Obhi agbaẹbho khere nọn sikẹ Chicago, Illinois bhi U.S.A, a da biẹ mẹn bhi ukpe 1927. Imọn isẹn ene biẹ mẹn mhọn. Elin ele hi Jetha, Don, imẹn, Karl, bi Joy. Imhan rebhe wo muegbe nin mhan rẹ re iẹnlẹn nọnsẹmhan rẹ ga Jehova. Jetha da yo klasi nọnzi eva ọsi Giliẹd bhi ukpe 1943. Bhi ukpe 1944, Don da dọ ha ga bhi Bẹtẹ nọn ribhi Brooklyn, New York. Akizẹbue, Karl da yẹ dọ ha ga bhi Bẹtẹ bhi ukpe 1947. Sẹyẹ, bhi ukpe 1951, Joy da deba ele dọ ha ga bhi enin. Ijiẹmhin esili nin ele bi ene biẹ mẹn re ọbhi otọ da wo re ọne izebhudu nin mẹn rẹ manman lu ba eka nin mẹn ka lu khẹ bhi oga nọnsi Jehova.

Aba mhan bi Inẹn mhan wo hoẹmhọn Osẹnobulua yẹ ha tie Baibo, ele da yẹ rẹkpa mhan rẹ dọ hoẹmhọn ọlẹn. Ẹghe nin aba mẹn ki rẹ deba khọn okhọn nin ọhẹnhẹn nin agbọn rebhe kugbe khọn fo, ọle bha yẹ ha yo otuẹ. Inẹn mẹn da wo manman khuẹnmhẹn Osẹnobulua ghe Aba mẹn miẹn uhọnmhọn bhi ọne ọkhọnlẹn. Ọle da taman aba mẹn yọle: “Ọdọ mẹn ji mhan rebhe ko ha khian otuẹ beji mhan ka lu khẹ.” Aba mẹn da yọle: “Mẹn dẹ rẹkhan bha sẹbhi enin, ọkpakinọn mẹn i da nabhi otuẹ.” Inẹn mẹn da ki nọọn ọlẹn yọle: “Bezẹle?” Ọle da yọle: “Ẹghe nan rẹ ha khọn ọne ọkhọn, ene mun ọkalo bhi otuẹ ne ha ribhi ibo kẹkẹ bhi ọne okhọn da ha nan erọnmhọn nin eyokhọnlẹn ne ribhi ibo nọnsele, nin ele da sabọ khọn eyokhọnlẹn ne ribhi ibo nọnkẹle miotọ arẹmiẹn oga ọkpa ele ko ye. Ibo soso be ribhọ nin Osẹnobulua deba bhi ọne okhọnlẹn?”

Ẹdọkpa beji Inẹn mẹn ribhi otuẹ, Esali Jehova eva da rẹnẹ sẹbhi uwa nọnsẹmhan. Ele da mun ebe natiọle Light nin Aba mẹn, nọn tẹmhọn ebe ribhi ebe ọsi Arẹman. Obọ eva ọne ebe nan mhọn. Ọne ebe wo manman ti Aba mẹn bhọ. Ẹghe nin Inẹn mẹn ki rẹ miẹn ọne ebe, ọle da yẹ munhẹn ha tie ọle. Ẹdọkpa, ọle da daghe ọle bhi niuzpepa ghe a tie ẹbho nin ele dọ ha re ebe natiọle Light rẹ luẹ Baibo. Ọle da mhanmhanlẹn nin ọle rẹ yo. Ọle ki sẹbhi enin, okhuo ọkpa nọn ki dọmanlẹn da tuje odẹ a. Inẹn mẹn da re ọne ebe man ọlẹn yẹ nọọn ọlẹn yọle, “Enan bha da luẹ ọne ebe nan?” Ọne okhuo da wanniẹn inẹn mẹn yọle: “Ehe ọmọn, nabhi uwa.” Uzana nọn ki rẹkhan ọlẹn, inẹn mẹn da ne mhan rẹkhan egbe ha khian, iriọ mhan ki rẹ wo ha yo enin ẹghe-ẹghe.

