1-2. Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

JI A MAN yọle ọria re emhin ji uwẹ nin uwẹ guanọ nin uwẹ noo. Ọkpakinọn, ọne emhin bha kẹ sẹ uwẹ obọ bhi ẹghe nin uwẹ rẹ ha guanọ ọle. Bhiriọ, be emhin ha dia uwẹ bhi egbe yẹ? Proverbs 13:12 rẹman ebe emhin ha dia uwẹ bhi egbe yẹ. Enin yọle: “Ahamiẹn emhin nin ọria khẹ bha sẹ sẹ ọle bhi obọ, ọ gbe ọle ahu sotọ.” Ọkpakinọn, be uwẹ ha ki lu yẹ sade uwẹ lẹn sẹbhọ ghe, emhin esili ribhọ nọn zẹle ọne emhin bha kẹ vae bhi ẹghe nin uwẹ rẹ ha guanọ ọle? Uwẹ ki ziẹngbe khẹ ẹghe nin ọne emhin ha rẹ vae.

² Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan adia eso ne ha rẹkpa mhan rẹ ziẹngbe khẹ Osẹnobulua. (Mic. 7:7) Mhan ki yẹ zilo nyan idia eva nọn da khẹke nin mhan ziẹngbe khẹ iJehova. Bhi ọkike ọle, mhan ki zilo nyan erọnmhọn nin eria ne muegbe rẹ ziẹngbe khẹ iJehova ha miẹn.

3. Be adia nọn ribhi Proverbs 13:11 man mhan le?

³ Adia nọn ribhi Proverbs 13:11 rẹkpa mhan lẹn ebezẹle nọn da khẹke nin mhan ha mhọn iziẹngbe. Enin yọle: “Afe nan re otua-otua miẹn dẹ fẹkẹ ha de kiotọ, sokpan afe nin ọria fẹkẹ ha koko khere-khere dẹ ha bun ọbhọ.” Ebi mhan miẹn luẹ bhi enan hi, ọ dẹ ha yi emhin ẹwanlẹn sade mhan re iziẹngbe ha lu emhin, ọ iyi nin mhan rẹ ha re otua-otua lu emhin.

4. Be adia nọn ribhi Proverbs 4:18 rẹman?

⁴ Proverbs 4:18 taman mhan yọle: “Odẹ ọsi ene khiale, inian ọ diabe ẹfua nọn gbanọn an bhi ọsewewiẹ. Ẹfua nọn fẹkẹ gbanọn an khere-khere, ọkuẹsẹ ẹdẹ kuanlẹn.” Ọne ẹmhọn nan rẹman ghe, Jehova hi ọnọn rẹkpa ẹbho nesọle rẹ fẹkẹ ha lẹn iho  nọnsọle. Ọne ulọnlẹn nan dẹ yẹ sabọ rẹkpa mhan lẹn ebi Kristiẹn rẹ lu re alo bhi oga yẹ. Ọ iyi osukpa ọria rẹ wo lu re alo bhi oga. Sokpan, ọ dẹ re ẹghe. Ahamiẹn mhan gbẹlokotọ ha luẹ iBaibo, yẹ re obọ rẹkhan ebi mhan luẹ bhọ, bi adia nin agbotu re nin mhan, mhan ki fẹkẹ dọ ha mhọn ikpẹ esili bọsi Jesu. Mhan ki yẹ manman dọ lẹn Osẹnobulua nọnsẹn. Bha ji mhan zilo nyan ebi Jesu rẹ tẹmhọn ebi ọria rẹ lu re alo yẹ.

