1. Be a sẹ man uwẹ le rẹji Osẹnobulua?

AHAMIẸN Esali Jehova hi ene bẹẹ uwẹ wanre, asabọmiẹn egbe obhokhan uwẹ da munhẹn ha luẹ ẹmhọn iJehova. Ele da man uwẹ le ghe, Jehova hi ọnọn man emhin rebhe, ghe ọle mhọn ikpẹ esili. Sẹyẹ, ọle mhọn emhanmhan nin ọle rẹ re ọne otọ nan kiẹn otọ ọfubhegbe.​—Gen. 1:1; Acts 17:​24-27.

2. Ẹlo nela ẹbho eso rẹ ghe eria ne rẹọbhọ ghe Aman ribhọ nọn man emhin?

² Ẹbho ne bunbun bha rẹọbhọ ghe a miẹn Osẹnobulua, nan rẹ ha biẹn ọle hi ọnọn man emhin rebhe. Ele rẹọbhọ ghe, emhin nọn nyẹnlẹn wo tobọle zegbere. Bhiriọ, ọne emhin nọn nyẹnlẹn nan da fẹkẹ ha fi egbe denọ dọ ha kiẹn emhin kẹkẹ ne nyẹnlẹn. Eso bhi eria ne re inian ria eria wo manman lẹn ebe. Ele sabọ rẹ ha yọle ghe, emhin nin ekhẹn azemhinre tale hi ẹmhọanta, ọ iyi ebe ribhi Baibo. Sẹyẹ, ele ki ha tale ghe, eria ne bha lẹn eji a ye, ne bha lẹn emhin soso, la eria ne imhọn ẹwanlẹn, ele ọkpa rẹọbhọ ghe, Aman ribhọ nọn man emhin.

3. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan?

³ Mhan dẹ be ha mhọn edandan si Jehova hi Aman nọn man mhan, ranmhude ẹbho eso bha rẹọbhọ? Emhin nọn ha tare hi, ebezẹle nin mhan da rẹọbhọ ghe, Osẹnobulua hi ọnọn man emhin rebhe. Bezẹle nin mhan da rẹọbhọ ghe Jehova hi Aman nọn man emhin rebhe? Ranmhude a taman mhan be zẹ, la imhan tobọmhan gua otọ ọle kere? (1 Cor. 3:​12-15) Ọkhẹke nin mhan wo ha ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan aharẹmiẹn ọ ki bue nin mhan mọn da ga iJehova. Mhan ha lu iriọ, eria ne bha rẹọbhi ebi Baibo tale ida sabọ hiẹ mhan. (Col. 2:8; Heb. 11:6) Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan emhin ea ne ha sabọ rẹkpa mhan rẹ lu ọnan. Ene emhin hi, (1) ebezẹle nin ẹbho  ne bunbun bha da rẹọbhọ ghe, Aman ribhọ nọn man emhin, (2) emhin ne ha rẹkpa uwẹ rẹ ha mhọn urẹọbhọ da iJehova nin Aman nọn man emhin rebhe, bi (3) ebi uwẹ ha rẹ sabọ ha ziẹn ọne urẹọbhọ nan yẹ.

4. Beji Hebrews 11:1 rẹman, be a re urẹọbhọ ta?

⁴ Ẹbho eso rẹọbhọ ghe, urẹọbhọ hi, nin ọria rẹ gheghe rẹọbhi emhin, arẹmiẹn emhin iribhọ nọn rẹman ghe ọne emhin ribhọ. Ọkpakinọn ọ iyi iriọ Baibo rẹman. (Tie Hebrews 11:1.) Baibo rẹman ghe, urẹọbhọ hi, nin ọria rẹ lẹn emhin ne rẹman ghe, emhin gene ribhọ, arẹmiẹn mhan idaghe ele. Bhiriọ, arẹmiẹn mhan idaghe Jehova, Jesu, bi Agbejele nọnsọle, emhin ribhọ ne rẹ mhan lẹn ghe, ele gene ribhọ. (Heb. 11:3) Ọkpa bhi ekhẹn azemhinre nọn dọ kiẹn Ọsali Jehova da yọle: “Esali Jehova mhọn ebezẹle nin ele da rẹọbhi ebi ele rẹọ i. Sẹyẹ, ele ire ẹlo gbe ẹmhọanta a nin ekhẹn azemhinre ta.”

