1. Bezẹle nin Paul nin odibo da taman agbotu ọsi Kristiẹn ne ribhi Judea ghe ne “manman ha lu iriọ” bhi izebhudu nin ele re nin egbe?

BEZẸLE nọn da manman khẹke nin mhan situa ha re izebhudu nin ẹbho? Paul nin odibo da ta ebezẹle nọn da khẹke nin mhan ha re izebhude nin ẹbho bhi ebe nin ọle gbẹn ji agbotu ọsi Kristiẹn ne ribhi Judea. Ọle da yọle: “Bha ji mhan ha mhọn aria-ji-egbe, nin mhan da ha lu emhin nọn ha re imhan ha mhọn ahoẹmhọn-egbe yẹ lu iwẹnna esili, nin mhan hẹi ha gbẹdẹ bhi usikoko nesẹmhan, beji eso guẹle, nan ha re izebhudu nin egbe yẹ manman ha lu iriọ beji bha rẹ ha daghe ghe ọne ukpẹdẹ sire.” (Heb. 10:24, 25) Bhi ẹkẹ ikpe isẹn, Kristiẹn ne yi Jew ne nyẹnlen bhi Jerusalem dẹ wo daghe ebi ukpẹdẹ nọnsi Jehova ha rẹ vare yẹ, ele ki yẹ daghe iyaman nin Jesu taman ele khẹ nọn ha re ele nẹgbe sibhi ọne agbaẹbho re. (Acts 2:19, 20; Luke 21:20-22) Ọne ukpẹdẹ nọnsi Jehova da gene vae bhi ukpe 70 C.E, ẹghe nin ibhokhan Rome rẹ mun ibhohiẹn nọnsi Jehova bu iJerusalem.

2. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan manman ha gbẹlokotọ bhi egbe ibhio mhan ẹlẹnan?

² Ẹlẹnan nian, emhin ne bunbun ribhọ nọn ha re imhan rẹọbhọ ghe,  ukpẹdẹ nọn khua nọnsi Jehova manman sire. (Joel 2:11) Zephaniah nin akhasẹ da yọle: “Ukpẹdẹ nọn khua nọnsi Jehova sire! Ọ sire! Ọ runẹ vade ẹjẹje!” (Zeph. 1:14) Ọne ọta akhasẹ nin sẹyẹ mhọn ebi ọ mundia nan ẹlẹnan. Ranmhude ukpẹdẹ nọnsi Jehova nọn manman sire, Paul da taman mhan ghe, nin “mhan ha mhọn aria-ji-egbe, nin mhan da ha lu emhin nọn ha re imhan ha mhọn ahoẹmhọn-egbe yẹ lu iwẹnna esili.” (Heb. 10:24, ftn.) Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan manman gbẹlokotọ bhi egbe ibhio mhan, nin mhan da sabọ re izebhudu nin ele sade ele guanọ izebhudu.

3. Be iPaul nin odibo tale reji izebhudu? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe)

³ “Ekpokpo nọn ribhi ọkhọle nọnsi okpea gbe ọle ahu sotọ. Ọkpakinọn, ọta nọn mhẹn re udu nọnsọle ghọnghọn.” (Prov. 12:25) Ẹmhọanta ọnan khin rẹji mhan rebhe. Mhan rebhe guanọ ọta nọn ha re izebhudu mhan ẹghe rẹ sẹbhi ẹghe. Paul ji mhan lẹn ghe, ọria nọn re izebhudu nin ẹbho, ọle tobọle bhọ guanọ ọria nọn ha re izebhudu nin ọle ẹgheso. Paul da gbẹn ji Kristiẹn ne ribhi Rome yọle: “Ẹlo ibha nyan mẹn nin mẹn miẹn bha, nin mẹn da sabọ ne eseọhẹ ọsi oriọn nin bha, nọn ha re ibha deziẹn, ọnin hi; nin mhan re urẹọbhọ nọnsẹmhan rẹ re izebhudu nin egbe, urẹọbhọ nọnsẹbha bi urẹọbhọ nọnsẹmhen.” (Rom. 1:11, 12) Ẹgheso ribhọ nin Paul tobọle rẹ ha guanọ izebhudu, arẹmiẹn ọria nọn manman re izebhudu kpataki nin ẹbho ne bunbun ọle khin.—Tie Romans 15:30-32.

4, 5. Ẹbho nela ọkhẹke nin mhan re izebhudu nan ẹlenan? Bezẹle?

