1-2. Idia nela ha sabọ rẹ mhan ha viẹ?

 ỌDEỌDE bhi ẹwẹ mhan sẹ ka viẹ khẹ. Mhan viẹ ẹgheso ranmhude emhin nọn sunu nọn re mhan manman ha ghọnghọn. Bhi ọsi ijiẹmhin, asabomiẹn uwẹ viẹ bhi ẹghe nin emhin kpataki rẹ sunu bhi iẹnlẹn nọnsẹ. Emhin bii, ẹghe nin uwẹ rẹ biẹ ọmọn nọnsẹ, beji uwẹ yere emhin nọn sunu bhi ẹghe nọn gbera nọn re uwẹ ha ghọnghọn, la beji uwẹ miẹn ọmọẹ nin uwẹ bha sẹ miẹn bhi ikpe ne bunbun ne gbera.

² Ọkpakinọn bhi igba ne bunbun, ahamiẹn mhan i ghọnghọn la mhan loya, ọle zẹle nin mhan da viẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọ re mhan viẹ sade ọria nin mhan gbaẹkẹ ọle bha lu mhan nọnsẹn. Ọ yẹ wo re mhan viẹ sade emianmhẹn nin mhan khọnmhọn bha ka fo, la sade mhan lu akhiẹ ranmhude ọria nin mhan hoẹmhọnlẹn yu. Bhi ẹghe nọn sẹnian, emhin sabọ rẹ dia mhan bhi egbe beji ọ dia Jerimaya nin akhasẹ bhi egbe, bhi ẹghe nin ibhokhan Babilọn rẹ dunmhun Jerusalẹm an. Jerimaya da yọle: “Amẹn-eviẹ nẹ dagbare bhi ẹlo nọnsẹmhẹn bọsi ẹdẹ . . . Eviẹ mẹn wo ye, amẹn-eviẹ bha ka bhi ẹlo nọnsẹmhẹn.”—Lam. 3:​48, 49.

 3. Be ọ dia Jehova bhi egbe yẹ sade eguọmhandia nesọle loya? (Isaiah 63:9)

³ Jehova lẹn eka igba nin mhan sẹ viẹ bhi iẹnlẹn ranmhude ọkakale kẹkẹ nin mhan kuẹlo da. Baibo yọle ghe, Jehova lẹn oya kẹkẹ nin ọdeọde bhi ẹwẹ mhan ye, sẹyẹ, ọle wo ka mhan ehọ sade mhan viẹ bu ọle re nin ọle rẹkpa mhan. (Ps. 34:15). Ọkpakinọn, Jehova lu gbera nin ọle rẹ gheghe ka mhan ehọ, la daghe ọle ghe mhan viẹ. Aba mhan ọle khin, ọle wo manman hoẹmhọn mhan. Bhiriọ, ọle ha daghe ọle ghe mhan viẹ, ọ ba ọle bhi egbe. Ranmhude ọnan, ọle kẹ wo re urẹkpa nin mhan guanọ nin mhan.—Tie Isaiah 63:9.

 4. Ijiẹmhin ọsi eria nela mhan ha zilo nyan bhi Baibo? Be ọ man mhan le rẹji Jehova?

 ⁴ Bhi Baibo, Jehova da rẹman mhan ebi ọ dia ọle bhi egbe yẹ sade eguọmhandia nesọle viẹ, bi ebi ọle rẹ rẹkpa ele yẹ. Mhan dẹ sabọ luẹ ebi Jehova rẹ re ọle man yẹ bhi ijiẹmhin ọsi Hana, Devid bi Hẹzẹkaya nin Ojie. Be re ele ha viẹ? Be Jehova rẹ rẹkpa ele yẹ? Be ijiẹmhin nọnsele ha rẹ rẹkpa mhan yẹ sade mhan viẹ ranmhude mhan i ghọnghọn, a bha lu mhan nọnsẹn, la mhan riale ghe ọsẹmhan wo fo?

