Ọwanlẹn aba mẹn ha khin bhi otuẹ natiọle United Church of Canada. Bhiriọ, ẹdẹ Sọnde, ọle ki yọle nin mẹn bi obhio mẹn nin okhuo ha khian klass nin ọne otuẹ rẹ man ibhokhan emhin bhi ọsewewiẹ. Mhan ha ki zobọ, mhan ki deba ọle diọbhi otuẹ bhi ẹghe agogo 11:00. Bhi ọsodanmhẹn, mhan ki rẹkhan inẹn mhan ha khian Kindọn Họọ. Mhan wo daghe ikikẹ nọn ribhi ẹwẹ ene oga veva nan.

Inẹn mẹn da tẹmhọn ebi ọle ha luẹ man Bob bi Marion Hutcheson ne yi imọẹ ọle. Akizẹbue, ele da dọ kiẹn Esali Jehova. Bhi ukpe 1958, azagba-uwa ọsi Hutcheson da re mẹn bi imọn ikpea ea nesele rẹkhan egbe ha khian usikoko nin agbaẹbho kẹkẹ kugbe do, nan re ikpẹdẹ elẹnlẹn do bhi New York City. Uhọnmhọn-ọta ọsi ọne usikoko hi, Divine Will. Ejayenan nian, mẹn dọ kere ghe ọ iyi obhi ẹsọn khere ele miẹn nin ele rẹ sabọ re mẹn rẹkhan egbe. Ọne usikoko wo manman rẹso iẹnlẹn nọnsẹmhẹn.

Beji mẹn ha ribhi usẹn, mhan da wo ha bẹẹ emhin-uri kẹkẹ, sẹyẹ ọ wo ha yẹẹ mẹn rẹ ha gbẹloghe ele. Bhiriọ, mẹn da ha guanọ nin mẹn kiẹn dọkitọ nọn gbẹloghe elanmhẹn. Inẹn mẹn da tẹmhọnlẹn man ọwanlẹn ọkpa bhi agbotu. Ọne ọwanlẹn da ye mẹn re ghe, “ẹghe ọkike” mhan ki da nyẹnlẹn, yẹ yọle ghe nin mẹn ria eria nyan ebi ọ ha rẹ reso ikolu nin mẹn bi Jehova ko mhọnlẹn yẹ sade mẹn deba ẹbho ne ire obọ rẹkhan uhi nesọle gbe ikpe ne bun se riọ bhi  yunivasity. (2 Tim. 3:1) Bhiriọ, mẹn da zẹ nin mẹn hẹi yẹ yo yunivasity.

Ọrẹyiriọ, mẹn da ha ria ẹmhọn ebi mẹn ha lu sade mẹn yo isiku sẹcọndri fo. Arẹmiẹn mẹn dagbare bhi inẹbho uzana-uzana, mẹn isọnyẹnmhẹn bhọ, sẹyẹ mẹn bha riale ghe mẹn dẹ sabọ kiẹn ọkanẹfan. Bhi ọne ẹghe nan, aba mẹn nọn iyi Ọsali Jehova bi obhio ọle da yọle nin mẹn re ẹghe rebhe ha wẹnna bhi udede kọmpini ọkpa bhi Toronto. Udede ihe ọne obhio aba ha ye bhi ọne kọmpini, bhiriọ, mẹn da ka nin mẹn rẹ ha wẹnna bhi enin.

Bhi Toronto, iwẹnna mẹn manman wo re ẹghe nọnsẹmhẹn rebhe ha lu, yẹ deba ẹbho ne iga Jehova ha muobọ. Bhiriọ, mẹn bha yẹ miẹn ẹghe rẹ ha yo ikolo, yẹ dagbare bhi inẹbho ẹghe-ẹghe. Bhi ọsi ọhẹnhẹn, ọnọn biẹ aba mẹn mẹn deba ha nyẹnlẹn. Ọkpakinọn, beji ọle ki yu, ọ da khẹke nin mẹn diọbhi ije ọbhebhe.