⁴ Ọkhẹke nin mhan ha gẹn ẹbho ne tobele zegbere. Eso bhọ hi: ene ekanẹfan. Ranmhude urẹọbhọ nin ele mhọnlẹn, ene bunbun fikeke gbe emhin kẹkẹ bhi iẹnlẹn, nin ele da sabọ re iẹnlẹn nọnsele ha lu iwẹnna ọkanẹfan. Iriọ sẹyẹ nọn rẹji ene misiọnari, ene wẹnna bhi Bẹtẹl, ene ọfẹotughe bi ikhuo ele, bi ene wẹnna bhi RTO (ofisi nan da zedu ebe bhi ole). Ene ẹbho nan rebhe mhọn emhin kẹkẹ nin ele fikeke gbe bhi iẹnlẹn, beji ele ha da sabọ miẹn ẹghe rẹ ha lu iwẹnna oga. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan ha re izebhudu nin ele. Iriọ ọ rẹ yẹ khẹke nin mhan ha re izebhudu nin ẹbho ne rẹ ha guanọ nin ele zegbere bhi ene iwẹnna oga nan kẹkẹ, sokpan, igbẹn nọn ribhi obọ bha ji ele da zẹ ọnọn ribhi oẹ.

⁵ Ẹbho ọbhebhe ne yẹ guanọ izebhudu hi, ibhio mhan ne bha lọnmhẹn ọdọ la ne bha re okhuo ranmhude ele ho nin ele rẹkhan adia nọn ribhi Baibo nọn yọle ghe, ọria nọn ribhi oga ọkpa mhan ha rẹkhan. (1 Cor. 7:39) Iriọ sẹyẹ nọn rẹji ene amhẹn. Ọ wo ti okhuo nọn manman wẹnna kaka bhọ, sade ọle họn ọta ikoudure bhi unun nọnsi ọdọ ọle. (Prov. 31:28, 31) Ọ yẹ khẹke nin mhan re izebhudu nin ibhio mhan ne mundia bhi oga nọnsẹn, arẹmiẹn ele miẹn ekpokpo la emianmhẹn bhi egbe. (2 Thess. 1:3-5) Jehova bi Jesu re ikoudure nin ene ibhio mhan nan rebhe.—Tie 2 Thessalonians 2:16, 17.

6. Be hi iwẹnna nọnsi ene ewanlẹn bhi agbotu beji mhan miẹn tie bhi Isaiah 32:​1, 2?

⁶ Tie Isaiah 32:1, 2. Rẹ nanbhi obọ ọsi enanzẹle bi usun ọsi ẹbho nin Baibo tiọle imọn nesi ojie, ne ribhi ẹwẹ usun ohuan nọnkẹle, ọle iJesu rẹ re izebhudu bi adia nin ẹbho ne guanọ izebhudu, bi ene egbe lọle bhi ọne ẹghe nin mhan ye nan. Ene ewanlẹn nan iyi ebeanlẹn rẹji urẹọbhọ ọsi eria nekẹle, sokpan, ele deba ibhio ele wẹnna yẹ re eghọnghọn ji ele.

7, 8. Re deba ọta izebhudu, be ene ewanlẹn ha rẹ bọn ibhio ele okhun yẹ?

⁷ Ọkhẹke nin mhan lu rẹkhan ijiẹmhin nin Paul nin odibo re ọbhi otọ. Rẹji ene Kristiẹn ne miẹn ekpokpo bhi egbe bhi Thessalonica, Paul da gbẹn yọle: “Bhiriọ, ranmhude ẹkẹ-ẹjẹjẹ nin mhan mhọn da bha, mhan da manman dọnmhegbe, ọiyi nin mhan rẹ re ọta nọn mhẹn nọnsi Osẹnobulua ọkpa man bha, mhan da sẹyẹ mun egbe mhan tobọmhan nin bha, ranmhude,  mhan gene manman hoẹmhọn bha.”—1 Thess. 2:8.

