1. Be bhọ ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn? Be ọkhẹke nin mhan muegbe rẹ lu?

 EJE fure wo ribhi ọne otọ nan ẹlẹnan. Ẹbho ne ribhi ọne eje fure nan wo manman bun, iriọ emhin kẹkẹ ne mhẹn yẹ rẹ sunu bhọ. Ene ẹbho ne ribhọ wo mhọn ọfure ọsaje. Ele wo muegbe nin ele rẹ ha ribhọ khian, sẹyẹ ele wo guanọ nin ẹbho ne bunbun vae dọ deba ele. Be bhọ hi ọne otọ nan? Ọle hi, otọ ọfubhegbe ọsi oriọn! a

2. Emhin nela manman han mhan ilo bhi ẹmhọn ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn nan?

² Jehova wo mhanmhan eje fure nin ẹbho nesọle. Egbe wo fu ele re bhi enin, sẹyẹ ele wo mhọn okugbe arẹmiẹn ele ribhi ọne agbọn Esu nan nọn i zẹwẹ mhẹn, nin ihegbe yẹ vuọn. (1 Jọni 5:19; Arẹm. 12:12) Osẹnobulua nọnsẹmhan nin Osẹ ọsi oyẹẹ wo daghe ebi ọne agbọn nan rẹ ha si ikuan-egbe ji ẹbho yẹ ẹlẹnan. Ọkpakinọn, ọle rẹkpa eguọmhandia nesọle rẹ sabọ ha mhọn ogbega, beji ele ha da sabọ re eghọnghọn ha ga ọle. Baibo yọle ghe, inian ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn diabe ogba nan wo ha gbe amẹn khakha nọnsẹn, bi eji a da miẹn ogbega ọsaje. (Isa. 58:11; 4:6) Ranmhude erọnmhọn nin Jehova nan nin ẹbho ne ribhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn, ele sabọ wo ha lu nọnsẹn arẹmiẹn ele nyẹnlẹn bhi ọne ẹghe ọkike nan nin emhin bha da lẹkhẹ.—Isa. 54:14; 2 Tim. 3:1.

3. Be ọta akhasẹ nọn ribhi Isaiah uhọnmhọnlẹn nọnzi 65 rẹ ka munsẹ yẹ bhi ẹghe ẹdẹlẹ?

³ Jehova da noo Ẹzaya nin akhasẹ rẹ tẹmhọn ebi iẹnlẹn ha diayẹ nin ẹbho ne nyẹnlẹn bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn. Mhan dẹ sabọ miẹn ene ẹmhọn nan nin Ẹzaya gbẹn bhi Isaiah uhọnmhọnlẹn  nọnzi 65. Ene ẹmhọn nan wo ka munsẹ bhi ukpe 537 B.C.E. Bhi ọne ẹghe nan, a da fan ibhokhan Ju ne fidenọ fia bhi imun nin ele ha ye bhi otọ Babilọn, yẹ re otọ nin ele rẹ fikie vae bhi agbaẹbho nọnsele. Jehova da nan erọnmhọn nin ẹbho nesọle. Ọle da rẹkpa ele rẹ re Jerusalẹm nan rẹ ka dunmhun an kiẹn otọ nọn mhọn-ose a, yẹ kie re uwa oga nọn ribhọ kiẹn eji ọrebhe bhi otọ Izrẹl da ha ga Jehova.—Isa. 51:11; Zech. 8:3.

