1. Adia nela Peter nin odibo re nin ibhio ọle nin ele ko ga? Bezẹle nin ọne adia nan da diabe ebe bha lẹkhẹ nan rẹ re obọ rẹkhan?

AHARẸMIẸN ẹbho ne khian okhun la ẹbho ne ha nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan mhan khin, mhan dẹ miẹn elele sade mhan zilo nyan adia nin Peter nin odibo re nin Kristiẹn nan zẹle bhi ore nin ọhẹnhẹn. Peter da gbẹn yọle: “Bọsi Ọnọn Khiale nọn tie bha, bha dọnmhegbe rẹ kpe khia bhi ilọnmhọn nesẹbha rebhe, ranmhude, a gbẹn ọlẹn bhi otọ yọle: ‘Ọkhẹke nin bha khia ranmhude mẹn khiamhin.’” (1 Pet. 1:15, 16) Ene ọta nan nin Peter tale rẹkpa mhan lẹn ghe, mhan dẹ sabọ re egbe khọkhọ iJehova nin Osẹ nọn khia nẹ. Ọkhẹke nin mhan khia bhi uwedẹ rebhe nin mhan rẹ lu emhin. Ọ sabọ rẹ dia mhan bhi egbe ghe, mhan ida sabọ ha yi ẹbho ne khiale ranmhude ọ bha gba nin mhan fo. Ẹghe ne bunbun ribhọ nin Peter bhọ rẹ fiobọdọn. Ijiẹmhin nọnsọle rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe, mhan dẹ sabọ ha yi ẹbho ne khiale.

2. Inọnta nela mhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

² Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan ene inọnta nan. Be a re ọle ta nan rẹ ha yi ọria nọn khiale? Be iBaibo man mhan le rẹji ukhiamhin nọnsi Jehova? Be imhan ha rẹ sabọ ha ye eria ne khiale bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan yẹ? Be ọnan ha rẹ sabọ rẹso ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn yẹ?

3. Ẹlo nela ẹbho ne bunbun rẹ ghe ọria nọn khiale? Ejela mhan ha da miẹn ẹmhọanta rẹji ọnan?

³ Ahamiẹn a tẹmhọn ọria nọn khiale, ẹbho ne bunbun ki ha riale ghe, ọria nọn igbo jiẹ, ọria nọn khekhe ẹlo a bhi uhọnmhọn yẹ ne ikpọn otuẹ yọ a tẹmhọnlẹn. Ọkpakinọn, ọnan iyi ẹmhọanta. Baibo tie iJehova Osẹ ọsi eghọnghọn. (1 Tim. 1:11) Ene ga ọle yẹ wo ghọnghọn. (Ps. 144:15) Jesu bha re obọ bhọ nin ẹbho rẹ ha muno ikpọn ikẹ yọ nan rẹ ha lẹn ele, la ha  lu emhin esili nin ẹbho beji ẹbho ha da daghe ele. (Matt. 6:1; Mark 12:38) Emhin nin mhan luẹ bhi Baibo, rẹkpa mhan rẹ lẹn ebi a re ọle ta nan rẹ ha yi ọria nọn khiale. Mhan lẹnmhin ghe, Osẹnobulua nọnsẹmhan nọn khiale, nọn yẹ mhọn oyẹẹ ida gbuhi nin mhan ida sabọ re obọ rẹkhan nin mhan. Bhiriọ, beji Jehova yọle nin mhan ha yi eria ne khiale, mhan lẹnmhin ghe mhan dẹ sabọ lu iriọ. Bhi ọsi ẹmhọanta, ọkuẹsẹ mhan sabọ ha yi eria ne khiale bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan, ọkhẹke nin mhan ka lẹn ebi a re ikhiale ta.