5. Ijiẹmhin nela Jesu noolo rẹ rẹman ebi eria nin mhan man ele iBaibo rẹ fẹkẹ lu re alo yẹ?

⁵ Bhi arẹkhọkhọ ọkpa nin Jesu noolo, ọle da tẹmhọn ebi ẹmhọn Agbejele nin mhan taman ẹbho rẹ diabe obhi ikpẹ khere nan kọle, nọn fẹke ha wanre bhi ọkhọle ọsi eria ne hoẹmhọn Osẹnobulua. Ọle da yọle: “Ene ikpẹ ki jẹre yẹ wanre​—ebi ọ rẹ sunu yẹ, ọle bha lẹn. Bhi ọsi obọle, ọle ọne otọ rẹ fẹkẹ tobọle biẹ ebale. Ọne ukhu ki ka jẹre, akizẹbue, ọ ki gbe ihiagha, bhi ọkike ọle, ọ ki mọn ikpẹ bhi ọne ihiagha.” (Mark 4:​27, 28) Be iJesu re ọnan ta? Ebi ọle re ọnan ta hi, beji emhin nan kọ rẹ wanre khere-khere, iriọ ọria nọn miẹn ẹmhọn Agbejele nin mhan taman ọlẹn ọbhi egbe rẹ fẹkẹ lu re alo. Bhi ọsi ijiẹmhin, beji eria nin mhan man ele iBaibo ha rẹ ha sikẹ iJehova, iriọ mhan ha rẹ ha daghe ebi ele rẹ ha fi emhin eso denọ bhi iẹnlẹn. (Eph. 4:​22-24) Ọkpakinọn, ọkhẹke nin mhan yere ghe, Jehova hi ọnọn rẹkpa ọle rẹ ha lu re alo.​—1 Cor. 3:7.

6-7. Be imhan luẹle bhi uwedẹ nin Jehova rẹ man ọne otọ nan?

⁶ Jehova ire otua-otua lu emhin soso nin ọle lu. Ọkpakinọn, iziẹngbe ọle rẹ fẹkẹ lu emhin. Ọle re inian lu emhin nin ọle rẹ re ogẹn ji elin nọnsọle yẹ rẹkpa ẹbho. Bhi ọsi ijiẹmhin, bha ji mhan tẹmhọn ebi Jehova rẹ fẹkẹ man ọne otọ nan nin mhan.

⁷ Ẹghe nin Baibo rẹ ha tẹmhọn ebi Osẹnobulua rẹ man ọne otọ nan yẹ, ọ da yọle ghe, Osẹnobulua da ha mhaan ọlẹn, ha muno ene ikazi ọbhi otọ, yẹ mun udo ne ribhi ekhin uwa ọbhi otọ. (Job 38:​5, 6) Ọle da yẹ re ẹghe rẹ ria eria nyan emhin nin ọle manlẹn. (Gen. 1:​10, 12) Re ọkhọ ẹ riale ebi ọ dia ene ẹhi bhi egbe yẹ, ẹghe  nin ele rẹ daghe emhin ọsọgbọn nin Jehova ha man. Ele dẹ wo manman ha ghọnghọn. Baibo da ji mhan lẹn ghe, ẹghe nin ele ki rẹ daghe emhin nin Osẹnobulua manlẹn, ele da re eghọnghọn ha so dagbare, yẹ gbabọ. (Job 38:7) Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Ikpe ne bunbun Jehova rẹ man emhin nin ọle manlẹn. Ẹghe nin ọle rẹ fẹ ele ghe, ọle da yọle ele wo ha mhẹn.​—Gen. 1:31.

8. Be imhan ha zilo nyan nian?

⁸ Ene ijiẹmhin nin mhan zilo nyan nan rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe, adia ne bunbun ribhi Baibo ne ha rẹkpa mhan rẹ ha mhọn iziẹngbe. Bhi ejayenan nian, mhan dẹ zilo nyan idia eva nọn da manman khẹke nin mhan ziẹngbe khẹ iJehova.