4. Be ọta akhasẹ nọn ribhi Isaiah uhọnmhọnlẹn nọnzi 65 rẹ ha munsẹ yẹ ẹlẹnan?

⁴ Ukpe 1919 C.E., ọle obọle nọnzi eva ọsi ọne ọta akhasẹ nan munhẹn ha munsẹ. Ọne ẹghe nan ẹbho ne ga Jehova ẹlẹnan rẹ sibhi imun nin ele ha ye bhi Babilọn Nọn Khua re. Sẹyẹ, ọne ẹghe nan otọ ọfubhegbe ọsi oriọn rẹ fẹkẹ munhẹn ha tuẹn okhun bhi ọne otọ nan. Ẹbho nesi Osẹnobulua ne wo re ọyaya ha tẹmhọn ọlẹn da mun agbotu ne bunbun gbọ, yẹ wo ha re ikpẹ ne khẹke Kristiẹn man. Ikpea bi ikhuo ne rẹ ka ha khọn okhọn-okhọn yẹ nyẹn iẹnlẹn esakan, da ‘mun akpa ọsọgbọn yọ, ọnin hi, nin ele rẹ ha lu emhin beji Osẹnobulua guanọ nin ele rẹ ha lu emhin.’ (Ẹfẹ. 4:24) Bhi ọsi ẹmhọanta, agbọn ọsọgbọn ene bunbun bhi ene ọta akhasẹ nin Ẹzaya tẹmhọnlẹn ha da munsẹ. Ọrẹyiriọ, mhan yẹ wo miẹn elele ne bunbun bhọ nin mhan rẹ ribhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn. Bha ji mhan zilo nyan ebi mhan rẹ miẹn elele bhọ yẹ, bi ebezẹle nọn bha da khẹke nin mhan sibhọre.

EBI EGBE DIA ẸBHO NE RIBHI ỌNE OTỌ ỌFUBHEGBE ỌSI ORIỌN YẸ

5. Beji a vele bhi Isaiah 65:​13, emhin nela ẹbho ne ribhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn miẹn?

⁵ Ele wo le ebale esili, sẹyẹ egbe fu ele re. Ọta akhasẹ nin Ẹzaya gbẹn tẹmhọn ikẹkẹ nọn ribhi ẹwẹ ẹbho ne ribhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn bi ẹbho ne i ribhọ. (Tie Isaiah 65:13.) Jehova wo ne emhin nọn ha rẹkpa ẹbho ne ga ọle rẹ sabọ ha sikẹ ọle nin ele. Ọle re ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle nin mhan, Baibo nin ọta nọnsọle, bi ebe kẹkẹ nin agbotu zẹ ele egbe dagbare, beji mhan ha da sabọ “le ebale . . . wọn amẹn, . . . [yẹ] ha ghọnghọn.” (Yẹ fẹ Arẹman 22:17 ghe.) Ọkpakinọn, ọ i yi inian emhin dia rẹji ẹbho ne i ribhi ọne otọ ọfugbegbe ọsi oriọn. ‘Ohanmhẹn gbe ele . . . , ohanmhẹn amẹn gbe ele, . . . , sẹyẹ ẹkhọle lo ele a.’ Ele i deba Osẹnobulua mhọn ikolu.—Amos 8:11.

6. Be Joel 2:​21-24 rẹ tẹmhọn emhin eso nin Jehova ne nin mhan? Be ene emhin nan rẹ rẹkpa mhan yẹ?

⁶ Bhi ọta akhasẹ nin Joẹ gbẹn, ọle da noo emhin bii ebale, anyọn, abhili ọsi olivi rẹ rẹman ebi Jehova rẹ ne emhin nin ẹbho nesọle yẹ, rẹ dọ sẹbhi ebale oriọn. (Joel 2:​21-24) Baibo, ebe kẹkẹ nin agbotu zẹ ele egbe dagbare, wẹbsaiti nọnsẹmhan, ikolo oga, bi usikoko kẹkẹ nesẹmhan Jehova noo rẹ re ebale oriọn nin mhan. Bhiriọ, mhan wo miẹn ebale oriọn le ukpẹdẹ-ukpẹdẹ. Ranmhude ọnan, egbe wo de mhan bhọ, sẹyẹ egbe fu mhan re.

7. Be re “ọkhọle nọn fure” nin mhan? (Isaiah 65:14)

⁷ Eghọnghọn bi ikhọnlẹn. Ẹbho nesi Osẹnobulua dẹ sabọ “re eghọnghọn so dagbare” ranmhude emhin nin Osẹnobulua lu nin ele ti ele bhọ. (Tie Isaiah 65:14.) Ene ẹmhọanta nin mhan dọ luẹ, ene ive ne ribhi Baibo ne re ikoudure nin mhan, bi ikhuaẹloghe nọn ziẹn nin mhan mhọn ranmhude izọese nọnsi Jesu rẹ mhan mhọn “ọkhọle nọn fure.” Ọ manman wo re mhan ghọnghọn sade mhan bi ibhio mhan nin mhan ko ga ko zilo nyan ene emhin nan!—Ps. 34:8; 133:​1-3.