Ẹdọkpa beji mhan ribhi ikolo oga, ọnọn sun ọne ikolo da taman mẹn nin mẹn tie Psalm 144:15 nọn yọle ghe, ẹbho ne ga Jehova wo ghọnghọn. Ọne ulọnlẹn nan da wo manman ti mẹn bhọ beji 1 Timoti 1:11 yẹ rẹ wo manman ti mẹn bhọ. Enin da yọle, Jehova  hi “Osẹnobulua ọsi eghọnghọn.” Sẹyẹ, Ẹfẹsọs 5:1 da yọle ghe nin mhan “re egbe khọkhọ Osẹnobulua.” Mẹn da dọ kere ghe, ọkhẹke nin mẹn ha ghọnghọn ghe mẹn ga Aman nọn man imẹn, sẹyẹ, ọkhẹke nin mẹn ha khuẹnmhọn ọlẹn nin ọle rẹ re ọne isẹhoa nin mẹn rẹ ha lu iriọ. Enan bhọ ene emhin nin mẹn wo ha lu bhi iẹnlẹn nọnsẹmhẹn.

Rẹ na bhi eji mhan ye bhi Chicago rẹ sẹbhi Kindọn Họọ nọn sikẹ mhan nẹ ree sẹbhi imaili 20 (32 kilomita.) Ọrẹyiriọ, mhan da sẹ yẹ wo ha yo ẹghe rebhe, sẹyẹ mẹn da ha lu re alo bhi Baibo nin mẹn luẹ. Mẹn yẹ wo yere ebe sunu bhi ikolo oga ọkpa nin mhan yo, ọnọn sun ọne ikolo da yọle nin Jetha re ewanniẹn ọbhi inọnta. Mẹn ki ha kaehọ ewanniẹn nọnsọle, mẹn da wo yọle, ‘Mẹn lẹn ọnin. Mẹn a wo rẹ re obọ okhun rẹ re ewanniẹn ọbhi ọne inọnta nin.’ Mẹn ki da dọ ha muegbe ikolo oga ọbhi otọ bi ewanniẹn nin mẹn ha re ọbhi inọnta. Ọnọn lu uhọnmhọn-emhin nẹ hi, mẹn da dọ manman sikẹ Jehova beji ibhio mẹn yẹ rẹ sikẹ ọle. Mẹn da mianmẹn bhi ukpe 1941.

Mẹn yẹ wo yere usikoko nọn nẹ nan do bhi Cleveland, Ohio bhi ukpe 1942. Ibhio mhan bhi idunmhun ne bun gbera 50 bhi otọ United States da re ifoni deba bhi ọne usikoko. Ọrebhe bhi azagba-uwa nọnsẹmhan bi ibhio mhan eso da debhi ibọkpọ nọn sikẹ eji a da do ọne usikoko a. Bhi ọne ẹghe nan, a sẹ yẹ wọ khọn okhọn nọnzi eva nin agbọn rebhe kugbe khọn, a da sẹyẹ wo manman ha kpokpo Esali Jehova. Bhi ọsemuan, mẹn da daghe ibhio mhan muno moto nọnsele fikekegbe ibọkpọ nin mhan da nyẹnlẹn, yẹ mun ukpa nọnsele ru. Ele rebhe da mhanmhanlẹn nin otuọn-ọkpa otuọn-ọkpa rẹ ha ribhi ẹkẹ ene moto bhi ene asọn rebhe beji ele ha da sabọ gbega ibhio ele. Ahamiẹn ẹbho mun ọkhọn vae bhi eji mhan ye, ene ibhio mhan ki gbe ukpa ọsi ene moto ele bhi ẹlo yẹ jẹje piẹn ihọni. Bhiriọ, ibhio mhan nekẹle ki jẹje bu ele re dọ rẹkpa ele. Nin mẹn rẹ lẹn ghe ibhio mhan gbega mhan, ofẹn bha yẹ ha mun mẹn, mẹn da wo sabọ ha wẹ nọnsẹn.

Beji mẹn ki ha ria eria nyan ọne usikoko nọn nẹ nin mhan do beji ikpe ne bunbun ki gbera, mẹn da dọ kere ghe inẹn mẹn bha zẹwẹ ha kpokpo egbe bhi ọne ẹghe nin, sẹyẹ, ofẹn bha ha mun ọlẹn. Ọle da wo mun udu nyan Jehova bi agbotu nọnsọle. Mẹn i da ye ijiẹmhin esili nin ọle re ọbhi otọ a ghe.

