1. Emhanmhan nela mhan ha sabọ ha mhọnlẹn bhi oga?

 RANMHUDE Kristiẹn ọsaje mhan khin, mhan wo manman hoẹmhọn Jehova. Mhan guanọ nin mhan ha ga ọle bhi uwedẹ nọn mhẹn nẹ. Nin mhan da sabọ lu ọnan, ọkhẹke nin mhan ha mhọn emhanmhan bhi oga, bọsi nin mhan rẹ ha mhọn ikpẹ esili, ha mhọn emhin nin mhan guẹle, yẹ guanọ uwedẹ kẹkẹ nin mhan rẹ ha rẹkpa ẹbho. *

2. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha mhọn emhanmhan bhi oga, yẹ dọnmhegbe rẹ mun ele sẹ?

² Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha mhọn emhanmhan bhi oga? Emhin nọn manman zẹ hi, mhan guanọ nin mhan re Aba mhan nọn ribhi okhun ha ghọnghọn. Ọ re Jehova ghọnghọn sade ọle daghe mhan manman ha noo ebi mhan guẹle bhi oga nọnsọle. Yẹ rẹ deba ọnan, mhan guanọ nin mhan lu iriọ, beji mhan ha da sabọ manman rẹkpa ibhio mhan nin mhan ko ga. (1 Thess. 4:​9, 10) Aharẹmiẹn ọ bue nin mhan mọn da ga Jehova, mhan rebhe dẹ yẹ sabọ ha lu re alo bhi oga. Bha ji mhan fẹ ebi mhan ha rẹ sabọ lu iriọ yẹ.

3. Beji a gbẹn ọbhi 1 Timothy 4:​12-16, be Pọl nin odibo taman Timoti nin ọle lu?

³ Timoti nin usẹn okpea munhẹn ha yi ọwanlẹn fo bhi agbotu, ẹghe nin Pọl nin odibo rẹ gbẹn ilẹta nin ọhẹnhẹn ji ọle. Ọrẹyiriọ, Pọl da taman ọlẹn nin ọle sẹyẹ ha lu re alo bhi oga. (Tie 1 Timothy 4:​12-16.) Uwẹ ha ria eria nyan ebi Pọl tale, uwẹ ki daghe ghe, uwedẹ eva ọle ha guanọ nin Timoti rẹ ha lu re alo:  ọle ki ha mhọn ikpẹ esili bọsi, oyẹẹ, urẹọbhọ, bi nin ọle hẹi ha yi ọria esankan. Sẹyẹ, ọle ki ha lu re alo bhi emhin bọsi, nan rẹ ha tie ebe bhi ogbakha, izebhudu nan re nin egbe bi iman-emhin. Mhan dẹ zilo nyan ijiẹmhin ọsi Timoti nin mhan rẹ lẹn ghe, ahamiẹn mhan mhọn emhanmhan nin mhan ha sabọ munsẹ bhi oga, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ ha ga Jehova nọnsẹn. Mhan dẹ yẹ zilo nyan uwedẹ eso nin mhan ha rẹ sabọ manman ha lu iwẹnna oga.

4. Beji Philippians 2:​19-22 rẹman, be rẹkpa Timoti rẹ sabọ manman ga Jehova nọnsẹn?

⁴ Be rẹkpa Timoti rẹ sabọ manman ga Jehova nọnsẹn? Ikpẹ esili nin ọle ha mhọnlẹn. (Tie Philippians 2:​19-22.) Bhi ebi Pọl tale rẹji Timoti, mhan dẹ sabọ daghe ghe, ọria nọn mhọn idegbere, nọn mhọn asun-rẹkhan, nọn wo miẹnsọn nan mun nanlẹn nọnsẹn, bi ọria nan ha yẹ sabọ mun udu tẹ Timoti ha khin. Ọle wo ha mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ, yẹ manman ji ẹmhọn ibhio ọle da rẹtẹ ọle. Bhiriọ, Pọl da wo hoẹmhọn Timoti, yẹ mun ẹsọn ne bha lẹkhẹ nanlẹn miẹn. (1 Cor. 4:17) Iriọ yẹ nọn rẹji mhan. Ẹmhọn mhan dẹ ha ti Jehova bhọ, yẹ manman ha rẹkpa bhi agbotu, sade mhan mhọn ikpẹ nin ọle hoẹmhọnlẹn.​—Ps. 25:9; 138:6.