Hutcheson bi okhuo ọle ne ka re mẹn diọbhi usikoko nọn nẹ bhi ukpe 1958 da dọ diabe aba bi inẹn rẹji mẹn. Ele da yọle nin mẹn dọ deba ele ha dia, yẹ rẹkpa mẹn ha lu re alo bhi oga. Bhi ukpe 1960, mẹn bi ọmọn nọnsele natiọle John da mianmẹn. John da munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan, ọnan da re mẹn ha ho nin mẹn lu ba eka nin mẹn ka lu khẹ bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Ene ibhio mhan bhi agbotu da wo daghe uwedẹ nin mẹn rẹ ha lu re alo, akizẹbue, a da re mẹn kiẹn ọnọn sun Theocratic Ministry School, nan ki tiọle Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga Nọnsẹmhan nian.

Ukpe 1966 mẹn re obhio mhan nin okhuo natiọle Randi Berge bhi amhẹn. Ọle wo re egbe rebhe ha lu iwẹnna ọkanẹfan, yẹ muegbe rẹ ga bhi eji a da guanọ urẹkpa. Ọfẹotughe nọnsẹmhan da wo ji ẹmhọn mhan da rẹtẹ ọle, ọle da yọle nin mhan dọ rẹkpa agbotu nọn ribhi Orillia, Ontario. Bhiriọ, mhan da diọbhi enin.

Beji mhan wo sẹbhi Orillia, mẹn da deba okhuo mẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan ọsi ẹghe rebhe. Ọyaya nin ọle ha mhọn da wo rẹso mẹn! Beji mẹn rẹ wo re egbe rebhe ha lu iwẹnna ọkanẹfan, mẹn da dọ daghe eghọnghọn nọn nabhọre nan rẹ re Baibo ha man ẹbho emhin, yẹ daghe ebi ẹmhọanta ne ribhi Baibo rẹ ha rẹso ẹbho bhi ọkhọle yẹ. Mhan da wo manman ha ghọnghọn rẹ rẹkpa okhuo bi ọdọ ọkpa bhi Orillia rẹ sabọ fi emhin eso denọ bhi iẹnlẹn, yẹ dọ kiẹn Esali Jehova.

Beji mhan rẹnẹ diọbhi Toronto, mẹn da miẹn Arnold MacNamara nọn yi ọkpa bhi ene ha re emhin khian bhi Betẹ nọn ribhi enin. Ọle da nọọn mhan si ọ dẹ yẹẹ mhan rẹ lu iwẹnna ọkanẹfan kpataki. Mẹn da re ẹjẹje yọle: “Ehe! Mẹn da yọle mhan dẹ diọbhi eji ọ hi ki rẹ khin, sokpan ọ iyi Quebec!” Emhin nin usun ne zẹ urolo ebo ha ta rẹji uwedẹ nan rẹ ha si ozughu bhi obọ nan da zẹ urolo French bhi Quebec da wo rẹso mẹn. Bhi ọne ẹghe nan, ẹbho da ha ne ekhẹn govamẹnt suan, yẹ ho nin Quebec van obọ sibhi ugbẹloghe ọsi Canada re.

Arnold da yọle, “Quebec ọkpa agbotu ji ọkanẹfan kpataki diọ i nian.” Bhiriọ, mẹn da ka nin mhan rẹ ha khian. Mẹn lẹn sẹ ghe ọ ri okhuo mẹn bhi ọkhọle rẹ dọ ha ga bhi enin. Akizẹbue, mẹn da kere ghe ọnan hi emhin nọn mhẹn nẹ nin mhan sẹ zẹ rẹ lu bhi iẹnlẹn.

