eria nọn imhẹn sibhi ọkhọle nọnsẹmhan re. Mhan idọ ha ghe, la lu emhin nọn hi ki rẹ khin nọn ha sabọ si mhan fiọbhi ilọnmhọn oghẹ. (Col. 3:5; Job 31:1) Mhan ha kuẹlo da edọnmhẹn, mhan ki jẹje rẹban iria-eria, la emhin nọn ha sabọ riia ikolu nin mhan bi Osẹnobulua ko mhọnlẹn an.

7. Be ọkhẹke nin mhan muegbe rẹ lu? Bezẹle?

⁷ Jehova guanọ nin mhan re ọkhọle rebhe rẹ ha hẹnmhọn nanlẹn. (Rom. 6:17) Emhin ne ha mhẹn mhan bhi egbe adia nin ọle ne nin mhan khin, sẹyẹ mhan ida sabọ fi uhi nesọle denọ. (Isa. 48:17, 18; 1 Cor. 6:9, 10) Mhan dọnmhegbe rẹ ha lu emhin ne ti Jehova bhọ, yẹ dọnmhegbe rẹ ha mhọn ọkhọle nin ọkpa bhi eria ne gbẹn ebe ọsi Psalm ha mhọn. Ọle da yọle: “Mẹn wo muegbe rẹ re obọ rẹkhan adia nesẹ ẹghe rebhe, rẹ na bhi ẹdẹ agbọn iẹnlẹn nọnsẹmhẹn rebhe.” (Ps. 119:112) Ọkpakinọn, Esu ki ha dọnmhegbe nin ọle rẹ re ọle nọghọ mhan rẹ sabọ mundia nọnsẹn. Uwedẹ kẹkẹ nela ọle rẹ lu ọnan?

8. Be Esu rẹ noo ekpokpo yẹ nin ọle rẹ re ọle nọghọ mhan rẹ sabọ sun rẹkhan Osẹnobulua?

⁸ Ekpokpo. Esu wo ha noo ẹbho rẹ kpokpo ibhio mhan beji ọ ha da nọghọ ele rẹ sabọ mundia nọnsẹn. Ebi ọle guanọ hi, nin ọle so mhan lọlọ, nin ọle riia ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn an. (1 Pet. 5:8) Ẹbho nyan nin Kristiẹn bhi ore nin ọhẹnẹn, gbe ele, gbono eso bhi ẹwẹ ele a ranmhude nin ele rẹ muegbe rẹ sun rẹkhan Jehova. (Acts 5:27, 28, 40; 7:54-60) Esu yẹ wo kpokpo ẹbho nesi Osẹnobulua ẹlẹnan. Mhan wo daghe ọnan bhi uwedẹ nan rẹ ha re obọ oya mun ibhio mhan ne ribhi Russia bi agbaẹbho ebhebhe. Sẹyẹ, ẹbho nin ẹmhọn mhan iyẹẹ wo ha kpokpo ibhio mhan bhi uwedẹ kẹkẹ.

9. Tẹmhọn ebezẹle nọn da khẹke nin mhan gbẹlokotọ bhi uwedẹ eku kẹkẹ nin Esu noo.

 ⁹ Uwedẹ eku. Rẹ gbera ekpokpo, Esu yẹ wo noo uwedẹ eku kẹkẹ. (Eph. 6:11) Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan ria ẹmhọn ebe sunu ji obhio mhan nin okpea natiọle Bob, nan mun ha khian họspita nin ọle dọ lu ọpresiọn nọn manman kaka. Ọle da taman ọne idọkitọ nọn ha lu ọne ọpresiọn ghe emhin soso iribhọ nọn ha rẹ ọle si aranlẹn ọbhi egbe. Ọne idọkitọ da ka nin ọle rẹ lu rẹkhan ebi ọle ta. Ọkpakinọn, ọne asọn ọkuẹsẹ a lu ọne ọpresiọn, ọne dọkitọ da rẹnẹ bu Bob beji azagba-uwa nọnsọle ki kpanọ fo. Ọle da taman Bob ghe, asabọmiẹn a ida noo aranlẹn, ọkpakinọn ọkhẹke nọn ha ribhi otọ nan miẹn noo sade emhin fidenọ. Asabọmiẹn ọne dọkitọ da ha riale ghe Bob dẹ fi ọkhọle denọ beji a miẹn azagba-uwa nọnsọle kpanọ. Ọkpakinọn, Bob da wo mundia bhi ebi ọle ta. Ọle da yọle ghe, idia soso iribhọ nọn ha re ọle si aranlẹn ọbhi egbe.

10. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan mhọn ẹwan bhi uwedẹ nin ẹbho bhi ọne agbọn nan rẹ ria eria? (1 Corinthians 3:19, 20)

¹⁰ Uwedẹ nin ẹbho ne re ẹlo gbe uhi nesi Jehova a rẹ ria eria. Mhan da ha ria eria bhi uwedẹ nin ẹbho ne re ẹlo gbe uhi nesi Jehova a rẹ ria eria, ọ sabọ rẹ re mhan miẹn ghe mhan bha yẹ ha mun ekpẹn nanlẹn, la re obọ rẹkhan uhi nesọle. (Tie 1 Corinthians 3:19, 20.) “Ẹwanlẹn ọsi ọne agbọn nan” kẹ wo re ẹbho ha mhọn akan-ehọ da Osẹnobulua. Ọnan hi emhin nọn sunu ji Kristiẹn eso bhi Pẹgamọn bi Tayataira. Ele da dọ ha lu emhin bhi uwedẹ nin ẹbho ne nẹga ele rẹ lu emhin, ne ha nyẹn iẹnlẹn esankan yẹ ga ẹbọ. Jesu da sekha nọn manman kaka nin ene agbotu veva nan nin ele rẹ re otọ nin ẹbho rẹ ha lu ilọnmhọn oghẹ. (Rev. 2:14, 20) Ẹlẹnan nian, ẹbho ne nẹga mhan dọnmhegbe nin ele rẹ sua mhan ọbhọ rẹ ha ria eria bhi uwedẹ nọn bha gba. Ẹbho bhi azagba-uwa nọnsẹmhan bi imọẹ mhan sabọ rẹ ha lẹlẹ mhan ọbhọ rẹ rẹọbhọ ghe uhi nesẹ Jehova kaka gbe, yẹ sua mhan ọbhọ rẹ gbobọra ene uhi. Bhi ọsi ijiẹmhin, ele sabọ rẹ ha taman ghe, ọ iyi emhin ebe sade mhan lu emhin nin egbe mhan guanọ, sẹyẹ, uhi nin ne ribhi Baibo nin Jehova gbe rẹji ẹmhọn oghẹ ki dọmanlẹn.

11. Beji mhan rẹ dọnmhegbe rẹ mundia nọnsẹn, emhin nela ọkhẹke nin mhan rẹban?

¹¹ Ẹgheso, mhan sabọ rẹ ha riale ghe, uhi nin Jehova gbe nin mhan bhi ẹmhọn eso bha khia bhi ẹlo sẹ. Ọnan sabọ rẹ re imhan ha ho nin mhan “re obọ gbera ene emhin nan gbẹnlẹn.” (1 Cor. 4:6) Ẹbho ne mun ọkalo bhi oga bhi ẹghe nọnsi Jesu bhọ lu emhin nọn sẹnian. Ele da ne uhi nọnsele ba uhi nọn ka ribhọ. Ọnan da re ọle manman ha nọghọ ẹbho rẹ re obọ rẹkhan. (Matt. 23:4) Jehova noo Baibo bi agbotu nọnsọle rẹ re adia nin mhan. Bhiriọ, emhin soso iribhọ nọn ha re imhan ha ne uhi ba uhi nin ọle ka ne nin mhan. (Prov. 3:5-7) Mhan idọ ha re obọ gbera emhin nan gbẹn ọbhi Baibo, la dọ ha gbe uhi nin ibhio mhan bhi ẹmhọn nin Baibo bha tẹmhọnlẹn.