JEHOVA DAGHE EVIẸ NIN UWẸ VIẸ RANMHUDE ỌBALỌ NIN UWẸ YẸ

 5. Be idia nin Hana ha ye dia ọle yẹ bhi egbe?

⁵ Hana wo kuẹlo da ọkakale kẹkẹ bhi iẹnlẹn nọn re ọle manman ha viẹ. Ọkpa bhi ene ọkakale nan hi, ọdọ ọle da ha mhọn okhuo ọbhebhe. Elin ọne okhuo da ha yi Pẹnina. Ọne okhuo nan bha hoẹmhọn Hana hiehie, sẹyẹ, Hana bha miẹn ọmọn biẹ. Bhi obọ nọnkẹle, Pẹnina da ha mhọn imọn ne bunbun. (1 Sam. 1:​1, 2) Ẹghe rebhe Pẹnina rẹ wo ha zuọ-zuọ Hana ranmhude nin ọle bha rẹ miẹn ọmọn biẹ. Ahamiẹn uwẹ ọne emhin nan sunu je, be ọ ha dia uwẹ yẹ bhi egbe? Ọnan da wo re ẹkẹ ha khọ Hana rẹ sẹbhọ ghe “ọle ki ha viẹ, ọle ida le ebale,” sẹyẹ ọle “bha ha ghọnghọn hiehie”.—1 Sam. 1:​6, 7, 10.

 6. Be Hana lu nin ọle da sabọ ha ghọnghọn?

⁶ Be Hana lu beji ọle ha da sabọ ha ghọnghọn? Emhin ọkpa nin ọle lu hi, ọle da diọbhi ibọkpọ ọsi oga. Asabọmiẹn eje sikẹ ununro nan na diọbhi ẹgodo ọsi ọne ibọkpọ ọle mundia i. Bhi enin, “ọle da manman ha viẹ yẹ nan erọnmhọn ji Jehova.” Ọle da bhii Jehova yọle: “Ghe ọbalọ nin ọguọmhandia nọnsẹ ye, yẹ ye mẹn re.” (1 Sam. 1:10b, 11) Hana da taman Jehova ebi emhin dia ọle yẹ bhi egbe. Ẹghe nin Jehova ki rẹ daghe ọle ghe Hana viẹ, ọ da wo ba ọle bhi egbe ranmhude ọle wo manman hoẹmhọn Hana, sẹyẹ, ọle ho nin ọle rẹkpa Hana.

 7. Be emhin ki dia Hana bhi egbe yẹ beji ọle tan ọkhọle a man Jehova fo bhi erọnmhọn?

⁷ Ẹghe nin Hana ki rẹ tan ọkhọle a man Jehova bhi erọnmhọn fo, Ẹlai nin Ojohẹn da taman ọlẹn ghe Jehova dẹ wanniẹn erọnmhọn nọnsọle. Be emhin ki dia Hana yẹ bhi egbe? Baibo yọle: “Ọne okhuo da kpanọ ha khian eji ọle khian. Ọle da le ebale. Ẹlo bha yẹ khekhe ọle a bhi uhọnmhọn.” (1 Sam. 1:​17, 18) Arẹmiẹn idia nin Hana ye bha sẹ fidenọ, ọkhọle nọnsọle da wo lọre, ranmhude ọle taman Jehova ebi emhin dia ọle yẹ bhi egbe. Jehova wo gene daghe ọkakale nin Hana ha kuẹlo da. Ọle da kaehọ erọnmhọn nọnsọle. Akizẹbue, Ọle da rẹkpa ọle rẹ miẹn ọmọn biẹ.—1 Sam. 1:​19, 20; 2:21.

8-9. Beji Hibru 10:​24, 25 rẹman, bezẹle nọn da khẹke nin mhan dọnmhegbe ha yo ikolo oga? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

⁸ Ebi mhan miẹn luẹ bhọ. Uwẹ be kuẹlo da ọkakale nọn re uwẹ ha viẹ? Asabọmiẹn ghe uwẹ lu akhiẹ ranmhude ọria bhi azagba-uwa nọnsẹ, la ọmọẹ nin uwẹ hoẹmhọnlẹn yu. Bhi ẹghe nọn sẹnian, asabọmiẹn ọ dẹ ha ghọn uwẹ  rẹ ha ribhi ọsẹ. Ọnin bha dọbe. Ọkpakinọn, ye ijiẹmhin ọsi Hana re. Ọle da diọbhi ibọkpọ ọsi oga. Bhi enin Jehova da ko ọle udu re. Iriọ yẹ nọn, Jehova dẹ ko uwẹ udu re sade uwẹ dọnmhegbe yo ikolo oga, a ha bhọ rẹ miẹn ghe egbe lọ uwẹ, la uwẹ i ghọnghọn. (Tie Hibru 10:​24, 25.) Mhan ha diọbhi ikolo oga, mhan ki họn ije kẹkẹ bhi Baibo ne ha rẹkpa mhan rẹ sabọ ha ria eria nọn mhẹn ne ha re ikoudure nin mhan. Ọnan hi uwedẹ nin Jehova rẹ rẹkpa mhan beji a ha da miẹn mhan bha ha ria eria ne gbe ahu. Ọkhọle nọnsẹmhan ki wo lọre aharẹmiẹn idia nin mhan ye bha sẹ siegbe kie.