Mhan ki re uzana isẹn rẹ yo klass nan da luẹ urolo French fo, mẹn bi okhuo mẹn bi okhuo bi ọdọ ọbhebhe da diọbhi eji a tiọle Rimouski nọn ribhi obọ ọsi Montreal. Ọne okhian nan dẹ ree sẹbhi ikpọwala 336. Ọ da yẹ wo khẹke nin mhan ha luẹ ọne urolo. Ọnan da wo zegbere ẹdọkpa bhi ikolo oga beji mẹn ha tie ẹmhọn eso ne khẹke nan lẹn. Mẹn da yọle ghe, bhi usikoko nọn nẹ nọn vade “afianmhẹn natiọle ostrich ne bunbun dẹ vae,” nin mẹn rẹ yọle “ẹbho ne bunbun dẹ na bhi Austria vae.”

Ibhio mhan enẹn nin ikhuo da dọ deba mhan bi ọne okhuo bi ọdọ nin mhan ko diọbhi Rimouski. Sẹyẹ, okhuo bi ọdọ natiọle Huberdeau bi imọn ikhuo eva nọnsele da yẹ dọ deba mhan. Obhio mhan nin Huberdeau bi okhuo ọle da mun udede uwa nin mhan rebhe kugbe ha dia, yẹ ko haosa ọle. Ituẹ 12 rẹsẹbhi 14 kẹ wo nyẹnlẹn bhi ọne uwa. Beji a miẹn ọkanẹfan kpataki mhan khin, mhan wo dagbare bhi inẹbho ọsewewiẹ, ọsodanmhẹn bi ọsemuan. Ọ wo ti mhan bhọ rẹ miẹn ẹbho ne deba mhan dagbare bhi inẹbho ẹghe rebhe, ọ ha rẹ ha yi ẹghe nin ije rebhe rẹ fuọ-fuọ a ọsemuan.

Mhan bi ene ibhio mhan nan da wo ko sikẹ egbe, rẹ sẹbhọ ghe ele da diabe azagba-uwa rẹji mhan. Ẹgheso, mhan ki sikoko ha gha eranlẹn bhi olele, la re ẹdẹ yi nin mhan rẹ ko nyẹn ebale yẹ sọnyẹnmhẹn kugbe. Ọkpa bhi ene ibhio mhan wo guẹ ebi a rẹ khue emhin illo yẹ, bhiriọ, bhi ọsemuan ẹdẹ Satọde, mhan kẹ wo so illo yẹ gbe-ikhiẹn.

Ẹbho wo manman ha re ehọ ọbhi ẹmhọn Agbejele bhi Rimouski. Bhi ẹkẹ ikpe isẹn, ẹbho ne bunbun nin mhan man ele Baibo da lu re alo ye mianmẹn. Ọnan da wo re mhan ha ghọnghọn. Sẹyẹ ene tẹmhọn Osẹnobulua bhi ọne agbotu da dọ bun sẹbhi itue 35.

Bhi Quebec, a da wo manman man mhan ebi a rẹ tẹmhọn Osẹnobulua yẹ. Mhan wo daghe urẹkpa nọnsi Jehova bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin mhan ha lu, sẹyẹ, ọle wo ha ne emhin nin mhan ha rẹ ha gbẹloghe egbe nin mhan. Rẹ deba ọnan, mhan da dọ hoẹmhọn ẹbho ne ribhi enin ne zẹ urolo French, yẹ hoẹmhọn ọne urolo, bi uwedẹ nin ele rẹ lu emhin. Ọnan da re mhan dọ ha hoẹmhọn uwedẹ kẹkẹ nin ẹbho ebhebhe rẹ lu emhin.—2 Cor. 6:13.

Agbotu da yọle nin mhan diọbhi Tracadie, nọn ribhi obọ ọsi east bhi New Brunswick. Mhan bha rẹ re ẹlo ọbhi ọnan. Ọ bha zẹwẹ lẹkhẹ nin mhan, ranmhude bhi ọne ẹghe nan mhan re obọ bhi ebe nin mhan rẹ haya uwa ọsọgbọn, sẹyẹ, mẹn da miẹn iwẹnna nin mẹn rẹ re ẹghe eso ha man emhin bhi isiku. Rẹ deba ọnan, a wo la re obọ ọbhọ nin eso nin mhan man ele Baibo rẹ deba agbotu ha tẹmhọn Osẹnobulua, sẹyẹ a da ha ho nan bọn Kindọn Họọ ọsọgbọn bhi enan.