12. Be Esu rẹ wewe ọta ohoghe yẹ?

¹² Ọta ohoghe. Esu noo “ọta ohoghe” bi “emhin ne ribhi ẹkẹ ọne agbọn nan” rẹ hiẹ ẹbho, yẹ rẹ si ozughu re. (Col. 2:8) Bhi ore nin ọhẹnhẹn, eso bhi ene emhin nan da ha yi iman-emhin ne diẹn mun uwedẹ nin ẹbho rẹ ria eria, iman-emhin ọsi ibhokhan Ju ne bha diẹn mun emhin ne ribhi Baibo, bi ọne iman-emhin ghe ọkhẹke nin Kristiẹn sẹyẹ wo ha re obọ rẹkhan uhi nin Jehova na obọ Mozis gbe. Ohoghe ene iman-emhin nan khin, ranmhude, ele denọ ẹbho ẹlo sibhi eji Jehova ye re, nin ẹwanlẹn ọsaje na obọ ọle vae. Ẹlẹnan nian, Esu noo niuz bi intanẹt rẹ wewe ọta ne bha gba bi ọta ohoghe nin ene gbẹloghe rẹ khian. Ọta ohoghe kẹkẹ ne sẹnian wo gba ije rebhe bhi ẹghe emianmhẹn KOVID-19. c  Esali Jehova ne re ehọ ọbhi adia nọn na obọ agbotu nọnsi Jehova vae, bha dọ ha ha-yo-ha-re khian beji ẹbho ne bunbun ne re ehọ ọbhi ọta ohoghe rẹ dọ ha ha-yo-ha-re khian.—Matt. 24:45.

13. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan mhọn ẹwan bhi emhin ne ha sabọ miẹn mhan ẹghe?

¹³ Emhin ne ha sabọ denọ mhan ẹlo sibhi oga re. Ọ bha khẹke nin mhan fikeke gbe “emhin ne lu okpemhin ne.” (Phil. 1:9, 10) Emhin eso nin mhan lu dẹ sabọ miẹn mhan ẹghe nin mhan ha rẹ noo rẹ lu emhin ne khẹke. Emhin eso ne bha dọbe bọsi ebale, anyọn, ire-egbe re ahoho, bi iwẹnna dẹ sabọ kiẹn mhan idobolo sade mhan mun ele kalo bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. (Luke 21:34, 35) Rẹ deba ọnan, ukpẹdẹ-ukpẹdẹ mhan rẹ họn bhi niuz ebi ẹbho rẹ ha khọn bhọ yẹ beji ebe ele guanọ ha da sẹ ele obọ, bi ebi usun ahinmhin-ibo kẹkẹ rẹ ne egbe ele suan yẹ. Ọkhẹke nin mhan mhọn ẹwan nin ene emhin nan hẹi dọ miẹn mhan ẹghe. Mhan bha da lu iriọ, mhan sabọ rẹ munhẹn ha deba usun eso bhi ọkhọle nọnsẹmhan. Esu noo ene uwedẹ nan kẹkẹ nin mhan tẹmhọnlẹn rẹ re ọle nọghọ mhan rẹ sabọ lu emhin ne gbale. Bha ji mhan zilo nyan ebi mhan ha rẹ sabọ khọn ọlẹn yẹ, yẹ rẹ sabọ mundia nọnsẹn.

14. Emhin ọkpa nela ha rẹkpa mhan rẹ sẹyẹ wo ha ribhi ibo nọnsi Jehova?

¹⁴ Ria eria nyan ebezẹle nin uwẹ da re egbe guẹ nin Jehova yẹ mianmẹn. Uwẹ re egbe guẹ nin Jehova yẹ mianmẹn ranmhude uwẹ ho nin uwẹ ha ribhi ibo nọnsọle. Ria eria nyan ebe re uwẹ rẹọbhọ ghe uwẹ miẹn ẹmhọanta. Uwẹ da ka manman luẹ ẹmhọn Jehova, uwẹ da dọ hoẹmhọn ọlẹn, ha mun ekpẹn nanlẹn yẹ ghe ọle bii Aba ẹ nọn ribhi okhun. Uwẹ da dọ ha mhọn urẹọbhọ, yẹ muegbe rẹ fidenọ. Uwẹ da zobọ bhọ rẹ ha lu ene emhin nin Jehova hele, yẹ munhẹn ha lu emhin ne ti ọle bhọ. Ọkhọle nọnsẹ da wo dere beji uwẹ dọ lẹn sẹbhọ ghe Osẹnobulua re emhin ebe nesẹ rẹhunmhan uwẹ. (Ps. 32:1, 2) Uwẹ da munhẹn ha vae bhi ikolo oga, yẹ ha taman ẹbho emhin kẹkẹ nin uwẹ luẹ. Beji uwẹ ki re egbe guẹ nin Jehova yẹ mianmẹn fo, uwedẹ nọn ha sabọ re iẹnlẹn nin uwẹ uwẹ ki ye nian. Bhiriọ, dọnmhegbe rẹ wo ha khian bhi ọne uwedẹ.—Matt. 7:13, 14.