⁸ Rẹji ene ewanlẹn ne ribhi agbotu ọsi Ephesus, Paul da gbẹn yọle: Bha ha rẹkpa ene wẹghẹ. Bha yẹ ha re ẹmhọn nin Jesu tobọle ta bhi ọkhọle, ẹghe nin ọle rẹ yọle: ‘a ha re emhin bhi obọ re, ọle eghọnghọn ye nẹ gbera a ha miẹn emhin bhi obọ.’” (Acts 20:35) Ọ re ọnin rẹman ghe, ọiyi ẹghe rebhe ọria rẹ re ukpọta ọkpa sẹsẹ re izebhudu nin ọria. Ọiyi izebhudu ọkpa Paul muegbe nin ọle rẹ re nin ibhio ọle, ọle da sẹyẹ wo muegbe nin ọle rẹ noo ebi ọle mhọnlẹn rebhe, rẹ sẹbhi egbe nọnsọle rẹ rẹkpa ele. (2 Cor. 12:15) Iriọ sẹyẹ nọn ẹlẹnan. Ọiyi ọta ọkpa ọkhẹke nin ene ewanlẹn bhi agbotu ha noo rẹ re izebhudu nin ibhio ele, ọkhẹke nin ele manman ha bọn ibhio ele okhun, yẹ rẹman ele ghe, ele gene gbẹlokotọ bhi ọmhẹn nọnsi ele.

9. Be ene ewanlẹn ne ribhi agbotu ha rẹ sabọ re adia nin ọria yẹ bhi uwedẹ ekpẹn?

⁹ Adia nin ele re nin ẹbho ribhi emhin nin ene ewanlẹn rẹ bọn eria okhun. Sokpan, ọkhẹke nin ene ewanlẹn rẹkhan ijiẹmhin nọn ribhi Baibo rẹji ebi a rẹ re adia nin ọria yẹ bhi uwedẹ ekpẹn. Jesu tobọle re ijiẹmhin nọn gbale man bhi ẹghe nin ọle rẹ riọ kpanọ bhi idin fo. Adia ribhọ nin ọle re nin agbotu eso bhi Asia Minor. Fẹghe ebi ọle rẹ re ọne adia nin ele yẹ. Ọkuẹsẹ ọle re ene adia nin ele, ọle da ka manman khuẹnmhẹn agbotu ne ribhi Ephesus, Pergamum, bi Thyatira bhi ije ele da ha lu nọnsẹn. (Rev. 2:1-5, 12, 13, 18, 19) Ọ da taman agbotu nọn ribhi Laodicea yọle: “Ọrebhe nin mẹn mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da, ele mẹn gbe sibhi uriamhin re yẹ re adia nan. Bhiriọ, bha ha mhọn oyaya, bha ha fidenọ.” (Rev. 3:19) Ọkhẹke nin ene ewanlẹn lu rẹkhan ijiẹmhin nọnsi Jesu sade ele guanọ nin ele re adia nin ọria.

10. Be imhan rebhe ha rẹ sabọ ha bọn ibhio mhan okhun yẹ?

¹⁰ Ewanlẹn ne ribhi agbotu ọkpa be ọkhẹke ne ha re izebhudu nin ẹbho? Eye! Paul yọle ghe, ọkhẹke nin mhan nin Kristiẹn ha tẹmhọn nọn ha bọn ibhio mhan okhun, emhin nin elele ye. (Eph. 4:29) Ọkhẹke nin ọdeọde bhi ẹwẹ mhan gbẹlokotọ bhi egbe ibhio mhan, nin mhan da  lẹn ebi ele gene guanọ. Rẹji agbotu ne ribhi Judea, Paul da gbẹn yọle: “Bhiriọ, mun obọ ne lọlọ a bi iguọn-oẹ ne guọ zẹzẹ ziẹn. Wo ha zẹ ẹfan nọn diale nin oẹ nọnsẹ, nin emhin nọn ka lọlọ a khẹ hẹi dọ ban sibhi uwa nọnsọle re, ọkpakinọn, ọ ki sabọ daan.” (Heb. 12:12, 13) Imhan rebhe rẹ sẹbhi ene ibhokhan dẹ sabọ ha re ọta izebhudu rẹ bọn ibhio mhan okhun.