4. Be a re ikhiale ta?

⁴ Be bhọ a re ikhiale ta? Bhi Baibo, a ha tẹmhọn ikhiale, ebi a re ọle ta hi, nan rẹ khia bhi uwedẹ iẹnlẹn bi uwedẹ oga. Ọ yẹ mundia nin, nin ọria rẹ zegbere rẹ ga Osẹnobulua. Bhiriọ, mhan dẹ sabọ yọle ghe ọria nọn khiale mhan khin sade mhan nyẹnlẹn bhi uwedẹ nin Jehova guanọ, yẹ deba ọle ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn. Ọ wo han mhan ilo ghe, arẹmiẹn ọ bha gba nin mhan fo, Jehova nọn manman khia guanọ nin mhan kiẹn ọmọẹ ọle.

5. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi obọ ene ẹhi rẹji Jehova?

⁵ Jehova khiamhin bhi uwedẹ nin ọle rẹ lu emhin rebhe. Ọta nin ene ẹhi ne sikẹ ojukhuo nọnsọle tale rẹkpa mhan rẹ lẹn ọnan. Eso bhi ẹwẹ ele da yọle: “Jehova ọsi ene eyokulo khiamhin, ọ khiamhin, ọ khiamhin.” (Isa. 6:3) Bhi ọsi ẹmhọanta, nin ene ẹhi da sabọ deba iJehova ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn, ọkhẹke nin ele khia. Ele wo gene khia. Ọnan zẹle nin eji ọ ki rẹ khin nin ẹhi da mundia wewe uhọnmhunje nọnsi Osẹnobulua da yi eje khiale. Ọnan hi ebe sunu ẹghe nin Moses rẹ ha ribhi ẹwẹ nin igbẹn ye nọn ha to.​—Ex. 3:2-5; Josh. 5:15.

6-7. (a) Beji Exodus 15:1, 11 rẹman, be iMoses rẹ rẹman yẹ ghe, ọria nọn khiale Jehova khin? (b) Emhin nela rẹkpa ibhokhan Izrẹl rẹ ha yere ghe Osẹnobulua wo khia? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọne ebe nan ghe.)

⁶ Ẹghe nin Moses rẹ sun ibhokhan Izrẹl na bhi okpẹdẹ fo, ọle da wo ha taman ele ghe, Jehova nin Osẹnobulua nọnsele wo khia. (Tie Exodus 15:1, 11.) Uwedẹ nin ibhokhan Egypt ne ha ga osẹ ohoghe rẹ ha nyẹnlẹn bha khia hiehie. Iriọ ibhokhan Canaan ne ha ga osẹ ohoghe yẹ dia. Ilọnmhọn oghẹ, bi imọn nesele nin ele rẹ ha ze ji ẹbọ nọnsele deba oga nin ele ha ga. (Lev. 18:3, 4, 21-24; Deut. 18:9, 10) Sokpan, Jehova wo dikẹ. Ọle ida taman ẹbho nesọle nin ele lu emhin ne bha khia, ranmhude ọle wo manman khia. Nin ibhokhan Izrẹl rẹ ha yere ghe Jehova wo khia, a da gbẹn emhin ọbhi emhin nọn dia para nan re igolu rẹ lu nọn ribhi ugbaneto nin ojohẹn mun ọbhi uhọnmhọn. Ebi a gbẹn ọbhi ọne emhin nọn dia para nan hi: “Jehova nyan ikhiale.”​—Ex. 28:36-38.