8. Emhin kpataki eva nela ribhi ọne otọ ọfugbegbe ọsi oriọn?

⁸ Oyẹẹ bi okugbe nọn ribhi ẹwẹ ẹbho nesi Jehova, ele hi emhin kpataki eva ne ribhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn. Ọne ‘oyẹẹ nọn ku mhan kugbe’ rẹkpa mhan rẹ lẹn ebi iẹnlẹn ha diayẹ bhi agbọn ọsọgbọn, eji eguọmhandia nesi  Jehova ha da wo kie manman ha mhọn oyẹẹ bi okugbe gbera ọne ele mhọn nian. (Kol. 3:14) Obhio mhan nin okhuo da tẹmhọn ebi ọle daghe bhi ẹghe ọhẹnhẹn nin ọle rẹ miẹn ẹbho nesi Jehova. Ọle da yọle: “Ọkuẹsẹ ọne ẹghe nan, mẹn bha lẹn ebi a tiọle eghọnghọn, sẹyẹ ọ i ribhi azagba-uwa nọnsẹmhẹn. Ẹghe ọhẹnhẹn nin mẹn rẹ daghe ẹbho re oyẹẹ ọsaje man egbe, ọle ẹghe nin mẹn rẹ miẹn Esali Jehova.” Ọkhẹke nin ọria nọn hi ki rẹ khin nọn guanọ eghọnghọn ọsaje bi ikhọnlẹn bhi iẹnlẹn dọ deba mhan ha ga bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn. Ebi ọ hi ki rẹ khin nin ẹbho mhọn bhi ọkhọle rẹji mhan i re mhan kpokpo egbe, ranmhude mhan mhọn elin nọn mhẹn bhi ẹlo nọnsi Jehova bi bhi ẹlo ọsi ọrebhe ne ga ọle.—Isa. 65:15.

9. Be Isaiah 65:​16, 17 vele rẹji ene emhin ne si ọbalọ bi akhiẹ ji mhan ẹlẹnan?

⁹ Ọfubhegbe. Isaiah 65:14 yọle ghe, ene bha ka deba mhan bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn dẹ ‘viẹ dagbare ranmhude ọbalọ nọn re ele bhi ọkhọle, yẹ ha lu akhiẹ ranmhude udu nọnsele waa a.’ Ọkpakinọn, ene emhin ne ki sẹ si ọbalọ bi ọkakale ji ẹbho nesi Osẹnobulua kii? Beji ẹghe ha rẹ ha gbera, ene ọnọghọ ki si mhan bhi ọkhọle re, sẹyẹ, Osẹnobulua ki ne ele kie. (Tie Isaiah 65:​16, 17.) Beji ẹghe ha rẹ fẹkẹ ha khian, mhan bhọ i da yẹ yere ebi ene ọbalọ ka rẹ rẹso mhan yẹ.

10. Bezẹle nin uwẹ da riale ghe, udede ẹsele nọn nin mhan rẹ sabọ deba ibhio mhan nin ikpea bi ikhuo ha ga? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹⁰ Arẹmiẹn mhan bha sẹ nabhi agbọn ọsọgbọn, ọkhọle nọnsẹmhan wo lọre sade mhan vae bhi ikolo oga nesẹmhan. Egbe wo fu mhan re sade mhan ribhi enin, sẹyẹ mhan i yẹ dọ ha ria ẹmhọn ene ọkakale ne vuọn ọne agbọn nan. Mhan deba tuẹn ọfure nọn ribhi otọ ọfubhegbe ọsi oriọn okhun sade mhan wo ha re ikpẹ ọsi ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Osẹnobulua man. Ikpẹ bii oyẹẹ, eghọnghọn, ọfure, ifuẹkẹ, bi ẹkẹ-omẹnhiẹn. (Gal. 5:​22, 23) Ọ wo manman ti mhan bhọ rẹ ha ribhi agbotu nọnsi Jehova. Eria ne bha sibhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn re dẹ daghe ebi Jehova ha rẹ mun ive ọsi “okhun ọsọgbọn bi otọ ọsọgbọn” sẹ yẹ sẹsẹsẹ.

