UHỌNMHỌN-ỌTA NỌNZI 45
ILLO 138 Jehova Dẹ Ye Ene Dọmanlẹn Re
Luẹ Emhin Bhi Ẹmhọn Nin Ikpea Ne Ga Jehova Nọnsẹn Ta Kike
“Ọ ibe yi obọ ọsi ene wanre a da miẹn ẹwanlẹn? Sẹyẹ, ọ ibe yi a bue bhi agbọn a rẹ mhọn ilẹn-otọ-emhin?”—JOB 12:12.
EBI A HA LUẸ BHỌ
Mhan dẹ miẹn elele bhọ nian sade mhan hẹnmhọn nin Osẹnobulua nin Jehova. Sẹyẹ bhi ẹghe odalo, mhan ki miẹn iẹnlẹn ọsi ighegheghe.
1. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha luẹ emhin bhi obọ eria ne wanre nẹ mhan?
MHAN rebhe guanọ adia nin mhan rẹ sabọ ha zẹ ebe gbale rẹ lu bhi iẹnlẹn. Mhan dẹ sabọ miẹn ọne adia nan bhi obọ ewanlẹn bhi agbotu, bi bhi obọ ibhio mhan ne deziẹn bhi oga. Ahamiẹn ele manman wanre nẹ mhan, ọ bha khẹke nin mhan ha riale ghe, adia nọnsele i da yẹ sabọ rẹkpa mhan ẹlẹnan. Jehova guanọ nin mhan ha luẹ emhin bhi obọ eria ne wanre. Ranmhude ele ka mhan re agbọn, ele lẹn ẹmhọn iẹnlẹn nẹ mhan, sẹyẹ, ele wan nẹ mhan.—Job 12:12.
2. Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?
2 Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, Jehova noo ikpea ne wanre, ne yẹ wo ha sun rẹkhan ọlẹn rẹ re ikoudure nin ẹbho nesọle, yẹ rẹ dia ele. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle noo Mozis, Devid, bi Jọni nin odibo. Ẹghe ikikẹ ene ikpea nan rẹ nyẹnlẹn, sẹyẹ idia nọnsele wo dikikẹ. Beji iẹnlẹn nọnsele ha bu ọkpẹnlẹn, ele da re adia nọn gbale nin ene wanre vade. Ọdeọde bhi ẹwẹ ele wo tẹmhọn ebi ọ lu uhọnmhọn emhin sẹ yẹ nan rẹ ha hẹnmhọn nin Osẹnobulua. Jehova da je nan gbẹn ọta ẹwanlẹn nọnsele ọbhi Baibo beji mhan ha da miẹn emhin luẹ bhọ ẹlẹnan. Mhan rebhe dẹ miẹn elele bhọ sade mhan dọ ha luẹ ẹmhọn adia nọnsele. (Rom 15:4; 2 Tim. 3:16) Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan ẹmhọn nin ene ikpea ea nan ta kike, bi ebi mhan ha sabọ miẹn luẹ bhọ.
“BHA KI TỌ”
3. Ihe eso nela Mozis da ga?
3 Mozis wo re ẹdagbọn iẹnlẹn nọnsọle rebhe rẹ wẹnna nin Jehova. Akhasẹ, ọbhuohiẹn, ọsun-ẹbho bi ọgbẹn-ebe ọle ha khin. Bhi ọsi ẹmhọanta, Mozis wo luẹ emhin bhi isẹlobhemhin nin ọle miẹn bhi iẹnlẹn. Ọle hi ọnọn sun ibhokhan Izrẹl sibhi otọ Ijipt re. Sẹyẹ, ẹlo ọle wo sẹbhi emhin ọhan-ilo kẹkẹ nin Jehova lu. Jehova da noo ọle rẹ gbẹn ebe isẹn nin ọhẹnhẹn bhi Baibo bi Psalm 90. Asabọmiẹn ọle hi ọnọn yẹ gbẹn Psalm 91 bi ebe ọsi Job.
4. Ẹbho nela Mozis re izebhudu nan? Bezẹle?