⁷ Ene ikpọta nan gbẹn ọbhi ọne emhin nọn dia para nan, dẹ rẹkpa ọria nọn hi ki rẹ khin nọn daghe ọle rẹ lẹn ghe, Jehova wo gene khia. A ha ki miẹn obhokhan Izrẹl bha sabọ daghe ọne emhin nan gbẹn ranmhude ọle bha sikẹ ọne ojohẹn kii? Ọle dẹ be sabọ lẹn ghe Jehova khiale? Ehe! Ranmhude, ẹghe nan rẹ ha tie ebe uhi man ọrebhe, ọdeọde bhi ibhokhan Izrẹl ka họn ghe Jehova wo khia. (Deut. 31:9-12) Ahamiẹn uwẹ ribhi enin ẹghenin, uwẹ dẹ họn ene ikpọta nan ne yọle: “Imẹn hi Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹbha, bha kpe . . . khia, . . . ranmhude mẹn khiamhin.” “Bha dẹ ha yi eria ne khiale rẹji mẹn, ranmhude imẹn nin Jehova, imẹn khiamhin.”​—Lev. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Be imhan miẹn luẹ bhi Leviticus 19:2 bi 1 Peter 1:14-16?

⁸ Bha ji mhan zilo nyan ọta nọn ribhi Leviticus 19:2, nin Jehova taman iMoses nin ọle tie  man ibhokhan Izrẹl. Enin yọle: “Taman ibhokhan Izrẹl rebhe yọle, ‘Ọkhẹke nin bha khia, ranmhude, imẹn nin Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹbha khiamhin.’” Asabọmiẹn ene ọta nan iPeter ha talọ je ẹghe nin ọle rẹ taman Kristiẹn rebhe ghe, nin ele ha yi eria ne khiale. (Tie 1 Peter 1:14-16.) Ẹmhọanta nọn ghe, mhan iribhi odotọ uhi nin Jehova na bhi obọ iMoses gbe. Ọkpakinọn, ọta nin Peter gbẹn rẹman ghe, ebi mhan luẹ bhi Leviticus 19:2 nọn yọle ghe Jehova khiamhin, ẹmhọanta wo nọn. Bhiriọ, ọkhẹke nin ene hoẹmhọn ọlẹn dọnmhegbe rẹ ha yi eria ne khiale aharẹmiẹn okhun mhan ha da nyẹnlẹn, la agbọn ọfubhegbe bhi ọne otọ nan nọn.​—1 Pet. 1:4; 2 Pet. 3:13.

9. Elele nela mhan ha miẹn sade mhan zilo nyan ebe ribhi Leviticus uhọnmhọnlẹn 19?

⁹ Ranmhude mhan guanọ nin mhan lu emhin ne ha ti Osẹnobulua nọnsẹmhan bhọ, mhan wo muegbe nin mhan rẹ lẹn ebi mhan ha lu, nin mhan da sabọ ha yi eria ne khiale. Jehova ne adia nin mhan ne ha rẹkpa mhan rẹ sabọ lu ọnan. Mhan dẹ sabọ miẹn ele bhi Leviticus uhọnmhọnlẹn 19. Obhokhan iHebrew ọkpa natiọle Marcus Kalisch nọn fẹ otọ Baibo ghe da yọle: “Asabọmiẹn ọne ulọnlẹn nan lu uhọnmhọn emhin nẹ bhi ebe ọsi Leviticus bi ebe isẹn nan ka sẹ bhi Baibo.” Yere ghe, ikpọta ne mun ebe iLeviticus uhọnmhọnlẹn 19 hẹn hi, “Ọkhẹke nin bha khia.” Bhi ejayenan nian, bha ji mhan zilo nyan ulọnlẹn eso ne ha rẹkpa mhan lẹn uwedẹ kẹkẹ nin mhan ha rẹ sabọ ha yi eria ne khiale bhi uwedẹ nin mhan ha rẹ ha nyẹnlẹn yẹ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ.

10-11. Emhin nela Leviticus 19:3 yọle nin mhan lu? Bezẹle nọn da yi emhin kpataki nin mhan rẹ lu ọle?

¹⁰ Jehova ki taman ibhokhan Izrẹl nin ele ha yi eria ne khiale fo, ọle da yẹ taman ele yọle: “Ọkhẹke nin ọdeọde bhi ẹwẹ bha ha mun ekpẹn nin aba ọle bi inẹn ọlẹn . . . Imẹn hi Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹbha.”​—Lev. 19:2, 3.