5. Bezẹle nin ẹbho ne bunbun bha da rẹọbhọ ghe Aman ribhọ nọn man emhin?

⁵ Mhan sabọ nọọn yọle: ‘Bezẹle nin ẹbho ne bunbun bha da rẹọbhọ ghe, Osẹnobulua hi ọnọn man emhin ne nyẹnlẹn, arẹmiẹn emhin ne bunbun ribhọ ne rẹman ghe, ọle hi Aman nọn man emhin rebhe?’ Eso bhi ẹwẹ ele bha sẹ tobele guanọ otọ ene emhin nan fẹghe. Robert nọn dọ kiẹn Ọsali Jehova da yọle: “Ranmhude a bha ha man mhan le bhi isiku ghe, Osẹnobulua hi ọnọn man emhin, mẹn da ha riale ghe Aman iribhọ nọn man emhin. Ẹghe nin mẹn ki rẹ gbera ikpe 20, mẹn da miẹn Esali Jehova. Ele da noo Baibo rẹ rẹkpa mẹn lẹn ẹmhọanta rẹji ọne ẹmhọn nan, ghe Aman ribhọ nọn man emhin rebhe.” *​—Fẹ ọne ẹkpẹti  ghe nọn yọle “ Uhọnmhunje Kpataki Rẹji Ene Biẹ Imọn.”

6. Bezẹle nin ẹbho eso da yọle ghe, Osẹnobulua iribhọ?

⁶ Ẹbho eso bha rẹọbhọ ghe Aman ribhọ nọn man emhin, ranmhude ele tale ghe, emhin nin ele daghe ọkpa ele rẹọ i. Ọkpakinọn, ele rẹọbhọ emhin nan isabọ daghe, bọsi ahoho, ranmhude, ele lẹn emhin kẹkẹ ne rẹman ghe, ahoho ribhọ. Urẹọbhọ nin Baibo tẹmhọn ọlẹn hi, nin ọria rẹ lẹn emhin ne rẹman ghe, ‘emhin gene ribhọ, arẹmiẹn ọle bha daghe ọle.’ (Heb. 11:1) Ranmhude ọ dẹ re ẹghe bi ahu nan rẹ lẹn ene emhin nan, ẹbho eso iluẹ ọle. Ọria nọn bha guanọ otọ emhin ne rẹman ghe Osẹnobulua ribhọ, sabọ rẹ yọle ghe Osẹnobulua iribhọ.

7. Ẹbho rebhe ne yo isiku be tale ghe, ọ iyi Osẹnobulua man emhin rebhe? Gbotọle fanọn an.

⁷ Ekhẹn azemhinre eso ki gua otọ emhin kẹkẹ fẹghe ne rẹman ghe Aman ribhọ, ele da dọ rẹọbhọ ghe, Osẹnobulua hi ọnọn man emhin  rebhe. * Bọsi Robert nin mhan ka tẹmhọn ọlẹn, asabọmiẹn ekhẹn azemhinre eso bha rẹọbhọ ghe aman ribhọ nọn man emhin, ranmhude, a bha man ele le bhi isiku. Ọrẹyiriọ, ene bunbun bhi ẹwẹ ele dọ lẹn iJehova yẹ hoẹmhọn ọlẹn. Beji ele lu, ọkhẹke nin mhan tobọmhan ziẹn urẹọbhọ nin mhan mhọn da Osẹnobulua, aharẹmiẹn mhan manman yo isiku, la mhan bha yo isiku.

8-9. (a) Inọnta nela mhan ha zilo nyan nian? (b) Elele nela uwẹ ha miẹn sade uwẹ luẹ ẹmhọn emhin nan manlẹn?