⁹ Bhi ikolo oga, ibhio mhan ki re izebhudu nin mhan, yẹ rẹman mhan ebi ele hoẹmhọn mhan sẹ yẹ. Mhan manman ghọnghọn sade mhan ribhi ẹwẹ ele. (1 Tẹsẹ. 5:​11, 14) Fẹ ijiẹmhin ọsi obhio mhan nin okpea ghe nọn lu iwẹnna ọkanẹfan Kpataki nin okhuo ọle yu. Ọle da yọle: “Mẹn sẹ yẹ wo viẹ. Ẹgheso mẹn wo dotua bhi eji ọkpa ha viẹ. Ọkpakinọn, mẹn ha yo ikolo oga, mẹn ki miẹn ikoudure nin mẹn guanọ. Ọta izebhudu kẹkẹ nin ibhio mẹn taman mẹn, bi ewanniẹn kẹkẹ nin ele re ọbhi inọnta bhi ikolo oga manman wo ko mẹn udu re. Aharẹmiẹn ghe mẹn i ghọnghọn khẹ, la mẹn wo ha kpokpo egbe, mẹn ha diọbhi ikolo oga egbe ki wo fu mẹn re”. Ahamiẹn mhan yo ikolo oga, Jehova dẹ sabọ noo ibhio mhan rẹ rẹkpa mhan.

10. Be mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ Hana yẹ sade emhin kpokpo mhan bhi ọkhọle?

¹⁰ Ẹghe nin Hana rẹ tan ọkhọle a man Jehova bhi eronmhọn fo, yẹ taman ọlẹn ebi emhin dia ọle yẹ bhi egbe, egbe da wo fu ọle re. Uwẹ dẹ yẹ sabọ “zẹ ekpokpo rebhe [nọnsẹ] obọ [nin Jehova],” yẹ ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe ọle dẹ ka uwẹ ehọ. (1 Pita 5:7) Obhio mhan nin okhuo nin itue oyi gbe ọdọ ọle a da yọle: “Ọ da wo gbe mẹn ahu sotọ rẹ sẹbhọ ghe mẹn da ha riale mẹn i da yẹ sabọ ha ghọnghọn. Ọkpakinọn, ẹghe nọn hi ki rẹ khin nin mẹn rẹ nan erọnmhọn ji Aba mẹn nin Jehova nọn manman hoẹmhọn mẹn, egbe ki wo fu mẹn re. Ẹgheso imẹn bhọ i lẹn ebi mẹn ha ta, ọrẹyiriọ, ọle ki wo yẹ lẹn ebi emhin dia mẹn yẹ bhi egbe. Ẹghe nọn hi ki rẹ khin nin mẹn rẹ ha kpokpo egbe, mẹn ki bhii Jehova nin ọle rẹkpa mẹn rẹ ha mhọn ọfure. Bhiriọ, egbe ki wo re osukpa fu mẹn re, mẹn ki dọ sabọ lu emhin nin mẹn ho nin mẹn lu bhi ọne ukpẹdẹ nin”. Uwẹ ha viẹ bu Jehova bhi erọnmhọn, yẹ taman ọlẹn emhin ne i re uwẹ ghọnghọn, ọ ba ọle bhi egbe. Ọle gene lẹn otọ ebi emhin dia uwẹ yẹ bhi egbe. Aharẹmien ọne ọnọghọ nin uwẹ yẹ bha sẹ fo, Jehova dẹ yẹ wo ha ko uwẹ udu re, yẹ rẹkpa uwẹ rẹ ha mhọn ọkhọle nọn lọre. (Ps. 94:19; Fil. 4:​6, 7) Ọle dẹ re ihaosa nin uwẹ, nin uwẹ rẹ ha sun rẹkhan ọlẹn.—Hib. 11:6.

