1. Emhin esili kẹkẹ nela ẹbho nesi Jehova lu?

 BAIBO ka tale ghe, ẹbho nesi Osẹnobulua “dẹ tobele zegbere” rẹ ga ọle, beji Jesu ha rẹ ha dia ele. (Ps. 110:3) Ọne ọta akhasẹ nan wo ha munsẹ ẹlẹnan. Ukpe-ukpe eguọmhandia nesi Jehova rẹ noo uriagogo ne bunbun rẹ tẹmhọn Osẹnobulua. A iha ele osa bhi ọne iwẹnna nan. Ele tobele zegbere. Ele yẹ noo ẹghe nọnsele rẹ re iyobọ nin ibhio ele nin ele ko ga. Ele re izebhudu nin ele, yẹ rẹkpa ele ziẹn urẹọbhọ nọnsele. Ene ewanlẹn bi ene zẹ sikẹ ele noo ẹghe ne bunbun rẹ muegbe ọta ọbhi otọ, yẹ rẹnẹ ji ibhio ele beji ele ha da re izebhudu nin ele. Bezẹle nin eguọmhandia nesi Jehova da miẹn ene ẹsọn nan rebhe? Ranmhude ele hoẹmhọn Jehova bi ẹbho.​—Matt. 22:37-39.

2. Ijiẹmhin nela Jesu re ọbhi otọ beji Romans 15:1-3 rẹman?

² Jesu wo rẹman ghe, ọle mun ẹmhọn ẹbho kalo gbera ọsi ọle. Mhan dọnmhegbe rẹ re egbe khọkhọ ọle. (Tie Romans 15:1-3.) Mhan dẹ miẹn elele sade mhan re egbe khọkhọ ọle. Jesu yọle: “A ha re emhin sibhi obọ re, ọle eghọnghọn ye gbera a ha miẹn emhin bhi obọ.”​—Acts 20:35.

3. Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

³ Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan emhin eso  nin Jesu lu rẹ rẹkpa ẹbho, bi ebi mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ ijiẹmhin nọnsọle yẹ. Mhan dẹ yẹ zilo nyan ebi mhan ha rẹ manman ha mhọn ọne ọhubhudu yẹ rẹ ha rẹkpa ẹbho.

4. Be iJesu rẹ mun ẹmhọn ẹbho kalo gbera ọsi ọle yẹ?

⁴ Jesu da rẹkpa ẹbho arẹmiẹn egbe lọ ọle. Ria ẹmhọn ebi Jesu rẹ lu emhin yẹ ẹghe nin usun ẹbho rẹ bu ọle bhi uke oke. Asabọmiẹn egbegbe Capernaum ọnan da sunu. Ranmhude asọn rebhe Jesu ka rẹ nan erọnmhọn, asabọmiẹn egbe dẹ wo lọ ọle. Ọkpakinọn, ọle ki daghe ene usun ẹbho, ẹmhọn ene ibhioguele, bi ene khọnmhọn bhi ẹwẹ ele da ha to ọle. Ọ iyi egbe ọkpa ọle rẹ dan ele. Sokpan, ọle da yẹ ta ọta ogbakha man ele nọn re izebhudu nin ele.​—Luke 6:12-20.

5. Be ene ọdafẹn-uwa rẹ re egbe khọkhọ iJesu yẹ aharẹmiẹn egbe lọ ele?

⁵ Ebi ene ọdafẹn-uwa rẹ re egbe khọkhọ iJesu yẹ. Bha ji mhan fẹ ọne ijiẹmhin nan ghe: Nan man yọle ghe, egbe manman lọ ọdafẹn-uwa nọn na bhi isi iwẹnna vae. Ọle sabọ rẹ ha guanọ nin ọle mun Oga ọsi Azagba-uwa nin ele mhanmhan ọbhi ọne ọsemuan nin ha khian ẹdẹ ọbhebhe. Sokpan, ọle da bhii Jehova nin ọle rẹkpa ọle rẹ sabọ lu ọle bhi ọne ọsemuan nin. Jehova da họn erọnmhọn nọnsọle. Bhiriọ, ọle da sabọ lu ọle. Imọn nesọle da luẹ emhin kpataki ọne emuan nin rẹji ene biẹ ele, ghe oga nọnsi Jehova ele mun kalo gbera emhin nọn hi ki rẹ khin.

