1, 2. (a) Bezẹle nin ẹbho ne nyẹnlẹn bhi ẹghe ọsi Paul da ha ria ẹmhọn igbọn bi nin ele rẹ ha ribhi ọsi-ele-obọ-ele? (b) Ọria nela iPaul yọle ghe ọ re isẹhoa ọsaje re?

BHI ẹghe nọnsi ene Kriestiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn, ibhokhan iRome da ha dẹgbọ ghe, ele ene mun ọkalo bhi uhi, ene bhu ohiẹn nọn gbale, bi ene re isẹhoa nin ẹbho nesele rẹ nyẹnlẹn beji ele guanọ. Ọrẹyiriọ, igbọn nin ele rẹ wẹnna zẹle nin Rome da kiẹn agbaẹbho nọn manman mhọn ahu. Ẹghe ọkpa ribhọ nan rẹ miẹn ghe, itue 10 ha mundia bhi Rome, itue 3 bhi ẹwẹ ele ki ha yi igbọn. Edandan iribhọ ghe, ẹmhọn igbọn bi ebi ẹbho ha rẹ ha ribhi ọsi-ele-obọ-ele yẹ, ọle ẹbho ne bunbun wo zilo nyan ẹghẹnin, rẹ sẹbhi ene iKristiẹn.

² Paul nin odibo da gbẹn ebe ne manman tẹmhọn ebi a rẹ mhọn isẹhoa yẹ. Ọkpakinọn, ọiyi nan rẹ sọtẹ da ugbẹloghe, la re ozughu fi emhin denọ bhi ẹmhọn ugbẹloghe zẹle nin Paul da gbẹn ene ẹmhọn nan. Ọnan hi uwedẹ nin ene bunbun re ha guanọ isẹhoa ẹghẹnin. Paul bi Kristiẹn nekẹle da ha wẹnna kaka nin ele rẹ rẹkpa ẹbho lẹn ọta esili ọsi Agbejele nọnsi Osẹnobulua bi emhin esili nin uyumhin nọnsi Jesu Kristi ha re nin ẹbho. Ele bha mun ẹlo da ọria la ugbẹloghe soso nọn re isẹhoa nin ele. Paul da rẹkpa ẹbho denọ ọkhọle da eji ele ha da miẹn isẹhoa ọsaje. Bhi  ọsi ijiẹmhin, bhi ebe nin ọzeva nin ọle gbẹn ji Kristiẹn ne ribhi Corinth, Paul da gbẹn taman ele yọle: “Jehova hi ọne Ẹlinmhin, eji ẹlinmhin nọnsi Jehova ye, isẹhoa ribhi enin.”—2 Cor. 3:17.

3, 4. (a) Be sunu nin Paul da gbẹn ẹmhọn nọn ribhi 2 Corinthians 3:17? (b) Be imhan ha lu yẹ nin mhan da sabọ miẹn isẹhoa nọn nin obọ iJehova vae?

³ Bhi ebe nin Paul ka gbẹn ji Kristiẹn ne ribhi Corinth, ọle da tẹmhọn ebi ẹlo nọnsi Moses rẹ ha bhala bọsi ukpa yẹ, bhi ẹghe nin ọle rẹ huẹnre bhi Oke ọsi Sinai, eji ẹhi nọnsi Jehova da zegbere man ọlẹn. Ẹbho ki daghe iMoses, ofẹn da ha mun ele, bhiriọ, Moses da mun emhin gue ẹlo nọnsọle. (Ex. 34:29, 30, 33; 2 Cor. 3:7, 13) Paul da gbẹn yọle: “Ọria ha bu iJehova re, a ki mun ọne ugue sibhọre.” (2 Cor. 3:16) Be iPaul re ọne ẹmhọn nan ta?