4 Ọkuẹsẹ Mozis yu beji ọle ribhi ikpe 120, ọle da tie ibhokhan Izrẹl koko nin ọle rẹ ye ele re ebi Jehova sẹ lu nin ele rebhe. Ẹlo eso bhi ẹwẹ ele sẹbhi ene emhin ọhan-ilo kẹkẹ nin Jehova lu, bi ebi ọle rẹ re obọ nọn kaka rẹ mun ibhokhan Ijipt yẹ. (Ex. 7:3, 4) Ele da na otọ ọkhọnkhan gbera bhi ọne Okpẹdẹ nọn Gian nin Jehova waa a, yẹ daghe ebi Jehova rẹ fuẹn eyokhọnlẹn nesi Fero a yẹ. (Ex. 14:29-31) Beji ele ribhi ojẹgbo, ele wo miẹn ugbega bi ugbẹloghe nọnsi Jehova bhi egbe. (Deut. 8:3, 4) Beji ele ki muegbe rẹ na bhi ọne Otọ Nan Ve Ive Ọle nin ele, Mozis da noo ọne isẹhoa nan rẹ re ikoudure nin ene ẹbho ọkuẹsẹ ọle yu. a
5. Izebhudu nela ẹmhọn nin Mozis ta kike nan gbẹn ọbhi Deuteronomy 30:19, 20 re nin ibhokhan Izrẹl?
5 Be Mozis taman ele? (Tie Deuteronomy 30:19, 20.) Ọle da ye ele re ẹmhọn ẹghe odalo nọn mhẹn an nin ele mhọn. Ranmhude erọnmhọn nin Jehova ha nan nin ele, ele dẹ wo nyẹnlẹn bhi ẹghe nọn tanlẹn bhi ọne otọ nin ọle ve ive ọle nin ele. Otọ nọn mhọn-ose a, nọn yẹ wo manman biẹ ebale, ọle otọ nin Jehova ve nin ele ha khin. Ghe ebi Mozis rẹ tẹmhọn ọne otọ man ele yẹ. Ọle da yọle: “Nin agbaẹbho kẹkẹ ne mhọn-ose a ye nin ibha bha bọn, uwa kẹkẹ nin emhin esili kẹkẹ vuọnlẹn nin ibha bha wẹnna ọi, omin nin ibha bha tọ, ugbo ivain bi oran oliv nin ibha bha kọ.”—Deut. 6:10, 11.
6. Bezẹle nin Osẹnobulua da re otọ nin agbaẹbho ebhebhe rẹ khọn ibhokhan Izrẹl miotọ?
6 Mozis yẹ wo sekha nin ibhokhan Izrẹl. Nin ele rẹ sabọ wo ha nyẹnlẹn khian bhi ọne otọ nọn mhọn-ose a, ọ dẹ khẹke nin ele wo ha hẹnmhọn nin Jehova. Mozis da taman ele nin ele “zẹ iẹnlẹn,” ọnin hi, nin ele rẹ ha hẹnmhọn nin Jehova, yẹ ha “sun rẹkhan ọlẹn.” Ọkpakinọn, ele da fikekegbe Jehova. Bhiriọ, ọle da re otọ nin ibhokhan Asiria rẹ re obọ mun ele. Sẹyẹ, akizẹbue, ọle da re otọ nin ibhokhan Babilọn rẹ khọn ele miotọ, yẹ mun ele ha khian imun.—2 Ki. 17:6-8, 13, 14; 2 Chron. 36:15-17, 20.
7. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ene ẹmhọn nin Mozis ta? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)
7 Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Ahamiẹn mhan hẹnmhọn nin Jehova, ọ dẹ re imhan miẹn iẹnlẹn ighegheghe. Beji ọ rẹ ha kẹ khere nin ibhokhan Izrẹl rẹ na bhi ọne Otọ Nan Ve Ive Ọle nin ele, iriọ ọ yẹ rẹ kẹ khere nin mhan rẹ na bhi Agbọn Ọsọgbọn nin Jehova ve ive ọle. Bhi ẹghe nọn bha yẹ ree gbe nian, Osẹnobulua dẹ kie re ọne otọ nan rẹ kiẹn otọ ọfubhegbe. (Isa. 35:1; Luk 23:43) Esu bi ẹlinmhin ebe ne i mhẹn nesọle i da yẹ ha ribhọ. (Arẹm. 20:2, 3) Oga ohoghe i da yẹ ha ribhọ. (Arẹm. 17:16) Ugbẹloghe ọsi eria ne deyẹnyẹn ẹbho nin ele gbẹloghe i da yẹ ha ribhọ. (Arẹm. 19:19, 20) Ọluemhiebe soso i da ha ribhi enin. (Ps. 37:10, 11) Ọrebhe ne da ha nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan ẹghenin ki wo ha re obọ rẹkhan uhi ne gbale nesi Jehova. Ọnan ki wo re ọfure gba ijerebhe. Ọrebhe ki wo hoẹmhọn ibo ele, yẹ gbaẹkẹ ele. (Isa. 11:9) Ọnan dẹ wo ha yi ẹghe odalo nọn mhẹn an! Ahamiẹn mhan hẹnmhọn nin Jehova, ọ i yi ikpe eso ọkpa mhan da gbe bhi otọ ọfubhegbe, sokpan mhan dẹ nyẹnlẹn bhọ rẹ sẹbhi ighegheghe.— Ps. 37:29; Jọn. 3:16.