15. Bezẹle nọn da yi emhin nọn mhẹn nin mhan rẹ wo ha luẹ Baibo yẹ ria eria nyan ọlẹn?

 ¹⁵ Ha luẹ Ọta nọnsi Osẹnobulua yẹ ha ria eria nyan ọlẹn. Eran sabọ mundia nọnsẹn sade iniẹn nọnsọle manman deziẹn bhi ẹkẹ otọ. Iriọ yẹ nọn, ahamiẹn mhan mhọn urẹọbhọ nọn ziẹn da Osẹnobulua, mhan dẹ sabọ mundia nọnsẹn. Beji eran rẹ wanre, iriọ iniẹn nọnsọle rẹ manman diọbhi ẹkẹ otọ, yẹ niẹn obọ diọbhi ije kẹkẹ. Mhan da ha luẹ Baibo yẹ ria eria nyan ọlẹn, mhan ki dọ ha mhọn urẹọbhọ nọn ziẹn, yẹ manman dọ rẹọbhọ ghe uwedẹ nọnsi Osẹnobulua mhẹn nẹ. (Col. 2:6, 7) Ria eria nyan ebi ibhude bi adia nesi Jehova rẹ rẹkpa eguọmhandia nesọle yẹ bhi ẹghe nọn gbera. Bhi ọsi ijiẹmhin, Ẹzikiẹ wo manman gbẹlokotọ bhi ẹghe nin ẹhi nọnsi Osẹnobulua rẹ ha maan ọne uwa oga nin ọle daghe bhi imianlo. Ọne imianlo wo manman re izebhudu nin Ẹzikiẹ, sẹyẹ ọ rẹkpa mhan rẹ lẹn ebi mhan ha rẹ sabọ re obọ ọbhi emhanmhan nọnsi Jehova yẹ rẹji oga nọn khiale. d (Ezek. 40:1-4; 43:10-12) Mhan yẹ wo miẹn elele sade mhan re ẹghe ọbhi otọ rẹ luẹ ẹmhọn emhin ne manman dinmhin ne ribhi Baibo yẹ ha ria eria nyan ele.

16. Be ọkhọle nọn deziẹn nin Bob ha mhọn rẹ gbega ọle yẹ? (Psalm 112:7)

¹⁶ Ji ọkhọle nọnsẹ deziẹn. Devid nin Ojie da yọle ghe, ọle ida ji oyẹẹ nin ọle mhọn da Jehova da wẹghẹ a. Ọle da yọle: “Ọkhọle nọnsẹmhẹn wo deziẹn, Eo Osẹnobulua.” (Ps. 57:7) Mhan dẹ yẹ sabọ ha mhọn ọkhọle nọn sẹnian, sade mhan wo ha mun udu nyan Jehova. (Tie Psalm 112:7.) Mhan fẹ ebi ọnan rẹ rẹkpa Bob nin mhan ka tẹmhọnlẹn ghe. Ẹghe nan rẹ taman ọlẹn ghe, a dẹ mun aranlẹn ọbhi otọ nan miẹn noo sade emhin fidenọ, ọle da jẹje taman ọne dọkitọ ghe, ahamiẹn emhin ribhọ nọn ha re ele mun aranlẹn nanlẹn, ọle ki wo kpanọ sibhi ọne họspita re. Bhi ọkike ọle, Bob da yọle: “Mẹn bha zẹwẹ ha mhọn edandan rẹji emhin nin mẹn ha lu, sẹyẹ, mẹn bha ha kpokpo egbe ba ẹmhọn emhin nọn ha sabọ sunu.”