6. Sounun bhi ebi Jesu rẹ noo ẹghe nọnsọle rẹ rẹkpa ẹbho yẹ.

⁶ Jesu da noo ẹghe nọnsọle rẹ rẹkpa ẹbho. Be uwẹ riale emhin dia Jesu yẹ bhi egbe ẹghe nin ọle rẹ họn ghe, a gbe ọmọẹ ọle nin John an, nọn gbe ẹbho ruẹ bhi amẹn? Ọ dẹ wo manman ba Jesu bhi egbe. Baibo da yọle: “Jesu ki họn [John yu], ọle da nabhi okọ kpanọ bhi enin ha khian eje fi ahiẹlẹ a, beji ọle ọkpa ha da ha ribhi ọsi ọle.” (Matt. 14:10-13) Mhan lẹn ebezẹle nin ọle da ha guanọ nin ọle ha ribhi ọsi ọle. Ọ yẹẹ eso bhi ẹwẹ mhan rẹ ha lu akhiẹ bhi ẹkhokho. Sokpan, Jesu bha sabọ ha ribhi ọsi ọle. Ọle kuẹ sẹbhi eji ọle da ha guanọ nin ọle ha ribhi ọsi ọle, ọle da ke usun ẹbho re bhi enin. Be iJesu ki lu yẹ? Ọle da ria ẹmhọn ebi ene ẹbho guanọ, yẹ mhọn itohan da ele.  Jesu lẹnmhin ghe, ene ẹbho guanọ urẹkpa bi ikoudure nọn na obọ Osẹnobulua vae. Bhiriọ, ọle da rẹkpa ele. Bhi ọsi ẹmhọanta, “ọle da munhẹn ha man ele emhin ne bunbun.”​—Mark 6:31-34; Luke 9:10, 11.

7-8. Sounun bhi ebi ene ewanlẹn rẹ re egbe khọkhọ ijiẹmhin ọsi Jesu yẹ sade ọria guanọ urẹkpa bhi agbotu.

⁷ Ebi ewanlẹn bhi agbotu rẹ re egbe khọkhọ iJesu yẹ. Ẹsọn nin ene ewanlẹn miẹn bhi agbotu manman wo ti mhan bhọ! Ibhio mhan ne bunbun idaghe ẹsọn rebhe nin ele miẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn emianmhẹn iguaguako sunu ji obhio mhan, Otu Ewanlẹn Nin Agbotu Je Bu Idọkitọ ki re ẹjẹje dọ rẹkpa ọle. Ọsasọn ogiziẹn ọnan kẹ wo rẹ sunu ẹgheso! Ọkpakinọn, ranmhude itohan nin ene ewanlẹn nan mhọn da ibhio ele, ele bi azagba-uwa nọnsele ki mun ẹmhọn ibhio ele kalo gbera ọsi ele.

⁸ Ene ewanlẹn yẹ rẹkpa bọn iKindọn Họọ bi uwa oga kẹkẹ. Ele yẹ rẹkpa sade emhin idunmhuri sunu. Ele yẹ wo noo ẹghe ne bunbun rẹ man emhin bhi agbotu, yẹ re iyobọ bi ikoudure nin mhan. Ọkhẹke nin mhan ha khuẹnmhẹn ene ibhio mhan nan bi azagba-uwa nesele. Mhan bhii nin Jehova nan erọnmhọn nin ele bhi ẹsọn nin ele miẹn! Bhi ọsi ẹmhọanta, ọkhẹke nin ene ewanlẹn ha lu emhin ọbhi oleghe, beji ọ khẹke nin ọrebhe ha lu. Ọ bha khẹke nin ele lu ilọnmhọn oga sẹbhọ ghe, ele ida yẹ ha gbẹloghe azagba-uwa nọnsele.