11. Be iMarthe rẹ miẹn urẹkpa yẹ bhi ẹghe nin egbe iẹnlẹn rẹ lọ ọle?

¹¹ Marthe, * obhio mhan nin okhuo nin egbe iẹnlẹn rẹ lọ bhi ẹgheso da yọle: “Ẹdẹ ọkpa, beji mẹn ha bhii ọbhi izebhudu, mẹn da miẹn obhio mhan nin okhuo nọn ki wanre nọn mhọn ẹkẹ ẹjẹjẹ bi itohan da mẹn. Ọnin wo hi emhin nin mẹn gene ha guanọ bhi ọne ẹghe nin. Ọ da gbe okha nọnsọle man mẹn, ebi ọle ka yẹ rẹ miẹn ọkaka bhi egbe yẹ, ọkaka nọn diabe ọne imẹn ye. Ọ bha yẹ manman wo dia mẹn bhi egbe ghe, imẹn ọkpa sẹ miẹn ọnan bhi egbe.” Asabọ miẹn ghe, ọne obhio mhan nin okhuo nọn wanre bha lẹn ebi ọta nọnsọle rẹ rẹkpa Marthe yẹ.

12, 13. Uwedẹ nela mhan ha rẹ re obọ rẹkhan ibhude nọn ribhi Philippians 2:​1-4?

¹² Ibhude nin Paul re nin ọrebhe bhi agbotu nọn ribhi Philippi hi: “Bhiriọ, ahamiẹn bhi Kristi, izebhudu ribhọ, ahamiẹn ikoudure nan re oyẹẹ re nin ọria ribhọ, ahamiẹn oga ọsi oriọn nan kugbe ga ribhọ, ahamiẹn ahoẹmhọn-egbe bi ẹkẹ-ẹjẹjẹ ribhọ, bha ji eghọnghọn nọnsẹmhẹn vuọn, beji bha ha rẹ ha mhọn ọkhọ ọkpa bi oyẹẹ ọkpa, nin bha kugbe sẹsẹsẹ, nin bha koko ha mhọn eria ọkpa bhi ọkhọle. Hẹi re itẹn-abọ la okpẹhio lu emhin soso. Ọkpakinọn, ha re idegbere lu emhin. Ha riale ghe, ẹbho nekẹle mhẹn gbera uwẹ. Iriọ uwẹ ha sẹyẹ rẹ ha gbẹlokotọ, ọiyi bhi ọmhẹn nọnsi uwẹ ọkpa, sokpan, yẹ gbẹlokotọ bhi ọmhẹn ọsi eria nekẹle.”—Phil. 2:1-4.

¹³ Ehe, ọkhẹke nin mhan rebhe ha gbẹlokotọ bhi ọmhẹn ọsi ibhio mhan nin ikpea bi ikhuo, nin mhan ranmhude oyẹẹ nin mhan mhọn da ele ha re ikoudure nin ele, deba ele bhi iwẹnna oga, yẹ mhọn ẹkẹ ẹjẹjẹ bi itohan da ele. Bhiriọ, mhan ki ha re izebhudu nin ele.

14. Be ha sabọ re izebhudu nin mhan?

¹⁴ Mhan ha họn ghe, ẹbho nin mhan ka rẹkpa bhi ẹghe ne gbera sẹye wo lu nọnsẹn bhi oga, ọ wo re izebhudu nin mhan ẹlẹnan. Iriọ ọ yẹ ha khin rẹji John nin odibo. Ọnin zẹle nin ọle da yọle: “Ẹghọnghọn nin mẹn mhọn nọn gbera ọnan iribho, ghe, nin mẹn rẹ ha họn ghe imọn nesẹmhẹn wo ha khian nọnsẹn bhi uwedẹ ẹmhọanta.” (3 John 4) Ekanẹfan ne bunbun lẹn izebhudu nin ele miẹn bhọ, sade ele họn ghe, eria nin ele rẹkpa lẹn ẹmhọanta bhi ikpe ne gbera sẹyẹ wo lu nọnsẹn bhi oga, la ele bhọ lu iwẹnna ọkanẹfan. Uwẹ ha rẹkpa ọkanẹfan nin egbe lọle rẹ yere eghọnghọn nin ọle ka miẹn bhi ẹghe ne gbera, ọ dẹ gene wo re ikoudure nanlẹn.

15. Be hi uwedẹ ọkpa nin mhan rẹ sabọ re izebhudu nin ibhio mhan ne mun oga mhọn nọnsẹn?

¹⁵ Ọfẹotughe ne bunbun yọle ghe, ọ wo re ele bi ikhuo ele miẹn izebhudu, sade ele miẹn ebe nin ọria gbẹn ji ele rẹ yi ele obulu bhi agbotu nin ele da dọ fẹ ibhio mhan ghe. Iriọ yẹ nọn rẹji ene ewanlẹn bhi agbotu, ene misionari, ene ekanẹfan, bi ene ga bhi Bẹtẹ. Ọ manman re izebhudu nin ele sade a khuẹnmhẹn ele bhi iwẹnna oga nin ele lu.

