1. Be ha sabọ sunu ji mhan sade egbe iẹnlẹn lọ mhan?

UKPẸDẸ-UKPẸDẸ mhan rẹ miẹn ọnọghọ yẹ dọnmhegbe lu eka nin mhan ha sabọ lu rẹ khọn ele miotọ. Sokpan, ọ manman nọghọ mhan rẹ sabọ khọn ọnọghọ sade egbe iẹnlẹn lọ mhan. Ọnan zẹle egbe iẹnlẹn ha lọ mhan, mhan ki ha ghe egbe mhan bii ọria nọn bha sẹ emhin soso. Mhan iyẹ da ha ghọnghọn. Proverbs 24:10 bhọ da taman mhan yọle: “Uwẹ ha ji egbe lọ uwẹ bhi ẹghe nin uwẹ rẹ ribhi ọnọghọ, ahu nọnsẹ ki dia khere.” Gene-gene, ahu dẹ sabọ fo mhan bhọ sade egbe iẹnlẹn lọ mhan. Mhan bhọ iyẹ da miẹn ahu rẹ wo ha ziẹngbe ọnọghọ.

2. Emhin eso nela ha sabọ re egbe lọ mhan? Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

² Emhin ne bunbun sabọ re egbe lọ mhan. Ọ sabọ rẹ ha yi ifiobọdọn nesẹmhan, ekhọnmhọn, bi emhin ebhebhe ne sunu ji mhan ranmhude ọ bha gba nin mhan fo. Egbe dẹ yẹ sabọ lọ mhan sade ihe nin mhan khuaẹloghe bhi agbotu bha sẹ mhan obọ, la sade ẹbho ire ehọ ọbhi ẹmhọn Osẹnobulua bhi eji mhan da tale. Mhan dẹ zilo nyan emhin eso nin mhan ha sabọ lu sade egbe lọ mhan.

3. Be ha rẹkpa mhan sade mhan ghe egbe mhan bii ọria nọn bha sẹ emhin soso ranmhude ifiobọdọn nesẹmhan?

³ Ọ kẹ wo ba mhan bhi egbe sade mhan lu emhin nọn bha gba. Ọnan ki rẹ mhan ha riale ghe, Jehova ida ji mhan da nabhi agbọn ọsọgbọn nin ọle mun vade. Okhẹnan ribhọ sade mhan re iriọ ria eria. Ahamiẹn mhan fiobọdọn, ọkhẹke nin mhan yere ebi Baibo tale, ghe, gbera iJesu, ọrebhe bhi ọne otọ nan lu khọlọ. (Rom. 3:23) Ọ iyi eji mhan bha da lu nọnsẹn Jehova wo denọ ẹlo ọi. Ọle ikhẹ mhan nin mhan ha lu bii eria ne gba fo. Sokpan, Aba  nọn mhọn oyẹẹ ọle khin. Ọle mhọn iziẹngbe da mhan yẹ guanọ nin ọle rẹkpa mhan. Ọle daghe uwedẹ nin mhan rẹ manman dọnmhegbe yẹ nin mhan da sabọ lu emhin ne gbale. Ọle muegbe nin ọle rẹ ha rẹkpa mhan.​—Rom. 7:​18, 19.

4-5. Be 1 John 3:​19, 20 rẹ rẹkpa ibhio mhan nin ikhuo eva yẹ?

⁴ Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Deborah bi Maria * ghe. Ẹghe nin Deborah rẹ ha ribhi obhokhan, azagba-uwa nọnsọle bha ha re oyẹẹ rẹ nanlẹn lu emhin. A ikẹ khuẹnmhẹn ọlẹn bhi emhin nin ọle lu. Ranmhude ọnan, ọle bha ha re ẹlo nọn ghanlẹn rẹ ghe egbe ọle arẹmiẹn ọle wanre. Aharẹmiẹn obhi emhin khere ọle da fiobọdọn, ọle ki ha ghe egbe ọle bii ọria nọn ida ji a rẹ lu emhin soso. Inian emhin yẹ dia rẹji Maria. Ene ribhi azagba-uwa nọnsọle ki wo ha zuọzuọ ọle. Bhiriọ, ọle da ha ghe egbe ọle bii ọria nọn bha sẹ emhin soso. Arẹmiẹn ọle mianmẹn fo, ọle da sẹyẹ ha ghe egbe ọle bii ọria nọn bha sẹ ọnọn ha yi Ọsali Jehova.