⁸ Be uwẹ ha rẹ sabọ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ ghe, Aman ribhọ nọn man emhin? Bha ji mhan zilo nyan uwedẹ enẹn nin mhan ha rẹ sabọ lu ọnan.

⁹ Ha luẹ ẹmhọn emhin nan manlẹn. Uwẹ dẹ sabọ rẹọbhọ ghe aman ribhọ nọn man emhin, sade uwẹ luẹ ẹmhọn emhin nan manlẹn. Emhin bọsi elanmhẹn kẹkẹ, eran bi ilunmhun kẹkẹ, bi ahiẹnhiẹn ne ribhi okhun. (Ps. 19:1; Isa. 40:26) Beji uwẹ ha rẹ ha luẹ ẹmhọn ene emhin nan, iriọ urẹọbhọ nin uwẹ mhọn da iJehova ha rẹ ha ziẹn ọbhọ ghe, ọle hi Aman nọn man emhin. Ẹghe-ẹghe ebe nesẹmhan rẹ tẹmhọn emhin kẹkẹ nin Jehova manlẹn. Dọnmhegbe rẹ luẹ ene ebe nan, aharẹmiẹn ọ bha lẹkhẹ nin uwẹ rẹ lẹn otọ ọle. Sẹ yẹ ghe ividio nesẹmhan ne ribhi jw.org ne tẹmhọn emhin nan manlẹn, nan rẹman bhi usikoko nọn nẹ ọsi Esali Jehova nan do bhi ikpe eso ne gbera nian.

10. Sounun bhi ijiẹmhin nọn rẹman ghe, Aman ribhọ nọn man emhin rebhe. (Romans 1:20)

¹⁰ Beji uwẹ ha rẹ ha luẹ ẹmhọn emhin nan manlẹn, gbẹlokotọ nin uwẹ daghe ebi ene emhin nan man uwẹ le rẹji Aman nọn man emhin rebhe. (Tie Romans 1:20.) Bhi ọsi ijiẹmhin, asabọmiẹn uwẹ lẹnmhin ghe, rẹ deba ẹfua nin ovuẹnlẹn re nin mhan, nọn re ije rebhe danlan, ẹfua ọbhebhe ribhọ nọn sibhi ovuẹnlẹn re nọn ha sabọ kuan mhan. Ọkpakinọn, ọ ikuan mhan. Bezẹle? Ranmhude emhin ribhọ nan rẹ gugu ọne otọ nan nẹga, beji a ha da miẹn ghe, ọne ẹfua bha sabọ sẹbhi ọne otọ nan. Beji ọne ẹfua nan ha rẹ manman ha sibhi ovuẹnlẹn re, iriọ ọne emhin nan rẹ gugu ọne otọ nan ha rẹ kie manman ha ziẹn ọbhọ. Uwẹ bha be rẹọbhọ ghe, Aman nọn mhọn ẹwanlẹn bi oyẹẹ ribhọ, nọn mhanmhan ene emhin nan ne re inian ha wẹnna?

11. Ejela uwẹ ha da miẹn emhin ne ha rẹkpa uwẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ rẹji Aman nọn man emhin rebhe? (Fẹ ọne ẹkpẹti ghe nọn yọle, “ Emhin Ne Ha Sabọ Ziẹn Urẹọbhọ Nin Mhan Mhọn Da Aman Nọn Man Emhin Rebhe.”)

¹¹ Uwẹ dẹ sabọ miẹn emhin ne bunbun luẹ bhi emhin nan manlẹn ne ha sabọ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ sade uwẹ tie ebe nọnsẹmhan natiọle “Watch Tower Publications Index,” bi sade uwẹ gua otọ emhin bhi jw.org. Uwẹ sabọ rẹ noo ene uhọnmhọn-ọta, la ene vidio ne ribhi obọ ọle natiọle “Was It Designed?” bhi jw.org rẹ munhẹn. Ene uhọnmhọn-ọta bi ene vidio bha tan gbe. Ele wo tẹmhọn elanmhẹn kẹkẹ, bi eran bi ilunmhun kẹkẹ. Ele yẹ tẹmhọn ebi ekhẹn azemhinre rẹ ha ghe emhin nan manlẹn yẹ rẹ lu emhin kẹkẹ.