¹¹ Emhin nọn manman lu uhọnmhọn emhin nọn, nin mhan rẹ ha re obọ rẹkhan adia nọnsi Osẹnobulua nọn yọle nin mhan ha mun ekpẹn nin ene biẹ mhan. Uwẹ be yẹ ye ebi Jesu tale re, ẹghe nin okpea ọkpa rẹ nọọn ọlẹn emhin esili nin ọle ha lu beji ọle ha da miẹn iẹnlẹn ighegheghe? Ọkpa bhi ewanniẹn nin Jesu re nanlẹn hi, nin ọle ha mun ekpẹn nin ene biẹ  ọle. (Matt. 19:16-19) Jesu da yọle ghe, emhin nin ene iPharisee bi scribe lu bha gba, ranmhude ele bha ha gbẹloghe ene biẹ ele. Bhiriọ, ele da re “ọta nọnsi Osẹnobulua kiẹn ihoho.” (Matt. 15:3-6) Uhi nọnzi isẹn bhi Uhi Igbe nin Jehova na bhi obọ iMoses gbe, bi ọta nọn ribhi Leviticus 19:3 deba “ọta nọnsi Osẹnobulua.” (Ex. 20:12) Ọkhẹke nin mhan ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe, ọne adia nọn ribhi Leviticus 19:3 nọn yọle nin mhan ha mun ekpẹn nin ene biẹ mhan, a gbẹn ọlẹn rẹkhan ene ọta ne yọle: “Ọkhẹke nin bha khia, ranmhude, imẹn nin Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹbha khiamhin.”

12. Be imhan ha rẹ sabọ re obọ rẹkhan adia nọn ribhi Leviticus 19:3 yẹ?

¹² Ahamiẹn mhan ria ẹmhọn ọne adia nin Jehova gbe rẹji nan rẹ ha mun ekpẹn nin ene biẹ mhan, mhan sabọ rẹ nọọn egbe mhan ọne inọnta nan, ‘Imẹn be mun ekpẹn nin ene biẹ mẹn?’ Ahamiẹn uwẹ ika manman lu iriọ khẹ, ọkhẹke nin uwẹ dọnmhegbe rẹ manman ha lu iriọ nian. Uwẹ ida sabọ fi uwedẹ nin uwẹ bha rẹ lu nọnsẹn bhi ẹghe nọn gbera denọ. Sokpan, uwẹ dẹ sabọ dọnmhegbe nian, nin uwẹ rẹ manman ha gbẹloghe ene biẹ ẹ. Uwẹ dẹ sabọ mhanmhanlẹn nin uwẹ rẹ deba ele ha gbe ẹghe. La, uwẹ dẹ sabọ ha ne emhin nin ele ha rẹ ha gbẹloghe egbe ne ele, yẹ rẹkpa ele deba iJehova ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn. Uwẹ dẹ yẹ sabọ ha re izebhudu nin ele. Ahamiẹn uwẹ lu iriọ, ebe ribhi Leviticus 19:3 uwẹ re obọ rẹkhan.

13. (a) Adia ọbhebhe nela mhan miẹn bhi Leviticus 19:3? (b) Be imhan ha rẹ sabọ re obọ rẹkhan ijiẹmhin ọsi Jesu yẹ nan gbẹn ọbhi Luke 4:16-18?