9. Beji Philippians 2:4, 5 rẹman, be bhọ ọkhẹke nin Kristiẹn rebhe rẹ ha lu emhin?

⁹ Tie Philippians 2:4, 5. Ọ iyi ene ewanlẹn ọkpa ọkhẹke ne ha mun ẹmhọn ẹbho kalo beji Jesu lu. Ọ yẹ khẹke nin mhan rebhe ha lu  iriọ. Baibo yọle ghe, Jesu da “diabe igbọn.” (Phil. 2:7) Ria ẹmhọn ebi mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ọne ulọnlẹn nin. Ọguọmhandia nọn wo lu nọnsẹn dẹ guanọ isẹhoa kẹkẹ nin ọle rẹ ha lu ebe ti ebeanlẹn ọlẹn bhọ. Ranmhude eguọmhandia nesi Jehova mhan khin, edandan iribhọ ghe, mhan guanọ nin mhan manman ha wẹnna nanlẹn. Sẹyẹ, ranmhude ọkhẹke nin mhan ha rẹkpa ibhio mhan, mhan wo ha guanọ isẹhoa kẹkẹ nin mhan rẹ lu iriọ. Mhan dẹ sabọ lu iriọ sade mhan lu rẹkhan emhin eso nin mhan ha zilo ọle.

10. Inọnta nela mhan ha sabọ nọọn egbe mhan le?

¹⁰ Ria eria nyan uwedẹ nin uwẹ rẹ lu emhin. Nọọn egbe ẹ ene inọnta nan: ‘Mẹn be muegbe rẹ noo ẹghe bi ahu nọnsẹmhẹn rẹ rẹkpa ẹbho? Be bhọ mẹn ha rẹ lu emhin yẹ sade a yọle, nin mẹn dọ rẹnẹ ji obhio mhan nin okpea nọn wanre bhi eji a da gbẹloghe ọle, la dọ mun obhio mhan nin okhuo nọn ki dọnmanlẹn vae bhi ikolo oga? Mẹn be kẹ zegbere sade a guanọ ẹbho ne dọ re eji a da do usikoko nesẹmhan nọnsẹn, la dọ hẹnhẹn iKindọn Họọ nọnsẹmhan?’ Ẹghe nin mhan rẹ re egbe guẹ nin Jehova, mhan da ve nanlẹn ghe mhan dẹ re ebi mhan mhọnlẹn rebhe rẹ ga ọle. Bhiriọ, ọle dẹ wo ha ghọnghọn sade mhan noo ẹghe, ahu bi emhin nin mhan mhọnlẹn rẹ rẹkpa ibhio mhan. Ahamiẹn ọkhẹke nin mhan lu ba eka nin mhan ka lu khẹ, be imhan ha sabọ lu?

11. Be erọnmhọn ha rẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ manman ha mhọn ọne ọkhọle nan rẹ rẹkpa yẹ?

¹¹ Re ọkhọle rebhe nan erọnmhọn ji Jehova. Ahamiẹn uwẹ kere ghe, ọkhẹke nin uwẹ lu ba eka nin uwẹ ka lu khẹ, sokpan uwẹ imhọn ọne ọkhọle rẹ lu iriọ, be bhọ uwẹ ha sabọ lu? Nan erọnmhọn ji Jehova. Taman ọlẹn ebi emhin dia uwẹ yẹ bhi egbe. Uwẹ ha yẹ bhii ọle nin ọle re “ọne ọkhọle bi ọne ahu nin [uwẹ] rẹ lu emhin.”​—Phil. 2:13.