⁴ Beji mhan ka luẹ bhi uhọnmhọn-ọta nọn gbera, Jehova nọn man emhin rebhe, ọle ọkpa hi ọria nin isẹoha nin ọle rẹ zẹ ebi ọle ha lu imhọn eji ọsẹle. Ọnan zẹle nin ọria ha da sabọ yọle ghe, eji Jehova ye bi eji “ẹlinmhin nọnsi Jehova ye,” isẹhoa ribhi enin. Nin mhan rẹ sabọ miẹn isẹhoa nọn sẹ inian, ọkhẹke nin mhan ‘bu iJehova re,’ nin mhan bi ọle ko ha yi imọẹ. Ibhokhan Izrẹl bha re ẹlo oriọn ghe uwẹdẹ nin Jehova rẹ ha re obọ mun ele bhi ẹkẹ ojẹgbo. Inian ọdiabe ghe, ele re ugue gue ọkhọle bi udu nọnsele, ṣeyẹ ji ele re zeze a. Ele da ha re umiẹnfan nin Jehova re nin ele bhi obọ ọsi ibhokhan Egypt rẹ khu ọbhi ọsi egbe ele.—Heb. 3:8-10.

5. (a) Isẹhọa nela ẹlinmhin nọnsi Jehova re nin ọria? (b) Be imhan rẹ lẹn yẹ ghe ọria nọn ribhi ighan dẹ yẹ sabọ miẹn isẹhoa nin Jehova re nin ọria? (c) Inọnta nela ọkheke nin mhan wanniẹn?

⁵ Isẹhoa nin ẹlinmhin nọnsi Jehova re nin ọria kpọnọ gbera ufanfia nan fan igbọn fia. Ẹlinmhin nọnsi Jehova fan ọria fia bhi igbọn rẹji olukhọ bi uu. Ọ yẹ miẹn mhan fan bhi obọ oga ohoghe bi uwedẹ nin ele rẹ lu emhin. Ọria soso ida sabọ re isẹhoa nọn sẹnian re. (Rom. 6:23; 8:2) Isẹhoa ọsaje khọnan! Ọria dẹ sabọ miẹn ọne isẹhoa nan arẹmiẹn ọle ribhi ẹkẹ ighan la igbọn ọle khin. (Gen. 39:20-23) Emhin nọn sẹnian sunu ji ibhio mhan nin Nancy Yuen bi Harold King. Ele da ziẹngbe ọnọghọ nin ele miẹn bhi ighan ranmhude urẹọbhọ nọnsele. Uwẹ dẹ sabọ miẹn okha nọnsele bhi JW Broadcasting. (Guanọ ọlẹn bhi INTERVIEWS AND EXPERIENCES > ENDURING TRIALS.) Ọkhẹke nin mhan ria eria nyan ene inọnta nan: Be imhan ha rẹ rẹman yẹ ghe isẹhoa nin mhan mhọn ti mhan bhọ? Be imhan ha rẹ re ẹwanlẹn noo isẹhoa nin mhan mhọnlẹn yẹ?

6. Be ibhokhan Izrẹl rẹ rẹman yẹ ghe umiẹnfan nin Jehova re nin ele bha ti ele bhọ?

⁶ Ahamiẹn emhin ọhẹ nọn manman ghan nin ọria re nin mhan yi emhin kpataki rẹji mhan, mhan ki rẹman ọne ọria ghe ọne ẹseọhẹ ti mhan bhọ. Umiẹnfan nin Jehova re nin ibhokhan Izrẹl bhi ẹghe nin ele rẹ ha yi igbọn bhi obọ ibhokhan Egypt bha ti ele bhọ hiehie. Ọ bha sẹ bue nin Jehova miẹn ele fan, ele da ha kiọya ranmhude ebale bi anyọn nin ele rẹ ha miẹn bhi otọ Egypt. Ele da yẹ ha re unun gbe ebale nin Jehova re nin ele. Ele da ha guanọ nin ele fikie ha khian Egypt. Ọ ba bhi egbe a ghe, ele mun ehẹn, ikperan natiọle ikukumber, ilik, owo (watermelon), alubasa, bi galik kalo nẹ isẹhọa nin ele mhọn rẹ ha ga iJehova nin Osẹnobulua ọsi ẹmhọanta. Uwẹ bha be daghe ebezẹle nin Jehova da ha khọ-ẹkẹ ẹbho nesọle? (Num. 11:5, 6, 10; 14:3, 4) Bha hẹi ji mhan re egbe khọkhọ ele!

