1. Uwedẹ nela ene ga Osẹnobulua ha rẹ re egbe khọkhọ eran? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

 “ERAN nọn debhẹre nin ahoho ikhuẹn an.” Ọnan rẹman ghe nin eran rẹ sabọ nin ahoho hinmhin egbe, ọkhẹke nọn ha bigọ diọbhi eji ọne ahoho fi diọ ọi. Iriọ yẹ nọn. Nin mhan rẹ sabọ re eghọnghọn ha ga Jehova, ọkhẹke nin mhan muegbe rẹ fi emhin denọ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan sade idia nọnsẹmhan fidenọ. Be imhan ha rẹ sabọ lu ọle yẹ?

2. Ikpẹ eso nela ha rẹkpa mhan rẹ sabọ fi emhin denọ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan sade idia nọnsẹmhan fidenọ? Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

² Beji a miẹn eguọmhandia nesi Jehova mhan khin, ọkhẹke nin mhan rẹ ẹwanlẹn ha lu emhin. Sẹyẹ, ọkhẹke nin mhan ha mhọn idegbere bi ẹkẹ-ẹjẹjẹ. Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ daghe ebi ene ikpẹ nan sẹ rẹ rẹkpa Kristiẹn eso yẹ rẹ sabọ ha sun khian arẹmiẹn idia nọnsele fidenọ. Mhan ki yẹ daghe ebi ene ikpẹ nan ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ. Mhan kuẹ zilo nyan ele, bha ji mhan ka luẹ emhin bhi obọ Jehova bi Jesu ne re ijiẹmhin nọn gbale ọbhi otọ rẹji nan rẹ ha rẹ ẹwanlẹn lu emhin.

3. Emhin kẹkẹ nela rẹman ghe Jehova rẹ ẹwanlẹn lu emhin?

³ A tie Jehova “ọne Udo” ranmhude ọle ibeghe. (Deut. 32:4) Ọrẹyiriọ, ọle rẹ ẹwanlẹn lu emhin. Beji emhin rẹ ha fidenọ bhi ọne agbọn nan, Osẹnobulua yẹ wo ha fi emhin denọ nin ọle rẹ mun iho nọnsọle sẹ. Jehova man mhan bhi arẹkhọkhọ nọnsọle, bhiriọ mhan dẹ yẹ sabọ ha fi emhin denọ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan beji idia nọnsẹmhan ha rẹ ha fidenọ. Ọle rẹ adia kẹkẹ nin mhan bhi Baibo ne ha rẹkpa mhan rẹ sabọ zẹ emhin ne mhẹn rẹ lu aharẹmiẹn mhan ribhi idia nọn bha lẹkhẹ. Ijiẹmhin ọsi Jehova tobọle, bi adia kẹkẹ nin ọle ne nin mhan rẹman ghe, arẹmiẹn ọle hi “ọne Udo,” ọle yẹ wo rẹ ẹwanlẹn lu emhin yẹ fi emhin denọ.

4. Sounun bhi ijiẹmhin nọn rẹman ghe Jehova rẹ ẹwanlẹn lu emhin. (Leviticus 5:7, 11)

 ⁴ Jehova rẹ ẹwanlẹn lu emhin, sẹyẹ uwedẹ nesọle rebhe gbamhin. Ọle fi emhin denọ sade ọle nin mhan nin eria lu emhin. Bhi ọsi ijiẹmhin, bha ji mhan fẹ ebi Jehova rẹ re ẹwanlẹn man yẹ bhi uwedẹ nin ọle rẹ nin ibhokhan Izrẹl lu emhin. Ọ iyi uwedẹ ọkpa ọle yọle nin ene fele bi ene ibhioguele rẹ ha zọese ji ọle. Bhi idia eso, ọle da re otọ nin ọdeọde rẹ ha re emhin ze ji ọle beji obọ nọnsọle sẹ.—Tie Leviticus 5:7, 11.