12. Be ene usẹn ikpea ne mianmẹn ha rẹ sabọ rẹkpa agbotu yẹ?

¹² Ahamiẹn usẹn okpea nọn wo la mianmẹn uwẹ khin, bhii Jehova nin ọle re ọne ọkhọle nin uwẹ rẹ manman ha rẹkpa bhi agbotu nin uwẹ ye. Bhi agbaẹbho eso, ene ewanlẹn bhi agbotu bun gbera ene zẹ sikẹ ele. Sẹyẹ, ene bunbun bhi ene ibhio mhan nan ne zẹ sikẹ ene ewanlẹn ki wanre. Beji ẹbho ne bunbun rẹ ha vae bhi agbotu nọnsi Jehova, iriọ mhan yẹ rẹ guanọ usẹn ikpea ne ha rẹkpa ene ewanlẹn ha gbẹloghe ibhio mhan bhi agbotu. Uwẹ dẹ ha ghọnghọn sade uwẹ zegbere nin uwẹ rẹ ga bhi eji ọ hi ki rẹ khin nan da guanọ urẹkpa. Bezẹle? Ranmhude, uwẹ dẹ re iJehova ha ghọnghọn. Ibhio mhan bhi agbotu ki yẹ re ẹlo esili ha ghe uwẹ. Sẹyẹ, uwẹ ki miẹn eghọnghọn nọn nabhọre sade a rẹkpa ẹbho.

13-14. Be imhan ha sabọ lu rẹ rẹkpa ibhio mhan? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọne ebe nan ghe.)

¹³ Lẹn emhin nin ẹbho guanọ. Paul nin odibo da taman iKristiẹn ne ha nyẹnlẹn bhi Judea yọle: “Bha hẹi yele a rẹ ha lu ebe mhẹn yẹ gha nin ẹbho bhi ẹbi bha mhọnlẹn. Izọese ne dia inian re Osẹnobulua ghọnghọn.” (Heb. 13:16) Ibhude non mhẹn wo khọnin! Ọ bha sẹ bue nin Paul je ọne ilẹta nan je iKristiẹn ne ribhi Judea, ọ da khẹke nin ele zẹ uwa nọnsele, ẹki, bi ibhio ele ne iga iJehova obọ, “nẹgbe diọbhi ene uke oke.” (Matt. 24:16) Ọ da wo khẹke nin ele rẹkpa egbe bhi ọne ẹghe nin. Ahamiẹn ele ka wo re obọ rẹkhan ibhude nọnsi Paul nin ele rẹ ha gha ebi ele mhọnlẹn nin egbe, ọ dẹ wo lẹkhẹ nin ele rẹ ha noo obhi emhin khere nin ele mhọn bhi idia nin ele da ke egbe ele re.

¹⁴ Asabọmiẹn ọ iyi ẹghe rebhe ibhio mhan ha rẹ ha taman mhan ebi ele guanọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, nan man yọle obhio mhan nin okhuo yu zẹ ọdọ ọle obọ. Ọne obhio mhan sabọ rẹ ha guanọ ọnọn ha nanlẹn nyẹn ebale, mun ọlẹn  yo eji ọle khian, la nanlẹn miẹnsọn bhi uwa. Ọkpakinọn, asabọmiẹn ọle ida taman mhan nin mhan rẹkpa ọle, ranmhude ọle bha guanọ nin ọle mun ẹsọn nin mhan. Sokpan, ọ dẹ wo manman ti ọle bhọ sade mhan dọ rẹkpa ọle ọkuẹsẹ ọle bhọ nọọn mhan. Ọ bha khẹke nin mhan ha riale ghe, ọria ọbhebhe dẹ rẹkpa ọle, la ọle dẹ tobọle bu mhan re dọ guanọ urẹkpa bhi obọ mhan. Nọọn egbe ẹ ọne inọnta nan, ‘Ahamiẹn mẹn ribhi idia nọn sẹ iriọ, uwedẹ nela a ha rẹ rẹkpa mẹn nọn ha ti mẹn bhọ?’