⁵ Emhin rẹ dia inian rẹji ene ibhio mhan nan, ele bha zobọ bhi oga nọnsi Jehova. Bezẹle? Ele wo ha nan erọnmhọn ji Jehova rẹ taman ọlẹn ebi emhin dia ele yẹ bhi egbe. (Ps. 55:22) Ele da dọ lẹn sẹbhọ ghe, Jehova nin Aba mhan lẹnmhin ghe, emhin ne sunu ji mhan bhi ẹghe nọn gbera dẹ sabọ rẹso uwedẹ nin mhan rẹ ghe egbe mhan. Sokpan, ọle yẹ daghe ikpẹ esili nin mhan mhọnlẹn aharẹmiẹn mhan riale ghe emhin soso iribhọ nan ha sabọ rẹ mhan lu.​—Tie 1 John 3:​19, 20.

6. Be ọkhọle mhan ha sabọ ha taman mhan sade mhan fiobọdọn lu olukhọ nin mhan dọnmhegbe rẹ rẹban?

⁶ Ahamiẹn ọria dọnmhegbe nin ọle rẹban emhin ọbe, sokpan, ọle da kie fiobọdọn lu ọne emhin, egbe sabọ rẹ lọ ọle rẹ sẹyẹ ha dọnmhegbe. Ebi ọle lu ki yẹ wo ha ba ọle bhi egbe. Bhi ọsi ẹmhọanta, emhin esili nọn sade emhin ọbe nin mhan lu ba mhan bhi egbe. (2 Cor. 7:10) Sokpan, ọ bha khẹke nọn wo ha ba mhan bhi egbe rẹ sẹbhọ ghe, mhan ki ha taman egbe mhan yọle: ‘Mẹn bha zẹwẹ sẹ emhin soso. Jehova ida sabọ rẹhunmhan imẹn ghẹdẹ.’ Iria-eria ne dia inian bha gba. Ọ dẹ sabọ rẹ mhan zobọ bhi oga nọnsi Jehova. Yere Proverbs 24:10 tale ghe, ahu nọnsẹmhan dẹ dia khere sade mhan ji egbe lọ mhan. Ebi ọ khẹke nin mhan lu hi, nin mhan nan erọnmhọn ji Jehova yẹ bhii ọle nin ọle mhọn itohan da mhan yẹ rẹhunmhan mhan. (Isa. 1:18) Jehova ha daghe ghe mhan gene fidenọ, ọle ki rẹhunmhan mhan. Sẹyẹ, ọkhẹke nin mhan bu ene ewanlẹn bhi ẹkẹ agbotu. Ele dẹ re iziẹngbe rẹ rẹkpa mhan dia ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn.​—Jas. 5:​14, 15.

7. Bezẹle nọn bha da khẹke nin mhan ji egbe lọ mhan aharẹmiẹn ọnọghọ mhan rẹ lu ebe gbale ẹgheso?

⁷ Jean-Luc nin ọwanlẹn bhi agbotu bhi  France da re izebhudu nin ẹbho ne dọnmhegbe rẹ rẹban emhin ọbe. Ọle da yọle: “Bhi ẹlo nọnsi Jehova, ọria nọn khiale iwo yi ọria nọn ifiobọdọn hiehie, sokpan, ọria nọn fidenọ sade ọle fiobọdọn.” (Rom. 7:​21-25) Bhiriọ, hẹi ha riale ghe, uwẹ ida ji a rẹ lu emhin soso aharẹmiẹn ẹgheso uwẹ fiobọdọn lu emhin nin uwẹ dọnmhegbe rẹ rẹban. Yere ghe, ọria soso iribhọ nọn gba fo bhi ọne agbọn nan. Bhiriọ, mhan rebhe guanọ nin Jehova mhọn itohan da mhan. Ọle re ọne itohan nan ne imhan lu emhin ranmhude izọese ọsi Ọmọn nọnsọle.​—Eph. 1:7; 1 John 4:10.