Ahamiẹn mhan hẹnmhọn nin Jehova, ọ i yi ikpe eso ọkpa mhan da gbe bhi otọ ọfubhegbe, sokpan mhan dẹ nyẹnlẹn bhọ rẹ sẹbhi ighegheghe! (Fẹ uduọle nọnzi 7 ghe)
8. Be ive ọsi iẹnlẹn ighegheghe rẹ rẹkpa obhio mhan nọn rele nọn mọn da lu iwẹnna mishọnari? (Jud 20, 21)
8 Ahamiẹn mhan wo ha ria ẹmhọn ive ọsi agbọn ọsọgbọn nin Jehova ve nin mhan, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ ha sun rẹkhan ọlẹn khian bhi ẹkẹ ọkakale nọn hi ki rẹ khin. (Tie Jud 20, 21.) Ọne ive dẹ yẹ sabọ re ahu nin mhan rẹ khọn ije kẹkẹ nin mhan da wẹghẹ. Obhio mhan ọkpa nọn buele nin ọle mọn da lu iwẹnna mishọnari bhi otọ Africa, nọn wo ha kuẹlo da edọnmhẹn nin ọle rẹ lu emhin nọn bha gba da yọle: “Nin mẹn rẹ lẹn ghe ọnan dẹ sabọ rẹso ikhuaẹloghe nin mẹn mhọnlẹn rẹ nyẹnlẹn bhi ighegheghe, da re mẹn muegbe rẹ wo ha khọn ọne edọnmhẹn, yẹ wo ha bhii ji Jehova ẹghe rebhe. Ranmhude urẹkpa nọnsi Jehova, mẹn da sabọ gene khọn ọne edọnmhẹn, yẹ wẹnna ọbhi eji mẹn da wẹghẹ miotọ.”
“EMHIN KI KIỌNLẸN NIN UWẸ”
9. Ọkakale kẹkẹ nela Devid kuẹlo da bhi iẹnlẹn?
9 Ojie nọn gbẹloghe nọnsẹn Devid ha khin. Ọgbẹn-ebe, ọyokhọnlẹn bi akhasẹ ọle ha khin, sẹyẹ ọle wo guẹ ebi a rẹ so illo yẹ. Ọle wo kuẹlo da ọkakale kẹkẹ. Bhi ẹkẹ ikpe ne bunbun, ọle da wo ha nẹ khian ranmhude Sọl nin ojie nọn ha ho nọn gbe ọle a. Beji ọle kiẹn ojie fo, ọ da khẹke nin ọle re uhọnmhọn nọnsọle ha nẹ khian bhi ẹghe nin ọmọn nọnsọle nin Absalọm rẹ ha ho nin ọle miẹn ọle ejele nọnsọle. Arẹmiẹn Devid kuẹlo da ene ọkakale nan, sẹyẹ ọle dobọ ẹgheso, ọle bha ji ọnin re ọle miẹn ghe ọle bha yẹ ha sun rẹkhan Osẹnobulua. Jehova da tie ọle “ọria nin ẹmhọn ọlẹn ti [Ọle] bhọ.” Bhi ọsi ẹmhọanta, ọta ẹwanlẹn nesi Devid sẹ ebi a luẹ ẹmhọnlẹn!—Iwẹn. 13:22; 1 Ki. 15:5.