17. Be imhan miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Bob? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹⁷ Bob da sabọ mundia nọnsẹn ranmhude ọle ki ka zẹ ebi ọle ha lu ọkuẹsẹ ọle diọbhi họspita. Ọhẹnhẹn, ọle da ha ho nin ọle lu emhin nọn ha  re Jehova ha ghọnghọn. Ọzeva, ọle da dọ fẹ ebi Baibo bi ebe nesẹmhan tale bhi ẹmhọn aranlẹn, bi ẹlo nin Jehova rẹ ghe iẹnlẹn. Ọzea, ọle rẹọbhọ ghe, ọle ha re obọ rẹkhan adia nọnsi Jehova, ọle dẹ miẹn elele bhọ. Bọsi Bob, mhan dẹ sabọ ha mhọn ọkhọle nọn deziẹn bhi ẹkẹ ọkakale nọn hi ki rẹ khin nin mhan kuẹlo da.

18. Be ijiẹmhin ọsi Barak man mhan le rẹji nan rẹ ha mun udu nyan Jehova? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọle ghe.)

¹⁸ Mun udu nyan Jehova. Mhan fẹ ebi emhin rẹ kiọnlẹn nin Barak yẹ nin ọle rẹ mun udu nyan Jehova, yẹ re obọ rẹkhan adia nọnsọle. Arẹmiẹn a bha miẹn emhin okhọnlẹn soso bọsi akpede bi ugue bhi otọ Izrẹl, Jehova da taman Barak nin ọle mun okhọn bu Sisera nin ọdiọn eyokulo ọsi ibhokhan Kenan, nọn mhọn emhin okhọn ne manman bunbun. (Judg. 5:8) Dẹbora nin akhasẹ da taman Barak nin ọle huẹnre bhi uke oke mun okhọn bu Sisera bi awẹnẹwẹnẹ 900 nesọle bhi otọ ọkhọnkhan. Bhi otọ ọkhọnkhan, ọ dẹ nọghọ ibhokhan Izrẹl rẹ sabọ ne eyokhọnlẹn ọsi Sisera khọn ne ribhi awẹnẹwẹnẹ ne wo ha runẹ. Arẹmiẹn Barak lẹn ọnan, ọle da yẹ lu beji a taman ọlẹn. Beji eyokhọnlẹn ọsi ibhokhan Izrẹl ki rẹ ha huẹnre bhi Uke Oke ọsi Tabor, Jehova da lu ọle nin amẹn manman ha rọlọ. Otọ nọn sọkọa bha yẹ ji awẹnẹwẹnẹ ọsi Sisera da manman khian. Bhiriọ, Jehova da lu ọle nin Barak sabọ khọn ele miotọ. (Judg. 4:1-7, 10, 13-16) Bọsi Barak, Jehova dẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ khọn miotọ sade mhan mun udu nyan ọlẹn, yẹ re obọ rẹkhan adia nin ọle noo agbotu nọnsọle rẹ re nin mhan.—Deut. 31:6.

19. Bezẹle nin uwẹ da muegbe nin uwẹ rẹ wo sun rẹkhan Jehova?

¹⁹ Beji a miẹn ọne agbọn Esu nan mhan da sẹyẹ nyẹnlẹn, mhan dẹ wo ha dọnmhegbe rẹ mundia nọnsẹn. (1 Tim. 6:11, 12; 2 Pet. 3:17) Bhiriọ, bha ji mhan muegbe beji a ha da miẹn ghe, ekpokpo, uwedẹ eku nin Esu noo, emhin ne ha sabọ denọ mhan ẹlo sibhi oga re, iria-eria ọsi ẹbho ne ire obọ rẹkhan uhi nesi Jehova, bi ọta ohoghe bha re mhan dọ ha ha-yo-ha-re. (Eph. 4:14) Ọkpakinọn, bha ji mhan mundia nọnsẹn, yẹ deziẹn bhi oga nin mhan re ji Jehova. Sẹyẹ nin mhan hẹi beghe sade idia zegbere nin mhan ha da re obọ rẹkhan uhi nọnsi Jehova. Ọrẹyiriọ, ọkhẹke nin mhan ha re ẹwanlẹn rẹ lu emhin. Bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe, mhan dẹ zilo nyan ebi Jehova bi Jesu rẹ re ijiẹmhin nọn gbale ọbhi otọ yẹ bhi uwedẹ nan rẹ re ẹwanlẹn lu emhin.