Ọkuẹsẹ a do ọne usikoko nọn nẹ nin, inẹn mẹn da munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan ọsi ẹghe rebhe. Bhiriọ, ọle wo manman gbehọkotọ nọnsẹn bhi ẹghe nan rẹ ha zilo ẹmhọn iwẹnna oga nan re ẹghe rebhe lu. Beji mhan khian uwa, inẹn mẹn da yọle, “Ọ dẹ wo yẹẹ mẹn rẹ sẹyẹ ha lu iwẹnna ọkanẹfan khian, ọkpakinọn, ọ i da fu mẹn rẹ ha lu ọle, yẹ sabọ ha miẹn ẹsọn uwa nọnsẹn.” Ọle da ki nọọn mhan si mhan dẹ sabọ ha rẹkpa ọle. Imhan da yi ọle ehe, bhiriọ ọle da gha ẹsọn nin mhan. Ọle da yọle nin ọdeọde bhi ẹwẹ mhan ha khiẹn-khiẹn ugha ọkpa la eva ọkuẹse mhan le ebale ọsewewiẹ. Mhan ha ki ha khian isiku fo, ọle ki dọ fẹ ene ugha ghe si mhan khiẹn-khiẹn ele nọnsẹn ọle kuẹ diọbhi inẹbho. Arẹmiẹn ọle wo manman ha mhọn ẹsọn ne bunbun bhi obọ, ọle bha fi imọn nesọle ehọ a. Ọle wo deba mhan ha gbẹghe sade mhan vae bhi uwa dọ le eba ọsodanmhẹn, bi sade mhan zobọ bhi isiku. Mhan ha zobọ bhi isiku ẹgheso, mhan ki rẹkhan ọlẹn ha khian inẹbho, ọnan bhọ da rẹkpa mhan rẹ lẹn ebi ọ gene khin nan rẹ ha lu iwẹnna ọkanẹfan.

Mẹn ki ribhi ikpe 16, mẹn da munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan. Arẹmiẹn aba mẹn bha sẹ ha yi ọkpa bhi  Esali Jehova, iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin mẹn lu da wo ha ti ọle bhọ. Bhi ọsemuan ọkpa, mẹn da taman ọlẹn ghe, mẹn bha sẹ miẹn ọria nin mẹn ha man ọlẹn Baibo arẹmiẹm mẹn wo ha wẹnna kaka bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Bhi ọne ẹghe nin, mẹn da nọọn ọlẹn yọle, “Uwẹ dẹ ka nin mẹn ha man uwẹ Baibo?” Ọle da re obhi ẹghe khẹre rẹ ria eria nyan ọlẹn, bhiriọ ọle da ka nin mẹn ha man ọlẹn Baibo. Aba mẹn da ha yi ọria ọhẹnhẹn nin mẹn munhẹn ha man ọlẹn Baibo. Udede isẹhoa wo khọnan!

Mhan da re ọne ebe natiọle “The Truth Shall Make You Free” rẹ ha luẹ Baibo. Mẹn da dọ kere ghe aba mẹn wo ha rẹkpa mẹn rẹ ha lu re alo bhi uwedẹ nin mẹn rẹ tobọmẹn luẹ Baibo, bi uwedẹ nin mẹn rẹ man ẹbho le. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi ọsemuan ọkpa beji mhan tie uduọle ọkpa fo bhi ọne ebe, ọle da taman mẹn yọle, “Mẹn daghe ebi ọne ebe tayẹ, ọkpakinọn be uwẹ rẹ lẹn yẹ ghe ẹmhọanta ebe ribhi ọne ebe khin?” Mẹn bha muegbe ewanniẹn rẹji ọne inọnta nin ọbhi otọ, bhiriọ, mẹn da taman ọlẹn yọle, “Mẹn i da sabọ re ọle man uwẹ nian, ọkpakinọn, mẹn dẹ re ewanniẹn uwẹ bhọ bhi ẹdẹ ọbhebhe nin mhan ha rẹ luẹ Baibo.” Iriọ mẹn gene wo lu tee. Mẹn da miẹn ulọnlẹn eso ne wo diẹn mun ebi mhan ha zilo ọle. Ọnan ki gbera, mẹn da dọ ha guanọ otọ emhin fẹghe beji mẹn ha da sabọ muegbe iluẹmhin nọnsẹmhan ọbhi otọ. Ọnan da wo rẹkpa mẹn bi aba mẹn rẹ ha lu re alo bhi uwedẹ oriọn. Aba mẹn da re obọ rẹkhan ebi ọle ha luẹ, bhiriọ ọle da mianmẹn bhi ukpe 1952.