7. Be iPaul rẹ lu rẹkhan adia nọn ribhi 2 Corinthians 6:1 yẹ? Be imhan ha yẹ rẹ lu iriọ yẹ?

⁷ Paul nin odibo taman iKristiẹn rebhe nin ele hẹi ha re ẹlo gbe ọne isẹhoa nin Jehova nin obọ iJesu Kristi re nin  ele a. (Tie 2 Corinthians 6:1.) Yere ghe, ọ wo manman ha ba iPaul bhi egbe ranmhude nin ọle rẹ yi igbọn rẹji olukhọ bi uu. Ọrẹyiriọ, ọle da yọle: “Ekhuẹnmhẹn hi ọsi Osẹnobulua rẹ nin obọ iJesu Kristi nin Ebealẹn mhan!” Bezẹle nin ọle da ta iriọ? Ọ da taman ibo ọle nin Kristiẹn yọle: “Ranmhude, uhi ọsi ọne ẹlinmhin nọn nin obọ iJesu Kristi re iẹnlẹn nin ọria miẹn uwẹ fan bhi obọ ọsi uhi ọsi olukhọ bi uu.” (Rom. 7:24, 25; 8:2) Bha ji mhan diabe iPaul. Bha hẹi ji mhan ha re ẹlo gbe ọne umiẹnfan an, nin Jehova re nin mhan bhi obọ olukhọ bi uu. Ranmhude ghe Jesu yu nin mhan, mhan ki sabọ re ọkhọle nọn khiale rẹ ga Osẹnobulua. Mhan wo miẹn eghọnghọn bhi oga nọn sẹ inian.—Ps. 40:8.

8, 9. (a) Be iPeter rẹ sekha nin mhan bhi uwedẹ nin mhan ha rẹ ha noo isẹhoa nin mhan mhọnlẹn yẹ? (b) Edọnmhẹn nela mhan miẹn ẹlẹnan?

⁸ Yẹ deba nin mhan rẹ ha re ọtibhọ nọnsẹmhan man, ọkhẹke nin mhan ha babegbe nin mhan hẹi ha noo ọne isẹhoa nan bhi uwedẹ nọn bha khẹke. Peter nin odibo da sekha nin mhan ghe, nin mhan hẹi ha re ọne isẹhoa nan rẹ lu emhin ebe. (Tie 1 Peter 2:16.) Ọnan bha be ye uwẹ re emhin ne sunu ji ibhokhan Izrẹl bhi ẹkẹ ojẹgbo? Ọne ufi nan sẹyẹ ribhọ ẹlẹnan. Ọsi mhan bhọ kaka nẹ ọsi ibhokhan Izrẹl. Esu bi agbọn nọnsọle ki ha lẹlẹ mhan ọbhọ nin mhan rẹkhan ele bhi uwedẹ nin ele rẹ muegbe, le ebale, da anyọn, khiẹnlẹn yẹ re egbe re ahoho, bi emhin ne bunbun. Ẹbho ki ha noo ẹbho ne mhọn-ose rẹ gho emhin nin ele khiẹn. Bhiriọ, ele ki ha lẹlẹ ẹbho ọbhọ, beji ele ha rẹ dẹ emhin nin ele igene guanọ. Ọ inọghọ nin ọria rẹ de ọbhi ọne ufi nọn dia iriọ, bi nin ọria rẹ ha noo isẹhoa nin Osẹnobulua re nanlẹn bhi uwedẹ nọn bha khẹke.

⁹ Ẹmhọn nin Peter nin odibo tale yẹ manman rẹtẹ emhin ọbhebhe bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. Emhin bọsi ẹmhọn isiku bi iwẹnna. Ẹlẹnan nian, ẹbho wo kọ ọle bhi ọkhọle nesi usẹn nin ele ha khian uwa ebe nọn kokhun nẹ. Ẹbho ki ha taman ele ghe, ele ha yo uwa ebe nọn kokhun nẹ ọle ọkpa ele ha da miẹn iwẹnna nin ekpẹn ye, nin igho manman ye. Ele ki ha re ẹbho eso lu ijiẹmhin man ene usẹn, ẹbho ne yo uwa ebe nọn kokhun nẹ ne miẹn igho uki-uki ne kpọnọ gbera ọsi ẹbho nan miẹn ghe isiku sẹkọndri ọkpa ele yo sẹ. Ranmhude ene usẹn gene rẹọbhọ emhin nan taman ele, ọ ki gene ha yẹẹ ele nin ele ha khian uwa ebe nọn kokhun nẹ. Edọnmhẹn nọn khua ọnan khin rẹji ene usẹn. Be khẹke nin ene usẹn bi ene biẹ ele ha mhọn bhi ọkhọle?