Mhan wo manman nan erọnmhọn ji Jehova bhi ọne ẹmhọn nan, yẹ rẹnẹ diọbhi Tracadie. Enan wo dikẹ bhi Rimouski. Ọkpakinọn, mhan da yọle ghe beji a miẹn Jehova guanọ nin mhan ha khian enin, mhan dẹ diọbhọ. Mhan da dọnmhẹn Jehova fẹghe, yẹ daghe ebi ọle rẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ khọn ọkakale kikẹ yẹ.  (Mal. 3:10) Ranmhude okhuo mẹn deba Jehova mhọn ikolu nọn ziẹn, ọle iria ẹmhọn ọsi egbe ọle ọkpa, sẹyẹ ọle sabọ ku egbe ọi bhi idia nọn hi ki rẹ khin, ọ da lẹkhẹ nin mhan rẹ sabọ diọbhi enin.

Robert Ross ọkpa ha yi ọwanlẹn bhi ọne agbotu nin mhan la diọ i. Ọle bi okhuo ọle nin Linda wo ka lu iwẹnna ọkanẹfan bhi enin, sẹyẹ ele da mhanmhanlẹn nin ele rẹ sẹyẹ debhi enin an beji ele ki biẹ ọmọn nin ọhẹnhẹn nọnsele fo. Arẹmiẹn ele mhọn ọmọn bhi obọ nin ele ha gbẹloghe, uwedẹ nin ele rẹ miẹn mhan ọbhi egbe, yẹ ha dagbare bhi inẹbho da wo manman re izebhudu nin mhan.

Mhan ki gbe ikpe eva bhi Tracadie, emhin nin mhan bha rẹ re ẹlo ọi da gbo sunu. A da yọle nin mhan dọ ha lu iwẹnna ọfẹotughe. Bhi ẹkẹ ikpe ihinlọn, mhan da ha rẹnẹ ji agbotu ne zẹ urolo Ebo, akizẹbue, a da yọle nin mhan dọ ha rẹnẹ ji agbotu ne zẹ urolo French bhi Quebec. Ọfẹotughe nọn rẹnẹ ji ọfẹotughe nekẹle nọnsẹmhan bhi Quebec natiọle Léonce Crépeault, kẹ wo gẹn mẹn sade mẹn re ọta man fo. Ọkpakinọn, ọ ha zẹbue ọle ki nọọn mẹn yọle, “Be uwẹ riale ọ dẹ manman re ọta nọnsẹ sẹ eria bhi otọ ọkhọle?” a Uwedẹ nin ọle rẹ ji ẹmhọn mẹn da rẹtẹ ọle, da rẹkpa mẹn rẹ ha re ọta man bhi uwedẹ nin eria ha rẹ lẹn otọle, yẹ sẹ ele bhi ọkhọle.