9. Idia nela ọ da khẹke nin mhan ziẹngbe khẹ iJehova?

⁹ Ọkhẹke nin mhan ziẹngbe khẹ iJehova nin ọle re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nọnsẹmhan. Ahamiẹn mhan nan erọnmhọn ji Osẹnobulua nin ọle rẹkpa mhan rẹ lu ebe ti ọle bhọ, la khọn idobọ nesẹmhan, mhan sabọ rẹ ha riale ghe, ọle riia ẹghe a rẹ wanniẹn ọne erọnmhọn. Bezẹle nin Jehova ida wo re osukpa re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nin mhan nan ji ọle?

10. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ziẹngbe khẹ iJehova sade mhan nan erọnmhọn ji ọle fo?

¹⁰ Jehova wo họn erọnmhọn nọnsẹmhan. (Ps. 65:2) Ọle lẹn sẹbhọ ghe, ranmhude urẹọbhọ nin mhan mhọn da ọle, ọle zẹle nin mhan da nan erọnmhọn ji ọle. (Heb. 11:6) Ahamiẹn mhan nan erọnmhọn ji Jehova nin ọle rẹkpa mhan rẹ ha lu ebe ti ọle bhọ, ọle guanọ nin mhan dọnmhegbe rẹ ha lu iho nọnsọle. (1 John 3:22) Bhiriọ, ahamiẹn mhan bhii Jehova nin ọle rẹkpa mhan rẹ re obọ sibhi emhin ne imhẹn re, ọkhẹke nin mhan mhọn iziẹngbe, yẹ lu rẹkhan erọnmhọn nin mhan nan. Jesu taman mhan ghe, Osẹnobulua ida wo re osukpa wanniẹn erọnmhọn rebhe nin mhan nan. Sokpan, ọle da yọle: “Ha bhii, a ki re nin uwẹ; ha guanọ, uwẹ ki miẹn; ha so obọ bhi odẹ, a ki tuje ọle a nin uwẹ; ranmhude, a dẹ re nin ọrebhe ne bhii, sẹyẹ, ọrebhe ne guanọ emhin dẹ miẹn ebi ele guanọ, sẹyẹ a dẹ tuje odẹ a nin ọrebhe ne so obọ bhi odẹ.” (Matt. 7:​7, 8) Mhan lẹn sẹbhọ ghe, ahamiẹn mhan re obọ rẹkhan ọne adia nan, yẹ ha nan erọnmhọn ẹghe rebhe, Osẹnobulua nin Aba mhan ki họn erọnmhọn nin mhan nan ji ọle.​—Col. 4:2.

11. Beji Hebrews 4:16 rẹman, be ọkhẹke nin mhan lu yẹ, sade ọ diabe mhan bha miẹn ewanniẹn rẹji erọnmhọn nọnsẹmhan bhi ẹghe nin mhan rẹ guanọ ọle?

¹¹ Aharẹmiẹn ọ diabe mhan bha miẹn ewanniẹn rẹji erọnmhọn nọnsẹmhan nian, Jehova vele ghe, ọle dẹ re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nin mhan nan ji ọle bhi ẹghe nọn khẹke. (Tie Hebrews 4:16.) Ọnan zẹle nọn ida yi emhin ẹwanlẹn nin mhan rẹ ha khọẹkẹ iJehova sade ọle bha wanniẹn erọnmhọn nọnsẹmhan bhi ẹghe nin mhan rẹ ha guanọ ọle. Bhi ọsi ijiẹmhin, eria ne bunbun sẹ wo nan erọnmhọn na bhi ikpe ne bunbun nin Agbejele nọnsi Osẹnobulua vae. Jesu bhọ da yọle nin mhan ha nan erọnmhọn nin ọne Agbejele vae. (Matt. 6:10) Ọ ida ha yi emhin ẹwanlẹn nin mhan rẹ ji urẹọbhọ nin mhan mhọn da Osẹnobulua wẹghẹ a, ranmhude Agbejele nọnsi Osẹnobulua bha vae bhi ẹghe nin mhan rẹ khẹ ọle. (Hab. 2:3; Matt. 24:44) Ọ dẹ ha yi emhin ẹwanlẹn sade mhan ziẹngbe khẹ iJehova, yẹ ha mhọn urẹọbhọ ghe, ọle dẹ wanniẹn erọnmhọn nọnsẹmhan. Osẹnobulua dẹ mun Agbejele nọnsọle re bhi ẹghe nin ọle rẹ yi. Jehova tobọle bhọ lẹn ọne ukpẹdẹ bi ọne uri-agogo nọn ha rẹ vae. Ọne ukpẹdẹ nin dẹ wo mhẹn ọrebhe bhi egbe.​—Matt. 24:36; 2 Pet. 3:15.