AHAMIẸN UWẸ VIẸ RANMHUDE ỌRIA NIN UWẸ HOẸMHỌNLẸN BHA LU UWẸ NỌNSẸN

11. Be ọkakale nin Devid kuẹlo da bhi iẹnlẹn dia ọle yẹ bhi egbe?

¹¹ Devid da wo kuẹlo da ọkakale kẹkẹ bhi iẹnlẹn ne re ọle ha viẹ. Ẹbho ne bunbun da wo he ọle. Eso bhi imọẹ ọle bi ẹbho bhi azagba-uwa nọnsọle bha re obọ esili mun ọlẹn. Ele bhọ da ha dọnmhegbe rẹ kuan ọlẹn. (1 Sam. 19:​10, 11; 2 Sam. 15:​10-14, 30) Bhi ẹghe ọkpa, ọle da gbẹn yọle: “Egbe lọ mẹn ranmhude akhiẹ nin mẹn ye; Asọn rebhe, mẹn re amẹn-eviẹ vuọn ebi mẹn rẹ nowẹ; Mẹn re amẹn-eviẹ gba aga nọnsẹmhẹn.” Bezẹle nin emhin da dia Devid bhi iriọ? Ọle da yọle: “Ranmhude ẹbho ne kpokpo mẹn”. (Ps. 6:​6, 7) Ranmhude ghe ẹbho bha lu Devid nọnsẹn, ọ da gbe ọle ahu sotọ rẹ sẹbhọ ghe eviẹ eviẹ ọle ki wo ha viẹ.

12. Beji Psalm 56:8 rẹman, be bhọ Devid rẹọ i?

¹² Arẹmiẹn ene emhin nan rebhe sunu ji Devid, ọle da wo rẹọbhọ ghe Jehova gene  hoẹmhọn ọlẹn. Ọle da gbẹn yọle: “Jehova dẹ họn ukpuru eviẹ nọnsẹmhẹn.” (Ps. 6:8) Bhi ẹghe ọbhebhe, ọle da gbẹn ọta nọn mhẹn bhi ehọ nin mhan miẹn tie bhi Psalm 56:8. (Tie ọle.) Ene ọta nin da wo rẹman ghe Jehova wo manman hoẹmhọn mhan, sẹyẹ, ebi emhin dia mhan yẹ bhi egbe wo manman rẹtẹ ọle. Ọ da wo dia Devid bhi egbe ghe, Jehova ne eviẹ nesọle koko bhi ẹkẹ ẹkpa nan re ohian lu, la gbẹn ọlẹn ọbhi ebe. Devid wo rẹọbhọ ghe, Jehova daghe ọbalọ nin ọle ye, sẹyẹ, Jehova bha ye ọle a. Ọ i gheghe yi ghe Jehova daghe ọle ọkpa, Devid yẹ wo lẹn ghe, Jehova lẹn ebi ọne idia nin ọle ye rẹ rẹso ọle yẹ.

13. Ahamiẹn ọria nin mhan hoẹmhọnlẹn fikekegbe mhan, be ọkhẹke nin mhan yere? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹³ Ebi mhan miẹn luẹ bhọ. Uwẹ be kuẹlo da ọkakale ranmhude ọria nin uwẹ hoẹmhọnlẹn bha lu uwẹ nọnsẹn? Asabọmiẹn uwẹ loya ranmhude ọria nin uwẹ rẹ ha bọ bhi ọdọ, la re bhi amhẹn zẹ uwẹ obọ, la okhuo ẹ la ọdọ ẹ zẹ uwẹ obọ. La ọria nin uwẹ manman hoẹmhọnlẹn zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova. Obhio mhan ọkpa nin okhuo ọle zẹ ọle obọ dọ gboghẹ da yọle: “Ọ da wo han mẹn ilo ghe ene emhin nan sunu ji mẹn. Mẹn bha yẹ ha ghọnghọn, sẹyẹ, ẹkẹ da wo ha khọ mẹn. Ọ da yẹ wo dia mẹn bhi egbe ghe imẹn bha lu nọnsẹn.” Ahamiẹn ọria lu uwẹ emhin nọn ba uwẹ bhi egbe, la nọn re uwẹ udu ha, ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe Jehova i da zẹ uwẹ obọ. Ọne obhio mhan nin mhan ka tẹmhọnlẹn da yọle: “Mẹn dọ kere ghe, eria sabọ rẹ fikekegbe mhan, ọkpakinọn, Jehova i da fikekegbe mhan ghẹdẹ. Ebi ọ hi ki rẹ khin nọn sunu, ọle dẹ wo ha ne mhan dia. Ọle i da fikekegbe ẹbho ne sun rẹkhan ọlẹn.” (Ps. 37:28) Yere ghe ọria soso i ribhọ nọn hoẹmhọn mhan sẹ bii Jehova. Ahamiẹn ọria nin mhan hoẹmhọnlẹn zẹ mhan obọ, ọ manman wo ba mhan bhi egbe. Ọrẹyiriọ, ọnan bha fi uwedẹ nin Jehova rẹ ghe mhan denọ, mhan yẹ wo ghan bhi ẹlo nọnsọle. (Rom 8:​38, 39) Ebi mhan tẹmhọlẹn hi, ebi ọ hi ki rẹ khin nọn bha gba nin ẹbho lu mhan le, Aba mhan nọn ribhi okhun dẹ yẹ wo ha hoẹmhọn mhan.