12. Emhin eso nela ọkhẹke nin uwẹ ria eria nyan beji uwẹ rẹ luẹ iBaibo?

¹² Ha luẹ iBaibo. Ekhẹn azemhinre ọkpa nin mhan ka tẹmhọnlẹn bha ka rẹ rẹọbhọ ghe, Aman ribhọ nọn man emhin. Sokpan, akizẹbue, ọle da rẹọbhọ. Ọle da yọle: “Ọ iyi emhin nin mẹn luẹ bhi isiku rẹji emhin nan manlẹn ọkpa zẹle nin mẹn da rẹọbhọ ghe, Aman ribhọ nọn man emhin. Sokpan, emhin nin mẹn luẹ  bhi Baibo yẹ deba.” Asabọmiẹn uwẹ ki ka lẹn ẹmhọanta ne ribhi Baibo nọnsẹn. Ọrẹyiriọ, nin uwẹ da sabọ ziẹn urẹọbhọ nin uwẹ mhọn da Aman nọn man uwẹ, ọkhẹke nin uwẹ wo ha luẹ Baibo ẹghe rebhe. (Josh. 1:8; Ps. 119:97) Bhi ọsi ijiẹmhin, ria eria nyan uwedẹ nọn gbale nin Baibo rẹ tẹmhọn emhin ne sunu bhi ẹghe ẹdẹlẹ. Sẹyẹ, ria eria nyan ebi ọta akhasẹ kẹkẹ nin Baibo tẹmhọn ọlẹn rẹ munsẹ yẹ tee, bi ebi ije kẹkẹ bhi Baibo rẹ diẹn kugbe yẹ. Uwẹ ha lu iriọ, ọ ki ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ ghe, Aman nọn mhọn oyẹẹ bi ẹwanlẹn, ọle man mhan. Uwẹ ki yẹ lẹn sẹbhọ ghe, Ọta nesọle, ele ribhi Baibo. *​—2 Tim. 3:14; 2 Pet. 1:21.

13. Sounun bhi ijiẹmhin ọkpa nọn rẹman ebi adia ne ribhi Baibo ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ.

¹³ Beji uwẹ ha rẹ ha luẹ iBaibo, gbẹlokotọ nin uwẹ daghe ebi adia ne ribhọ ha rẹ sabọ rẹkpa uwẹ yẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, Baibo ka tale ghe, ọria nọn hoẹmhọn igho, dẹ sabọ miẹn ikuan-egbe bi ọbalọ ne bunbun bhi egbe. (1 Tim. 6:​9, 10; Prov. 28:20; Matt. 6:24) Ọnan be sunu ẹlẹnan? Ebe ọkpa nọn tẹmhọn ebi ẹbho rẹ lu emhin yẹ bhi ọne ẹghe nan da yọle: “Ẹbho ne khu afe bi ua ikẹ ghọnghọn. Sẹyẹ, egbe iẹnlẹn kẹ lọ ele. Eria ne bhọ guanọ nin ele manman ha mhọn igho ikẹ ghọnghọn. Sẹyẹ, ele kẹ khọnmhọn.” Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan ha re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo nọn yọle nin mhan hẹi ha hoẹmhọn igho, mhan ki wo miẹn elele ne bunbun. Uwẹ dẹ be sabọ ye adia eso re bhi Baibo ne rẹkpa uwẹ? Ahamiẹn mhan ria eria nyan adia ne ribhi Baibo, mhan ki dọ kere ghe, Aman nọn man emhin rebhe wo manman hoẹmhọn mhan, ghe ebe ha mhẹn mhan bhi egbe ọle guanọ. Bhiriọ, mhan ki sabọ ha mun udu nyan ọlẹn. (Jas. 1:5) Mhan ha lu iriọ, mhan ki wo ha ghọnghọn bhi iẹnlẹn.​—Isa. 48:​17, 18.