5. Sounun bhi ebi Jehova rẹ re idegbere bi ẹkẹ-ẹjẹjẹ man yẹ.

⁵ Idegbere bi ẹkẹ-ẹjẹjẹ nin Jehova mhọn re ọle rẹ ẹwanlẹn lu emhin. Bhi ọsi ijiẹmhin, Jehova da rẹman ghe ọle manman wo mhọn idegbere bhi ẹghe nin ọle rẹ ha ho nin ọle fuẹn ẹbho ne imhẹn an bhi agbaẹbho ọsi Sodọm. Jehova da noo ẹhi nesọle rẹ taman Lọti nin ọle nẹ diọbhi eji oke ye. Ofẹn da ha mun Lọti rẹ diọbhi enin. Bhiriọ, ọle da bhii Jehova nin ọle ji ọle bi azagba-uwa nọnsọle da diọbhi eji a tiọle Zoar, obhi agbaẹbho khere nin Jehova yẹ ho nin ọle fuẹn an. Jehova ha rẹ sabọ yọle nin Lọti lu beji ọle taman ọlẹn. Ọkpakinọn, ọle da ka nin Lọti rẹ diọbhi Zoar. Ranmhude ọnan ọle bha yẹ dunmhun agbaẹbho ọsi Zoar a. (Gen. 19:18-22) Bhi idia ọbhebhe, Jehova da mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da ẹbho ne nyẹnlẹn bhi agbaẹbho ọsi Ninivẹ. Jehova da je Jona nin akhasẹ nin ọle dọ taman ene ẹbho ne imhẹn ghe, ọle dẹ dunmhun ọne agbaẹbho bi ẹbho ne ribhọ a. Ọkpakinọn, ibhokhan Ninivẹ ki fidenọ, Jehova da mhọn itohan da ele, ọle bha yẹ dunmhun ọne agbaẹbho a.—Jonah 3:1, 10; 4:10, 11.

6. Sounun bhi ijiẹmhin ne rẹman ghe Jesu re egbe khọkhọ Jehova bhi uwedẹ nin ọle rẹ re ẹwanlẹn lu emhin.

⁶ Jesu re egbe khọkhọ Jehova bhi uwedẹ nin ọle rẹ re ẹwanlẹn lu emhin. “Ihuan ne yulua bhi uwa ọsi Izrẹl” a je Jesu bu nin ọle dọ tẹmhọn Osẹnobulua man bhi ọne otọ nan. Ọkpakinọn, ọle da rẹman ghe ọle rẹ ẹwanlẹn lu emhin beji ọle ha lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Bhi ẹghe ọkpa, okhuo ọkpa nọn iyi obhokhan Izrẹl da ha bhii ọle nin ọle hinmhin ọmọn okhuo nọnsọle nin ẹlinmhin nọn imhẹn na ọle bhi egbe. Ranmhude ẹkẹ-ẹjẹjẹ nin Jesu ha mhọn, ọle da wo lu beji ọne okhuo bhii ọle le, yẹ re egbe daan ọmọn nọnsọle. (Matt. 15:21-28) Mhan fẹ ijiẹmhin ọbhebhe ghe. Ẹghe nin Jesu rẹ la mun iwẹnna oga ke, ọle da yọle, “Ọria nọn hi ki rẹ khin nọn he imẹn . . . , imẹn ki yẹ he ọle.” (Matt. 10:33) Ọkpakinọn, ọle be he Pita nọn fikeke gbe ọle igba ea? Eye. Jesu lẹnmhin ghe Pita manman kiọya bhi emhin nin ọle lu, sẹyẹ, ọle manman mhọn urẹọbhọ. Beji Jesu riọ kpanọ fo, ọle da zegbere man Pita. Asabọmiẹn ọle da ji ọle lẹn ghe, ọle rẹhunmhan ọlẹn, sẹyẹ ọle hoẹmhọn ọlẹn.—Luke 24:33, 34.