Ikpe 17 mẹn ha ye, beji mẹn sibhi uwa re. Jetha a da ha lu iwẹnna mishọnari, Don da dọ ha ga bhi Bẹtẹ. Ele wo hoẹmhọn iwẹnna nin ele ha lu, ọnan da wo re izebhudu nin mẹn. Bhiriọ, mẹn da dọ gbẹn vuọn ebe nan rẹ tie ẹbho bhi Bẹtẹ, bi ọne a rẹ tie ẹbho bhi isiku ọsi Giliẹd, mẹn da yẹ zẹ ọne ẹmhọn obọ nin Jehova nọn tare eji a ha da noo mẹn. Bhi ukpe 1946, a da tie mẹn bhi Bẹtẹ.

Bhi ikpe ne bunbun nian, iwẹnna kẹkẹ mẹn wo ha lu bhi Bẹtẹ. Ọnan da re isẹhoa nin mẹn rẹ luẹ emhin ne bunbun. Bhi ikpe 75 nin mẹn sẹ gbe bhi Bẹtẹ nian, mẹn wo dọ luẹ ebi a rẹ lu ebe yẹ, bi ebi a rẹ re ẹmhọn igho khian yẹ. Mẹn da yẹ luẹ ebi a rẹ dẹ emhin nan guanọ bhi Bẹtẹ yẹ, bi ebi a rẹ je emhin diọbhi agbaẹbho ọbhebhe yẹ. Ọnọn lu uhọnmhọn-emhin nẹ hi, mẹn wo manman sọnyẹnmhẹn bhi oga ọsewewiẹ nan lu bhi Bẹtẹ, bi ọta kẹkẹ nan rẹman bhọ.

Mẹn yẹ wo luẹ emhin bhi obọ obhio mẹn nin khere natiọle Karl nọn vae dọ ha ga bhi Bẹtẹ bhi ukpe 1947. Ọle wo manman lẹn Baibo nọnsẹn, sẹyẹ ọle sabọ wo man ẹbho le. Ẹghe ọkpa nan rẹ re ọta nin mẹn, mẹn da bu ọle nin ọle rẹkpa mẹn. Mẹn da taman ọlẹn ghe, mẹn dọ gua otọ emhin ne bunbun ne ha rẹkpa mẹn rẹ re ọne ọta man, ọkpakinọn mẹn bha lẹn ebi mẹn ha rẹ noo ele yẹ. Inọnta ọkpa nin ọle nọọn mẹn le ọle rẹ  rẹkpa mẹn. Ọle da yọle, “Joel, be bhọ uhọnmhọn-ọta ọsi ọne ọta nan rẹ nin uwẹ?” Ẹjẹje mẹn rẹ wo lẹn otọ ebi ọle tẹmhọnlẹn, ghe nin mẹn noo emhin ne ha rẹkpa mẹn rẹ gbotọ uhọnmhọn-ọta nọnsẹmhẹn fanọn an, mẹn ha ne enekẹle kua ne bha diẹn mun ọne ọta. Mẹn bha ye ebi ọle man mẹn le a ghẹdẹ.

Nin uwẹ da sabọ ha ghọnghọn bhi Bẹtẹ, ọkhẹke nin uwẹ dọnmhegbe ha dagbare bhi inẹbho. Uwẹ ha lu iriọ, uwẹ dẹ wo manman miẹn isẹlobhemhin nọn ha re izebhudu nin uwẹ. Isẹlobhemhin ọkpa nin mẹn manman wo yere hi, ọnọn sunu bhi ọsemuan ọkpa bhi Bronx, bhi New York City. Imẹn bi obhio mhan nin okpea ọkpa da rẹnẹ ji okhuo ọkpa nin mhan ka re The Watchtower bi Awake! nan. Mhan da taman ọlẹn ebezẹle nin mhan da rẹnẹ ji ọle. Mhan da yọle, “Emhin nọn ha rẹkpa ẹbho bhi ẹkẹ Baibo mhan man ẹbho le ọsemuan nan.” Ọne okhuo da yọle, “Ahamiẹn ẹmhọn Baibo bha ta khian, bha nabhi ẹkẹ uwa.” Mhan da zilo nyan ulọnlẹn kẹkẹ bhi Baibo ne tẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua bi agbọn ọsọgbọn nọn vade. Ọnan da wo manman rẹso ọne okhuo rẹ sẹbhọ ghe, ọle da tie imọẹ nọnsọle ne bunbun nin ele dọ deba mhan bhi uzana nọn rẹkhan ọlẹn. Akizẹbue, ọle bi ọdọ ọle da dọ kiẹn Esali Jehova.