16. Ọ be nọghọ nan rẹ re izebhudu nin ọria?

¹⁶ Ọ ida ha ye emhin ẹwanlẹn nin mhan rẹ ha riale ghe, mhan ida sabọ re izebhudu nin ẹbho, ranmhude mhan isabo nin ẹbho zilo. Emhin nin mhan ha sabo lu nọn—ọ sabọ rẹ ha yi ojiẹ ọkpa mhan ha jiẹ sade mhan tuẹ ọria. Ahamiẹn ọne ọria bha deba mhan jiẹ, ọnin dẹ sabọ rẹman mhan ghe, ọ bha fure mun ọne ọria. Mhan ha gene ka ọne ọria ehọ, ọ dẹ sabọ re izebhudu nin ọne ọria.—Jas. 1:19.

17. Be obhio mhan ọkpa nin usẹn-obhokhan rẹ miẹn urẹkpa yẹ bhi ẹghe nin ọle bha yẹ rẹ ha ghọnghọn hiehie?

 ¹⁷ Obhio mhan nin Henri nọn yi usẹn-obhokhan bha yẹ ha ghọnghọn hiehie ẹghe nin aba ọle nọn rẹ ha yi ọwanlẹn bhi ẹkẹ agbotu bi ibhio ọle rẹ sibhi agbotu re. Ọfẹotughe ọkpa da re izebhudu nanlẹn. Ọle da re ọle ha khin eji a da wọn iti. Ele da kugbe ha wọn iti. Ọ da wo re ẹghe nin ọne obhio mhan rẹ ta emhin rebhe ne ribhi ọkhọle nọnsọle. Henri da dọ lẹn ghe, ọle ha mun oga mhọnlẹn nọnsẹn, ọnan ọkpa emhin nin ọle ha rẹ sabọ rẹkpa ibhio ọle bi aba ọle rẹ fikiere agbotu. Ọ da manman miẹn ikoudure ẹghe nin ọle rẹ tie Psalm 46; Zephaniah 3:17; bi Mark 10:29, 30

18. (a) Be iSolomon nin Ojie tale bhi ẹmhọn izebhudu? (b) Be iPaul yọle ọ dẹ sabọ re izebhudu nin ọria?

¹⁸ Ijiẹmhin nọnsi Marthe bi Henri rẹman ghe, mhan dẹ sabọ re izebhudu nin obhio mhan nọn ki rẹ khin nọn guanọ ikoudure. Solomon nin Ojie da gbẹn yọle: “Ọ mhẹn gbe sade a ta ọta bhi ẹghe nọn khẹke. A ha re ẹlo nọn mhẹn ghe ọria, re udu ghọnghọn; a ha họn ọta nọn mhẹn, ọ re ahu nin uguẹ.” (Prov. 15:23, 30, ftn.) Rẹ deba ọnin, ọria ha tie Ọne Ọkhẹughe la ọ tie ebe bhi wẹbsaiti nọnsẹmhan, ọria nin egbe rẹ lọ dẹ sabọ kie miẹn ahu. Paul rẹman mhan ghe, ahamiẹn mhan kugbe ha so illo ọsi Agbejele, ọ dẹ mun mhan udu ziẹnlẹn. Paul da gbẹn yọle: “Bha wo ha man emhin yẹ so illo rẹ re izebhudu nin egbe, rẹ re ogẹn ji Osẹnobulua, illo ọsi oriọn nan re ekhuẹnmhẹn so, nan re ọkhọle so ji Jehova.”—Col. 3:16; Acts 16:25.

19. Bezẹle nin mhan ha da manman ha re izebhudu nin egbe beji ọkpẹnlẹn ha rẹ manman ha sire? Be khẹke nin mhan lu?

¹⁹ Beji ukpẹdẹ nọnsi Jehova ha rẹ ha sire, iriọ ọ ha rẹ manman ha khẹke nin mhan rẹ ha re izebhudu nin egbe. (Heb. 10:25) Ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe rẹ lu rẹkhan ebi Paul taman ene iKristiẹn ẹghe nin ọle rẹ yọle: “Bha wo ha re izebhudu nin egbe, yẹ wo ha bọn egbe okhun, beji bha wo ha lu nian.”—1 Thess. 5:11.