12. Idia nela ha sabọ re ọle nọghọ mhan rẹ ziẹngbe khẹ iJehova?

 ¹² Mhan dẹ ziẹngbe khẹ iJehova nin ọle dọ bhohiẹn nọn gbale. Ẹbho bhi ọne agbọn nan ikẹ lu ibo ele nọnsẹn, manman nọn sade agbaẹbho kẹkẹ ele na vae, la urolo kẹkẹ ele zẹ. Ẹbho eso lu ibo ele khọlọ ranmhude egbe bha gba nin ele fo. Sẹyẹ, a wo re obọ oya mun ẹbho nesi Jehova ranmhude ele ga ọle. Ahamiẹn ẹbho dia inian ha lu mhan khọlọ, ọkhẹke nin mhan yere ebi Jesu tale eghe nin ọle rẹ yọle: “Ọnọn mhọn iziẹngbe sẹbhi ọkpẹnlẹn dẹ miuhọnmhọn.” (Matt. 24:13) Ọkpakinọn, be uwẹ ha lu yẹ sade uwẹ lẹnmhin ghe, ọria bhi agbotu lu emhin ebe nọn kakale. Ahamiẹn a re ọne ẹmhọn ka man ene ewanlẹn, uwẹ dẹ be ziẹngbe khẹ ele nin ele re ọne ẹmhọn khian beji Jehova guanọ ọle le? Be bhọ khẹke nin ene ewanlẹn lu sade ọria lu emhin ebe nọn kakale?

13. Be iJehova guanọ nin ene ewanlẹn rẹ re emhin khian yẹ, sade ọria lu emhin ebe bhi ẹkẹ agbotu?

¹³ Ahamiẹn ene ewanlẹn bhi agbotu lẹnmhin ghe ọria lu emhin nọn kakale, ele ki nan erọnmhọn ji Jehova nin ọle rẹkpa ele re ọne ẹmhọn khian nọnsẹn. (Jas. 3:17) Ebi ele guanọ hi, nin ele rẹ rẹkpa ọne ọria nọn lu emhin ebe rẹ fidenọ bhi emhin ebe nin ọle lu. (Jas. 5:​19, 20) Ele dọnmhegbe rẹ gbega ọrebhe bhi agbotu, yẹ re ikoudure nin eria ne manman sikẹ ọne ọria nọn lu emhin ebe. (2 Cor. 1:​3, 4) Ahamiẹn ene ewanlẹn lẹnmhin ghe ọria bhi ẹkẹ agbotu lu emhin ebe nọn manman kaka, ọkhẹke nin ele re ẹghe rẹ guanọ otọ ọne ẹmhọn nọnsẹn beji ele ha da lẹn ebe ọne emhin rẹ sunu yẹ. Ele ki ka nan erọnmhọn, yẹ fẹkẹ noo iBaibo rẹ re adia nin ọne ọria, yẹ gbe ọle bhi esankan. (Jer. 30:11) Arẹmiẹn ene ewanlẹn ida re otua-otua talọ ọbhi ọne ẹmhọn nan, ele ida riia ẹghe a rẹ lu ọle. Ahamiẹn ene ewanlẹn lu rẹkhan adia nesi Jehova sade ele talọ ọbhi ẹmhọn, ọfure bi okugbe ki ha ribhi ẹkẹ agbotu. Ahamiẹn ene ewanlẹn noo adia nọnsi Jehova rẹ talọ ọbhi ọne ẹmhọn, yẹ ra adia nọn khẹke nin ọne ọria nọn lu emhin ebe, ọne ọria nan lu khọlọ, la ibhio mhan ebhebhe sabọ yẹ rẹ ha khọẹkẹ. Ahamiẹn emhin nin ọne ọria nan lu yẹ manman ha ba uwẹ bhi egbe, be uwẹ ha lu yẹ nọn hẹi yẹ ba uwẹ bhi egbe?