Ẹghe nin mẹn ki rẹ muegbe nin mẹn rẹ re okhuo, ikpe 10 ọ re mẹn le mẹn kuẹ sabọ miẹn okhuo nin mẹn re. Be rẹkpa mẹn rẹ miẹn okhuo esili re? Mẹn da nan erọnmhọn ji Jehova, yẹ ria eria nyan ebi mhan ha lu sade mhan bọ egbe fo.

Bhi usikoko nọn nẹ nan do bhi Yankee Stediọm bhi ukpe 1953, mẹn da miẹn obhio mhan nin okhuo natiọle Mary Aniol. Ọle bi Jetha ko yo klasi nọnzi eva osi Giliẹd, sẹyẹ, ele da ko ha lu iwẹnna mishọnari bhi agbaẹbho ọkpa. Mary da wo re ọyaya taman mẹn iwẹnna mishọnari nin ọle ha lu bhi Caribbean bi eka ẹbho nin ọle sẹ manlẹn Baibo bhi ikpe ne bunbun nian. Beji mẹn bi Mary ki dọ manman ha lẹn egbe, mhan da dọ kere ghe emhanmhan ọkpa mhan khu ọi bhi ẹkẹ agbotu. Mhan da wo dọ manman hoẹmhọn egbe, bhiriọ, mhan da bọ egbe bhi Epre 1955. Ẹsele nọn na obọ Jehova vae okhuo mẹn wo ha khin rẹji mẹn, sẹyẹ ọle wo sẹ ọria nan re egbe khọkhọ. Ọle da re eghọnghọn ha lu iwẹnna nọn hi ki rẹ khin nan mun nanlẹn bhi ẹkẹ agbotu. Ọle wo ha wẹnna kaka, ji ẹmhọn ẹbho rẹtẹ ọle, yẹ mun ẹmhọn Agbejele kalo bhi iẹnlẹn nọnsọle. (Mat. 6:33) Mhan da lu iwẹnna ọfẹotughe bhi ikpe ea. Bhi ukpe 1958, a da tie mhan bhi Bẹtẹ.

Mẹn wo manman miẹn emhin luẹ bhi obọ okhuo mẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe nin mhan wo rẹ la bọ egbe, mhan da ko ha tie Baibo kugbe. Ulọnlẹn 15 mhan tie ọsukpa. Ahamiẹn ọkpa bhi ẹwẹ mhan sẹ tie eso bhi ene ulọnlẹn, mhan ki zilo nyan ọlẹn, yẹ tẹmhọn ebi mhan ha rẹ re obọ rẹkhan ọlẹn yẹ bhi iẹnlẹn. Okhuo mẹn kẹ wo taman mẹn emhin nin ọle luẹ bhi isiku ọsi Giliẹd la iwẹnna mishọnari nin ọle lu. Ene emhin nan nin mẹn luẹ bhi obọ ọle da rẹkpa mẹn rẹ ha re ọta man nọnsẹn, ọ da yẹ rẹkpa mẹn rẹ lẹn ebi mẹn ha rẹ ha ta ọta izebhudu man ibhio mhan nin ikhuo yẹ.—Prov. 25:11.

Bhi ukpe 2013, okhuo mẹn da yu. Mẹn wo ha khuaẹloghe ẹghe nin mẹn ha rẹ kie miẹn ọlẹn bhi agbọn ọsọgbọn! Ọkuẹsẹ ẹghenin, mẹn wo muegbe rẹ ha luẹ emhin, yẹ re ọkhọle rebhe mun udu nyan Jehova. (Prov. 3:​5, 6) Mẹn ha ria eria nyan emhin kẹkẹ nin ẹbho nesi Jehova ha lu bhi agbọn ọsọgbọn, ọ manman wo re mẹn ghọnghọn yẹ ko mẹn udu re. Emhin ọkpa nin mhan ha lu ẹghenin hi, nin mhan rẹ luẹ ẹmhọn Ọman-emhin Nọn Ke Okhun Nẹ nọnsẹmhan, yẹ luẹ emhin ọgbọn bhi obọ ọle! Bhi ọsi ẹmhọanta, mẹn i da sabọ khuẹnmhẹn Jehova fo bhi ene emhin kẹkẹ nin ọle sẹ man mẹn le, bi uwedẹ kẹkẹ nin ọle sẹ rẹ re ifuẹkẹ man mẹn.