14. Ikoudure nela Psalm 34:18 re nin mhan?

¹⁴ Ọta nin Devid tale bhi Psalm 34:18 dẹ yẹ sabọ ko mhan udu re sade ọria nin mhan hoẹmhọnlẹn fikekegbe mhan. (Tie ọle.) “Ẹbho nin emhin gbe ele ahu sotọ” sabọ rẹ ha riale ghe ele i mhọn emhin soso nin ele khuaẹloghe. Be Jehova rẹ rẹkpa ẹbho ne sẹnian yẹ? Jehova wo manman sikẹ mhan. Inian ọle diabe aba la inẹn nọn mun ọmọn nọnsọle nọn viẹ mhọn, yẹ ha ko ọle udu re. Ahamiẹn mhan loya ranmhude ọria lu mhan emhin nọn bha gba, la zẹ mhan obọ, Jehova lẹn ebi emhin dia mhan yẹ bhi egbe. Ọle dẹ re ẹjẹje rẹkpa mhan. Ọle wo muegbe  nin ọle rẹ rẹkpa mhan sade udu nọnsẹmhan wanọ a, la sade mhan riale ghe mhan bha yẹ sẹ emhin soso. Ọle wo ne emhin ne bunbun nin mhan nin mhan ha sabọ ha khuaẹloghe, ne ha sabọ rẹkpa mhan rẹ ha ziẹngbe ọkakale nin mhan ye.—Isa. 65:17.

JEHOVA DAGHE EVIẸ NIN UWẸ VIẸ RANMHUDE EMIANMHẸN NỌN BHA KA FO

15. Idia nela Hẹzẹkaya kuẹlo da nọn re ọle ha viẹ?

¹⁵ Ẹghe nin Hẹzẹkaya nin Ojie ọsi Juda rẹ ha ribhi ikpe 39, ọle da ha khọnmhọn emianmhẹn nọn kaka. Jevoha da je Ẹzaya nin akhasẹ dọ taman Hẹzẹkaya ghe, ọne emianmhẹn nin ọle khọnmhọn dẹ gbe ọle uhọnmhọn. (2 Ki. 20:1) Ọ da wo diabe ghe ọsi Hẹzẹkaya wo fo sẹsẹsẹ. Ọnan da wo gbe ọle ahu sotọ rẹ sẹbhọ ghe ọle da wo manman ha viẹ. Ọle ki da nan erọnmhọn ji Jehova.—2 Ki. 20:​2, 3.

16. Be Jehova lu nin Hẹzẹkaya?

¹⁶ Eviẹ nin Hẹzẹkaya ha viẹ da wo rẹso Jehova rẹ sẹbhọ ghe ọle da taman Hẹzẹkaya yọle: “Mẹn họn erọnmhọn nọnsẹ, mẹn yẹ daghe amẹn-eviẹ nọnsẹ. Mẹn dẹ re egbe dan uwẹ.” Jehova da noo Ẹzaya rẹ taman ọlẹn yọle, ọle dẹ hian ba ọle iẹnlẹn. Sẹyẹ ghe, ọle dẹ miẹn Jerusalẹm fan bhi obọ ibhokhan Asiria.—2 Ki. 20:​4-6.