11. Beji Isaiah 65:​18, 19 rẹman, be ọkhẹke nin otọ ọfubhegbe ọsi oriọn nin Jehova mhanmhanlẹn dia mhan bhi egbe yẹ?

¹¹ Mhan mhọn ọtibhọ bi eghọnghọn. Ẹzaya da tẹmhọn ebezẹle nin mhan ha da wo ha ghọnghọn bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn. Jehova tobọle mhanmhan ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn. (Tie Isaiah 65:​18, 19.) Mhan wo dọ daghe ebezẹle nin Jehova da noo mhan rẹ rẹkpa ẹbho rẹ sibhi oga ohoghe re, yẹ vae bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn. Ene elele kẹkẹ nin mhan miẹn nin mhan rẹ dọ lẹn ẹmhọanta manman  wo ti mhan bhọ, sẹyẹ ọ wo ghọn mhan rẹ ha tẹmhọnlẹn man ẹbho.—Jer. 31:12.

12. Be bhọ ene ive nan tẹmhọnlẹn bhi Isaiah 65:​20-24 dia uwẹ yẹ bhi egbe? Bezẹle?

¹² Ikhuaẹloghe nin mhan mhọn nin mhan rẹ ribhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn wo re mhan ghọnghọn, sẹyẹ ọ re mhan mhọn ọtibhọ. Re ọkhọle ria ẹmhọn emhin ne da sunu, bi ene emhin nin mhan ha lu bhi agbọn ọsọgbọn. Baibo ve nin mhan yọle: “Obhokhan i da ha ribhi enin nọn i da miẹn eka ikpẹdẹ nọn gbe bhi agbọn, la ọwanlẹn nọn i da tọ.” Mhan ki “bọn uwa yẹ nyẹnlẹn bhọ, [mhan] dẹ kọ emhin yẹ le ebi [mhan] kọ.” Mhan i da “miẹnsọn kua,” ranmhude mhan dẹ ha yi “imọn nin Jehova nan erọnmhọn nan.” Ọle ve ghe ọle dẹ rẹkpa mhan rẹ ha mhọn iẹnlẹn nọn mhẹn, sẹyẹ mhan ki ha mhọn ebi mhan nyẹnlẹn nan. Ọkuẹsẹ mhan sotie Jehova, ọle ki ne ebi mhan guanọ nin mhan, yẹ taan obọ a rẹ ne ebi emhin ne nyẹnlẹn rebhe guanọ nin ele.—Isa. 65:​20-24; Ps. 145:16.

13. Be Isaiah 65:25 rẹ tẹmhọn emhin nin ẹbho fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsele yẹ sade ele munhẹn ha ga Jehova?

¹³ Ọfure bi ugbega. Ranmhude urẹkpa ọsi ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Osẹnobulua, ẹbho ne bunbun ne ka rẹ ha van ovan-ovan yẹ lu eku, wo dọ fidenọ. (Tie Isaiah 65:25.) Ele wo wẹnna kaka rẹ rẹban ikpẹ ne i mhẹn. (Rom 12:2; Ẹfẹ. 4:​22-24) Bhi ọsi ẹmhọanta, ọguọmhandia nọnsi Osẹnobulua soso i ribhọ nọn sẹ gba nan, bhiriọ, mhan dẹ sẹyẹ wo ha dobọ. Ọrẹyiriọ, Jehova wo si “unan ẹbho rebhe” kugbe, ẹbho ne hoẹmhọn ọlẹn bi ibo ele. Ranmhude ọnan, ele dọ ha mhọn ọfure ọsaje bi okugbe. (Taitọs 2:11) Osẹnobulua nọn yi Osẹ nọn ke okhun nẹ ọkpa ha sabọ lu ọne emhin ọhan-ilo nan.