5. (a) Be uwẹ ha rẹ sabọ zẹ ikpẹ esili nin uwẹ ho nin uwẹ ha mhọnlẹn yẹ? (b) Beji a rẹman bhi ọne ifoto, be obhio mhan nin okhuo nọn bha sẹ manman wanre rẹ ha wẹnna ọbhi emhanmhan nọnsọle yẹ rẹ manman ha re ẹkẹ-ẹjẹjẹ man?

⁵ Zẹ ikpẹ nin uwẹ ho nin uwẹ ha mhọnlẹn. Nan erọnmhọn yẹ ria eria nyan eji uwẹ da guanọ nin uwẹ lu re alo bhi uwedẹ nin uwẹ rẹ lu emhin. Zẹ ikpẹ ọkpa nin uwẹ guanọ nin uwẹ manman ha mhọnlẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, uwẹ dẹ be sabọ manman ha mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ, la manman ha mhọn ọne ọkhọle nin uwẹ rẹ ha rẹkpa ibhio ẹ nin bha ko ga? La, uwẹ dẹ be sabọ manman ha yi ọria ọfure, yẹ manman ha rẹhunmhan? Uwẹ dẹ sabọ miẹn urẹkpa sade uwẹ taman ọmọẹ ẹ nin uwẹ gbaẹkẹ ọle, nin ọle taman uwẹ uwedẹ eso nin uwẹ ha da sabọ lu re alo.​—Prov. 27:6.

6. Be uwẹ ha lu nin uwẹ da sabọ ha mhọn ikpẹ esili?

⁶ Dọnmhegbe rẹ mun emhanmhan nọnsẹ sẹ. Be uwẹ ha rẹ sabọ lu iriọ yẹ? Uwedẹ ọkpa hi, nin uwẹ rẹ luẹ ẹmhọn ikpẹ nin uwẹ ho nin uwẹ da lu re alo. Nan man yọle uwẹ ho nin uwẹ manman ha rẹhunmhan ẹbho. Uwẹ sabọ rẹ munhẹn tie okha ọsi ẹbho bhi Baibo ne re ọkhọle rebhe rẹ rẹhunmhan, bi ẹbho ne bha ka rẹhunmhan, yẹ ria eria nyan ọlẹn. Ria ẹmhọn ijiẹmhin ọsi Jesu. Ọle da ha rẹhunmhan  ẹbho. (Luke 7:​47, 48) Sẹyẹ, ọle bha ha mun ọkhọle ọbhi eji ele ida lu nọnsẹn, sokpan ọle da ha denọ ẹlo ọbhi ebi ele ha sabọ lu. Ọkpakinọn, ekhẹn Farisi bhi ẹghe nọnsi Jesu, da ha ghe ẹbho bii ene bha sẹ emhin soso. (Luke 18:9) Uwẹ ha ria eria nyan ene ijiẹmhin nan fo, nọọn egbe ẹ: ‘Ẹlo nela mẹn rẹ ghe ẹbho? Ikpẹ nela ele mhọnlẹn nin mẹn ho nin mẹn denọ ẹlo ọi?’ Ahamiẹn ọnọghọ uwẹ rẹ rẹhunmhan ọria, dọnmhegbe rẹ gbẹn ikpẹ esili nesọle ọbhi otọ. Bhiriọ, uwẹ ki nọọn egbe uwẹ: ‘Ẹlo nela Jesu rẹ ghe ọne ọria nan? Ọle dẹ be rẹhunmhan ọlẹn?’ Mhan ha lu inian, mhan dẹ sabọ fi iria-eria nọnsẹmhan denọ. Bhi ọsi ọhẹnhẹn, mhan sabọ rẹ ha dọnmhegbe nin mhan rẹhunmhan ọria nọn re ẹkẹ khọ mhan. Ọkpakinọn, mhan ha dọnmhegbe lu iriọ, mhan ki dọ manman ha mhọn ọne ọkhọle nan rẹ rẹhunmhan.