14. Be uwẹ ha dọ lẹn rẹji Jehova sade uwẹ luẹ iBaibo?

¹⁴ Ha luẹ iBaibo beji uwẹ ha da sabọ lẹn iJehova nọnsẹn. (John 17:3) Beji uwẹ ha rẹ ha luẹ iBaibo, uwẹ ki ha lẹn ikpẹ esili nesi Jehova, nin uwẹ ka yẹ luẹ bhi emhin nin ọle manlẹn. Beji uwẹ ha rẹ ha luẹ ikpẹ esili nesi Jehova, ọ ki rẹkpa uwẹ lẹn ghe, ọle gene ribhọ. (Ex. 34:​6, 7; Ps. 145:​8, 9) Beji uwẹ ha rẹ dọ ha lẹn iJehova nọnsẹn, urẹọbhọ bi oyẹẹ nin uwẹ mhọn da ọle ki ha ziẹn ọbhọ. Sẹyẹ, ikolu nin uwẹ bi ọle ko mhọnlẹn ki deziẹn.

15. Elele nela uwẹ ha miẹn sade uwẹ taman ẹbho ebi uwẹ lẹnlẹn rẹji Osẹnobulua?

¹⁵ Ha taman ẹbho emhin nin uwẹ lẹnlẹn rẹji Osẹnobulua. Uwẹ ha lu iriọ, urẹọbhọ nọnsẹ ki ha ziẹn ọbhọ. Ọkpakinọn, ahamiẹn ọria nin uwẹ tẹmhọn Osẹnobulua man bha rẹọbhọ ghe Osẹnobulua ribhọ, sẹyẹ, uwẹ bha lẹn ebi uwẹ ha rẹ rẹkpa ọle yẹ, be uwẹ ha lu yẹ? Guanọ ewanniẹn bhi Baibo nin uwẹ rẹ rẹkpa ọne ọria. (1 Pet. 3:15) Uwẹ sabọ yẹ rẹ nọọn obhio mhan ọbhebhe nin ọle rẹkpa uwẹ lẹn ebi uwẹ ha taman ọne ọria. Aharẹmiẹn ọle rẹọbhi ewanniẹn nin uwẹ re nanlẹn bhi Baibo, la ọle bha rẹọbhọ, uwẹ dẹ miẹn elele nin uwẹ rẹ gua otọ emhin fẹghe. Sẹyẹ, urẹọbhọ nọnsẹ ki ha ziẹn ọbhọ. Bhiriọ, eria ne tale ghe, Aman iribhọ nọn man emhin ida sabọ re iman-emhin ohoghe nọnsele rẹ hiẹ uwẹ.

16. Be ha sabọ sunu sade mhan bha ha ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan?

¹⁶ Aharẹmiẹn ọ ki bue nin mhan mọn da ga iJehova, ọkhẹke nin mhan ha bọn urẹọbhọ nin mhan mhọn da iJehova okhun. Bezẹle? Ranmhude, mhan bha da lu iriọ, urẹọbhọ nọnsẹmhan dẹ sabọ wẹghẹ a. Yere ghe, nin mhan rẹ ha mhọn urẹọbhọ, mhan dẹ ha gbẹlokotọ bhi emhin ne rẹ mhan lẹn ghe emhin nan isabọ daghe gene ribhọ. Mhan sabọ kẹ yele emhin nin mhan idaghe a. Paul bhọ da tale ghe, olukhọ nọn kẹ mun mhan gba, ọle hi, sade  mhan imhọn urẹọbhọ. (Heb. 12:1) Bhiriọ, be imhan ha lu yẹ nin urẹọbhọ nọnsẹmhan da ha ziẹn ọbhọ?​—2 Thess. 1:3.