¹³ Leviticus 19:3 yẹ ji mhan lẹn emhin ọbhebhe nin mhan ha sabọ lu nin mhan rẹ rẹman ghe mhan khiale. Enin yọle ghe nan ha lu iSabbath. Ọkpakinọn, Kristiẹn iyẹ ribhi odotọ ọne uhi nan. Bhiriọ, mhan iyẹ re obọ rẹkhan uhi ọsi Sabbath nan lu uzana-uzana. Ọrẹyiriọ, mhan dẹ miẹn emhin luẹ bhi uwedẹ nin ibhokhan Izrẹl rẹ ha re obọ rẹkhan uhi ọsi iSabbath, bi elele nin ele miẹn bhọ. A ilu iwẹnna soso bhi ẹdẹ iSabbath. Ẹghe nan rẹ hẹan, yẹ ga Osẹnobulua nọn. * Ọnan zẹle bhi ẹdẹ iSabbath, Jesu ki ha khian isynagogue nọn ribhi eji ọle na vae dọ ha tie Ọta nọnsi Osẹnobulua. (Ex. 31:12-15; tie Luke 4:16-18.) Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan ji uhi nọn ribhi Leviticus 19:3 nọn tẹmhọn iSabbath re imhan ha re ẹghe ọbhi otọ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ rẹ ga Osẹnobulua. Uwẹ be riale ọkhẹke nin uwẹ fi emhin eso denọ nin uwẹ da sabọ ha re obọ rẹkhan ọne uhi nan? Ahamiẹn uwẹ re ẹghe ọbhi otọ ẹghe rebhe rẹ ga iJehova, uwẹ ki sabọ deba ọle ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn. Ọnan hi emhin kpataki nọn ha rẹkpa uwẹ ha yi ọria nọn khiale.

14. Emhin nela a sounun ọlẹn igba ne bunbun bhi Leviticus uhọnmhọnlẹn 19?

¹⁴ Leviticus uhọnmhọnlẹn 19 da wo sounun bhi emhin ne ha sabọ rẹkpa mhan ha yi eria ne khiale. Ene ọta ne kike bhi ulọnlẹn nọnzi 4 da yọle: “Imẹn hi Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹbha.” Igba 16, ọle a sounun bhi ene ikpọta nan bhi ọne uhọnmhọnlẹn nan. Ọnan re imhan ye uhi ọhẹnhẹn re nọn yọle: “Imẹn hi Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹbha . . . Bha hẹi ha mhọn osẹ ebhebhe deba mẹn.” (Ex. 20:2, 3) Kristiẹn rebhe ne guanọ ne ha yi eria ne khiale dẹ mhọn ẹwanlẹn, beji a ha da miẹn ghe, ele bha mun emhin ọbhebhe kalo gbera ikolu nin ele bi Osẹnobulua ko mhọnlẹn. Ranmhude Esali Jehova mhan khin, ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe, beji a ha da miẹn mhan bha lu emhin soso nọn ha re itọn bhi elin nọnsi Jehova.​—Lev. 19:12; Isa. 57:15.

15. Be ene ulọnlẹn ne ribhi Leviticus uhọnmhọnlẹn 19 ne tẹmhọn izọese ha rẹkpa mhan lu?

 ¹⁵ Nin ibhokhan Izrẹl rẹ rẹman ghe, Jehova gene Osẹ nọnsele, ọ dẹ khẹke nin ele ha re obọ rẹkhan uhi nesọle. Leviticus 18:4 yọle: “Ọkhẹke nin bha re obọ rẹkhan uhi nesẹmhẹn, ibha ha yẹ re obọ rẹkhan adia nesẹmhẹn yẹ lu rẹkhan ele. Imẹn hi Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹbha.” Eso bhi ene uhi nan gbe nin ibhokhan Izrẹl ribhi uhọnmhọnlẹn 19. Bhi ọsi ijiẹmhin, ulọnlẹn nọnzi 5-8, 21, 22 da talọ nyan elanmhẹn nan rẹ zọese. Ọ da khẹke nin ibhokhan Izrẹl ha lu ọne izọese nan bhi uwedẹ nin Jehova rẹ guanọ ọlẹn. Beji mhan ha rẹ ha tie ene ulọnlẹn nan, ọ dẹ re imhan ha guanọ nin mhan ha lu emhin ne ti Jehova bhọ, yẹ re imhan ha ga ọle bhi uwedẹ nọn khiale beji Hebrews 13:15 yọle nin mhan lu.