14. Be ẹmhọn nọn ribhi Isaiah 65:25 rẹ munsẹ yẹ bhi egbe obhio mhan nin okpea?

¹⁴ Ẹbho dẹ be gene sabọ fi uwedẹ nin ele rẹ lu emhin denọ? Bha ji mhan fẹ ọne isẹlobhemhin nan ghe. Usẹn okpea nan sẹ wo mun ọbhi ighan igba ne bunbun beji ọle ribhi ikpe 20, wo ha nyẹnlẹn iẹnlẹn esankan yẹ khọn okhọn-okhọn. A sẹ wo mun ọlẹn ọbhi ighan nin ọle rẹ do imoto mun, gbe ẹbho uwa a, bi emhin ebe ebhebhe ne manman kaka. Ọle wo muegbe nin ọle re ne ọria nọn hi ki rẹ khin khọn. Ẹghe ọhẹnhẹn nin ọle rẹ họn ẹmhọanta ne ribhi Baibo, yẹ munhẹn ha vae bhi ikolo ọsi Esali Jehova, ọle da dọ kere ghe, ọle miẹn uhọnmhọn emhin nin ọle da ha nyẹnlẹn nan. Ọnin hi, nin ọle rẹ ha ga Jehova bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn. Ẹghe-ẹghe ọle rẹ ria ẹmhọn ebi Isaiah 65:25 rẹ munsẹ yẹ bhi egbe ọle beji ọle mianmẹn fo. Ọle wo fidenọ dọ kiẹn ọria nọn fu.

15. Bezẹle nin mhan da ho nin mhan ha tie ẹbho ne dọ deba mhan bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn? Be imhan ha rẹ sabọ lu ọle yẹ?

¹⁵ Ene ẹmhọn nan a rẹ mun Isaiah 65:13 ke: “Inian Jehova nin Ebeanlẹn mhan Nọn Ke Okhun Nẹ tale.” Ene ẹmhọn nan a rẹ kpẹn ulọnlẹn nọnzi 25, “iriọ Jehova tale.” A i gbo miẹn Jehova bha mun ive nesọle sẹ. (Isa. 55:​10, 11) Ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn wo ribhọ fo nian. Jehova wo si ẹbho koko ne ga ọle. A bha miẹn ẹbho ne diabe ele bhi ọne otọ nan. Bhi ẹwẹ ẹbho nesọle, mhan dẹ sabọ ha mhọn ọfure bi ugbega bhi ọne agbọn nan nin ozughu vuọn. (Ps. 72:7) Ranmhude ọnan, mhan guanọ nin mhan rẹkpa eka ẹbho nin mhan ha sabọ rẹkpa rẹ dọ deba mhan bhi azagba-uwa nọnsi Jehova. Mhan dẹ sabọ lu ọnan sade mhan manman wo ha noo ẹghe nọnsẹmhan rẹ tẹmhọn Osẹnobulua.—Mat. 28:​19, 20.

EBI MHAN HA RẸ RE ỌLE HA GHỌN ẸBHO YẸ RẸ DỌ DEBA MHAN BHI ỌNE OTỌ ỌFUBHEGBE ỌSI ORIỌN

16. Be ha re ọle ha ghọn ẹbho rẹ dọ deba mhan ha ga bhi otọ ọfubhegbe ọsi oriọn?

¹⁶ Ọdeọde bhi ẹwẹ mhan mhọn emhin kpataki nin ọle ha sabọ lu rẹ re ọle ha ghọn ẹbho rẹ dọ deba mhan ha ga bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi  oriọn. Mhan dẹ sabọ lu ọnan sade mhan re egbe khọkhọ Jehova. Ọle i sua ẹbho ọbhọ rẹ vae bhi agbotu nọnsọle, sokpan, ekpẹn-ekpẹn ọle rẹ si ẹbho kẹ egbe. (Jọni 6:44; Jer. 31:3) Eria ne mhọn ọkhọle esili ha dọ luẹ ẹmhọn Jehova bi unan ọria nin ọle khin, ele ki vae dọ ha ga ọle. Be uwedẹ esili nin mhan rẹ nyẹnlẹn bi ikpẹ esili nin mhan rẹman ha rẹ sabọ re ọle ha ghọn ẹbho yẹ rẹ dọ deba mhan ha ga bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn?