10. Bezẹle nin Devid da re adia nin ọmọn nọnsọle nin Solomọn nọn da yẹ kiẹn ojie ọsi ibhokhan Izrẹl?
10 Bhi ọsi ijiẹmhin, bha ji mhan fẹ adia nin Devid re nin ọmọn nọnsọle nin Solomọn nọn ki da ha yi ojie ọsi ibhokhan Izrẹl. Jehova da zẹ ọne usẹn okpea nan nọn rẹkpa ene ẹbho rẹ sabọ ha ga ọle bhi uwedẹ nọn gbale, yẹ bọn uwa oga nanlẹn. (1 Chron. 22:5) Ọne ẹsọn nan i da lẹkhẹ nin Solomọn rẹ miẹn. Sẹyẹ, ọ dẹ khẹke nin ọle guanọ urẹkpa bhi obọ Jehova beji ọle ha da sabọ sun ene ẹbho. Bha ji mhan fẹ ebi Devid taman ọlẹn ghe.
11. Beji 1 Kings 2:2, 3 rẹman, adia nela Devid re nin Solomọn? Be rẹman ghe ẹmhọanta ene ẹmhọn gene khin? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)
11 Be Devid taman ọlẹn? (Tie 1 Kings 2:2, 3.) Devid da taman ọmọn nọnsọle ghe, ọle da ha hẹnmhọn nin Jehova, emhin ki kiọnlẹn nanlẹn bhi iẹnlẹn. Bhi ọsi ẹmhọanta, bhi ẹkẹ ikpe ne bunbun, emhin da wo gene kiọnlẹn nin Solomọn. (1 Chron. 29:23-25) Ọle da bọn udede uwa oga nọn mhọn-ose a, gbẹn ebe eso bhi Baibo, sẹyẹ a da gbẹn ẹmhọn nin ọle ta ọbhi ije kẹkẹ bhi Baibo. Ọle da wo dọ kiẹn okpọria nan manman lẹn ranmhude ẹwanlẹn bi ẹfe nọnsọle. (1 Ki. 4:34) Beji Devid ka ta, ahamiẹn Solomọn wo ha hẹnmhọn nin Jehova, ọle ọkpa emhin ha da wo ha kiọnlẹn nanlẹn khian. Ọ ba bhi egbe a ghe, akizẹbue, Solomọn da munhẹn dọ ha ga ẹbọ. Ranmhude ọnan, Jehova bha yẹ ha re ẹlo esili ghe ọle. Sẹyẹ, ọle da miẹn ọle ọne ẹwanlẹn nin ọle re nanlẹn rẹ ha gbẹloghe bhi uwedẹ nọn gbale.—1 Ki. 11:9, 10; 12:4.
Ọta nọn kike nin Devid taman ọmọn nọnsọle nin Solomọn rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe, mhan da ha hẹnmhọn nin Jehova, ọle dẹ re ẹwanlẹn nin mhan rẹ sabọ zẹ emhin ne gbale rẹ lu. (Fẹ uduọle nọnzi 11 bi 12 ghe) b
12. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ẹmhọn nin Devid ta?
12 Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Emhin dẹ kiọnlẹn nin mhan sade mhan hẹnmhọn nin Jehova. (Ps. 1:1-3) Bhi ọsi ẹmhọanta, Jehova bha ve ghe ọle dẹ re ẹfe bi ẹwanlẹn nin mhan beji ọle rẹ wo re ọle nin Solomọn. Ọkpakinọn, ahamiẹn mhan hẹnmhọn nin Osẹnobulua, ọle dẹ re ẹwanlẹn nin mhan nọn ha rẹkpa mhan rẹ ha zẹ emhin ne gbale rẹ lu. (Prov. 2:6, 7; Jem.1:5) Adia nesọle dẹ rẹkpa mhan rẹ zẹ nọnsẹn bhi ẹmhọn iwẹnna, isiku, ire-egbe-re-ahoho bi igho. Ahamiẹn mhan re obọ rẹkhan adia nesi Jehova, mhan ki sabọ deba ọle ha mhọn ikolu nọn mhẹn, sẹyẹ mhan ki miẹn iẹnlẹn ighegheghe. (Prov. 2:10, 11) Rẹ deba ọnin, mhan ki ha mhọn imọn esili bi azagba-uwa nin eghọnghọn ye.