7. Beji Philippians 4:5 rẹman, unan ọria nela mhan ho nan lẹn mhan ọi?

⁷ Mhan dọ daghe ọle ghe Jehova bi Jesu wo rẹ ẹwanlẹn lu emhin. Imhan kii? Jehova yẹ ho nin mhan ha rẹ ẹwanlẹn lu emhin. (Tie Philippians 4:5.) Mhan sabọ rẹ nọọn egbe mhan ene inọnta nan: ‘Ẹbho be ghe mẹn bii ọria nọn rẹ ẹwanlẹn lu emhin, nọn ka nin ọle rẹ fi uwedẹ nin ọle rẹ ghe emhin denọ, bi nọn yẹ re otọ nin ẹbho? La, ele be ghe mẹn bii ọria nọn igbo ka fi ebi ọle ta denọ, ọria nọn to, bi ọria nọn wo bhi uhọnmhọn? Egbe be fure sade a bha lu emhin bhi uwedẹ nin mẹn riale ọkhẹke nan rẹ lu ọle tee, la mẹn be ka ẹbho  ehọ, yẹ re obọ ọbhi uwedẹ nin ele rẹ ghe emhin sade ọkhẹke?’ Uwedẹ nin mhan rẹ re ẹwanlẹn lu emhin dẹ rẹman ebi mhan re egbe khọkhọ Jehova bi Jesu sẹ yẹ. Bha ji mhan zilo nyan idia eva nọn ha da manman khẹke nin mhan rẹ ẹwanlẹn lu emhin. Ọhẹnhẹn, sade idia nọnsẹmhan fidenọ, ọzeva, sade uwẹde nin ẹbho rẹ ghe emhin bi emhin nin ele zẹ rẹ lu dikẹ bhi ọsẹmhan.

8. Be ha rẹkpa mhan rẹ sabọ ha rẹ ẹwanlẹn lu emhin sade idia nọnsẹmhan fidenọ? (Yẹ fẹ ebi a gbẹn ọbhi otọle ghe.)

⁸ Ọkhẹke nin mhan ha rẹ ẹwanlẹn lu emhin sade emhin fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. Eso bhi ene ufidenọ nan sabọ rẹ si ọkakale nin mhan bha rẹ re ẹlo ọi ji mhan. Mhan sabọ rẹ wo re osukpa munhẹn ha khọnmhọn emianmhẹn nin mhan bha rẹ re ẹlo ọi. Sẹyẹ emhin kẹkẹ ne fidenọ bhi eji mhan da nyẹnlẹn, la ufidenọ kẹkẹ bhi obọ ekhẹn govamẹnt dẹ sabọ munhẹn ha re emhin nọghọ mhan. (Eccl. 9:11; 1 Cor. 7:31) Rẹ deba ọnin, ahamiẹn a fi iwẹnna nin mhan ka rẹ ha lu khẹ bhi oga denọ, la a yọle nin mhan dọ ha lu iwẹnna oga bhi ije ebhebhe, ọ sabọ yẹ rẹ ha nọghọ mhan. Ọnọn hi ki rẹ khin bhi ene idia nan, mhan dẹ sabọ ziẹngbe bhi idia ọsọgbọn nọn hi ki rẹ khin nin mhan da ke egbe man re sade mhan lu ene emhin enẹn nan: (1) sade mhan miẹn ọne idia ọbhi egbe, (2) sade mhan ria ẹmhọn ẹghe odalo, (3) sade mhan ria ẹmhọn emhin ne mhẹn ne sunu ji mhan bhi iẹnlẹn, bi (4) sade mhan re iyobọ nin ẹbho. b Bha ji mhan fẹghe ebi ibhio mhan eso sẹ rẹ miẹn elele yẹ nin ele rẹ ha lu ene emhin nan.