8. Hela mhan ha sabọ bu sade egbe lọ mhan bhi iẹnlẹn?

⁸ Ibhio mhan bhi agbotu dẹ sabọ mun mhan ziẹn sade egbe lọ mhan! Ele dẹ sabọ ka mhan ehọ yẹ ta ọta ikoudure man mhan. (Prov. 12:25; 1 Thess. 5:14) Obhio mhan ọkpa natiọle Joy nọn nyẹnlẹn bhi Nigeria ka wo ha loya ranmhude egbe iẹnlẹn nọn lọ ọle. Ọle da yọle: “Sade ọ iyi ibhio mhan bhi agbotu nọn, mẹn irẹ sabọ ziẹngbe ọle. Izebhudu nin ele ha re nin mẹn rẹman ghe Jehova wo ha họn erọnmhọn nesẹmhẹn. Mẹn bhọ da sabọ luẹ bhi obọ ele ebi a rẹ sabọ re izebhudu nin ene loya yẹ.” Ọkhẹke nin mhan lẹn sẹbhọ ghe, asabọmiẹn ọ iyi ẹghe rebhe ibhio mhan nin mhan ko ga ha rẹ wo sabọ lẹn ẹghe nin egbe rẹ lọ mhan bhi iẹnlẹn. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan tan ọkhọle a man ibhio mhan ne mun oga mhọn nọnsẹn sade mhan guanọ urẹkpa.

9. Izebhudu nela mhan ha sabọ miẹn bhi Psalm 41:3 bi 94:19?

⁹ Bu iJehova nin ọle rẹkpa uwẹ. Ahamiẹn ọria khọnmhọn, manman nọn, sade ọne emianmhẹn wo kaka, ọ sabọ rẹ ha nọghọ ọne ọria rẹ ha ria eria nọnsẹn. Arẹmiẹn ghe Jehova iwo re uwedẹ ọhan-ilo rẹ re egbe daan mhan ẹlẹnan, ọle ko mhan udu re yẹ re ahu nin mhan rẹ sabọ ziẹngbe. (Tie Psalm 41:3; 94:19.) Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle dẹ sabọ noo ibhio mhan rẹ rẹkpa mhan miẹn ẹsọn eso bhi uwa. Ọle dẹ sabọ re obọ so ele bhi ọkhọle nin ele deba mhan nan erọnmhọn. Sẹyẹ, ọle dẹ sabọ rẹkpa mhan yere ije kẹkẹ bhi Baibo ne ha sabọ ziẹn mhan udu. Ọ dẹ sabọ rẹkpa mhan ye ive nọn ribhi Baibo re ghe, agbọn ọsọgbọn vade nin egbe ha da wo manman daan mhan.​—Rom. 15:4.

10. Be rẹkpa obhio mhan nin Isang nin egbe iẹnlẹn bha da lọ ọle ẹghe nin ọle rẹ miẹn asidẹnt?

¹⁰ Obhio mhan ọkpa natiọle Isang nọn nyẹnlẹn bhi Nigeria da miẹn asidẹnt. Ọne asidẹnt da re ọle kiẹn akhun. Be ọ dia Isang bhi egbe yẹ ẹghe nin dọkitọ nọnsọle rẹ taman ọlẹn ghe ọle iyẹ da sabọ khian? Isang da yọle: “Ọ da wo re udu wa mẹn yẹ gbe mẹn ahu sotọ.” Sokpan, be rẹkpa ọne obhio mhan nan nin ahu da kie do ọle bhọ? Ọle da yọle: “Mẹn bi okhuo mẹn bha zobọ bhọ rẹ ha nan erọnmhọn ji Jehova yẹ luẹ iBaibo. Mhan da yẹ ha denọ ẹlo ọbhi emhin esili nin mhan mhọnlẹn, bi ikhuaẹloghe ọsi agbọn ọsọgbọn nọn vade.”