13. Be rẹkpa Carmen rẹ sabọ ha mhọn iẹnlẹn nọn mhẹn?
13 Obhio mhan nin okhuo natiọle Carmen nọn nyẹnlẹn bhi Mozambique da ha riale ghe, ọle ha yo isiku nọn khua, ọle emhin ha da kiọnlẹn nanlẹn bhi iẹnlẹn. Bhiriọ, ọle da diọbhi yunivasiti dọ ha luẹ ebi a rẹ bọn uwa yẹ. Ọle da yọle: “Mẹn wo hoẹmhọn ebi mẹn ha luẹ. Ọkpakinọn, ọ da wo manman ha gbe mẹn ẹghe bi ahu.” Ọkuẹsẹ agogo 7:30 gba bhi ọsewewiẹ, mẹn ki mọn ribhi isiku fo. Sẹyẹ, enin mẹn da ha ye rẹ dọ sẹbhi agogo 6:00 bhi ọsemuan. Ọ bha lẹkhẹ nin mẹn rẹ ha yo ikolo oga, sẹyẹ, ikolu nin mẹn bi Jehova ko mhọnlẹn da ha wẹghẹ a. Bhi ẹkẹ ọkhọle nọnsẹmhẹn, mẹn lẹn sẹbhọ ghe ebeanlẹn eva mẹn ki re inian ha ga.” (Mat. 6:24) Ọle da tẹmhọn ọne idia nan man Jehova bhi erọnmhọn, yẹ dọ guanọ adia bhi ebe nesẹmhan ne ha sabọ rẹkpa ọle. Ọle da yẹ yọle: “Ranmhude adia nin ene ewanlẹn bi inẹn mẹn re nin mẹn, mẹn da zẹ nin mẹn rẹ zobọ bhi ọne isiku, yẹ mun ilọnmhọn oga ọsi ẹghe rebhe ke. Mẹn rẹọbhọ ghe emhin nọn mhẹn nẹ bhi iẹnlẹn mẹn zẹ rẹ lu, sẹyẹ mẹn wo ghọnghọn.”
14. Emhin kpataki nela ribhi ẹmhọn nin Mozis bi Devid tale?
14 Mozis bi Devid wo hoẹmhọn Jehova. Sẹyẹ, ele lẹn ebi ọ lu uhọnmhọn emhin sẹ yẹ nan rẹ ha hẹnmhọn nanlẹn. Bhiriọ, ele da noo ẹmhọn nin ele ta kike rẹ rẹkpa ẹbho rẹ ha sun rẹkhan Jehova, yẹ ha re egbe khọkhọ ele. Ele veva yẹ wo sekha nin mhan rẹji ebe ha sabọ sunu sade ọria zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova. Ahamiẹn ọria soso bhi ẹwẹ mhan zobọ bhọ rẹ ha lu iriọ, Jehova i da yẹ ha re ẹlo esili ghe ọle. Sẹyẹ, ene ive nin ọle ve nin mhan i da yẹ sẹ ọle obọ. Ene adia nan wo khẹke mhan ẹlẹnan. Ikpe ne bunbun ki gbera, ọguamhandia ọbhebhe nọnsi Jehova da rẹman ebi ọ lu uhọnmhọn emhin sẹ yẹ nan rẹ ha sun rẹkhan Osẹnobulua.
“EMHIN ỌBHEBHE IRIBHỌ NỌN RẸ MẸN GHỌNGHỌN”
15. Emhin kẹkẹ nela ẹlo ọsi Jọni nin odibo sẹ?
15 Odibo nin Jesu Kristi manman hoẹmhọn ọlẹn Jọni ha khin. (Mat. 10:2; Jọn. 19:26) Jọni wo ha rẹkhan Jesu bhi ẹghe nin ọle rẹ ha lu iwẹnna oga bhi ọne otọ nan. Ẹlo ọle bhọ sẹbhi ene emhin ọhan-ilo nin Jesu lu, sẹyẹ, ọle wo sun rẹkhan Jesu bhi ẹghe ọkakale. Ẹlo ọle sẹbhi ẹghe nan rẹ gbe Jesu a, sẹyẹ, ọle miẹn ọlẹn beji a riọ ọle kpanọ. Ọle yẹ wo daghe ebi ene agbotu rẹ ha tuẹn okhun yẹ. Ranmhude ọle wo manman tọ, ọle da miẹn ọne isẹhoa rẹ daghe ọle ghe, a wewe ọne ọta nọn mhẹn na bhi “otọ agbọn rebhe.”—Kol. 1:23.