16. Adia nela a tẹmhọnlẹn bhi Leviticus 19, nọn ha sabọ rẹkpa mhan rẹ lẹn ikikẹ nọn ribhi ẹwẹ ẹbho ne ga Osẹnobulua bi ene iga ọle?

¹⁶ Nin mhan da sabọ ha yi eria ne khiale, ọkhẹke nin uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin dikẹ bhi uwedẹ nin ọne agbọn nan rẹ lu emhin. Ọnan ida ha yi emhin nọn lẹkhẹ. Ẹgheso, ene imhan ko yo isiku, ene imhan ko wẹnna, bi ẹbho bhi azagba-uwa nọnsẹmhan ne iga iJehova sabọ rẹ ha guanọ nin ele si mhan bhọ rẹ lu emhin ne ha re iJehova miẹn ghe, ọle bha yẹ miẹn oga nọnsẹmhan ọbhi egbe. Ahamiẹn ọnan sunu, mhan dẹ sabọ zẹ emhin kpataki rẹ lu. Bhiriọ, mhan sabọ rẹ nọọn egbe mhan ọne inọnta nan: Be ha sabọ rẹkpa mẹn zẹ emhin nọn mhẹn rẹ lu? Bha ji mhan fẹ adia ọkpa ghe bhi Leviticus 19:19 nọn yọle ghe, nin ibhokhan Izrẹl hẹi yọ ukpọn nan re olu eva fi. Ọne uhi nan re ibhokhan Izrẹl dikẹ bhi agbaẹbho ne nẹga ele. Ranmhude mhan iyẹ ribhi odotọ ọne uhi nan ẹlẹnan, ọ iyi emhin ọbe sade Kristiẹn yọ ukpọn nan re olu kikẹ rẹ fi. Ọkpakinọn, mhan ire egbe khọkhọ ẹbho nin ebi ele rẹọ ọi, bi emhin nin ele lu bha diẹn mun Baibo, aharẹmiẹn ene imhan ko yo isiku, ene imhan ko wẹnna, la ene imhan ko ribhi azagba-uwa ọkpa ele khin. Ẹmhọanta nọn ghe, mhan hoẹmhọn idiake nesẹmhan bi ene ribhi azagba-uwa nọnsẹmhan. Ọrẹyiriọ, ọkhẹke nin mhan re obọ rẹkhan uhi nesi Jehova, aharẹmiẹn ọ dẹ re imhan dikẹ bhi ẹwẹ ene eria nan ne nẹga mhan. Yere ghe, mhan ha zẹ nin mhan rẹ ga iJehova ọkpa, ọnan yẹ deba emhin nọn ha re imhan ha yi eria ne khiale. Emhin kpataki wo khọnan, sade mhan guanọ nin mhan ha yi eria ne khiale.​—2 Cor. 6:14-16; 1 Pet. 4:3, 4.

17-18. Emhin kpataki nela mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi Leviticus 19:23-25?