17. Be ha rẹkpa mhan rẹ sabọ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan?

¹⁷ Ọhẹnhẹn, ha bhii Jehova ẹghe rebhe nin ọle re ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle nin uwẹ. Bezẹle? Ranmhude, urẹọbhọ deba ikpẹ ọsi ẹlinmhin nọn khiale. (Gal. 5:​22, 23) Mhan ida sabọ ziẹn urẹọbhọ nin mhan mhọn da Osẹnobulua, sade ọle bha re ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle nin mhan. Jehova dẹ re ẹlinmhin nọnsọle nin mhan sade mhan wo ha bhii ọle. (Luke 11:13) Mhan bhọ sabọ taman ọlẹn yọle: “Re urẹọbhọ ba mhan urẹọbhọ.”​—Luke 17:5.

18. Beji Psalm 1:​2, 3 rẹman, ẹsele nela mhan ha sabọ ha mhọnlẹn ẹlẹnan?

¹⁸ Rẹ deba ọnin, wo ha luẹ iBaibo ẹghe rebhe. (Tie Psalm 1:​2, 3.) Ẹghe nan rẹ gbẹn ọta nọn ribhi ọne ebe iBaibo nin, ikpeta ẹbho, ele ha mhọn ebe uhi nọnsi Osẹnobulua bhi ẹwẹ ibhokhan Izrẹl. Eso bhi ene ẹbho nan hi, ene ijie bi ene ohẹn. Sẹyẹ, emhanmhan ribhọ nan rẹ ha tie ene ebe uhi nan man ibhokhan Izrẹl, bi eriọbhe ne ribhi uwẹ ele, sade ikpe ihinlọn gbale. (Deut. 31:​10-12) Sẹyẹ, ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, ikpeta ẹbho ha mhọn ebe nan khili. Rẹ deba ọnin, a da ne ene bun nẹ ọbhi synagogue. Sokpan, bhi ẹghe nọnsẹmhan nan, ẹbho ne bunbun mhọn Baibo nin ele ha tie. Udede ẹsele wo khọnan. Be imhan ha rẹ rẹman yẹ ghe, ọne ẹsele nan ti mhan bhọ?

19. Be ọkhẹke nin mhan lu sade mhan ho nin urẹọbhọ nin mhan mhọn da Osẹnobulua ha ziẹn ọbhọ?

¹⁹ Mhan dẹ rẹman ghe ẹsele nin Jehova re iBaibo lu nin mhan ti mhan bhọ, sade mhan tie ọle ẹghe rebhe. Ọ iyi ẹghe nin mhan rẹ miotọ ọkpa mhan ha rẹ ha luẹ iBaibo. Sokpan, ọkhẹke nin mhan mhanmhan ẹghe nin mhan ha rẹ ha luẹ iBaibo ọbhi otọ. Ahamiẹn mhan luẹ iBaibo ẹghe rebhe, urẹọbhọ nin mhan mhọn da Osẹnobulua ki ha ziẹn ọbhọ.

20. Be imhan ki muegbe rẹ lu nian?

²⁰ Mhan mhọn urẹọbhọ da Osẹnobulua ranmhude emhin nin mhan luẹ bhi Baibo. Mhan bha diabe ẹbho ne ribhi ọne agbọn nan ne imhọn urẹọbhọ da Osẹnobulua. (Matt. 11:​25, 26) Baibo nin mhan luẹ rẹkpa mhan lẹn ebezẹle nin emhin da ha khọ ọbhọ bhi ọne agbọn nan, bi ebi Osẹnobulua ha rẹ re emhin ọi nọnsẹn yẹ. Bhiriọ, bha ji mhan dọnmhegbe rẹ ziẹn urẹọbhọ nin mhan mhọn da Osẹnobulua, yẹ rẹkpa ẹbho rẹ lẹn ghe, Osẹnobulua hi Aman nọn man emhin rebhe. (1 Tim. 2:​3, 4) Sẹyẹ, bha ji mhan ha khuaẹloghe ọne ẹghe nin ọrebhe bhi ọne otọ nan ha rẹ ha noo ẹmhọn nọn ribhi Revelation 4:11 rẹ gẹn Osẹnobulua, nọn yọle: “Jehova nin Osẹnobulua mhan, uwẹ ọkhẹke nọn ha miẹn ọne uyi . . . ranmhude uwẹ man emhin rebhe.”