16. Ẹbho nela sẹ miẹn elele bhi ẹmhọn ne ribhi ebe nin Jọni nin odibo gbẹn?
16 Ẹghe nin Jọni ki rẹ manman dọmanlẹn, ọle da miẹn isẹhoa rẹ gbẹn ebe ọsi Arẹman. (Arẹm. 1:1) Jọni gbẹn ọne ebe Baibo nan tie mun elin nọnsọle. Ọle yẹ gbẹn ebe Baibo ea ebhebhe natiọle Ebe Ọhẹnhẹn Nọnsi Jọni, Ebe Ọzeva Nọnsi Jọni, bi Ebe Ọzea Nọnsi Jọni. Geyọs nin ọle manman hoẹmhọnlẹn bọsi ọmọn, ọle Jọni gbẹn ebe nọnzi ea nọnsọle je. (3 Jọn. 1) Edandan i ribhọ ghe, bhi ọne ẹghe nan, Jọni ki dẹ ha mhọn ẹbho ne bunbun nin ọle ki dọ hoẹmhọn ele bọsi imọn. Ene ẹmhọn nin Jọni gbẹn sẹ wo re izebhudu nin edibo nesi Jesu rebhe rẹ dọ sẹbhi imhan ẹlẹnan.
17. Beji 3 Jọni 4 rẹman, emhin nela re eghọnghọn re?
17 Be Jọni gbẹn? (Tie 3 Jọni 4.) Jọni da tẹmhọn eghọnghọn nọn nabhọre sade a hẹnmhọn nin Osẹnobulua. Bhi ẹghe nin Jọni rẹ gbẹn ilẹta nọnzi ea, eria eso da ha man iman-emhin oghoghe bhi agbotu, yẹ si ozughu. Ọrẹyiriọ, eso da yẹ wo ha “khian bhi uwedẹ ẹmhọanta.” Ele da wo ha hẹnmhọn nin Jehova, yẹ “re obọ rẹkhan uhi nin ọle gbe nin mhan.” (2 Jọn. 4, 6) Ene Kristiẹn nan da re Jọni bi Jehova manman ha ghọnghọn.—Prov. 27:11.
18. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ẹmhọn nin Jọni ta?
18 Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan. Mhan dẹ miẹn eghọnghọn bhọ sade mhan wo ha sun rẹkhan Jehova. (1 Jọn. 5:3) Bhi ọsi ijiẹmhin, ọ re imhan ghọnghọn nin mhan rẹ lẹn ghe emhin nin mhan lu re Jehova ghọnghọn. Ọ re Jehova ghọnghọn sade mhan rẹban ene emhin kẹkẹ ne i mhẹn nin ẹbho lu bhi ọne agbọn nan, bi sade mhan wo ha hẹnmhọn nanlẹn. (Prov. 23:15) Ọnan yẹ wo re ene ẹhi ne ribhi okhun ghọnghọn. (Luk 15:10) Mhan rebhe yẹ wo ghọnghọn sade mhan daghe ọle ghe, ibhio mhan sẹyẹ sun rẹkhan Jehova aharẹmiẹn ele kuẹlo da ọkakale la edọnmhẹn. (2 Tẹsẹ. 1:4) Bhi ẹghe nan ha rẹ fuẹn ọne agbọn Esu nan an, ọ dẹ wo manman re mhan ha ghọnghọn nin mhan rẹ zẹ nin mhan rẹ sun rẹkhan Jehova.
19. Be obhio mhan nin okhuo natiọle Rachel tale rẹji nan rẹ ha man ẹbho ẹmhọanta ne ribhi Baibo? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)
19 Ọ manman wo re mhan ghọnghọn sade mhan rẹkpa ẹbho rẹ dọ luẹ ẹmhọn Jehova. Inian Rachel nọn nyẹnlẹn bhi Dominican Republic ghe ọle bii udede ekpẹn nan rẹ ha man ẹbho ẹmhọn Jehova. Rẹji eria nin ọle sẹ rẹkpa dọ ha ga Jehova, ọle da yọle: “Unun i da sabọ tẹmhọn eghọnghọn nin mẹn miẹn bhọ sade mẹn daghe ọle ghe eria nin mẹn man ele Baibo dọ hoẹmhọn Jehova, dọ manman ha mun udu nyan ọlẹn, yẹ fi emhin eso denọ bhi iẹnlẹn nọnsele beji ele ha da sabọ re Jehova ha ghọnghọn. Ọne eghọnghọn nan kpọnọ gbera emhin nọn hi ki rẹ khin nin mẹn fikekegbe, la lu rẹ sabọ man ele emhin.”