14. Ijiẹmhin nela bhi Baibo ha sabọ rẹkpa uwẹ rẹ ziẹngbe khẹ iJehova sade obhio mhan bhi ẹkẹ agbotu lu ebe ba uwẹ bhi egbe?

¹⁴ Ọria, la obhio mhan bhi ẹkẹ agbotu be sẹ ka lu uwẹ emhin nọn manman ba uwẹ bhi egbe khẹ? Mhan dẹ miẹn ijiẹmhin esili bhi Baibo ne  ha rẹkpa mhan lẹn ebi mhan ha rẹ sabọ ziẹngbe khẹ iJehova nin ọle dọ re emhin khian nọnsẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, arẹmiẹn Joseph wo loya bhi obọ ibhio ọle, ọle bha ji emhin ebe nin ibhio ọle lu ọle le da ba ọle bhi egbe gbe. Ọkpakinọn, ọle da denọ ẹlo ọbhi oga nọnsi Jehova. Bhiriọ, Jehova da nan erọnmhọn nanlẹn nin ọle rẹ ziẹngbe khẹ ọle. (Gen. 39:21) Ẹghe ki gbera, Joseph da rẹhunmhan ibhio ọle ne lu ọle khọlọ. Ọle da yẹ denọ ẹlo ọbhi erọnmhọn nin ọle miẹn bhi obọ iJehova. (Gen. 45:5) Bọsi Joseph, mhan dẹ miẹn ikoudure, sade mhan denọ ẹlo ọbhi oga nọnsi Jehova, yẹ ziẹngbe khẹ ọle nin ọle dọ re ẹmhọn khian nọnsẹn.​—Ps. 7:17; 73:28.

15. Be rẹkpa obhio mhan ọkpa rẹ ziẹngbe ebe imhẹn nan lu ọle le?

¹⁵ Ẹmhọanta nọn ghe, ọ iyi emhin ebe rebhe nin ẹbho ha lu mhan le ha khọ sẹ bii ọsi Joseph. Ọkpakinọn, uwedẹ nọn imhẹn nin ẹbho rẹ ne mhan lu emhin dẹ yẹ sabọ ba mhan bhi egbe. Ahamiẹn mhan re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo, e ki rẹkpa mhan rẹ ziẹngbe sade ọria lu mhan khọlọ, aharẹmiẹn ọne ọria iyi Ọsali Jehova. (Phil. 2:​3, 4) Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi obhio mhan nin okhuo ghe. Ẹghe ọkpa ribhọ nin ọria nin ele ko wẹnna rẹ ha bha ọle ohoghe bhi isi iwẹnna. Arẹmiẹn ọne emhin nan ba ọle bhi egbe, ọle bha ne ọne ọria ha gbe egbe. Ọkpakinọn, ọle da re ẹghe rẹ ria eria nyan ijiẹmhin nọnsi Jesu. Ẹghe nin eria rẹ lu iJesu khọlọ, ọle bha lu haosa. (1 Pet. 2:​21, 23) Bhiriọ, ọne obhio mhan nin okhuo da zẹ rẹ re ẹlo gbera ebe sunu. Akizẹbue, ọle da dọ lẹn sẹbhọ ghe, egbe bha daan ọne ọria nin ele ko wẹnna. Bhiriọ, ọle da riale, asabọmiẹn ọle bha man lu ebi ọle lu. Ọne obhio mhan nan da ha ghọnghọn ghe, ọle sabọ ziẹngbe ebi a lu ọle le. Ọle da yẹ ha mhọn ọkhọle nọn fure.