10. Be khẹke nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle sade mhan guanọ nin mhan noo ahu ọsi ọria-tobọ-zẹ nọnsẹmhan?

¹⁰ Ẹbho eso sabọ ha riale ghe ẹmhin nin ọdeọde ha tobọle zẹ ọnin khin. Ele ki ha yọle, ahamiẹn ghe ọkhọ nọnsele bha gbe ele asan, ele ha tobele zẹ emhin nọn yẹẹ ele. Ele sabọ ha ria ẹmhọn nin Paul taman iKristiẹn ne ribhi Corinth bhi ẹghe nin ọle rẹ nin ele ha tẹmhọn ebale. Ọle da taman ele yọle: “Bezẹle nin ọkhọle ọsi ọria ọbhebhe ha da ha bhu ohiẹn nọnsẹmhẹn bhi isẹhoa nin mẹn mhọn?” (1 Cor. 10:29) Ẹmhọanta nọn ghe ọria da tobọle zẹ bhi ẹmhọn isikulu bi iwẹnna nin ọle ha lu. Ọkpakinọn, ọkhẹke nin mhan yere ghe isẹhoa nin mhan mhọnlẹn nin mhan rẹ tobọmhan zẹ, mhọn eji ọ sẹle. Sẹyẹ, mhan dẹ miẹn elele bhi emhin rebhe nin mhan lu. Ọnan zẹle nin Paul da ka yọle: “Asabọ mhọn isẹhoa rẹ lu emhin rebhe, ọkpakinọn, ọiyi emhin rebhe a da miẹn elele esili. Asabọ mhọn isẹhoa rẹ lu emhin rebhe, ọkpakinọn, ọiyi emhin rebhe bọn ọria okhun.” (1 Cor. 10:23) Ọnan ji mhan lẹn ghe, ọkuẹsẹ mhan zẹ emhin nin mhan ha lu bhi ẹmhọn iẹnlẹn, emhin eso ne khẹke ribhọ nin mhan ha ka ria ẹmhọnlẹn.

11. Bezẹle nin Osẹnobulua da fan mhan fia bhi obọ uhi ọsi olukhọ bi uu?

¹¹ Peter nin odibo da taman mhan emhin nọn zẹle nọn da khẹke nin mhan ha noo isẹhoa nọnsẹmhan nọnsẹn. Ọle da taman mhan nin mhan ha noo isẹhoa nọnsẹmhan “bọsi igbọn nesi Osẹnobulua.” Emhin nọn manman zẹ nin Jehova da nanbhi obọ iJesu miẹn mhan fan bhi obọ uhi ọsi olukhọ bi uu, ọle hi, nin mhan da sabọ re ẹdagbọn nọnsẹmhan rebhe rẹ ha ga ọle ‘bọsi igbọn’ nesọle

12. Be imhan miẹn luẹ bhi ijiẹmhin nọnsi Noah bi azagba-uwa nọnsọle?

¹² Sade mhan guanọ nin mhan ha noo isẹhoa nọnsẹmhan bhi uwedẹ nọn khẹke, nin ọne agbọn nan bi otiti nọn ribhọ hẹi yẹ kie re imhan kiẹn igbọn nọnsele, ọkhẹke nin mhan gbe egbe mhan ruẹ bhi ilọnmhọn oga. (Gal. 5:16) Bha ji mhan luẹ emhin bhi ijiẹmhin nọnsi Noah bi azagba-uwa nọnsọle. Ele da ha nyẹnlẹn bhi agbọn ọsi oghẹ bi ugbele. Ọrẹyiriọ, ele bha ji emhin ne yẹẹ ene ẹbho nin ene ẹbho ha khu kiẹn ufi rẹji ele. Be ele rẹ sabọ lu iriọ yẹ? Ele da wo mun egbe ọbhi iwẹnna nin Jehova mun nin ele. Ele da ha kanọ okọ, koko ebale nọnsele ya, bi ọsi ene elanmhẹn. Ele da yẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho. Baibo yọle: “Noah da wo lu emhin rebhe beji Osẹnobulua taman ọlẹn. Iriọ ọle wo lu tee.” (Gen. 6:22) Ranmhude ọnan, Ele da miẹn uhọnmhọn bhi ẹghe nin Osẹnobulua rẹ noo amẹn rẹ fuẹn agbọn an.—Heb. 11:7.