Iwẹnna ọkpa nin mẹn ida yelea, ọle ọnan mun nin mẹn bhi usikoko nin agbaẹbho kẹkẹ kugbe do, nan do bhi 1978 bhi Montreal. Uhọnmhọn-ọta ọsi ọne usikoko hi, “Victorious Faith.” Eji a da nyẹn ebale a yọle nin mẹn da ha wẹnna. Ẹbho ne bun sẹbhi itue 80,000, ele mhan ha mhọn bhi ọkhọle ghe ele dẹ vae. Uwedẹ nin mhan ha rẹ lu ilọnmhọn ene ebale dikẹ bhi uwedẹ nan ka rẹ lu ele khẹ. Emhin nan ha noo rẹ nyẹn ene ebale, ene ebale tobele, bi uwedẹ nan ha rẹ nyẹn ele wo dikẹ. Udede fridge ne bun sẹbhi 20 mhan ha mhọnlẹn, sokpan eso bhọ iwẹnna nọnsẹn. Ọne ukpẹdẹ ọkuẹsẹ a mun ọne usikoko hẹn, mhan bha sabọ nabhi eji a ha da do ọne usikoko dọ hẹnhẹn emhin ọbhi otọ, ranmhude ẹbho ebhebhe ka ha noo ọne stediọm rẹ gbe gemu. Ọsasọn ogiziẹn bhi ọne ukpẹdẹ mhan ki rẹ sabọ nabhọ. Ọrẹyiriọ, ọ da khẹke nin mhan mun machine nan rẹ lu brẹdi ru bhi ọne asọn nin, nin mhan rẹ lu ilọnmhọn ebale nan ha le ọsewewiẹ. Egbe da wo lọ mhan, ọkpakinọn, mẹn wo luẹ emhin bhi uwedẹ nin ene ibhio mhan rẹ wẹnna kaka, bi ikpẹ esili nin ele ha mhọnlẹn. Mhan dọ kiẹn imọẹ esili rẹji egbe rẹ dọ sẹbhi ẹlẹnan. Emhin eghọnghọn nọn ghe, ẹlo mẹn sẹbhi ọne usikoko nọn nẹ nan kpataki nan do bhi Quebec, ọne agbaẹbho nan da ka rẹ manman ha kpokpo ibhio mhan bhi ẹghe ukpe 1940 bi 1960.

 Mẹn wo manman luẹ emhin bhi obọ ene ewanlẹn nin mhan ko ha wẹnna bhi ene usikoko nọn nẹ kẹkẹ nan do bhi Montreal. Ukpe ọkpa ribhọ nin David Splane nọn ki yi ọkpa bhi Otu Nọn Sun Oga nian rẹ ha mhọn obọ bhi ebi a ha rẹ re emhin khian yẹ bhi usikoko ọkpa nan do bhi enin. Ikpe eso ki gbera, a da yọle mẹn ki da gbo re emhin khian bhi usikoko nan ha do. David da wo re obọ ọbhi ọne emhanmhan.

Bhi 2011, beji mhan ki gbe ikpe 36 bhi iwẹnna ọfẹotughe fo, a da yọle nin mẹn dọ ha man emhin bhi Isiku ọsi Ene Ewanlẹn. Bẹdi nin mẹn bi okhuo mẹn wẹ bhi ẹkẹ ikpe eva bun sẹbhi 75. Ọkpakinọn, mhan bha ghe ọle bii emhin, ranmhude mhan lẹn sẹ ghe Jehova mhan miẹnsọn nan. Uzana-uzana nin mhan rẹ re ọne isiku sotọ, ene ewanlẹn ne vae bhi ọne isiku ki wo ha ghọnghọn ranmhude ele daghe ọle ghe ikolu nin ele bi Jehova ko mhọnlẹn wo rẹtẹ Otu Nọn Sun Oga.

Akizẹbue, a da yọle nin mẹn dọ ha man emhin bhi Isiku ọsi Ene Tẹmhọn Agbejele. Emhin kẹkẹ nan lu bhi ọne isiku kẹ wo re egbe lọ ene ibhio mhan ne vae bhọ. Ele ki re ebi sẹbhi uri-agogo ihinlọn debhi klass a bhi ukpẹdẹ. Ọsemuan, ele ki re uri-agogo ea rẹ miẹnsọn nan mun nin ele bhi klass, sẹyẹ iwẹnna nan mun nin ele bhi klass uzana-uzana dẹ sẹ enẹn la isẹn. Mẹn bi obhio mhan nin mhan ko sun ọne klass da ji ele lẹn ghe, ele irẹ sabọ lu ọle sade Jehova bha rẹkpa ele. Mẹn ida yelea ebi ọ rẹ han ene ibhio mhan ne vae bhi ọne isiku illo yẹ, nin ele rẹ dọ lẹn ghe ranmhude ele mun udu nyan Jehova, ele sabọ lu emhin nin ele bha rẹ ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe ele dẹ sabọ lu.