11. Be Cindy lu yẹ nin ọle da sẹyẹ sabọ ha ghọnghọn arẹmiẹn ọle khọnmhọn?

¹¹ Obhio mhan natiọle Cindy nọn nyẹnlẹn bhi Mexico da ha khọnmhọn emianmhẹn nọn manman kaka nọn ha sabọ gbe ọle a. Be ọle lu yẹ nin ọle da sabọ ziẹngbe ọne emianmhẹn? Ọle da mhanmhanlẹn ghe, ọle ida ji ukpẹdẹ gbera ọle bha tẹmhọn Osẹnobulua man ọria bhi eji a da ha gbẹloghe ọle. Ọle da gbẹn yọle: “Ọnan da wo rẹkpa mẹn rẹ mun ẹmhọn ẹbho kalo. Mẹn bha yẹ ha denọ ẹlo ọbhi ọbalọ nin mẹn ye la emianmhẹn nin mẹn khọnmhọn. Inian mẹn rẹ ha munhẹn tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho: Ahamiẹn dọkitọ la ẹbho nekẹle ne gbẹloghe mẹn vae dọ ne mẹn talọ, mẹn ki nọọn ele ẹmhọn azagba-uwa nọnsele. Mẹn ki yẹ nọọn ele ebezẹle nin ele da zẹ rẹ ha lu ọne iwẹnna nan nọn bha lẹkhẹ. Ewanniẹn nọnsele ki rẹkpa mẹn  lẹn uhọnmhọn-ọta nọn ha ti ele bhọ nẹ. Ene bunbun bhi ẹwẹ ele ki wo khuẹnmhẹn imẹn, yẹ taman mẹn ghe, ẹbho ne bunbun ne khọnmhọn ikẹ nọọn ẹmhọn azagba-uwa nọnsele. Eso bhọ da taman mẹn eji ele da nyẹnlẹn yẹ re nọmba ọsi foni nọnsele nin mẹn. Bhiriọ, uwedẹ nin Jehova rẹ rẹkpa mẹn rẹ sẹyẹ ha ghọnghọn bhi ẹkẹ oya nin mẹn ha ye, da wo han mẹn ilo.​—Prov. 15:15.

12-13. Be ibhio mhan eso ne khọnmhọn la ene dọmanlẹn rẹ sẹyẹ sabọ ha tẹmhọn Osẹnobulua yẹ? Elele nela sẹ nabhọre?

¹² Ọ dẹ sabọ ha ba ẹbho ne khọnmhọn bhi egbe ghe, ele iyẹ sabọ lu eka ne bunbun bhi oga. Ọrẹyiriọ, ene bunbun sẹyẹ wo guanọ uwedẹ nin ele ha rẹ tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho. Bhi United States, obhio mhan nin okhuo natiọle Laurel da gbe ikpe 37 bhi ẹkẹ imachine nọn rẹkpa ọria hiẹnhiẹn. Ọle da ha mhọn icancer bi emianmhẹn ọkpa bhi ohian nọnsọle. Sẹyẹ, ọle da lu ọpreshọn igba ne bunbun. Ene ọnọghọ nan rebhe bha sabọ gue ọle unun. Ọle da sẹyẹ wo ha tẹmhọn Osẹnobulua man ene gbẹloghe ọle. Be ki nabhọre? Ọle da sabọ rẹkpa ebe sẹbhi itue 17 rẹ dọ lẹn iJehova! *

¹³ Richard nin ọwanlẹn bhi agbotu bhi France, da ta ọta nọn ha sabọ rẹkpa ibhio mhan ne isabọ sibhi uwa re ranmhude emianmhẹn, la ne isabọ sibhi eji a da gbẹloghe ele re. Ọle da yọle: “Ọ dẹ ha mhẹn sade ele ne ebe nesẹmhan ọbhi eji ẹbho ha da daghe ele. Ọnan dẹ sabọ re ẹbho nọọn ẹmhọn ene ebe. Bhiriọ, ele ki miẹn isẹhoa rẹ nin ene ẹbho zilo. Ele dẹ sabọ miẹn izebhudu sade ele sabọ miẹn ẹbho nin ele ha re inian tẹmhọn Osẹnobulua man arẹmiẹn ele iyẹ sabọ deba na bhi uwa rẹ sẹbhi uwa.” Ene ibhio mhan nan dẹ yẹ sabọ ha gbẹn ilẹta yẹ noo ifoni rẹ tẹmhọn Osẹnobulua.

14. Ijiẹmhin esili nela David nin Ojie rẹman mhan?

¹⁴ Emhin eso dẹ sabọ si mhan obọ re ikeke nin ihe eso hẹi sẹ mhan obọ bhi ẹkẹ agbotu nọnsi Jehova. Eso bhi ene emhin sabọ ha yi, idọmanlẹn la emianmhẹn. Ijiẹmhin ọsi David nin Ojie dẹ sabọ rẹkpa mhan sade mhan ribhi ọne idia nan. Arẹmiẹn David wo ha mhọn ọhubhudu nin ọle rẹ bun uwa oga nin Jehova, a ki taman ọlẹn ghe ọ iyi ọle ha bọn ọlẹn, ọle bha ji ọle da ha ba ọle bhi egbe, ọle da wo re iyobọ nin ọne Osẹnobulua zẹle. Ọle bhọ da wo zẹ emhin ne bunbun bhi obọ rẹ rẹkpa ọne iwẹnna. Ijiẹmhin esili nin mhan ha sabọ re egbe khọkhọ wo khọnan!​—2 Sam. 7:​12, 13; 1 Chron. 29:​1, 3-5.