9. Be okhuo bi ọdọ ọkpa ne lu iwẹnna Misiọnari rẹ sabọ ziẹngbe yẹ bhi ẹkẹ ọkakale nin ele bha rẹ re ẹlo ọi?

⁹ Miẹn ọne idia ọbhi egbe. A da je Emanuele bi Francesca nin ele dọ ha lu iwẹnna Misiọnari bhi agbaẹbho ọbhebhe. Beji ele la wo munhẹn ha luẹ ọne urolo, yẹ lẹn ene ibhio mhan ne ribhi ọne agbotu, ọle emianmhẹn KOVID-19 munhẹn. Bhiriọ, ọ da khẹke nin ele ọkpa ha ribhi ọsele. Sẹyẹ, bhi ọne ẹghe nan, inẹn Francesca da yu. Francesca da wo manman ha ho nin ọle bu azagba-uwa nọnsọle, ọkpakinọn ọle bha sabọ diọbhi agbaẹbho nọnsọle ranmhude ọne emianmhẹn. Be rẹkpa ọle rẹ sabọ ziẹngbe bhi ẹkẹ ene ọkakale nan? Ọhẹnhẹn, Francesca bi ọdọ ọle da ko bhii Jehova nọn rẹ ẹwanlẹn nin ele rẹ sabọ ha re ọkakale ọsi ukpẹdẹ-ukpẹdẹ khian. Jehova da noo emhin kẹkẹ nin agbotu nọnsẹmhan ze ele egbe dagbare rẹ wanniẹn erọnmhọn nọnsele bhi ẹghe nin ele rẹ ha guanọ ọle tee. Bhi ọsi ijiẹmhin, emhin nin obhio mhan nin okpea ta bhi ividio ọkpa da wo re izebhudu nin ele. Ọne obhio mhan da yọle: “Mhan ha kẹ miẹn idia ọsọgbọn nin mhan da ke egbe mhan re ọbhi egbe, ọle mhan ha da sabọ kẹ kie ha ghọnghọn, bhiriọ, mhan ki sabọ ha lu eka nin mhan ha sabọ lu bhi ọne idia.” c Ọzeva, ele da mhanmhanlẹn nin ele rẹ manman ha lu re alo bhi uwedẹ nin ele rẹ re foni tẹmhọn Osẹnobulua. Ele bhọ da dọ ha mhọn ọria nin ele man ọlẹn Baibo. Ọzea, ele da wo miẹn urẹkpa ọsi ibhio mhan ne ribhi enin ọbhi egbe, yẹ khuẹnmhẹn ele bhi oyẹẹ nin ele rẹ man ele. Obhio mhan nin okhuo da ha noo Baibo rẹ gbẹn ọta ikoudure ji ele ukpẹdẹ-ukpẹdẹ, ọle da lu ọle na bhi ukpe ọkpa. Ahamiẹn mhan miẹn idia ọsọgbọn nin mhan da ke egbe mhan re ọbhi egbe, mhan ki ha ghọnghọn bhi emhin nin mhan sabọ lu bhi ọne idia.

10. Be obhio nin okhuo rẹ lu emhin yẹ beji emhin fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsọle?

¹⁰ Ha khuaẹloghe ẹghe odalo, uwẹ ha yẹ ha ria ẹmhọn emhin nin uwẹ ha sabọ lu. Obhio mhan natiọle Christina nọn na bhi Romanian vae nọn nyẹnlẹn bhi Japan bha ha ghọnghọn, ẹghe nan rẹ yọle nan hẹi yẹ do ikolo oga bhi agbotu nan da zẹ  urolo ebo nin ọle ye. Ọkpakinọn, ọle bha dọ ha ria ẹmhọn ọne emhin nan nọn sunu, sokpan ọle da wo dọnmhegbe lu eka nin ọle ha sabọ lu bhi agbotu nan da zẹ urolo Japan nin ọle ki ha ye, yẹ wo dọnmhegbe ha lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua bhi ọne urolo. Ọle da bhii okhuo ọkpa nin ele rẹ ko ha wẹnna nọn ha luẹ ọle ọne urolo. Ọne okhuo da ka nin ọle rẹ ha noo Baibo bi ọne ebe natiọle Sọnyẹnmhẹn bhi Ighegheghe! rẹ ha luẹ Christina Japanese. Rẹ gbera ghe, ọne emhanmhan nan rẹkpa Christina rẹ sabọ manman ha zẹ urolo Japan, ọne okhuo da ha ho nin ọle luẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo. Ahamiẹn mhan khuaẹloghe ẹghe odalo, yẹ ria ẹmhọn emhin nin mhan ha sabọ lu sade idia nin mhan ye fidenọ, emhin esili nin mhan bha rẹ re ẹlo ọi dẹ sabọ nabhọre.