¹⁷ Ọ rẹ khẹke nin ene ọta nan ne yọle, “Imẹn hi Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹbha” rẹkpa ibhokhan Izrẹl ha mun ikolu nin ele bi Jehova  ko mhọnlẹn kalo bhi iẹnlẹn nọnsele. Be ọ rẹ khẹke nin ele rẹ lu ọnan yẹ? Ebe ribhi Leviticus 19:23-25 re uwedẹ ọkpa man rẹji ebi ele ha rẹ lu ọle yẹ. (Tiọle.) Bha ji mhan fẹ ebi ene ọta nan ha re ibhokhan Izrẹl lu sade ele na ọbhi otọ nan ve nin ele. Ọria ha kọ ikpẹ-eran nin ọle ha le, ọle ida le bhi ikpẹ nin ọne oran ha mọn rẹ na bhi ikpe ea. Bhi ikpe nọnzi enẹn, a ki ne ikpẹ nin ọne oran mọn vae bhi uwa oga nan ha noo. Ikpe nọnzi isẹn ọkpa ọne ọria nọn nyan ọne ikpẹ-eran ha rẹ sabọ le bhọ. Ọ rẹ khẹke nin ọne uhi nan rẹkpa ibhokhan Izrẹl rẹ lẹn ghe, ọ iyi ebi ele guanọ ọkhẹke nin ele ha mun kalo bhi iẹnlẹn. Ọkhẹke nin ele mun udu nyan iJehova ghe, ọle dẹ ha ne ebi ele guanọ nin ele. Ọ da yẹ khẹke nin ele mun oga nọnsọle kalo bhi iẹnlẹn. Jehova dẹ lu ọle beji ele ha da ha miẹn ebale le. Osẹnobulua da taman ele, nin ele wo ha zẹ emhin re bhi uwa oga nọnsọle.

¹⁸ Uhi nọn ribhi Leviticus 19:23-25 ye mhan re, ọta nin Jesu tale bhi ọta Ogbakha nin ọle tale bhi Uke Oke. Ọle da yọle: “Bha hẹi yẹ ha kpokpo egbe . . . rẹji ebi bha ha le, la ebi bha a muọn.” Jesu da yẹ yọle: “Aba bha nọn ribhi okhun lẹn sẹbhọ ghe ene emhin nan khẹke ibha.” Osẹnobulua dẹ yẹ gbẹloghe mhan beji ọle rẹ gbẹloghe ene afianmhẹn. (Matt. 6:25, 26, 32) Mhan rẹọbhọ ghe, Jehova dẹ gbẹloghe mhan. Mhan zẹ emhin bhi obọ rẹ rẹkpa ẹbho ne guanọ urẹkpa. Mhan yẹ zẹ emhin bhi obọ nin mhan rẹ rẹkpa emhin kikẹ nan lu bhi agbotu. Jehova daghe uwedẹ nin mhan rẹ zẹ emhin bhi obọ. Ọle dẹ yẹ re ihaosa nin mhan. (Matt. 6:2-4) Ahamiẹn mhan zẹ emhin bhi obọ, ọ ki rẹman ghe mhan lẹn otọ ebe ribhi Leviticus 19:23-25.

19. Elele nela uwẹ miẹn bhi Leviticus uhọnmhọnlẹn 19 nin mhan zilo nyan?

¹⁹ Mhan zilo nyan ulọnlẹn eso bhi Leviticus uhọnmhọnlẹn 19, ne rẹkpa mhan rẹ lẹn emhin kikẹ nin mhan ha lu nin mhan da sabọ re egbe khọkhọ Osẹnobulua nọnsẹmhan nọn khiale. Ahamiẹn mhan re egbe khọkhọ ọle, ọ ki rẹman ghe mhan dọnmhegbe rẹ ha yi ẹbho ne khiale bhi uwedẹ nin mhan rẹ nyẹnlẹn. (1 Pet. 1:15) Ẹbho ne bunbun ne iga iJehova wo dọ daghe uwedẹ nọn khiale nin ẹbho nesọle rẹ nyẹnlẹn. Bhi ọsi ẹmhọanta, ọ re eso bhi ẹwẹ ele ha re ogẹn ji Jehova. (1 Pet. 2:12) Sokpan, emhin ne bunbun yẹ ribhọ nin mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi Leviticus uhọnmhọnlẹn 19. Bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe, mhan dẹ yẹ zilo nyan ulọnlẹn eso bhi ebe ọsi Leviticus uhọnmhọnlẹn 19. Sẹyẹ, ebi mhan ha luẹ dẹ rẹkpa mhan rẹ lẹn uwedẹ ebhebhe nin mhan ha rẹ sabọ ha yi eria ne khiale bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan beji Peter tale.