13. Iwẹnna nela a mun nin Jesu, nin ọle sẹyẹ mun nin edibo nesọle nin ele ha lu?

¹³ Be iJehova guanọ nin mhan ha lu ẹlẹnan? Odibo nọnsi Jesu mhan khin. Mhan lẹn iwẹnna nin Osẹnobulua mun mhan bhi obọ. (Tie Luke 4:18, 19.) Ẹlẹnan nian, Esu ru ẹbho ne bunbun ẹlo. Ele ribhi ẹkẹ ebiuki bhi ẹmhọn uwedẹ oga, iẹnlẹn bi igho. (2 Cor. 4:4) Ekpẹn nọn khua nọn nin mhan rẹ rẹkhan ijiẹmhin nọnsi Jesu ha rẹkpa ẹbho, nin ele dọ lẹn iJehova nin Osẹnobulua nọn re isẹhoa osaje nin ọria, sẹyẹ ha ga ọle. (Matt. 28:19, 20) Ọne iwẹnna nan bha lẹkhẹ, ọnọghọ eso ribhọ nan miẹn bhọ. Bhi agbaẹbho eso, ẹbho iguanọ nin ele ka mhan ehọ, eso bhọ khọẹkẹ mhan ranmhude itẹmhọn Osẹnobulua  nọnsẹmhan. Inọnta nọn khẹke nin mhan nọọn egbe mhan hi, ‘Mhẹn dẹ sabọ noo isẹhoa nọnsẹmhẹn rẹ manman ha rekpa bhi iwẹnna itẹmhọn Agbejele?’

14, 15. Be ẹbho nesi Jehova rẹ rẹman yẹ ghe iwẹnna itẹmhọn Agbejele gene ti ele bhọ? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe.)

¹⁴ Ọ wo yẹẹ mhan rẹ lẹn ghe, ẹbho ne bunbun de obọ re bhi iẹnlẹn nin ele da sabọ ha khu ọbhi itẹmhọn Osẹnobulua ọsi ẹghe rebhe, ranmhude, ele daghe ghe ikpẹdẹ ọkike mhan ki ye. (1 Cor. 9:19, 23) Eso lu ọle bhi agbotu nin ele ye; eso diọ bhi eji a da guanọ urẹkpa bhi itẹmhọn Osẹnobulua. Agbotu ji mhan lẹn ghe, bhi ikpe isẹn ne gbera nian, ene lu iwẹnna ọkanẹfan ki gbera itue uli iyisẹn nyan ẹbo ọkpa (1,100,000). Ọnan rẹman ghe, ọ gbera itue uli bhi ijian egbọ eva nyan iyisẹn eva (240,000) ne deba ha lu iwẹnna ọkanẹfan bhi ọne agbọn nan rebhe. Ene ẹbho nan wo rẹman ghe, ele gene wo ha noo isẹhoa nin ele mhọn rẹ ga iJehova nọnsẹn.—Ps. 110:3.