Uwedẹ nin inẹn mẹn rẹ ji ẹmhọn ẹbho nin ọle man ele Baibo da rẹtẹ ọle da re ele ha lu re alo. Ọ da yẹ rẹkpa aba mẹn rẹ fi ọkhọle denọ. Ikpẹdẹ ea beji inẹn mẹn yu fo, ọ da wo manman han mhan ilo beji ọle dọ kaehọ ọta ogbakha bhi Kindọn Họọ. Bhi ikpe 26 ne rẹkhan ọlẹn, ọle da wo ha vae bhi ikolo oga. Arẹmiẹn aba mẹn bha mianmẹn, ene ewanlẹn ne ribhi agbotu nin ọle ye ji mẹn lẹn ghe, ọle ọria ọhẹnhẹn nọn ka vae bhi kolo oga uzana-uzana.

Inẹn mẹn yẹ wo re ijiẹmhin esili ọbhi otọ nin mẹn bi ibhio mẹn nin ikhuo. Ibhio mẹn ea nin ikhuo bi ọdọ ele wo ha ga Jehova nọnsẹn. Eva bhi ẹwẹ ele ga bhi Bẹtẹ. Ọkpa bhọ ga bhi Betẹ nọn ribhi Portugal, ọnọnkẹle ga bhi ọnọn ribhi Haiti.

Eji a tiọle Hamilton bhi Ontario mẹn bi okhuo mẹn ki da lu iwẹnna ọkanẹfan kpataki nian. Beji mhan ha lu iwẹnna ọfẹotughe, ọ wo ha yẹẹ mhan rẹ ha rẹkhan ẹbho dọ fẹ afikie yo nọnsele, bi ẹbho nin ele man ele Baibo. Ọkpakinọn, bhi ejayenan nian, ọ wo ti mhan bhọ rẹ ha daghe ene mhan man ele Baibo lu re alo. Beji mhan rẹ manman ha sikẹ ibhio mhan nin mhan ko ribhi agbotu, ọ wo re izebhudu nin mhan rẹ daghe ebi Jehova rẹ ha rẹkpa ele yẹ bhi ẹghe nọn mhẹn bi bhi ẹghe ọkakale.

Uwedẹ kẹkẹ nin ene ibhio mhan rẹ ji ẹmhọn mhan da rẹtẹ ele bhi ene ikpe nan rebhe ne gbera manman wo ti mhan bhọ. Mhan yẹ dọnmhegbe rẹ ji ẹmhọn ẹbho da gene ha rẹtẹ mhan. Mhan dọnmhegbe rẹ re izebhudu nin ele rẹ ha ga Jehova bhi uwedẹ nọn mhẹn nẹ nin ele ha rẹ sabọ ga ọle. (2 Cor. 7:6, 7) Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi azagba-uwa ọkpa, inẹn, ọmọn okpea bi ọmọn okhuo nọn ribhọ da ha lu iwẹnna ọkanẹfan ọsi ẹghe rebhe. Mẹn da nọọn ọne okpea si ọle sẹ ka ria ẹmhọn iwẹnna ọkanẹfan khẹ. Ọle da yọle, ọle hi ọnọn re iyobọ nin okhuo ọle bi imọn nọnsọle rẹ sabọ ha lu iwẹnna ọkanẹfan. Bhiriọ, mẹn da nọọn ọlẹn yọle, “Uwẹ dẹ sabọ re iyobọ nin ele gbera uwedẹ nin Osẹnobulua ha rẹ re iyobọ nin ele?” Mẹn da taman ọlẹn nin ọle dọnmhẹn iwẹnna ọkanẹfan nin okhuo ọle bi imọn nesọle da sọnyẹnmhẹn. Uki ehan ki gbera, ọle da munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan ọsi ẹghe rebhe.

Imẹn bi okhuo mẹn dẹ sẹyẹ wo ha tẹmhọn iwẹnna ọhan-ilo nesi Jehova man ẹbho khian, sẹyẹ mhan rẹọbhọ ghe ele dẹ manman sọnyẹnmhẹn bhi oga nọnsọle beji mhan rẹ sọnyẹnmhẹn bhọ.—Ps. 71:17, 18.