17. Be Jehova rẹ ko mhan udu re yẹ sade mhan khọnmhọn emianmhẹn nọn bha ka fo? (Psalm 41:3) (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹⁷ Ebi mhan miẹn luẹ bhọ. Be uwẹ ha sabọ lu sade uwẹ ne emianmhẹn dan nọn bha ka fo? Taman Jehova ebi emhin dia uwẹ yẹ bhi egbe. Ọle dẹ ka uwẹ ehọ, aharẹmiẹn eviẹ uwẹ rẹ ha nan erọnmhọn ji ọle. Baibo ji mhan lẹn ghe “Aba nọn manman mhọn itohan . . . nọn [yẹ] re ikoudure nin mhan” dẹ ko mhan udu re bhi ọnọghọ rebhe nin mhan kuẹlo da. (2 Kọr. 1:​3, 4) Aharẹmiẹn ghe Jehova i da ne ọnọghọ nọnsẹmhan rebhe kie ẹlẹnan nian, mhan mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe ọle dẹ ko mhan udu re. (Tie Psalm 41:3.) Jehova re ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle rẹ re ahu nin mhan, ẹwanlẹn, bi ọkhọle nọn lọre, beji mhan ha da sabọ ziẹngbe ọkakale nin mhan kuẹlo da. (Prov. 18:14; Fil. 4:13) Ọle yẹ wo ko mhan udu re nin ọle rẹ taman mhan ghe, emianmhẹn i yẹ da ha ribhọ bhi ẹghe odalo.—Isa. 33:24.

18. Ulọnlẹn nela bhi Baibo ko uwẹ udu re sade uwẹ ribhi ọkakale nọn bha ka fo bhi otọ? (Fẹ ọne ẹkpẹti ghe nọn yọle, “ Ọta Ne Ha Sabọ Ko Mhan Udu Re Sade Mhan Viẹ.”)

¹⁸ Ọta nin Jehova taman Hẹzẹkaya da wo ko ọle udu re. Ọta nọnsi Osẹnobulua ne ribhi Baibo dẹ yẹ sabọ ko mhan udu re. Ahamiẹn mhan kuẹlo da ọkakale, ọ dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ de ọkhọle re. (Rom 15:4) Ẹghe nin obhio mhan nin okhuo ọkpa bhi West Africa rẹ ha khọnmhọn emianmhẹn Kansa, ẹghe-ẹghe ọle rẹ wo ha viẹ. Ọle da yọle: “Ulọnlẹn ọkpa bhi Baibo nọn wo manman ko mẹn udu re hi, Isaiah 26:3. Ọne ulọnlẹn nan da rẹkpa mẹn rẹ lẹn ghe, Jehova dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ de  ọkhọle re, yẹ rẹkpa mhan rẹ ziẹngbe ọkakale nin mhan kuẹlo da.” Uwẹ be mhọn ulọnlẹn bhi Baibo nọn ko uwẹ udu re, sade uwẹ ribhi idia nọn diabe ghe ọ bha ka fo bhi otọ?

19. Be bhọ mhan khuaẹloghe?

¹⁹ Ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan mhan da nyẹnlẹn, bhiriọ, mhan dẹ wo ha kuẹlo da ọkakale kẹkẹ ne ha sabọ rẹ mhan ha viẹ. Ọkpakinọn, beji mhan luẹle bhi ijiẹmhin ọsi Hana, Devid, bi Hẹzẹkaya nin Ojie, Jehova wo daghe eviẹ nin mhan viẹ, sẹyẹ, ọ yẹ wo ba ọle bhi egbe. Nin mhan yẹ rẹ wo ha sun rẹkhan ọlẹn arẹmiẹn mhan kuẹlo da ọkakale re ọle wo manman hoẹmhọn mhan. Ọle i da ye eviẹ nọnsẹmhan an. Bhiriọ, ahamiẹn mhan ribhi ọkakale, ọkhẹke nin mhan tan ọkhọle a man Jehova bhi erọnmhọn. Ọkhẹke nin mhan manman sikẹ ibhio mhan bhi agbotu. Ahamiẹn mhan tie Baibo, mhan ki miẹn ikoudure bhi obọ Jehova. Mhan rẹọbhọ ghe, ahamiẹn mhan bha fikekegbe Jehova, ọle dẹ re ihaosa nin mhan. Elele ọkpa nin mhan ha miẹn bhi obọ ọle hi, “ọle ki gbo amẹn eviẹ si [mhan] bhi ẹlo re” nin mhan viẹ ranmhude ọbalọ nin mhan ye. (Arẹm. 21:4) Ẹghenin, eviẹ ọsi eghọnghọn mhan ha ki ha viẹ.