17. Be imhan ha rẹ sabọ rẹkpa ẹbho yẹ rẹ dọ deba mhan ha ga bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn?

¹⁷ Uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ sabọ re ọle ha ghọn ẹbho rẹ dọ deba mhan ha ga bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn hi, nin mhan rẹ ha re oyẹẹ bi ifuẹkẹ rẹ nin ibhio mhan nin mhan ko ga lu emhin. Ahamiẹn eria ọgbọn vae bhi ikolo nesẹmhan, mhan guanọ nin emhin dia ele bhi egbe beji ọ dia eria ne la vae bhi agbotu ọsi Kọrint bhi ẹghe ẹdẹlẹ bhi egbe. Ele da yọle: “Osẹnobulua gene ribhi ẹwẹ bha.” (1 Kọr. 14:​24, 25; Zech. 8:23) Bhiriọ ọ wo khẹke nin mhan ha re obọ rẹkhan ọne adia nan nọn yọle: “Bha deba ọrebhe ha ribhi ọfure.”—1 Tẹsẹ. 5:13.

18. Be ha sabọ rẹ ọle ha ghọn ẹbho rẹ dọ deba agbotu nọnsẹmhan?

¹⁸ Ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe ha ghe ibhio mhan nin mhan ko ga beji Jehova rẹ ghe ele. Mhan dẹ sabọ lu ọnan sade mhan denọ ẹlo ọbhi ikpẹ esili nọnsele, ọ i yi idobọ nọnsele nọn da kẹ si egbe kie. Mhan dẹ sabọ re oyẹẹ rẹ re ẹmhọn nọn hi ki rẹ khin ọ i nọnsẹn nọn zegbere bhi ẹwẹ mhan sade mhan “mhọn ifuẹkẹ bi ẹkẹ-ẹjẹjẹ da egbe, . . . yẹ re ọkhọle rebhe ha rẹhunmhan egbe.” (Ẹfẹ. 4:32) Bhiriọ, ọ ki ha ghọn ẹbho ne ho nan re inian nin ele ha lu emhin rẹ vae bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn. b

 WO HA RIBHI ỌNE OTỌ ỌFUBHEGBE ỌSI ORIỌN

19. (a) Beji a rẹman bhi ọne ẹkpẹti nọn yọle, “ Ele Da Sibhọre Yẹ Fikie Vae,” emhin nela eria eso ne fikiere bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn tale? (b) Be ọkhẹke nin mhan muegbe rẹ lu? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹⁹ Ọ manman wo ti mhan bhọ rẹ ha ribhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn. Ọne otọ nan wo ha mhọn-ose gbera beji ọ ka ye khẹ, sẹyẹ, ẹbho ne ga Jehova bhọ wo kie manman ha bun ọbhọ. Bha wo ji ọne otọ ọfubhegbe nan nin Jehova mhanmhan nin mhan wo ha ti mhan bhọ. Ọkhẹke nin ọria nọn hi ki rẹ khin nọn guanọ ọfubhegbe, ikhọnlẹn, ọkhọle nọn lọre bi ugbega vae bhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn, yẹ wo muegbe rẹ ha ribhọ. Ọkpakinọn, ọkhẹke nin mhan mhọn ẹwan, ranmhude Esu dọnmhegbe nin ọle rẹ si mhan sibhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn re. (1 Pita. 5:8; Arẹm. 12:9) Ọ bha khẹke nin mhan re otọ nanlẹn rẹ khọn miotọ. Bha ji mhan wẹnna kaka rẹ gbega ọne ose, ikhiale bi ọfure nọn ribhi ọne otọ ọfubhegbe ọsi oriọn.