11. Be rẹkpa okhuo bi ọdọ ọkpa ne bha yẹ manman ha mhọn igho ranmhude emhin nọn fidenọ bhi eji ele ye?

¹¹ Ha rẹkpa ẹbho. Okhuo bi ọdọ ọkpa ne nyẹnlẹn bhi agbaẹbho nan da mun idobolo ọbhi iwẹnna oga nọnsẹmhan bha yẹ manman ha mhọn igho beji emhin fidenọ bhi agbaẹbho nin ele ye. Be ele ki lu yẹ? Ọhẹnhẹn, ele da dọnmhegbe deobọre bhi iẹnlẹn. Ọzeva, ele bha wo denọ ẹlo ọbhi ọkakale nin ele kuẹlo da, sokpan ele da mhanmhanlẹn nin ele rẹ wo manman ha re iyobọ nin ẹbho. Nin ele rẹ sabọ lu ọnan, ele da wo manman ha dagbare bhi inẹbho. (Acts 20:35) Ọne ọbhio mhan nin ọkpea da yọle: “Ranmhude mhan wo manman ha noo ẹghe rẹ lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua, mhan bha manman miẹn eghẹ rẹ ha ria ẹmhọn ọkakale nọnsẹmhan, sẹyẹ, mhan da wo miẹn ẹghe rẹ ha lu iho nọnsi Osẹnobulua.” Ahamiẹn idia nọnsẹmhan fidenọ, ọkhẹke nin mhan yere ebi ọ lu uhọnmhọn emhin sẹ yẹ nin mhan rẹ ha rẹkpa ẹbho ebhebhe. Uwedẹ nọn ke okhun nẹ nin mhan ha rẹ lu ọnan hi, nin mhan rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua man ele.

12. Be ijiẹmhin ọsi Pọl ha rẹ rẹkpa mhan yẹ rẹ ha noo uwedẹ kẹkẹ rẹ tẹmhọn Osẹnobulua?

¹² Ọ yẹ wo khẹke nin mhan ha fi uwedẹ nin mhan rẹ tẹmhọn Osẹnobulua denọ. Emhin kẹkẹ ẹbho nin mhan tẹmhọn Osẹnobulua man rẹọ ọi rẹji Osẹnobulua. Ije kẹkẹ ele na vae, sẹyẹ, uwedẹ kẹkẹ ele rẹ lu emhin. Pọl nin odibo wo ha fi uwedẹ nin ọle rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua denọ. Mhan dẹ sabọ luẹ emhin bhi ijiẹmhin nọnsọle. Jesu da zẹ Pọl nin ọle ha yi odibo rẹji ẹbho ne iyi ibhokhan Ju. (Rom. 11:13) Bhiriọ, ibhokhan Ju, ibhokhan Grik, ẹbho ne manman yo isiku, ene nyẹnlẹn bhi eji bha manman taan ẹlo a, ene ribhi ihe bi ijie, ele Pọl ha tẹmhọn Osẹnobulua man. Nin ọle rẹ sabọ re Ọta nọnsi Osẹnobulua rẹ sẹ ele bhi ọkhọle, ọle da kiẹn “emhin rebhe rẹji ẹbho kẹkẹ.” (1 Cor. 9:19-23) Bhiriọ, ọle da ha gbẹlokotọ bhi eji eria nin ọle ne talọ na vae, bi emhin nin ele rẹọ ọi. Ọnan da rẹkpa ọle rẹ fi uwedẹ nin ọle rẹ ha nin ene ẹbho zilo denọ, beji ebi ọle ta ha da rẹso ele bhi ọkhọle. Bọsi Pọl, iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin mhan lu dẹ ha rẹso ẹbho sade mhan fi uwedẹ nin mhan rẹ lu ọle denọ, yẹ ria ẹmhọn uwedẹ nọn mhẹn nẹ nin mhan ha rẹ rẹkpa ọdeọde nin mhan miẹn.

13. Okhẹnan nela a tẹmhọnlẹn bhi 1 Corinthians 8:9 nin mhan ha sabọ rẹban sade mhan mun ekpẹn nin ẹbho bhi emhin nin ele zẹ rẹ lu?

¹³ Mhan da ha rẹ ẹwanlẹn lu emhin, ọ ki rẹkpa mhan rẹ ha mun ekpẹn nin ẹbho bhi emhin nin ele zẹ rẹ lu. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọ yẹẹ ibhio mhan nin ikhuo eso rẹ manman ha re emhin rẹ gbo ẹlo, sokpan ọ iyẹẹ eso. Sẹyẹ, ọ yẹẹ Kristiẹn eso rẹ ha da anyọn nọn mun, sokpan eso izẹwẹ da hiehie. Kristiẹn rebhe guanọ nin ele ha mhọn egbe nọn daanlẹn, ọkpakinọn uwedẹ kẹkẹ ele noo rẹ gbẹloghe egbe. Ahamiẹn mhan riale ghe uwedẹ nin mhan zẹ bhi ene ẹmhọn nan mhẹn nẹ, yẹ sua ibhio mhan bhọ rẹ ha lu emhin bhi uwedẹ nin mhan riale ọ mhẹn nẹ, mhan dẹ sabọ dua ele oẹ, yẹ si ozughu re bhi agbotu. Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan ida ha ho nin mhan lu emhin nọn sẹnian!  (Tie 1 Corinthians 8:9; 10:23, 24) Bha ji mhan zilo nyan ijiẹmhin eva ne rẹman ebi mhan ha rẹ sabọ ha lu emhin ọbhi oleghe yẹ, yẹ khu ọbhọ ọfure sade mhan re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo.