16. Be ha sabọ ko mhan udu re sade ẹbho lu mhan khọlọ? (1 Peter 3:12)

¹⁶ Ahamiẹn uwẹ loya ranmhude ẹbho lu uwẹ khọlọ, la lu emhin nọn ba uwẹ bhi egbe, ọkhẹke nin uwẹ yere ghe, Jehova “sikẹ ẹbho nin udu nọnsele wanọ a.” (Ps. 34:18) Ọle hoẹmhọn uwẹ ranmhude uwẹ wo ha ziẹngbe khẹ ọle, yẹ taman ọlẹn emhin ne kpokpo uwẹ. (Ps. 55:22) Ranmhude Jehova hi ọnọn bhohiẹn ẹbho rebhe, ọle lẹn emhin rebhe ne sunu. (Tie 1 Peter 3:12.) Uwẹ be muegbe rẹ ziẹngbe khẹ ọle sade uwẹ kuẹlo da ọkakale nin uwẹ bha sabọ re kie?

17. Beji Isaiah 30:18 rẹman, ive nela Jehova ve nin mhan?

¹⁷ Bhi ẹghe nọn bha ree gbe nian, Agbejele nọnsi Osẹnobulua ki vae. Bhiriọ, ọrebhe ki miẹn erọnmhọn bhi obọ iJehova. Isaiah 30:18 yọle: “Jehova ziẹngbe khẹ ẹghe nin ọle ha rẹ lu uwẹ nọnsẹn. Ọle dẹ kpanọ mundia mhọn itohan da uwẹ. Ranmhude, Osẹnobulua nọn bhohiẹn nọn gbale Jehova khin. Eghọnghọn hi ọsi ọrebhe ne ziẹngbe mundia ha khẹ ọle.” Ẹbho ne ziẹngbe khẹ iJehova, dẹ miẹn erọnmhọn ne bunbun nian, bi bhi agbọn ọsọgbọn bhi ẹghe odalo.

18. Emhin esili nela khẹ mhan bhi ẹghe odalo?

¹⁸ Ẹghe nin ẹbho nesi Osẹnobulua ha rẹ nabhi agbọn ọsọgbọn nọn vade, ele iyẹ da ha ziẹngbe emhin soso, rẹ sẹbhi ikpokpo egbe bi ọkakale nin ele miẹn bhi ọne agbọn nan ẹlẹnan. Ẹbho ki ha lu ibo ele nọnsẹn. Sẹyẹ, ọbalọ iyẹ da ha ribhọ. (Rev. 21:4) Mhan iyẹ da ha kpokpo egbe ba emhin nin mhan guanọ, ranmhude, emhin rebhe nin mhan guanọ ki kpọfiara. (Ps. 72:16; Isa. 54:13) Ọne ẹghe nin dẹ wo mhẹn gbe!

19. Be bhọ iJehova mun mhan egbe khẹ?

¹⁹ Ọkhẹke nin mhan lẹn sẹbhọ ghe, beji mhan rẹ dọnmhegbe rẹ mhọn ikpẹ esili, yẹ khọn ikpẹ ne imhẹn nin mhan mhọnlẹn, Jehova re ọle mun mhan egbe khẹ agbọn ọsọgbọn nọn vade. Bhiriọ, hẹi ji egbe lọ uwẹ. Wo ha sun rẹkhan iJehova, ranmhude uwẹ dẹ miẹn elele bhi ẹghe odalo. Ọkuẹsẹ ọne ẹghe nin vae, bha ji mhan wo muegbe rẹ ha ziẹngbe khẹ iJehova nin ọle dọ re emhin ọi nọnsẹn.