7. Beji Proverbs 22:29 rẹman, uwedẹ nela Jehova rẹ noo ibhio mhan ne mhọn iwẹnna obọ ẹlẹnan?

⁷ Emhanmhan ọbhebhe nin uwẹ ha sabọ ha mhọnlẹn hi, nin uwẹ rẹ luẹ iwẹnna obọ. Ria ẹmhọn ẹbho ne bunbun nan noo rẹ bọn Bẹtẹ, eji mhan da do Usikoko nesẹmhan, bi Kindọn Họọ. Ene bunbun bhi ene ibhio mhan nan dọ luẹ iwẹnna obọ, beji ele rẹ ha wẹnna rẹkhan ibhio mhan ne ka guẹ ọne iwẹnna khẹ. Beji a rẹman bhi ọne ifoto, ibhio mhan luẹ iwẹnna obọ beji ele ha da sabọ ha hẹnhẹn eji mhan da do Usikoko, bi Kindọn Họọ. Jehova nin “Ojie ọsi ẹdẹdẹmhẹndẹ,” bi Jesu Kristi nin Ojie nọn nẹ ojie, noo ibhio mhan ne mhọn iwẹnna obọ bhi ene uwedẹ nan bi uwedẹ nekẹle, rẹ lu emhin ọhan-ilo. (1 Tim. 1:17; 6:15; tie Proverbs 22:29.) Mhan guanọ nin mhan wẹnna kaka, yẹ ha noo ebi mhan guẹle rẹ re ogẹn ji Jehova, ọ iyi egbe mhan.​—John 8:54.

8. Be uwẹ ha rẹ sabọ lẹn emhin nin uwẹ ho nin uwẹ luẹ yẹ?

⁸ Zẹ emhin nin uwẹ ho nin uwẹ luẹ. Emhin nela uwẹ ha sabọ luẹ? Nọọn ewanlẹn ne ribhi agbotu nọnsẹ, la ọfẹotughe nọnsẹ emhin nela ele riale uwẹ ha sabọ luẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn ele taman uwẹ nin uwẹ ha lu re alo bhi uwedẹ nin uwẹ rẹ talọ yẹ rẹ man emhin, uwẹ ki taman ele nin ele rẹkpa uwẹ lẹn uhọnmhọn-ọta bhi ebe nọnsẹmhan, nọn rẹkpa mhan man emhin nọnsẹn nin uwẹ ha wẹnna ọi. Bhiriọ, uwẹ ki dọnmhegbe rẹ lu re alo. Be uwẹ ha rẹ sabọ lu iriọ yẹ?

9. Be uwẹ ha rẹ sabọ mun emhanmhan nin uwẹ rẹ luẹ emhin sẹ yẹ?

⁹ Dọnmhegbe rẹ mun emhanmhan nọnsẹ sẹ. Nan man yọle uwẹ ho nin uwẹ lu re alo bhi uwedẹ nin uwẹ rẹ man emhin. Uwẹ sabọ rẹ luẹ brokiọ nọnsẹmhan natiọle Manman Guẹ Ebe Nan Tie Bi Iman-emhin. Ahamiẹn a re ọta nin uwẹ bhi ikolo oga nin mhan do bhi ẹkẹ uzana, uwẹ sabọ rẹ taman obhio mhan nin okpea nọn guẹ re ọta man nọnsẹn nin ọle kaehọ ọta nọnsẹ, yẹ taman uwẹ eji uwẹ ha da lu re alo ọkuẹsẹ uwẹ re ọle man. Ha muegbe ọta nan re nin uwẹ ọbhi otọ nọnsẹn, beji ẹbho ha da daghe uwẹ wo wẹnna kaka, yẹ yi ọria nan ha sabọ mun udu nyan.​—Prov. 21:5; 2 Cor. 8:22.