14. Adia nela bhi Baibo ha rẹkpa mhan sade mhan mhanmhan uwedẹ nin mhan ha rẹ muegbe, la unan eto nin mhan ha mun?

¹⁴ Uwedẹ nin mhan rẹ muegbe bi unan eto nin mhan mun. Jehova bha wo taman mhan unan ikpọn nin mhan ha yọ, sokpan ọle re adia mhan bhi ọne ẹmhọn nan. Ọkhẹke nin mhan ha muegbe bhi uwedẹ nọn ha rẹ re ogẹn ji Osẹnobulua. Bha ji mhan ha lu ọle ọbhi oleghe yẹ noo “ẹwanlẹn nọn gbale.” (1 Tim. 2:9, 10; 1 Pet. 3:3) Mhan bha ho nin mhan ha tie egbe mhan bhi egbe ranmhude uwedẹ nin mhan rẹ muegbe. Adia ne ribhi Baibo dẹ yẹ rẹkpa ene ewanlẹn beji a da miẹn ghe ele bha dọ ha re uhi nọnsele ọbhi otọ rẹji unan ikpọn nin mhan da ha yọ, la eto nin mhan da ha mun. Bhi ọsi ijiẹmhin, ewanlẹn eso bhi agbotu ọkpa da ha ho nin ele rẹkpa usẹn eso ne wo ha gbẹn eto nin usẹn ne nẹga ele ha gbẹn. Ele rẹ gbẹn ọne eto sikẹ otọ, ọkpakinọn ọ da khili a. Be ene ewanlẹn nan ha rẹ sabọ rẹkpa ene usẹn nan yẹ, yẹ miẹn ghe ele bha re uhi soso ọbhi otọ? Ọfẹotughe nọnsele da taman ene ewanlẹn nin ele ta ọnan man ene ibhio ele. Ọle da yọle: “Ahamiẹn uwẹ re ọta man, nan miẹn ghe uwẹ ene ibhio mhan ki ha ghe gbera uwedẹ nin ele rẹ ha kaehọ, lẹn sẹbhọ ghe emhin kẹ bhi uwedẹ nin uwẹ rẹ muegbe, la eto nin uwẹ gbẹn.” Ọnan da wo rẹkpa ene ibhio mhan nin usẹn rẹ lẹn ebi ọkhẹke nin ele lu. Sẹyẹ, ene ewanlẹn bha dọ ha re uhi ọbhi otọ. d