15. Be obhio mhan nin Hugues rẹ khọn ọnọghọ nin ọle ha ye yẹ?

¹⁵ Ranmhude ekhọnmhọn, obhio mhan  natiọle Hugues nọn nyẹnlẹn bhi france bha yẹ ha ga bhi ihe ọsi ọwanlẹn bhi agbotu. Ọle bhọ bha yẹ sabọ ha miẹnsọn soso bhi uwa. Ọle da gbẹn yọle: “Bhi ọsi ọhẹnhẹn, ọ da wo re egbe lọ mẹn. Mẹn da ha riale mẹn iyẹ mhọn ebi a ha sabọ rẹ mẹn lu. Ọkpakinọn, mẹn da dọ lẹn sẹbhọ ghe, ọ bha khẹke nin mẹn ha kpokpo egbe ba emhin nin mẹn iyẹ sabọ lu. Ọnan da rẹkpa mẹn rẹ sabọ ha re eghọnghọn rẹ lu eka nin mẹn sẹyẹ sabọ lu bhi oga nọnsi Jehova. Mẹn ida zobọ bhi oga nọnsi Jehova ghẹdẹ. Beji Gideon bi itue 300 ne rẹkhan ọlẹn bha rẹ zobọ arẹmiẹn egbe lọ ele, mẹn dẹ sẹyẹ wo ha dọnmhegbe khian.”​—Judg. 8:4.

16. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin nin ẹhi nesi Osẹnobulua rẹman?

¹⁶ Ẹhi nesi Osẹnobulua yẹ wo re ijiẹmhin esili man mhan. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe nin Ahab rẹ ha gbẹloghe, Jehova da nọọn ẹhi nesọle nin ele tare ebi ele ha rẹ sabọ hiẹ ọne Ojie nan nọn lu khọlọ yẹ. Ẹhi ne bunbun da wo ha ta ebi ele mhọn bhi ọkhọle. Sokpan, Osẹnobulua da zẹ ọkpa bhi ẹwẹ ele yẹ taman ọlẹn ghe, ebi ọle tale a ha lu. (1 Ki. 22:​19-22) Ẹhi nekẹle be ji egbe lọ ele yẹ ha taman egbe ele yọle, ‘Bezẹle nin mẹn da gheghe ria ẹghe a rẹ ta ebe re imẹn bhi ọkhọle?’ Hiehie! Ẹhi nesi Jehova mhọn idegbere. Jehova ele re ogẹn je bhi emhin rebhe.​—Judg. 13:​16-18; Rev. 19:10.

17. Be ọkhẹke nin mhan lu yẹ a ha miẹn ghe, egbe lọ mhan ranmhude ihe nin mhan guanọ bhi ẹkẹ agbotu bha sẹ mhan obọ?

¹⁷ Hẹi yelea ghe udede isẹhoa nọn rẹji mhan rẹ ha yi Esali Jehova yẹ tẹmhọn Agbejele nọnsọle. Mhan dẹ sabọ ha ribhi ihe ọkpa ẹlẹnan, sokpan, ewiẹ mhan iyẹ da ha ribhi ọne ihe. Ọ iyi ihe nin mhan ye ha tare si mhan ghanmhin bhi ẹlo nọnsi Jehova. Ahamiẹn mhan mhọn idegbere, ọle mhan ha da ha yi ọria nọn ghanlẹn bhi ẹlo nọnsi Jehova bi ọsi ibhio mhan. Bhiriọ, ha bhii Jehova nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ ha yi ọria nọn mhọn idegbere. Ha ria eria nyan ijiẹmhin ọsi eria ne re idegbere man bhi Baibo. Re egbe rebhe rẹ ha lu eka nin uwẹ ha sabọ lu rẹ ha rẹkpa ibhio ẹ nin bha ko ga.​—Ps. 138:6; 1 Pet. 5:5.

18-19. Be ha rẹkpa mhan ha ghọnghọn aharẹmiẹn ẹbho imanman re ehọ ọbhi ẹmhọn Osẹnobulua bhi eji mhan da tale?