10. Sounun bhi ijiẹmhin nọn rẹman ebi mhan ha rẹ sabọ ha lu re alo yẹ bhi emhin nin mhan luẹ.

¹⁰ Be uwẹ ha lu yẹ sade emhin nọn nọghọ uwẹ rẹ lu deba emhanmhan nin uwẹ ho nin uwẹ munsẹ? Hẹi ji egbe lọ uwẹ! Ọ nọghọ obhio mhan natiọle Garry rẹ ha tie ebe nọnsẹn. Ọle yere ebi ẹkhọle rẹ lo ọle yẹ, ẹghe nin ọle rẹ ha dọnmhegbe rẹ tie ebe dagbare bhi ikolo oga. Ọkpakinọn, ọle da dọnmhegbe ha lu re alo. Ọle da yọle ghe, ranmhude emhin nin ọle luẹle, ọle da sabọ ha re ọta man bhi Kindọn Họọ, bi usikoko nesẹmhan!

11. Be ha sabọ rẹkpa mhan rẹ manman ha lu eka ne bunbun bhi oga beji Timoti lu?

 ¹¹ Timoti be kiẹn ọria nọn guẹ manman re ọta man nọnsẹn, bi ọria nọn yẹ guẹ manman man emhin? Baibo bha taman mhan. Edandan iribhọ ghe, Timoti wo ha miẹnsọn kẹkẹ nan mun nanlẹn nọnsẹn, ranmhude ọle re obọ rẹkhan ibhude nọnsi Pọl. (2 Tim. 3:10) Iriọ sẹyẹ, ahamiẹn mhan luẹ emhin kẹkẹ, mhan ki sabọ ha miẹnsọn ne bunbun bhi oga nọnsi Jehova.

12. Be uwẹ sẹ rẹ miẹn elele yẹ bhi urẹkpa nin ẹbho re nin uwẹ?

¹² Mhan rebhe miẹn elele bhi urẹkpa nin ẹbho re nin mhan. Ọ re imhan ghọnghọn sade Otu Ewanlẹn Nin Agbotu Je Bu Idọkitọ, la Otu Ewanlẹn Ne Rẹnẹ Ji Ibhio Mhan Ne Khọnmhọn, rẹnẹ ji mhan bhi họspita. Ahamiẹn mhan kuẹlo da ọkakale bhi iẹnlẹn, ọ manman ti mhan bhọ sade ọwanlẹn bhi agbotu re ẹghe ọbhi otọ rẹ ka mhan ehọ, yẹ ta ọta ikoudure man mhan. Ahamiẹn mhan guanọ ọria nọn ha rẹkhan mhan dọ man ọria Baibo, ọ ti mhan bhọ sade ọkanẹfan nọn manman guẹ ebi a rẹ man emhin yẹ ka nin ọle rẹkhan mhan dọ man ọne ọria emhin, yẹ ta emhin eso ne ha rẹkpa mhan. Ọ ti ene ibhio mhan nan bhọ rẹ ha rẹkpa mhan. Mhan dẹ yẹ sabọ re inian ha ghọnghọn sade mhan zegbere rẹ ha rẹkpa ibhio mhan. Jesu yọle “a ha re emhin sibhi obọ re, ọle eghọnghọn ye gbera a ha miẹn emhin bhi obọ.” (Acts 20:35) Ahamiẹn uwẹ guanọ nin uwẹ re inian ha wẹnna nin Jehova, la bhi uwedẹ ebhebhe, be ha rẹkpa uwẹ rẹ lu iriọ?

13. Be ọkhẹke nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle sade mhan mhọn emhanmhan nin mhan ha munsẹ?

¹³ Hẹi ha mhọn emhanmhan nin uwẹ lẹnmhin ghe, uwẹ ida sabọ munsẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, uwẹ sabọ rẹ riale, ‘Mẹn ho nin mẹn manman ha miẹnsọn bhi agbotu.’ Ọkpakinọn, ọ sabọ rẹ ha nọghọ uwẹ rẹ lẹn ebi uwẹ ha rẹ mun ọne emhanmhan sẹ yẹ. Asabọmiẹn ọ ki yẹ ha nọghọ uwẹ rẹ lẹn si uwẹ mun ọlẹn sẹ. Bhiriọ, zẹ emhanmhan nin uwẹ ha sabọ munsẹ. Uwẹ sabọ rẹ gbẹn ọne emhanmhan ọbhi otọ, bi ebi uwẹ ha rẹ mun ọlẹn sẹ yẹ.

14. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha fi emhanmhan nọnsẹmhan denọ sade ọkhẹke?

¹⁴ Ọ yẹ khẹke nin mhan ha fi emhanmhan nọnsẹmhan denọ sade ọkhẹke. Bezẹle? Ranmhude, idia nin mhan ye sabọ rẹ fidenọ. Bha ji  mhan fẹ ọne ijiẹmhin nan ghe: Pọl nin odibo da rẹkpa mun agbotu gbọ bhi agbaẹbho ọsi Tẹsẹlonaika. Sẹyẹ, ọle dẹ ha mhọn ọne emhanmhan nin ọle rẹ debhi enin an rẹkpa ene ẹbho ne la kiẹn Kristiẹn. Ọkpakinọn, Pọl da sibhi ọne agbaẹbho re ranmhude ẹbho ne ha kpokpo ọle. (Acts 17:​1-5, 10) Sade ọle debhi enin an nọn, ọle ha rẹ si okhẹnan ji ibhio ọle nin ele ko ga. Ọkpakinọn, Pọl bha zobọ bhọ rẹ ha rẹkpa ibhio ọle. Sokpan, ọle da dọnmhegbe rẹ guẹ idia nin ọle ki ye. Akizẹbue, ọle da je Timoti nin ọle dọ rẹkpa ene ẹbho ne la kiẹn Kristiẹn bhi Tẹsẹlonaika, beji ele ha da ha mhọn urẹọbhọ nọn ziẹnlẹn. (1 Thess. 3:​1-3) Ene ẹbho ne ribhi Tẹsẹlonaika dẹ wo ha ghọnghọn ghe, Timoti zegbere nin ọle rẹ dọ rẹkpa bhi eji ọ hi ki rẹ khin nan da guanọ urẹkpa!

15. Ahamiẹn idia nin mhan ye fidenọ, be ọ ha rẹ sabọ rẹso emhanmhan nesẹmhan yẹ? Re ijiẹmhin man.

¹⁵ Mhan dẹ sabọ miẹn emhin luẹ bhi ebe sunu ji Pọl bhi Tẹsẹlonaika. Mhan sabọ rẹ ha mhọn emhanmhan nin mhan ho nin mhan munsẹ, ọkpakinọn, idia nin mhan ye sabọ re ọle nọghọ mhan rẹ mun ọlẹn sẹ. (Eccl. 9:11) Ahamiẹn inian nọn rẹji uwẹ, dọnmhegbe rẹ ha mhọn emhanmhan ọbhebhe nin ahu nọnsẹ ha sabọ gbe. Inian okhuo bi ọdọ natiọle Ted bi Hiedi lu. Ele da sibhi Bẹtẹ re ranmhude emianmhẹn. Ọkpakinọn, ranmhude oyẹẹ nin ele mhọn da Jehova, ele da guanọ uwedẹ ebhebhe nin ele rẹ miẹnsọn bhi oga. Bhi ọsi ọhẹnhẹn, ele da munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan. Akizẹbue, a da re ele kiẹn ekanẹfan kpataki. Sẹyẹ, a da man Ted iwẹnna ọsi ene zẹ sikẹ ọfẹotughe. Akizẹbue, a da fi ikpe nin ọria nọn lu iwẹnna ọfẹotughe ha wanre sẹ denọ. Ted bi Hiedi da lẹn sẹbhọ ghe, ele ida yẹ sabọ lu iwẹnna ọfẹotughe. Arẹmiẹn ọnan ba ele bhi egbe, ele da lẹn sẹbhọ ghe ele dẹ yẹ sabọ ga Jehova bhi uwedẹ ebhebhe. Ted da yọle, “Mhan dọ luẹ kere ghe ọ iyi uwedẹ ọkpa mhan ha rẹ sabọ ga Jehova.”

16. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi Galatians 6:4?