15. Adia nela bhi Baibo rẹkpa mhan sade mhan zẹ uwedẹ nin mhan ha rẹ gbẹloghe egbe? (Romans 14:5)

¹⁵ Uwedẹ nin mhan rẹ gbẹloghe egbe. Ọdeọde ha tobọle zẹ uwedẹ nin ọle ha rẹ gbẹlọghe egbe. (Gal. 6:5) Adia eso bhi Baibo bọsi nin mhan re egbe nẹ bhi aranlẹn, bi ilọnmhọn ikpẹbo, ọle  ọkpa ha rẹso Kristiẹn sade ọle zẹ uwedẹ nin ọle ha rẹ gbẹloghe egbe. (Acts 15:20; Gal. 5:19, 20) Rẹ gbera ene adia veva nan, emhin ọbhebhe iribhọ nọn ha rẹso Kristiẹn sade ọle zẹ uwedẹ nin ọle ha rẹ gbẹloghe egbe. Ọle ha tobọle zẹ uwedẹ nin ọle ha rẹ gbẹloghe egbe. Ahamiẹn egbe bha daan Kristiẹn eso, obọ idọkitọ ọkpa ele da guanọ urẹkpa. Rẹji eso ebhebhe, ele noo uwedẹ ebhebhe. Ebi ọ hi ki rẹ khin nin mhan mhọn bhi ọkhọle rẹji uwedẹ kẹkẹ nan rẹ gbẹloghe egbe, ọkhẹke nin mhan lẹn sẹbhọ ghe, mhan imhọn ọne ahu nin mhan rẹ taman ibhio mhan uwedẹ nin ele ha rẹ gbẹloghe egbe. Ọ yẹ khẹke nin mhan rẹ otọ nin ele rẹ zẹ ebi ele ha lu. Bhi ọne ẹmhon nan, ọkhẹke nin mhan ha mhọn ene emhin enẹn nan bhi ọkhọle: (1) Agbejele nọnsi Osẹnobulua ọkpa mhan da sabọ ha mhọn egbe nọn daanlẹn. (Isa. 33:24) (2) Ọkhẹke nin ọdeọde lẹn ebe ha mhẹn ọlẹn bhi egbe sade ọle zẹ uwedẹ nin ọle ha rẹ gbẹloghe egbe. (Tie Romans 14:5.) (3) Mhan idọ ha bhu ibhio mhan ohiẹn ranmhude emhin nin ele zẹ rẹ lu, la lu emhin nọn ha sabọ dua ele oẹ. (Rom. 14:13) (4) Kristiẹn re oyẹẹ man, sẹyẹ ele iranmhude isẹhoa nin ele mhọn dọ ha lu emhin nọn ha sabọ si ozughu re bhi agbotu. (Rom. 14:15, 19, 20) Mhan da ha mhọn ene emhin nan bhi ọkhọle, mhan ki sabọ ha ziẹn ikolu nin mhan bi ibhio mhan ko mhọnlẹn, yẹ ha tuẹn ọfure nọn ribhi agbotu okhun.

16. Be ọwanlẹn ha rẹ rẹman yẹ ghe ọle rẹ ẹwanlẹn lu emhin sade ọle bi ewanlẹn nekẹle ko mhanmhan ebi ele ha rẹ re emhin khian yẹ? (Yẹ fẹ ene ifoto ghe.)

¹⁶ Ọkhẹke nin ene ewanlẹn re ijiẹmhin esili ọbhi otọ bhi uwedẹ nan rẹ re ẹwanlẹn lu emhin. (1 Tim. 3:2, 3) Bhi ọsi ijiẹmhin, ọ bha khẹke nin ọwanlẹn ha riale ghe ebi ọle ta da wo ha sẹ ẹghe rebhe ranmhude ọle wanre nẹ ewanlẹn nekẹle. Ọkpakinọn, ọkhẹke nin ọle lẹn sẹbhọ ghe, ẹlinmhin nọnsi Jehova dẹ sabọ rẹkpa ọnọn hi ki rẹ khin bhi ẹwẹ ele rẹ ta emhin nọn ha rẹkpa ele rẹ sabọ zẹ emhin nọn mhẹn rẹ lu. Ahamiẹn ebi ewanlẹn ne bunbun ta bha ra uhi nọn ribhi Baibo, ewanlẹn ne rẹ ẹwanlẹn lu emhin ki re obọ ba ọne emhanmhan aharẹmiẹn uwedẹ ọbhebhe ele rẹ ha mhọn bhi ọkhọle.

17. Elele nela Kristiẹn ne rẹ ẹwanlẹn lu emhin miẹn?

¹⁷ Kristiẹn manman miẹn elele nin ele rẹ re ẹwanlẹn lu emhin. Mhan deba ibhio mhan nin mhan ko ga mhọn ikolu nọn mhẹn, yẹ tuẹn ọfure nọn ribhi agbotu okhun. Arẹmiẹn ije kẹkẹ mhan na vae, sẹyẹ uwedẹ kẹkẹ mhan rẹ lu emhin, mhan wo ko sọnyẹnmhẹn kugbe, yẹ ko ga Jehova bii azagba-uwa ọkpa. Ọnọn ke okhun nẹ hi, ọ re mhan ghọnghọn nin mhan rẹ lẹn ghe mhan re egbe khọkhọ Jehova nin Osẹ nọn rẹ ẹwanlẹn lu emhin.