¹⁸ Uwẹ sẹ ka tẹmhọn Osẹnobulua bhi eji a ida kẹ miẹn ẹbho bhi uwa, la bhi eji ẹbho ida manman re ehọ ọbhọ? Ọnan be re egbe lọ uwẹ? Bhiriọ, be ha rẹkpa uwẹ rẹ sẹyẹ ha ghọnghọn bhi eje sẹ iriọ? Bhi ẹkpẹti nọn yọle “ Emhin Ne  Ha rẹkpa Uwẹ Rẹ Manman Ha Ghọnghọn bhi Iwẹnna Itẹmhọn Osẹnobulua,” a da sunu bhi emhin eso nin uwẹ ha lu. Ọ yẹ khẹke nin uwẹ re ẹlo nọn khẹke rẹ ha ghe iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Be imhan re ọnan ta?

¹⁹ Yere ghe, mhan guanọ nin ẹbho họn ẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua, yẹ lẹn elin ọlẹn. Jesu tale ghe, ikpeta hi ene ha sabọ miẹn iẹnlẹn ọsi ighegheghe. (Matt. 7:​13, 14) Ẹghe nọn hi ki rẹ khin nin mhan rẹ deba ha tẹmhọn Osẹnobulua, Jehova, Jesu bi ene ẹhi mhan deba wẹnna. (Matt. 28:​19, 20; 1 Cor. 3:9; Rev. 14:​6, 7) Ẹbho ne muegbe rẹ ga ọle, ele Jehova si vae bhi oga nọnsọle. (John 6:44) Bhiriọ, asabọmiẹn ọria nọn bha ka mhan ehọ ẹlẹnan dẹ ka mhan ehọ sade mhan kie vae ẹdẹ ọbhebhe.

20. Be Jeremiah 20:​8, 9 ha rẹ rẹkpa mhan yẹ sade egbe lọ mhan?

²⁰ Mhan dẹ miẹn emhin luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Jeremiah. Ẹbho bha ha re ehọ bhi ebi ọle dọ taman ele. Ele da ha ghunmhun ọlẹn yẹ zuọzuọ ọle. (Tie Jeremiah 20:​8, 9.) Ẹghe ọkpa, egbe da lọ ọle rẹ sẹbhọ ghe, ọle da ha guanọ nin ọle zobọ bhọ rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua. Sokpan, ọle bha lu iriọ. Be rẹkpa ọle? Ọle da yọle ghe ọta nọnsi Osẹnobulua da diabe eranlẹn bhi ẹkẹ egbe nọnsọle, bhiriọ, ọle bha yẹ sabọ mun ọlẹn mhọnlẹn. Iriọ ọ ha yẹ dia rẹji mhan sade mhan tie ọta nọnsi Osẹnobulua ẹghe rebhe. Ranmhude ọnan, bha ji mhan ha tie iBaibo ẹdẹdẹ yẹ ria eria nyan ọlẹn. Bhiriọ, eghọnghọn nọnsẹmhan ki ha bun ọbhọ. Iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin mhan lu ki yẹ wo ha lu re alo.​—Jer. 15:16.

21. Be ha rẹkpa mhan rẹ sabọ kie deziẹn aharẹmiẹn emhin soso ka re egbe iẹnlẹn lọ mhan?

²¹ Obhio mhan nin Deborah nin mhan ka tẹmhọnlẹn da yọle ghe, Esu noo emhin kẹkẹ rẹ gbe mhan ahu sotọ nin egbe da lọ mhan. Ọrẹyiriọ, ọkhẹke nin mhan lẹn sẹbhọ ghe, Jehova mhọn ahu gbera Esu. Bhiriọ, ẹghe nọn hi ki rẹ khin nin egbe rẹ lọ uwẹ, nan erọnmhọn ji Jehova nin ọle rẹkpa uwẹ. Ọle dẹ rẹkpa uwẹ ahamiẹn uwedẹ nin uwẹ rẹ fiobọdọn ba uwẹ bhi egbe. Ọle dẹ gbẹloghe uwẹ sade uwẹ khọnmhọn. Ọle dẹ rẹkpa uwẹ rẹ ha re ẹlo nọn khẹke rẹ ghe ihe kẹkẹ bhi ẹkẹ agbotu. Sẹyẹ, ọle dẹ rẹkpa uwẹ miẹn eghọnghọn bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Wo ha taan ọkhọle a man ọle bhi erọnmhọn. Ọle dẹ rẹkpa uwẹ rẹ sabọ kie deziẹn aharẹmiẹn emhin soso ka re egbe iẹnlẹn lọ uwẹ.