¹⁵ Be rẹkpa ene ibhio mhan nin ikpea bi ikhuo rẹ ha noo isẹhoa nin ele mhọn nọnsẹn? Fẹ ijiẹmhin nọnsi ibhio mhan nin John bi Judith ghe. Bhi ikpe 30 ne ki sẹ gbera nian, ilọnmhọn oga ele wo lu khian bhi agbaẹbho kẹkẹ. Bhi ẹghe nan rẹ mun Isiku ọsi Ekanẹfan gbọ bhi 1977, a da taman ene ekanẹfan nin ele zegbere rẹ diọ bhi ẹbho nan da guanọ urẹkpa bhi itẹmhọn Osẹnobulua. Nin ele rẹ sabọ lu iriọ, John da yọle ghe, ọle da zobọ bhi iwẹnna kẹkẹ nin ọle rẹ ha lu, nin ele da sabọ de obọ re bhi iẹnlẹn. Ele ki diọ bhi agbaẹbho ọbhebhe dọ ha tẹmhọn Osẹnobulua, ele da kere ghe, urolo ne zẹ, ebale nin ene ẹbho le, bi uwedẹ nin ele rẹ nyẹnlẹn bhi enin wo dikẹ. Ọ bha lẹkhẹ nin ele hiehie! Ubhimhin nin ele ha bhii ji Jehova, bi iruduba nin ele ha mhọn da ọle, ọle rẹkpa ele rẹ khọn ene ọnọghọ kẹkẹ nan. Be ene ikpe nan rebhe nin ele sẹ gbe bhi ọne iwẹnna nan rẹ re obọ so ele yẹ? John yọle, “Inian ọ dia mẹn bhi egbe ghe, mẹn gbe egbe ruẹ bhi iwẹnna nọn mhẹn nẹ bhi iwẹnna nin mẹn lẹn rebhe bhi ọne agbọn nan, la nin mẹn sẹ lu rebhe.” Mẹn da manman dọ daghe iJehova nọnsẹn, bọsi aba nọn manman mhọn ọyẹẹ. Mẹn ki manman dọ lẹn nian ebi a re ẹmhọn nọn ribhi James 4:8 ta, nọn yọle: ‘Sikẹ Osẹnobulua, ọle ki yẹ sikẹ ẹ.’ Mẹn lẹnmhin ghe, mẹn miẹn ebi mẹn mọn da guanọ, emhin nọn ha re okhọnlẹn ji mẹn bhi iẹnlẹn!”

16. Be ibhio mhan ne bunbun rẹ noo isẹhoa nọnsele nọnsẹn yẹ arẹmiẹn ele bha manman miẹn otọ?

¹⁶ Ẹbho eso bha wo miẹn otọ re lu ilọnmhọn oga beji John bi Judith rẹ ha lu ilọnmhọn oga ọsi eg̣he rebhe. Obhi ẹghe khere ele mhọn ne rẹ lu ọne iwẹnna nan. Ọrẹyiriọ, bhi otọ agbọn nan rebhe, ibhio mhan ne bunbun sẹ zegbere rẹ deba bọn uwa oga bhi ije kẹkẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi ẹghe nan rẹ ha bọn iBẹtẹ nọn kokhun nẹ bhi Warwick bhi otọ iNew York, ibhio mhan nin ikpea bi ikhuo ne sẹbhi itue uli bhi ijian ihinlọn nyan uje (27,000), ele zegbere rẹ lu ọne iwẹnna nan. Eso gbe uzana eva, eso gbe uki eso, eso yẹ wẹnna gbera ukpe. Ene bunbun bhi ẹwẹ ele da zẹ iwẹnna nọnsele obọ dọ deba bhi ọne iwẹnna nan. Ijiẹmhin esili ele wo rẹman nin ele rẹ noo isẹhoa nọnsele nọnsẹn bhi uwedẹ nọn sẹ nian, rẹ gẹn iJehova nin Osẹnobulua nọn re isẹhoa nin ọria!

17. Ẹbho ne noo isẹhoa nin Osẹnobulua re nin ele nọnsẹn, be khẹ ele bhi odalo?

¹⁷ Mhan wo ghọnghọn ranmhude mhan dọ lẹn Jehova. Ọ yẹ ti mhan bhọ rẹ ha mhọn ọne isẹhoa ọsaje nan nin mhan rẹ ga iJehova. Bha ji mhan rebhe ha zẹ nọnsẹn nin mhan rẹ rẹman ghe ọne isẹhoa nan wo ti mhan bhọ. Bha hẹi ji mhan re ọne isẹhoa nan khiẹnlẹn hiehie! Bha ji mhan noo ọle nọnsẹn bhi uwedẹ nọn ha rẹ re ogẹn ji Jehova. Mhan da ha lu iriọ, mhan ki miẹn ọne elele nin Jehova vele nọn yọle: “a dẹ fan ebi a manlẹn tobọle fia bhi igbọn nọn ye bhi obọ itọn, nin ele da a ha mhọn isẹhoa nọn ọghọ ye nọnsi imọn nesi Osẹnobulua.”—Rom. 8:21.