15. Be ọkhẹke nin mhan lu sade mhan ho nin mhan ha rẹkpa ẹbho?

¹⁵ Re ọle lẹkhẹ nin ẹbho rẹ ha guanọ urẹkpa bhi obọ ẹ. Asabọmiẹn uwẹ lẹn ibhio mhan bhi agbotu ne wo rẹkpa ibhio mhan. Ele ire imhan riale ghe mhan kpokpo ele. Mhan lẹnmhin ghe, ele wo muegbe rẹ ha rẹkpa mhan sade mhan guanọ urẹkpa. Mhan yẹ guanọ nin mhan re egbe khọkhọ ele! Alan nọn yi ọwanlẹn bhi agbotu nọn ribhi ikpe 45, da ha ho nin ọle ha yi ọria nin ẹbho ha sabọ ha bu re. Ọle ki ria eria nyan ijiẹmhin ọsi Jesu, ọle da yọle: “Arẹmiẹn Jesu mhọn emhin ne bunbun nin ọle ha lu bhi obọ, ibhokhan rẹ sẹbhi ene wanre da ha bu ọle re. Sẹyẹ, ofẹn bha ha mun ele rẹ guanọ urẹkpa bhi obọ ọle. Ele lẹnmhin ghe, ẹmhọn ele wo gene rẹtẹ ọle. Mẹn guanọ nin mẹn re egbe khọkhọ iJesu, yẹ ha yi ọria nin ẹbho sabọ sikẹ, bi ọria nin ẹmhọn ẹbho rẹtẹ.”

16. Ahamiẹn mhan re obọ rẹkhan ebe ribhi Psalm 119:59, 60, be ọ ha rẹ rẹkpa mhan rẹ manman ha re egbe khọkhọ ijiẹmhin ọsi Jesu yẹ?

¹⁶ Mhan hẹi ji egbe lọ mhan sade mhan bha sabọ wo re egbe khọkhọ iJesu tee. (Jas. 3:2) Ọluẹmhin iguẹ emhin nẹ ọnọn man ọlẹn emhin. Sokpan, beji ọle ha rẹ ha luẹ emhin bhi idobọ nọnsọle, yẹ dọnmhegbe rẹ manman ha re egbe khọkhọ ọnọn man ọlẹn emhin, ọle ki sabọ ha lu re alo. Iriọ yẹ nọn rẹji mhan.  Ahamiẹn mhan re obọ rẹkhan emhin nin mhan luẹ bhi Baibo, yẹ dọnmhegbe rẹ ha fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan, mhan ki sabọ manman ha re egbe khọkhọ ijiẹmhin ọsi Jesu.​—Tie Psalm 119:59, 60.

17-18. Elele nela mhan ha miẹn sade mhan re egbe khọkhọ iJesu bhi uwedẹ nin ọle rẹ rẹkpa ẹbho?

¹⁷ Ẹbho dẹ sabọ re egbe khọkhọ mhan sade ele daghe mhan rẹkpa ẹbho. Ọwanlẹn ọkpa natiọle Tim da yọle: “Ibhio mhan nin ikpea ne yi usẹn ribhọ ne wo ha lu re alo, yẹ kiẹn ene zẹ sikẹ ene ewanlẹn. Emhin ọkpa nọn rẹkpa ele hi, ranmhude ele daghe uwedẹ nin ibhio mhan rẹ ha rẹkpa ẹbho, ele da yẹ ha guanọ nin ele re egbe khọkhọ ele. Ene usẹn ikpea nan rẹkpa bhi agbotu mhan yẹ re iyobọ nin ene ewanlẹn.”

¹⁸ Agbọn nin ẹbho ne bunbun da khu ọsi egbe ele ọkpa mhan da nyẹnlẹn ẹlẹnan. Ọkpakinọn, ọ iyi iriọ ẹbho nesi Jehova rẹ lu emhin. Uwedẹ nin Jesu rẹ rẹkpa ẹbho wo rẹso mhan. Bhiriọ, mhan guanọ nin mhan ha re egbe khọkhọ ijiẹmhin nọnsọle. Arẹmiẹn mhan ida wo sabọ re egbe khọkhọ ọle tee, mhan dẹ sabọ “manman ha rẹkhan ukpoẹ nin ọle zẹle.” (1 Pet. 2:21) Beji mhan ha rẹ ha dọnmhegbe rẹ re egbe khọkhọ iJesu bhi uwedẹ nin ọle rẹ rẹkpa ẹbho, mhan ki ha ghọnghọn ranmhude mhan lu ebe ti Jehova bhọ.