¹⁶ Mhan ida sabọ tare ebi emhin rebhe ha dia yẹ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. Bhiriọ, ọ bha khẹke nin mhan ha riale ghe ẹsọn nin mhan miẹn bhi agbotu ha re imhan ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova, la ha re ẹsọn nin mhan sabọ miẹn rẹ khọkhọ ọsi ẹbho nekẹle. Hiedi da yọle: “Uwẹ ida ha ghọnghọn sade uwẹ re iẹnlẹn nọnsẹ ha khọkhọ ọsi ẹbho nekẹle.” (Tie Galatians 6:4.) Ọkhẹke nin mhan guanọ uwedẹ kẹkẹ rẹ ha rẹkpa ẹbho, yẹ ga Jehova. *

17. Be uwẹ ha sabọ lu beji a ha da ha mun ẹsọn nin uwẹ bhi agbotu?

¹⁷ Ọ dẹ lẹkhẹ nin uwẹ rẹ manman ha miẹnsọn bhi agbotu sade uwẹ de obọ re bhi iẹnlẹn, yẹ  rẹban osa. Ha mhọn obhi emhanmhan khere nin uwẹ ha sabọ munsẹ, nọn ha rẹkpa uwẹ rẹ mun ọnọn khua sẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn emhanmhan nọn khua nin uwẹ mhọnlẹn hi, nin uwẹ rẹ lu iwẹnna ọkanẹfan ọsi ẹghe rebhe, uwẹ dẹ be sabọ munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan ọsi ẹghe eso nian uki-uki? Emhin nin uwẹ ha luẹ nian dẹ sabọ re ọne isẹhoa nin uwẹ rẹ miẹnsọn kẹkẹ bhi agbotu bhi ẹghe odalo. Dọnmhegbe rẹ miẹnsọn nọn hi ki rẹ khin nan mun nin uwẹ nọnsẹn.​—Rom. 12:11.

18. Be uwẹ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Beverley? (Yẹ fẹ ọne ifoto ghe)

¹⁸ Ebi mhan hi ki rẹ wanre sẹ yẹ, mhan dẹ sabọ ha mhọn emhanmhan bhi oga yẹ mun ele sẹ. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi obhio mhan nin okhuo nin Beverley ghe nọn ribhi ikpe 75. Ọle da ha mhọn emianmhẹn nọn kaka, nọn re ọle ha nọghọ ọle rẹ ha khian. Ọle da ha guanọ nin ọle manman deba tie ẹbho vae bhi Ayere ọsi Uyumhin Nọnsi Jesu. Bhiriọ, ọle da ha mhọn emhanmhan kẹkẹ nin ọle ho nin ọle munsẹ. Ẹghe nin Beverley ki rẹ mun ele sẹ, ọle da ha ghọnghọn. Uwedẹ nin ọle rẹ dọnmhegbe da yẹ rẹso ẹbho nekẹle rẹ manman dagbare bhi inẹbho. Ẹlo nọn ghanlẹn Jehova rẹ ghe ẹsọn nin ibhio mhan ne ki wanre miẹn, aharẹmiẹn idia nin ele ye bha ji ele da manman lu eka nin ele rẹ ha mhọn bhi ọkhọle.​—Ps. 71:​17, 18.

19. Be bhọ emhanmhan eso nin mhan ha sabọ ha mhọnlẹn bhi oga?

¹⁹ Ha mhọn emhanmhan nin uwẹ ha sabọ munsẹ. Dọnmhegbe ha mhọn ikpẹ ne ha re ẹmhọn uwẹ ha ti Jehova bhọ. Luẹ emhin ne ha re uwẹ manman ga Osẹnobulua, yẹ rẹkpa bhi agbotu nọnsọle. Guanọ uwedẹ kẹkẹ nin uwẹ rẹ manman rẹkpa ibhio mhan. * Bọsi Timoti, Jehova dẹ rẹkpa uwẹ beji a ha da miẹn ghe, “uwedẹ nin uwẹ rẹ lu re alo ki kiẹn emhin nin ẹbho rebhe sabọ daghe.”​—1 Tim. 4:15.