Mhan miẹn eghọnghọn bhọ sade mhan rẹkpa ẹbho rẹ hoẹmhọn Jehova yẹ hẹnmhọn nanlẹn (Fẹ uduọle nọnzi 19 ghe)
ELELE NIN MHAN MIẸN BHI ENE ẸMHỌN NIN IKPEA ESO NE SUN RẸKHAN JEHOVA TA KIKE
20. Emhin eso nela Mozis, Devid, bi Jọni lu, nin mhan yẹ lu ẹlẹnan?
20 Ẹghe nin Mozis, Devid, bi Jọni rẹ nyẹnlẹn wo dikẹ bhi ọsẹmhan, iriọ idia nin ele ha ye rẹ dikẹ bhi ọsẹmhan. Ọrẹyiriọ, emhin eso ribhọ nin ele lu nin mhan yẹ lu ẹlẹnan. Osẹnobulua ọsi ẹmhọanta nin ele ga, ọle mhan yẹ ga. Beji ele lu, mhan yẹ wo nan erọnmhọn ji Jehova, mun udu nyan ọlẹn, yẹ guanọ adia bhi obọ ọle. Sẹyẹ, bọsi ene ikpea nan, mhan yẹ wo mhọn ọne izebhudu ghe, Jehova dẹ manman nan erọnmhọn nin ẹbho ne hẹnmhọn nanlẹn.
21. Elele nela khẹ ẹbho ne re obọ rẹkhan adia ọsi ikpea ne ga Jehova nọnsẹn bọsi Mozis, Devid, bi Jọni?
21 Bhiriọ, bha ji mhan wo ha re obọ rẹkhan adia ọsi ene ikpea nan, yẹ ha re obọ rẹkhan uhi nesi Jehova. Mhan ha lu iriọ, emhin rebhe nin mhan lu ki kiọnlẹn nin mhan. Mhan ki miẹn ọne isẹhoa rẹ nyẹnlẹn rẹ dọ sẹbhi ighegheghe. (Deut. 30:20) Sẹyẹ, mhan ki miẹn eghọnghọn nọn nabhọre sade mhan lu emhin nọn ti Aba mhan nọn ribhi okhun bhọ, nọn ha re ihaosa nin mhan gbera beji mhan mhọn bhi ọkhọle.—Ẹfẹ. 3:20.
ILLO 129 Mhan Dẹ Wo Ha Ziẹngbe
a Ene bunbun bhi ibhokhan Izrẹl nin ẹlo ele sẹbhi emhin ọhan-ilo nin Jehova lu bhi ọne Okpẹdẹ nọn Gian bha na bhi ọne otọ nin Jehova Ve Ive Ọle nin ele. (Num. 14:22, 23) Jehova tale ghe, ọrebhe ne ribhi ikpe 20 rẹ ha khian okhun nan gbẹn elin nọnsele ọbhi ebe dẹ yu bhi ọne ojẹgbo. (Num. 14:29) Ọrẹyiriọ, Josua, Kelẹb, bi ibhokhan ne bunbun ne bha sẹ sẹbhi ikpe 20 deba ene bunbun bhi ibhokhan Livai ne miuhọnmhọn. Ele da fan ẹdẹ ọsi Jọdan gbera, yẹ na ọbhi ọne otọ nan Ve Ive Ọle nin ele.—Deut. 1:24-40.
b EMHIN NAN RẸMAN BHI IFOTO : Obọ agobọ: Devid ta ọta ẹwanlẹn eso man ọmọn nọnsọle nin Solomọn ọkuẹsẹ ọle yu. Obera: Ibhio mhan ne ribhi Isiku Ọsi Ekanẹfan wo miẹn elele bhi ene emhin nan man ele le.
